Keti Nge Fwete Futa Mpaku?

BANTU fioti mpamba ke sepelaka kufuta mpaku. Bantu mingi ke tubaka nde bo ta sadila mbongo na bo mbote ve to mpi nde bo ta yiba yo. Kansi bankaka diaka ke buyaka kufuta mpaku sambu bo ke tubaka nde bamfumu ya Leta ke sadilaka mbongo na bo na mambu ya mbi. Bantu ya mbanza mosi ya Proche-Orient vandaka kuzola ve kufuta mpaku sambu bo vandaka kutuba nde: “Beto ta pesa ve bamfumu ya Leta mbongo ya kusumba masasi ya kufwila bana na beto.”

Kutuba ya mutindu yai ke yitukisa ve mpi yo me banda ve bubu. Mohandas Gandhi, mfumu mosi ya politiki na insi Inde, tubaka sambu na nki kansansa na yandi vandaka kubuyisa yandi na kufuta mpaku. Yandi tubaka nde: “Konso muntu yina ke sadisa na mutindu mosi buna Leta yina kele ti basoda, yandi ke vukana na masumu ya Leta. Konso muntu yo vanda ya mbuta to ya leke ke vukana na disumu ya Leta kana yandi ke futa mpaku.”

Mutindu mosi mpi Henry David Thoreau, muntu mosi ya filozofi ya Amerika, buyaka kufuta mpaku sambu bo vandaka kusadila yo na bitumba. Yandi tubaka nde bamfumu fwete pusa ve bantu na kupesa maboko na kima mosi ya mbi yina bantu ke zola ve kusala mpi nde konso muntu fwete landa mambu yina kansansa na yandi ke songa yandi.

Mambu yai ya kufuta mpaku kele mfunu mingi sambu na Bakristu sambu Biblia ke tubaka pwelele nde bo fwete vanda ti kansansa ya mbote na mambu yonso. (2 Timoteo 1:3) Diaka, Biblia ke tubaka mpi nde baguvernema ya bantu kele ti nswa ya kulomba bantu mpaku. Yo ke tuba nde: “Bika konso muntu kulemfuka na bamfumu ya nene [baguvernema ya bantu], sambu kiyeka lenda vanda ve kana Nzambi me pesa nzila ve; bamfumu yina ke yala kele ti ndambu ya kiyeka na kisika yina bo ke yalaka na nswa ya Nzambi. Yo yina, yo kele mfunu kibeni nde beno lemfuka, kaka ve sambu na makasi yina kansi mpi sambu na kansansa na beno. Yo yina beno ke futaka mpi bampaku; sambu bo kele bansadi ya Nzambi yina ke salaka kisalu yai ntangu yonso. Beno pesa bantu yonso kima yina beno fwete pesa bo: na muntu yina ke lomba mpaku, mpaku.”—Baroma 13:1, 5-7.

Yo yina nkutu bantu zabaka mbote nde Bakristu ya ntete vandaka kufuta mpaku mbote ata bamfumu vandaka kusadila yo mpi sambu na kusadisa basoda na bo. Bambangi ya Yehowa mpi bubu yai ke salaka mutindu mosi. * Ebuna sambu na nki beto ke futaka mpaku ata bamfumu ke sadilaka yo na mambu ya mbi?

Beto Ke Futaka Mpaku Sambu na Kuvanda ti Kansansa ya Bunkete

Ya kieleka na bilumbu ya Bakristu ya ntete, bamfumu vandaka kusadila ndambu ya mpaku yina bantu vandaka kufuta sambu na kupesa basoda na bo. Yai kikuma yina pusaka Mohandas Gandhi mpi Henry David Thoreau, yina beto me katuka kutubila, na kubuya kufuta mpaku.

Baroma kapu 13 ke lombaka Bakristu na kufuta mpaku sambu na kutina ndola mpi ‘sambu na kansansa na bo.’ (Baroma 13:5) Ya kieleka, kansansa ya Mukristu ke pusaka yandi na kufuta mpaku ata bamfumu ke sadila yo sambu na kusala mambu yina yandi ke mengaka. Sambu na kubakisa yo mbote, beto fwete sosa kuzaba mbote mutindu kansansa ke salaka. Kansansa kele ndinga mosi na kati na beto yina ke songaka beto kana mambu ya beto ke sala kele mbote to mbi.

Mutindu Thoreau monisaka yo, beto yonso ke vandaka ti ndinga ya mutindu yai na kati na beto. Ata mpidina, yandi tubaka diaka nde yo ke vandaka ve ntangu yonso mfunu na kutudila yo ntima. Kansi sambu beto sepedisa Yehowa, beto fwete sadila mambu yina Ndinga na yandi Biblia ke tubaka sambu na kulonga kansansa na beto. Beto fwete soba mutindu na beto ya kuyindula mpi ya kutadila mambu sambu beto kuma kuyindula bonso Nzambi sambu yandi kele mayele mingi kibeni kuluta beto. (Nkunga 19:7) Yo yina, beto fwete sosa mpenza kubakisa mutindu Nzambi ke tadilaka baguvernema ya bantu. Inki mutindu yandi ke tadilaka yo?

Ntumwa Polo tubaka nde bamfumu yina ke yalaka na baguvernema ya bantu kele “bansadi ya Nzambi.” (Baroma 13:6) Yo ke tendula nki? Yo ke tendula kaka nde bo ke tulaka ndonga mpi ke salaka bisalu ya mfunu sambu na bantu. Nkutu ata baguvernema ya bantu yina ke salaka mambu ya mbi kibeni, ke salaka mpi bisalu ya mfunu mu mbandu, babiro ya baposte ya mikanda, banzo-nkanda, bisalu ya kufwa tiya mpi bo ke tulaka bapolisi. Ata Nzambi ke monaka mambu ya mbi yina baguvernema yai ya bantu ke salaka, yandi me pesaka yo nzila ya kuyala sambu na mwa ntangu mpi yandi ke lombaka beto na kuzitisa bimfumu yango mpi na kufuta mpaku.

Nzambi me pesaka bimfumu ya bantu nzila ya kuyala kaka sambu na mwa ntangu. Yandi ke kana kufwa yo yonso mpi kutula Kimfumu na yandi ya zulu sambu na kumanisa bampasi yonso yina bimfumu ya bantu ke natilaka bantu banda ntama. (Daniele 2:44; Matayo 6:10) Kansi na ntwala nde yandi sala mambu yai, yandi ke zolaka kaka nde beto lemfukila bamfumu ya nene mpi beto futa mpaku.

Ebuna nki nge fwete sala kana bonso Gandhi nge ke yindula kaka nde kufuta mpaku kele disumu sambu bo ke sadilaka mbongo na yo ya nkaka na bitumba? Sambu na kumona bwala mbote, nge fwete mata na zulu ya ngumba. Mutindu mosi mpi, beto vila ve nde Nzambi ke tadilaka mambu na zulu mingi kuluta beto. Yandi songaka profete Yezaya mambu yai: “Mutindu zulu kele ya kunanguka kuluta ntoto, mutindu mosi mpi banzila na mono kele ya kunanguka kuluta banzila na beno mpi bangindu na mono kele ya kunanguka kuluta bangindu na beno.”—Yezaya 55:8, 9.

Nani Kele Mfumu na Beto ya Kuluta Nene?

Ata Biblia ke lomba beto na kufuta mpaku, yo ke tendula ve nde beto fwete lemfukila bamfumu ya bantu na mambu yonso ya bo ke songa beto. Yezu tubaka nde Nzambi me pesaka bamfumu ya bantu kaka mwa kiyeka ya kele ti ndilu. Ntangu bantu yulaka Yezu kana yo kele mbote to mbi na meso ya Nzambi na kufuta mpaku na luyalu ya Roma ya ntangu yina, yandi songaka bo mambu yai ya ke yitukisa kibeni: “Beno pesa bima ya Kaisali na Kaisali, kansi bima ya Nzambi na Nzambi.”—Marko 12:13-17.

“Kaisali” ke monisaka bimfumu ya bantu yina ke salaka mbongo mpi ke pesaka yo valere. Yo yina, na meso ya Nzambi bo kele ti nswa ya kulomba beto na kufuta mpaku sambu bo bantu ke salaka yo. Kansi Yezu tubaka mpi nde beto fwete pesa “bima ya Nzambi na Nzambi,” disongidila beto fwete pesa luzingu mpi lusambu na beto kaka na Nzambi. Yo yina, kana bansiku ya bantu to mambu yina bo ke lomba beto na kusala ke fwa bansiku ya Nzambi, Bakristu “fwete lemfukila Nzambi bonso mfumu na kisika ya kulemfukila bantu.”—Bisalu 5:29.

Bakristu bubu yai lenda kudiyangisa mpi na mutindu bamfumu ya Leta ke sadilaka mbongo na bo. Kansi bo ke teleminaka ve bamfumu yango mpi bo ke buyaka ve kufuta mpaku. Kana bo sala mutindu yai, pana yo ta monisa nde bo ke tula ve ntima na mambu yina Nzambi ke kana kusala sambu na kumanisa bampasi ya bantu. Bakristu ke vingilaka ti kukanga ntima ntangu yina Nzambi ta sadila Kimfumu yina Yezu, Mwana na yandi, kele Ntotila sambu na kuyidika mambu ya luzingu ya bantu. Yezu tubaka mambu yai sambu na Kimfumu yango: “Kimfumu na mono kele ve ya nsi-ntoto yai.”—Yoane 18:36.

Mambote ya Beto Ta Baka Kana Beto Ke Sadila Malongi ya Biblia

Nge ta baka mambote mingi kana nge ke sadila malongi ya Biblia yina ke lombaka beto na kufuta mpaku. Bo ta pesa nge ve ndola yina bo ke pesaka bantu yina ke fwaka bansiku mpi nge ta vanda ve ti boma nde bo ta kanga nge. (Baroma 13:3-5) Kima ya kuluta mfunu, nge ta vanda ti kansansa ya mbote na meso ya Nzambi mpi bikalulu na nge ya mbote ta kumisa yandi. Bantu ya nkaka ke buyaka kufuta mpaku mpi bankaka nkutu ke kusaka sambu na kufuta yo ve. Yo yina, ata nge ke sala baperte ya mbongo yina bantu yai ke salaka ve, landa kutula ntima nde Nzambi ta pesa bansadi na yandi bima yina bo kele na yo mfunu mutindu yandi ke sila. Davidi sonikaka nde: “Mono vandaka leke mpi ntangu yai mono me nuna, kansi mono me monaka ntete ve bo me yambula muntu ya lunungu, to bana na yandi ke sosa mampa.”—Nkunga 37:25.

Diaka, muntu yina ke bakisa mpi ke sadila bansiku ya Biblia ya ke lombaka beto na kufuta mpaku, ke vandaka ti ngemba ya mabanza. Nzambi ta sambisa yandi ve sambu na mambu yonso ya mbi yina bimfumu ya bantu ke salaka ti mbongo ya mpaku yina yandi ke futaka kaka mutindu bansiku ya bantu ke pesaka ve lokatere ndola sambu na mambu yina munkwa-nzo ke salaka ti mbongo ya kufutila nzo yina lokatere ke futaka yandi. Stelvio, muntu mosi ya vandaka kuzinga na insi mosi na sudi ya Europe, vandaka na mfunu ya kumanisa mambu yonso ya mbi na insi na bo. Yandi ke tendula sambu na nki yandi yambulaka mambu yina yandi vandaka kuzola kusala. Yandi ke tuba nde: “Mono bakisaka nde bantu lenda kuka ve kunata mambu ya mbote, ngemba mpi bumosi na ntoto ya mvimba. Kimfumu ya Nzambi mpamba ta yidika mambu mpi ta kumisa luzingu kitoko kibeni.”

Bonso Stelvio, kana na ntima ya mvimba nge ke ‘pesa bima ya Nzambi na Nzambi,’ nge ta kuma mpi ti kivuvu ya kuvingila ntangu yina Nzambi ta nata mambu ya mbote na ntoto ya mvimba, ntangu yina yandi ta manisa mambu ya mbi mpi bampasi yina bimfumu ya bantu me nataka.

[Noti na nsi ya lutiti]

 [Bangogo sambu na kubenda dikebi]

Beto fwete soba mutindu na beto ya kutadila mambu sambu beto kuma kuyindula bonso Nzambi sambu yandi kele mayele mingi kibeni kuluta beto.

[Bangogo sambu na kubenda dikebi]

Kana Bakristu ke lemfuka na bansiku ya kufuta mpaku, bo ta vanda ti kansansa ya mbote na meso ya Nzambi mpi bo ta monisa nde bo ke tulaka ntima nde yandi ta pesa bo bima yina bo kele na yo mfunu

[Bifwanisu]

“Beno pesa bima ya Kaisali na Kaisali, kansi bima ya Nzambi na Nzambi”

[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto]

Copyright British Museum