Nga Ofwete Futa Mpaku?

WANTU akete kaka befutanga e mpaku. Ndonga bemonanga vo e nzimbu bevananga mu futa e mpaku, ziyiywanga yovo sadilwa mu mambu makondwa o mfunu. Akaka ke bezolanga futa mpaku ko mu kuma kia mpila yambi isadilwanga e nzimbu zazi. Muna sasila ekuma ke befutilanga mpaku ko, esi mbanza ya Oriente Médio bavova vo: “Ke tulendi sumba mpunza ko zavonda o wan’eto.”

Ke esi mbanza yayi kaka ko bena ye ngindu zazi. Mohandas K. Gandhi, mfumu wayala kuna nsi ya Índia ona wafwa wasonga ekuma e ntona zandi ke zamfilanga ko mu futa e mpaku. Wavova vo: “Konso ndiona oyikamanga nkubika ya Luyalu muna mambu ma vita, kazaya yovo lembi wo zaya, sumu kevolanga. Diakala mbuta yovo nleke, konso ndiona ofutanga e mpaku kwa Luyalu sumu kevolanga.”

Diau adimosi mpe, muna tandu kia 19, Henry David Thoreau, nkwa ndongota, wavova vo e ntona zandi ke zikumfilanga ko mu futa e mpaku kadi e nzimbu zazi zisadilwanga mu yikama e vita. Wayuvula vo: “Nga o mwan’a nsi kafwete yambula vo luyalu lwambakila e nzengo muna diambu dina vo yandi kibeni kafwete sadila e ntona zandi? Avo i wau, ekuma konso muntu kenena ye ntona?”

E diambu diadi mfunu dina kwa Akristu, kadi Nkand’a Nzambi ukiesesanga vo bafwete kala ye ntona zambote muna mambu mawonso. (2 Timoteo 1:⁠3) Kuna diak’e sambu, Nkand’a Nzambi uyambulanga vo ayadi a nza balombanga e mpaku. Tala dina Nkand’a Nzambi kevovanga: “Wantu awonso, mbula basakalel’akwa mpungu-wisa [tuyalu twa wantu]: kadi ke vena wisa kikondelo mu Nzambi ko; ina ina, kwa Nzambi yasiwa. Dianu vo, nwina y’ekami dia sakalala, ke muna diambu dia makasi kaka ko, muna diambu dia ntona mpe. Muna diadi i nufutila mpaku: kadi selo ya Nzambi i bena, bekwamininanga muna diau diambu edi. Nuvan’awonso una bafweno: mpaku, kw’akwa mpaku.”​—⁠Roma 13:​1, 5-7.

Muna kuma kiaki, Akristu a tandu kiantete bazayakana vo mpaku bafutanga kana una vo e nzimbu zazi zasadilwanga mu yikama e vita. Diau adimosi mpe bevanganga Mbangi za Yave o unu. * Ekuma o Nkristu kafwete futila e mpaku kana una vo e nzimbu zazi zisadilwanga mu yikama mambu mana o Nkristu kalendi vanga ko e? Nga o Nkristu kafwete lemvokela e ntona zandi ko muna ntangw’a futa e mpaku e?

Mpaku ye Ntona

E nzimbu zina Akristu a tandu kiantete bafutanga mu mpaku, zasadilwanga muna yikama e vita. E diambu diadi i diau diatokanesa e ntona za Gandhi ye Thoreau yo kubafila mu lembi futa e mpaku.

Zaya dio vo Akristu belemvokelanga nkanikinu wasonama muna Roma kapu kia 13 ke mu wonga wa tumbwa kaka ko, kansi “muna diambu dia ntona [zau] mpe.” (Roma 13:⁠5) Elo, e ntona za Nkristu zikumfilanga mu futa e mpaku kana nkutu vo e nzimbu kevananga zisadilwanga mu yikama e salu ina ke tondanga ko. Muna bakula e diambu diadi diampimpita, tufwete zaya e diambu diamfunu mu kuma kia ntona zeto, zina vo i ndinga mu kati kweto yikutuvovesanga kana vo e mavangu meto mambote yovo mambi.

Konso muntu una ye ntona nze una kavova Thoreau, kansi ke zafwanwa bundwa vuvu ko. Muna kuma kiaki, muna yangidika Nzambi e ntona zeto zifwete kala e ngwizani ye nkanikinu miandi mia nkal’ambote. Nkumbu miayingi, divavanga vo twasoba e ngindu zeto yo wizanesa zo ye ngindu za Nzambi, kadi zisundidi e ngindu zeto. (Nkunga 19:⁠7) Tufwete sia e ngolo mu bakula e mpila ina Nzambi kebadikilanga luyalu lwa wantu. Azeyi i ngindu zandi?

Sungamena dio vo Paulu wa ntumwa wayikila ayadi a nza vo “selo ya Nzambi.” (Roma 13:⁠6) Ediadi aweyi disongele? Disongele vo ayadi a nza besalanga e salu muna wete dia nkangu. Kana nkutu ayadi a ntima mia mbadi besalanga e salu yayi mu wete dia nkangu nze fulu kia bakila nkanda, longa nkangu, zima o tiya twakinsalukisa ye sikidisa nsiku mia nsi. Kana una vo Nzambi otomene zaya vo o luyalu lwa wantu lwafunga, oyambulanga vo bayala mu fikolo ye okutuvovesanga vo twafuta e mpaku muna zitisa e nkubika andi ekolo keyambulanga vo ayadi a nza bayala o wantu.

Nzambi oyambulanga vo ayadi a nza bayala mu kolo kiakete kaka. I luzolo lwandi vo Kintinu kiandi ki’ezulu kiavinga vana fulu kia tuyalu twawonso tumwesanga wantu e mpasi tuka mvu miayingi. (Daniele 2:44; Matai 6:​10) Muna kolo kiaki, Nzambi ke vananga nswa ko kwa Akristu mu kolamena ayadi muna lembi futa e mpaku.

Adieyi tuvova kele oyindulanga nze Gandhi ona wavova vo o muntu ofutanga e nzimbu za mpaku ziyikamanga e vita sumu kevolanga? Nze una divavanga vo twatomboka vana fulu kiazanguka muna toma mona, diau adimosi mpe muna wizanisa e ngindu zeto ye ngindu za Nzambi, divavanga vo twabadika una ngindu za Nzambi zisundidi e ngindu zeto. Muna Yesaya wa ngunza, Nzambi wavova vo: “Kadi una disundidi ezulu e nza, i una isundidi fu yame e fu yeno, ye ngindu zame e ngindu zeno.”​—⁠Yesaya 55:​8, 9.

Nga Wisa kia Ayadi a Nza Kisundidi?

Wau vo Nkand’a Nzambi ukutulonganga vo twafutanga e mpaku ediadi ke disongele ko vo ayadi a nza balenda vova vo e wisa kiau kisundidi. Yesu walonga vo Nzambi wisa kiakete kaka kavana kwa ayadi a nza. Vava kayuvulwa kana vo diansongi vana meso ma Nzambi mu futa e mpaku kwa luyalu lwa Roma, Yesu wavutula vo: “Nuvana kwa Kaisa ina ya Kaisa, kuna kwa Nzambi ina ya Nzambi.”​—⁠Maku 12:​13-17.

O mvovo “Kaisa,” ayadi a nza usunzulanga, yau bevaikisanga e nzimbu. Muna kuma kiaki, vana meso ma Nzambi, ayadi a nza bena ye nswa wa lomba vo o nkangu bafuta e nzimbu zazi mu mpaku. Yesu wavova vo “ina ya Nzambi,” i sia vo moyo ye nsambil’eto, katufwete yo vana kwa ayadi a nza ko. Vava nsiku mia wantu mivavanga vo twakulula e nsiku mia ­Nzambi, Akristu bevovanga vo: “Twalemvokela Nzambi ke mu wantu ko.”​—⁠Mavangu 5:⁠29.

Akristu o unu nanga balenda tokana mu kuma kia mpila isadilwanga e nzimbu bevananga mu futa e mpaku, kana una vo i wau, ke bekolamenanga ayadi ko ngatu lembi futa e mpaku. Kadi o vanga wo dilenda songa kondwa kwa vuvu muna Nzambi ona ofokola e mpasi zawonso za wantu. Kansi, kuna luzindalalu lwawonso, bevingilanga e ntangwa ina kasikidisa o Nzambi kefokola e mpasi za wantu muna luyalu lwa Mwan’andi Yesu ona wavova vo: “E kintinu kiame ke kia nza yayi ko.”​—⁠Yoane 18:⁠36.

Nluta mia Lemvokela Malongi ma Nkand’a Nzambi

Olenda baka nluta miayingi muna lemvokela malongi ma Nkand’a Nzambi mu kuma kia futa e mpaku. Kukala ye wonga wa bakama ko ngatu tumbwa nze una betumbilwanga awana bekolamenanga nsiku. (Roma 13:​3-5) Edi disundidi o mfunu, okala ye ntona zavelela vana meso ma Nzambi ye okunkembelela wau vo olemvokele nsiku. Kana una vo nzimbu zayingi ofwasanga muna futa e mpaku, olenda bunda e vuvu muna nsilu a Nzambi wa lunga-lunga selo yandi yakwikizi. Davidi, una vo mosi muna asoneki a Nkand’a Nzambi wavova vo: “Toko yakala, se ndunuvini; kansi kiamona nsongi wayambuka ko, yovo mbongo andi yavava dia.”​—⁠Nkunga 37:⁠25.

Obakula yo lemvokela nkanikinu mia Nkand’a Nzambi mu kuma kia futa e mpaku, dikusadisa mu kala ye luvuvamu lwa ntima. Avo muntu ofutidi nzimbu kwa mfunu a nzo o mfumu a nzo osadidi zo mu mpila yambi, o luyalu kalendi tumba ko muntu ofutidi nzimbu. Diau adimosi mpe, o Nzambi kalendi kutumba ko mu kuma kia mpila yambi ayadi a nza besadilanga e nzimbu ofutanga mu mpaku. Una kalongokele ludi kia Nkand’a Nzambi ko, muntu mosi una ye nkumbu Stelvio, tuka mvu miayingi wasianga e ngolo kimana luyalu lwa nsi za Europa Oriental lwa soba e zingu kia wantu. Kansi, wasasila ekuma kasobela e ngindu zazi, wavova vo: “Mfwete vova ye ziku kiawonso vo o muntu kalendi twasa unsongi ko, luvuvamu ye kintwadi ova nza. Kintinu kia Nzambi kaka kilenda vanga mambu mama ova nza.”

Nze Stelvio, avo ovananga ‘kuna kwa Nzambi ina ya Nzambi’ ye kwikizi kiawonso, olenda kala ye ziku vo omona e ntangwa ina Nzambi ketwasa luyalu lwansongi ova nza yawonso yo fokola e mpasi zitwasanga luyalu lwa wantu.

 [Mvovo mia Sina muna lukaya lwa]

Tufwete wizanesa e ngindu zeto ye ngindu za Nzambi kadi e ngindu zandi ziviokele e ngindu zeto

[Mvovo mia Sina muna lukaya lwa]

Muna futanga e mpaku, Akristu besonganga vo bena ye ntona zambote vana meso ma Nzambi ye bebundanga e vuvu kwa yandi vo olungisa e nsatu zau

[Mafoto zina muna lukaya lwa 14]

“Nuvana kwa Kaisa ina ya Kaisa, kuna kwa Nzambi ina ya Nzambi”

[Avwe a Foto]

Copyright British Museum