¿Impuestukunata pagakunkimanku?

CÄSI llapan nunakunatam impuestu paguëqa gustantsu. Atskaqmi niyan tsë qellëtaqa lluta gastayanqanta, mana alli utilizäyanqanta o suwakuyanqanta. Wakinnam pagayanqan qellëwan mana allikunata rurayaptin impuestuta paguëta munayantsu. Tsënömi pasan Mediu Orienti niyanqanchö juk markapita nunakunawampis. Pëkunaqa, “pagayanqä qellëwanqa bälakunata rantirmi wamräkunata wanutsiyanqa” nirmi impuestuta pagayantsu.

Nunakunaqa unëpitanam tsëkunata seguïdu niyan. Indiachö alläpa reqishqa Mohandas Gandhi nunapis, conciencian mana permitiptin impuestukunata mana paganqampaq parlarmi kënö nirqan: “Ejercituyoq gobiernukunata imanöpis yanapaqkunaqa jutsatam rurëkäyan. Impuestuta pagar gobiernukunata yanaparqa, jövinllaraq o edäna nunakunapis, jutsata rurayanqanchömi yanapakuykäyan”.

Henry David Thoreau yachaq nunapis, pagayanqan impuestuta guërrata rurayänampaq utilizäyaptinmi impuestuta paguëta munarqantsu. Pëmi kënö nirqan: “Cada nuna imatapis conciencianmannö decidinan këkaptinqa, ¿allitsuraq autoridäkuna pëpaq imatapis decidiyanman? Tsënö kaptinqa, ¿imapaqraq välinman cada nuna concienciayoq kanqantsik?”.

Llapanchöpis limpiu concienciayoq kanapaq Bibliachö niptinmi, cristiänukunaqa impuestuta paganapaq o mana paganapaq kaqta musyëta munantsik (2 Timoteu 1:3). Bibliachöqa ninmi gobiernukunaqa impuestuta cobrakuyänampaq derëchuyoq kayanqanta, kënömi nin: “Teyta Diospita mana karqa, manam autoridä [gobiernukuna] kanmantsu, tsëmi llapan nunakuna autoridäkunata respetar cäsukuyätsun. Llapan autoridäkunatapis, tukuyläya carguchö kayänampaqmi Teyta Dios churashqa. Tsëmi qamkunaqa pëkunata respetar cäsukuyänëki, manam castigashqa këta mantsarllatsu, sinöqa concienciëkikunarëkurmi. Gobernaqkunaqa Diospa sirweqnin karmi nunakunata imëpis sirwikäyan. Tsëmi qamkunaqa impuestuta pagayanki. Llapankunawan rurayänëkipaq kaqta cumpliyë: impuestuta mañakoqtaqa, impuestuta pagayë” (Romänus 13:1, 5-7).

Bibliachö tsënö niptinmi, pagayanqan qellëta guërrachö utilizäyänan kaptimpis, punta cristiänukunaqa impuestuta pagayarqan, y tsëta rurayanqampitam reqishqa kayarqan. Kanan witsan Jehoväpa testïgunkunapis tsënömi rurayan. a Pagayanqan impuestuta yanapakuyta mana puëdiyanqanchö utilicëkäyaptinqa, ¿imanirtan impuestuta pagayan? Gobiernukuna impuestuta pagayänampaq niyaptinqa, ¿conciencian ninqantaku mana kaqpaq churayänan?

Impuestuta pagakuy y concienciantsik ninqan

Punta cristiänukuna pagayanqan wakin impuestutaqa guërrachömi utilizäyaq. Pagayanqan qellëta guërrachö utilizäyaptinmi, Gandhi y Thoreau nunakunaqa impuestuta paguëta munayarqantsu.

Punta cristiänukunaqa manam castïguta mantsarllatsu sinöqa ‘concienciankunarëkurmi’, Romänus librupa 13 kaq capïtulunchö ninqanta cäsukuyarqan (Romänus 13:5). Awmi, pagayanqan qellëta pëkuna mana yanapakuyanqanchö utilizäyänan kaptimpis, concienciankuna niptinmi cristiänukunaqa impuestuta pagayan. Tsëta imanir rurayanqanta maslla entiendinapaqqa, concienciapita masllata yachakurishun. Concienciantsikqa ima alli o mana alli kanqantam willamantsik.

Thoreau jutiyoq nuna ninqannöpis nunakunaqa llapantsikmi concienciayoq kantsik. Peru concienciantsik confiakuypaq kanampaqqa mastaran ruranantsik. Diosta kushitsinapaqqa, pë munanqannö portakunapaqmi concienciantsik yanapamänantsik. Teyta Dios imanö pensanqanqa noqantsik pensanqantsikpitapis mas allim. Tsëmi höraqa, pënö pensanapaq imanö pensanqantsikta cambianantsik (Salmus 19:7). Tsëmi gobiernukunatapis pë rikanqannölla rikänantsik. ¿Imanötan Teyta Diosqa gobiernukunata rikan?

Gobiernukunapaq parlarmi apostol Pabluqa “Diospa sirweqnin” kayanqanta nirqan (Romänus 13:6). ¿Imanirtan tsënö nirqan? Gobiernukunaqa imëka kanampaq y imapis ordenädu kanampaqmi yanapakuyan. Mas mana allita ruraq gobiernukunapis, cartakunata mandayänan correükuna, bombërukuna, escuëlakuna y policïakuna kanampaqmi yanapakuyan. Tsë autoridäkuna imachö pishipäyanqanta musyarpis, Teyta Diosqa nunakunata juk tiempupa gobernayänantam permitin. Manam tsëllatsu, nunakunata gobernayänampaq autoridäkuna kananta permitishqa karmi, impuestuta paganapaq mandamantsik.

Tsënö kaptimpis, Teyta Diosqa juk tiempullapam tsë autoridäkuna kananta permitishqa. Ichikllachönam tsë gobiernukunapa rantin Gobiernunta churamunqa. Tsë gobiernunwanmi mëtsika watapa gobiernukuna rurayanqan imëka mana allikunata ushakätsinqa (Daniel 2:44; Mateu 6:10). Peru tsë tiempu chämunqanyaqqa, manam Teyta Diosqa cristiänukunata permitintsu gobiernupa contran churakar impuestuta mana pagayänanta o imatapis rurayänanta.

Gandhi jutiyoq nuna pensanqannölla guërrachö utilizäyänampaq impuestuta paganqëki jutsa kanqanta pensarqa, ¿imataraq rurankiman? Juk sitiutaqa mas altuchö këkaq sitiupitam mas alli rikantsik, ¿aw? Tsënöllam Teyta Dios imanö pensanqampis noqantsik pensanqantsikpa janampa këkan. Tsëta yarpanqantsikmi yanapamäshun, pënö pensanapaq imanö pensanqantsikta cambianapaq. Willakoqnin Isaïaswanmi Teyta Diosqa kënö nirqan: “Ciëlukuna patsa janampa këkanqannömi noqa ruranqäqa qamkuna rurayanqëki janampa këkan. Noqa pensanqäqa qamkuna pensayanqëki janampam këkan” (Isaïas 55:8, 9).

¿Llapanchöku cäsukunantsik?

Impuestuta pagakunapaq nirpis, Bibliachöqa manam gobiernukunata llapanchö cäsukunapaqtsu nimantsik. Jesusmi nirqan gobiernukunaqa llapampaq autoridäyoq mana kayanqanta. Römachö gobernaqta impuestuta pagayanqan Teytampa rikëninchö alli o mana alli kanqanta tapuyaptinmi, Jesusqa judïukunata kënö nirqan: “Römata gobernaqtaqa pëpa kaqta pagayë, peru Diospa kaqtaqa Diosta pagayë” (Marcus 12:13-17).

Gobiernukunaqa qellëtam ruratsiyan y ëka välinampaq kaqtam decidiyan. Tsëmi Teyta Diosqa allitanö rikan impuestuta pagarnin tsë qellëta kutitsiyänampaq mañakuyanqanta. Tsënö kaptimpis, Jesusqa clärum rikätsikurqan “Diospa kaqtaqa” ni mëqan autoridäpis mañamënintsikta mana puëdinqanta. Tsënö nirqa, vïdantsikpaq y Teyta Diosta adoranqantsikpaqmi parlëkarqan. Autoridäkuna mandakuyanqan Teyta Dios mandakunqampa contran kaptinqa, cristiänukunaqa ‘nunakunata cäsunantsikpa rantinmi, gobernaq Teyta Diosta cäsukunantsik’ (Hëchus 5:29).

Pagayanqan qellëta imanö utilizäyanqanta rikarmi höraqa cristiänukuna yarpachakuyanman. Tsënö kaptimpis, manam impuestuta paguëta dejayantsu ni decidiyanqanta cambiayänampaq autoridäkunapa contran imatapis rurayantsu. Tsëta rurarqa, manachi nunakunapa problëmantaqa Teyta Dioslla ushakätsita puëdinqanman confiakuykäyanmantsu. Cristiänukunaqa Tsurin Jesuspa gobiernunwan nunakunapa problëmanta Teyta Dios ushakätsimunan tiempu chämunantam pacienciawan shuyëkäyan. Tsëpaq parlarmi Jesusqa kënö nirqan: “Gobiernüqa manam kë mundupitatsu” (Juan 18:36).

¿Imachötan yanapashunki Bibliachö ninqanta cäsukunqëki?

Impuestuta pagakunapaq Bibliachö ninqanta cäsukunqëkiqa imëkachömi yanapashunki. Impuestuta mana pagaqkuna chaskiyanqan castïgupitam salvakunki y manam taripuyäshunëkita mantsartsu kawanki (Romänus 13:3-5). Peru masqa Teyta Diospa rikëninchömi alli concienciayoq kanki y leykunata respetarmi Teyta Diosta alabanki. Impuestuta mana pagaqkunapita o autoridäkunata engañaqkunapita mënus qellëyoq karpis, mana dejaq sirweqninkunata cuidanampaq Teyta Dios äninqanmanmi confiakuyta puëdinki. Bibliachö wakin librukunata qellqaq Davidmi kënö nirqan: “Jövin kanqäpita awkinyanqäyaqpis manam rikarqötsu alli nunata Teyta Dios dejarinqanta, ni manam tsurinkunatapis mikuyta mañakur purikäyaqta rikarqötsu” (Salmus 37:25).

Manam tsëllatsu, impuestuta pagakunapaq Bibliachö ninqanta entiendir cäsukurqa, mas tranquïlum kanki. ¿Imanir? Alquilerta paganqan qellëwan wayiyoq nuna ruranqampitaqa manam wayita alquilaqta leychö condenantsu. Tsënöllam paganqëki qellëwan rurayanqampitapis Teyta Dios condenashunkitsu. Euröpa ninqampa sur lädunchö kawaq Stelviu jutiyoq nunaqa, Bibliapita manaraq yachakurmi autoridäkuna cambiukunata rurayänampaq imëkata rurarqan. Imanir tsë rurëta dejanqampaqmi kënö willakun: “Cuentatam qokurqä nunakunaqa kë munduchö justicia kanampaq y juk familianölla yamë kawakunapaq imatapis rurëta mana puëdiyanqanta. Diospa Gobiernunllam nunakunataqa jukläya kayänampaq y mas allina kayänampaq yanapëta puëdin”.

’Diospa kaqta Diosta pagarqa’, tsënö kanampaq kaqtam qampis següru kanki. Teyta Diospa Gobiernun entëru Patsata gobernamuptinmi tsëchö këkanki, y autoridäkuna mana allikunata rurayanqanta imanö ushakätsinqantam rikanki.

[Nöta]

[Willakuy]

Teyta Dios imanö pensanqanqa noqantsik pensanqantsikpitapis mas allim. Tsëmi höraqa pënö pensanapaq imanö pensanqantsikta cambianantsik

[Willakuy]

Impuestuta pagakunapaq mandakunqanta cäsukurmi, cristiänukunaqa Diospa rikëninchö alli këkantsik y wananqantsikta mana faltatsimunampaq kaqmanmi confiakuntsik

[Willakuy]

“Römata gobernaqtaqa pëpa kaqta pagayë, peru Diospa kaqtaqa Diosta pagayë”

[Dibüjukuna pipa kanqan]

Copyright British Museum