A chhûng thu-ah lût rawh

Chhiah—Chawi Ngei A Ngai Em?

Chhiah—Chawi Ngei A Ngai Em?

CHHIAH​—CHAWI NGEI A NGAI EM?

MI TLEM tê chauhvin chhiah pêk hi nuam an ti a. Mi tam tak chuan an chhiah pêkte chu dik lo taka hman leh a lang a pauva inbumna mai niin an ngai a. Mi ṭhenkhat chuan hman a nih dân avângin chhiah chu an pe duh lo a ni. Chhiah an pêk duh loh chungchângah, Middle East khaw pakhata awm mipuite chuan: “Kan fate nunna latu silaimu lei nân chhiah kan pe lo vang,” tiin an sawi a ni.

Chutiang ngaihdân chu thil thleng ngai lo emaw, thil thar emaw a ni lo. Hindu sakhaw hruaitu boral ta Mohandas K. Gandhi-a pawhin a chhia leh ṭha hriatnain chhiah pêk rem a tih loh chhan heti hian a sawi a ni: “Sawkâr sipaite thlâwptu chu—tlang takin emaw, a pehhêl zâwngin emaw pawh ni se—an thil sual tihnaah a tel ve a. Sawkâr ṭanpui nâna chhiah petu zawng zawngte chu an thil sual tihah an tel ve a ni,” tiin a sawi.

Chutiang bawkin, kum zabi 19-na hun laia philosopher pakhat Henry David Thoreau-a chuan indonna a thlâwp duh loh avânga chhiah pêk a duh loh chhan chu a sawi a. Ani chuan: “Khua leh tuite’n mahni chhia leh ṭha hriatna hmanga an siam tûr thu tlûknate chu dân zamtute an siamtîr tûr a ni dâwn em ni? Chutiang a nih dâwn chuan, mi tinin chhia leh ṭha hriatna kan neih chhan hi eng nge ni ta ang?” tiin zawhna a siam a ni.

Bible-in chhia leh ṭha hriatna thiang tak neia thil engkim ti tûra a zirtîr avângin, Kristiante chuan chumi chungchâng chu an ngaipawimawh hle a ni. (2 Timothea 1:3) Kawng leh lamah, Bible chuan sawrkârte’n chhiah khawn tûra thuneihna an neih thu a târ lang bawk a. “Mi tin an chunga rorêltute thu thuin awm rawh se. Pathian thu lovin tu mah rorêltu an awm si lo; rorêltua awmte hi Pathian ruat an ni. Chuvângin, thinur hlauh vâng chuah ni lovin, i chhia leh ṭha hriatna avâng pawhin rorêltu thu thuin i awm tûr rêng a ni. Hemi avâng hian chhiah pawh in chawi ṭhîn alâwm; chutiang thil ngei ti fan fan tûrin Pathian rawngbâwltute an ni si a. Mi zawng zawng hnênah pêk tûr apiang pe rawh u;. . .chhiah chawina tûra hnênah chuan chhiah chawi ula,” tiin a sawi si a.—Rom 13:1, 5-7.

Chhiah tam tak chu sipaite ṭanpui nâna hman a ni chung pawhin, chûng fuihna thute avâng chuan kum zabi khatnaa Kristiante chu chhiah pêk taima tak nia hriat an ni a. Tûn laia Jehova Thuhretute pawh chutiang bawka hriat an ni. * A nih leh, he thil inkalh tak anga lang hi engtin nge kan sawifiah ang? Chhiah pêk a ṭûl hunah Kristian chuan a chhiah leh ṭha hriatna kalhin thil a ti tûr a ni em?

Chhiah Leh Chhia leh Ṭha Hriatna

Chhinchhiah tlâk tak chu, kum zabi khatna hun laia Kristiante chu sipaite chhawmdâwl nâna chhiah pe tûra tih an ni a. Chu tak chu a hnua Gandhi-a leh Thoreau-a te’n an chhia leh ṭha hriatna avânga chhiah an pêk duh loh chhan chu a ni.

Kristiante chuan Rom bung 13-a chhinchhiah thupêk chu hrem an hlauh vâng mai ni lovin, “[an] chhia leh tha hriatna avâng pawhin” an zâwm tih chhinchhiah ang che. (Rom 13:5) Ni e, chhiahte chu mi mala taka a thlâwp ngai loh tûr thiltihte ṭanpui nâna hman ni mah se, Kristian chu a chhia leh ṭha hriatnain chhiah pe tûrin a chêttîr a ni. He thil inkalh tak anga lang hi kan hriatthiam theih nân, kan chhia leh ṭha hriatna nihna dik tak, kan thiltihte a dik leh dik loh min hrilhtu chhûng lama aw chu kan hriatthiam a ngai a ni.

Tute pawh hian Thoreau-a angin chhûng lama thu min hrilhtu chu kan nei ṭheuh va; mahse, chûngte chu a rintlâk reng ṭhîn lo. Pathian tilâwm tûrin, kan chhia leh ṭha hriatna chu a tehnate nên kan inmiltîr tûr a ni. A ngaihtuahnate chu kan ngaihtuahnate aia a chungnun zâwk avângin, kan ngaihtuah dân leh thlîr dânte chu Pathian ngaihtuah dân leh thlîr dân nêna a inmil theih nân kan siamrem fo a ngai a. (Sâm 19:7) Chuvângin, mihring sawrkârte chu Pathian thlîr anga kan thlîr ve a ngai a ni. A nih leh, engtin nge Pathianin mihring sawrkârte chu a thlîr?

Tirhkoh Paula chuan mihring sawrkârte chu “Pathian rawngbâwltute,” tiin a sawi a ni. (Rom 13:6) Chumi awmzia chu eng nge ni? A tlângpui thuin, thupêkte an chhuah a, khawtlâng tân hna pawimawh tak takte an thawk bawk. Sawrkâr eiru nasa ber pawhin lehkhathawn sem kualna te, vântlâng zirtîrna te, leh kângmei laka invênhimna ang chite an buatsaih bâkah, dânte siamin an kengkawh ṭhîn a ni. Pathian chuan mihring sawrkârte ṭhat lohzia hre mah se, ro an inrêl leh A ruahmanna—chûng sawkârte’n mihringte chunga ro an rêl a remtihna—kan zah avânga an hnêna chhiah kan pêk chu a la phal rih a ni.

Pathian chuan mihring sawrkârte’n ro an rêl phal rih mah se, rei lo te chhûng atân chauh a ni. A vân lam Lalram hmanga mihring sawrkâr zawng zawngte thlâk leh an mihringpuite chunga chhiatna an lo thlen tawh zawng zawng sût lêt vek chu a duh zâwng a ni. (Daniela 2:44; Matthaia 6:10) Chumi hun a thlen hma chuan, Kristiante chu chhiah pêk pawh tiamin, an chunga rorêltute thu âwih tûrin a duh a ni.

A nih leh, Gandhi-a angin indona atâna hman chhiah pek chu sual niin i la ngai reng a nih chuan engtin nge ni ang? Tlâng chunga kan lâwn sân poh leh kan hmuh theih chin a zau zêl ang hian, kan thil thlîr dân aiin Pathian thil thlîr dânte chu nasa takin a sâng zâwk tih chhût ngunna hmangin kan ngaihtuahnate chu siamrem kan inhuam lehzual ang. Pathian chuan zâwlnei Isaia hmangin: “Vân khi lei aia a sâng zâwk angin, ka awm dânte hi in awm dânte aiin a sâng zâwk si a, ka ngaihtuahte pawh hi in ngaihtuahte aiin a sâng zâwk bawk a ni,” tiin a sawi a ni.—Isaia 55:8, 9.

Thuneihna Pumhlûm An Nei Em?

Chhiah pe tûra Bible zirtîrna chuan mihring sawkârte’n an khua leh tuite chungah thuneihna pumhlûm an nei tih a kâwk lo. Isua chuan chûng sawrkârte hnênah chuan Pathianin thuneihna eng emaw chen chauh a pe tih a zirtîr si a. Hmân lai Rom sawrkâr hnêna chhiah pêk a thian leh thian loh chungchâng an zawh khân, ani chuan, “Kaisara thilte chu Kaisara hnênah pe ula, Pathian thilte chu Pathian hnênah pe ta che u,” tiin a chhâng a ni.—Marka 12:13-17.

Sawrkârte—“Kaisara” entîrtu—chuan pawisate chu a thîr leh a lehkhatein an siam chhuak a, a hlut zawngte pawh an bithliah bawk. Chuvângin, Pathian ngaih chuan chhiah pêkna hmanga chûng an thil siam chhuah a hnêna pêk kîr leh chu a inawm hle a ni. Chutih rualin, Isua chuan “Pathian thilte”—kan nunna leh biakna—chu mihringte zirtîrna, a nih loh leh thupêk anga sawi theih a ni lo tih a târ lang a. Mihringte siam dânte leh thil phûtte’n Pathian dânte a kalh hunah, Kristiante chuan “mihring thu aiin Pathian thu [an] zâwm zâwk tûr a ni.”—Tirhkohte 5:29.

Tûn laia Kristiante chu an chhiah pêkte hman a nih dân chuan an rilru a tibuai mai thei; mahse, anni chuan sawrkâr dodâl leh chhiah pêk duh lohna hmanga an rorêlna tihbuai leh thunun chu an tum lo. Chutianga tih chu mihringte harsatna sukiangtu tûr Pathian chunga rinna tlâk chhamzia târ lanna a ni dâwn si a. Chu aiin, “Ka ram chu he khawvêla mi hi a ni lo,” tia sawitu a Fapa, Isua rorêlna hmanga Pathianin mihringte harsatna zawng zawng a chinfel hun tûr chu dawhthei takin an nghâk zâwk a ni.—Johana 18:36.

Bible Zirtîrna Zawm A Hlâwkna

Chhiah pêk chungchânga Bible zirtîrnate zawm chu kawng tam takin i hlâwkpui thei a. Dân bawhchhiat avânga hremna leh chhiah pêk loh avânga man chhuah hlauhnate chu i pumpelh ang. (Rom 13:3-5) Chu aia pawimawh zâwk chu, ṭha taka dân i zawm avângin Pathian hmaah chhia leh ṭha hriatna thiang i nei ang a, amah i chawimawi bawk ang. Chhiah pe duh lotute, a nih loh leh dik lo taka petute aiin sum leh pai lamah i chân hnem zâwk mai thei; mahse, a mi rinawmte chu a ngaihsak ang tih Pathian thutiam chu i ring tlat thei a ni. Bible ziaktu Davida chuan heti hian a sawi a ni: “Naupang ka lo ni tawh a, tûnah tar ka lo ni ta a; nimahsela, mi fel chu kalsana a awm ka hmu ngai lo va, a thlahte chaw khawn pawh ka hmu ngai hek lo,” tiin.—Sâm 37:25.

Chhiah pe tûra Bible thupêk hriatthiamna leh zawmna chuan rilru hahdamna a neihtîr ang che. Dânin i in luahtîrna hman zawng zawng chu chhiah anga pe vek tûra a phût lo ang bawkin, Pathian chuan sawrkâr thiltihna zawng zawngah chhiah pe vek tûrin a phût lo che a ni. Bible thutak a zir hmain, Stelvio-a chuan southern Europe-a politics lama inthlâkthlengna a awm theih nân hma a la ṭhîn a. Chutianga a hmalâkna a tâwpsan chhan chu heti hian a sawi a ni: “Khawvêlah mihringte hian roêlna dik te, remna te, leh inpumkhatnate hi an thlen thei lo tih ka pawm a ngai a. Pathian Ram chauhvin chutiang inthlâkthengna leh khawtlâng ṭha lehzual a thlen thei a ni,” tiin.

Stelvio-a anga rinawm taka ‘Pathian thilte chu Pathian hnêna i pêk’ chuan, chutiang rin tlatna chu i nei ve thei a ni. Pathianin khawvêl puma a rorêlna fel a dinna hmanga mihring rorêlnain a thlen chhiatnate leh hleih neihnate a tihbo hun chu i la hmu ang.

[Footnote]

^ Chhiah petute an nih anga Jehova Thuhretute chungchânga mite thusawi hriat nân, Vênnainsâng, November 1, 2002, phêk 13, paragraph 15-na leh Vênnainsâng (English), May 1, 1996, phêk 17, paragraph 7-na chu en rawh.

[Thu tâwi]

Pathian ngaihtuahnate chu kan ngaihtuahnate aia nasa taka a chungnun zâwk avângin, kan thil thlîr dânte chu A thil thlîr dân nêna a inmil theih nân kan siamrem a ngai a ni

[Thu tâwi]

Thuâwih taka chhiah pêkna hmangin, Kristiante chuan Pathian hmaah chhia leh ṭha hriatna thiang an vawng a, Pathianin an mamawhte a ngaihsak ang tih an rinzia a lantîr

[Milem]

“Kaisara thilte chu Kaisara hnênah pe ula, Pathian thilte chu Pathian hnênah pe ta che u”

[Credit Line]

Copyright British Museum