Hagnente ty agnate’ao

Toko’e Handoa Hetra Vao Rehe?

Toko’e Handoa Hetra Vao Rehe?

Toko’e Handoa Hetra Vao Rehe?

TSY tea mandoa hetra ty ankamaroa o ndatio. Maro ty mahatsapa fa lanilany amy ty raha tsy misy dika’e ty vola’e, ndra misy magnodikodigne naho mangalatse. Tsy mete mandoa hetra ka ty hafa noho ty anto’e hafa. Nirehake hoe izao ohatse ty mponegne amy ty tanàgne raike a Moyen-Orient agne: “Sagnatria anay ty handoa vola hitifiragne ty ana’ay.”

Maro ty mihevetse hoe izay. Tsy nimete nandoa hetra ohatse ty Mohandas Gandhi, prezida o karanio taloha, satria tsy neke ty sai’e zay. Hoe reke: “Manota ze manohagne Fanjakagne managne tafike, ndra mivantagne zay ndra ankolake. Manota iaby ze mandoa hetra hanohagnagne i Fanjakagney, ndra antetse reke ndra tanora.”

Tsy nimete nandoa hetra ka ty Henry Thoreau, filozofa tamy ty taonjato faha-19, satria fanta’e fa hanohagnagne aly zay. Hoe reke: “Enga’o hikomandy azo hanao ty raha tsy eke ty sai’o vao o mpanao lalànao? Le inogne zane ty ilaegne o feo ty fieretseretagneo naho izay?”

Mahakasike o Kristianao zay, satria rehafe ty Baiboly fa toko’e hanagne feo ty fieretseretagne malio amy ze kila raha iareo. (2 Timoty 1:3) Faie rehafe ty Baiboly fa managne fahefagne hitake hetra o fanjakagneo. Izao ty rehafe’e ao: “Toko’e sambe hagneke o manam-pahefagneo o ndatio iaby. Fa boake aman’Andrianagnahare iaby ze kila fahefagne. Fa Andrianagnahare nagnenga o manam-pahefàgneo amy ty toera’e iaby. Tena misy anto’e toko’e hagnekea’areo fahefagne areke, tsy tihoe noho ze saze zay avao, fa noho ty feo ty fieretsereta’areo ka. Izay ka ty anto’e andoava’areo hetra. Fa mpanompon’Andrianagnahare miasa hoahy o vahoakeo iareo iaby, sady izay avao ty asa’e.”​—Romanina 13:1, 5-7.

Nalaza ho mpandoa hetra areke ty Kristiana tamy ty taonjato voaloha’e ndra tie hanohagnagne o tafikeo aza ty ankamaroa i volay. Hoe izay ka o Vavolombelo i Jehovah-o. * Faie mete vao zay? Toko’e hamono eretseretse vao ty tena Kristiana naho fa handoa hetra?

Hetra naho feo ty fieretseretagne

Nanohagnagne o tafikeo ty ila’e amy ty hetra nampandoagne o Kristiana tamy ty taonjato voaloha’eo. Izay ty nahavy i Gandhi naho i Thoreau tsy nimete nandoa hetra naho fa tafara tatoy.

Nankatò ty Romanina toko faha-13 o Kristianao, le nandoa hetra, tsy noho ty tahotse saze avao, fa ‘noho ty feo ty fieretsereta’e’ ka. (Romanina 13:5) Ty feo ty fieretsereta’e areke ty mahavy o Kristianao handoa hetra, ndra tie raha tsy eke ty sai’e aza ty hampiasagne aze. Tsy mifanohetse vao zay? Mba hagnazavagne izay, le misy raha mila fantarentikagne heike miomba ty feo ty fieretseretagne ndra i feo agnate ao mibisibisike amantikagney tie mete ndra tsy mete ty ataontikagney.

Nirehake ty Thoreau fa sambe managne feo ty fieretseretagne o ndatio iaby. Faie tsy voatere ho azo itokisagne io. Toko’e hifagnarake amy ty fitsipin’Andrianagnahare ty feo ty fieretseretantikagne naho teantikagne ty hampifale aze. Mila ampifagnarahegne amy ty vetsevetse’e ndra ty fomba fiheve’e avao ty antikagne, satria ambone noho ty antikagne ty aze. (Salamo 19:7) Toko’e hikezake areke tikagne hahatakatse ty fiheveran’Andrianagnahare o fanjakàn’olombelogneo.

Nirehake ty apostoly Paoly fa “mpanompon’Andrianagnahare miasa hoahy ty maro” o mpitondra olombelogneo. (Romanina 13:6) Midika zay fa mikezake mampilamigne naho manao adidy mahasoa o vahoakeo iareo. Magnampe amy ty fagnateragne taratasy, fampianaragne, famonoagne afo, naho fampiharagne lalàna ohatse ndra ty fanjakagne tena tsy manao ty maregne aza. Vazohon’Andrianagnahare ty raha tsy mete atao o mpitondra olombelogneo. Faie enga’e hinday heike iareo, sady mandily antikagne reke mba handoa hetra ho fagnajagne ze fandaharagne natao’e zay.

Faie tsy engan’Andrianagnahare haharetse ela bey o fitondran’olombelogneo. I Fanjakà’e an-dagnitse agney avao ty tea’e hisolo iareo, le hagnafoagne ty voka ty raha natao iareo tagnate ty taonjato maro. (Daniela 2:44; Matio 6:10) Faie amparake ty hiavia izay, le tsy tean’Andrianagnahare naho migoreve amo o fanjakagneo manahake ty atao ty ndaty ila’e o Kristianao, le tsy mete mandoa hetra ndra tsy mankatò ty raha ila’e.

Faie akore naho mbe mahatsapa manahake i Gandhi avao rehe tie fahotagne ty mandoa hetra hanohagnagne o alio? Tsy ho treantikagne soa ohatse ty toeragne raike naho tsy miakatse ambone egne soa tikagne. Hoe izay ka fa ho vognogne hagnitsy ty toe-tsaintikagne mifagnarake amy ty ahin’Andrianagnahare tikagne, naho misaintsaigne tie ambone noho ty antikagne ty aze. Hoe ty Andrianagnahare: “Manahake ty haabo i lagnitsey naho oharegne amo o taneo, ty haabo ty lalako naho oharegne amy ty lala’areo naho ty heveko naho oharegne amy ty heve’areo.”​—Isaia 55:8, 9.

Managne fahefagne feno vao o fanjakagneo?

Maregne fa mandrisike o ndatio handoa hetra ty Baiboly. Faie tsy midika zay tie managne fahefagne feno o mpitondra olombelogneo. Nirehake ty Jesosy tie voafetra avao ty fahefagne nimean’Andrianagnahare iareo. Nisy fotoagne reke nisy nagnontane naho azo atao ty mandoa hetra hoahy ty fanjakagne romana. Hoe reke: “Aloavo amy i Kaisara ze ahy i Kaisara, fa aman’Andrianagnahare ze an’Andrianagnahare.”​—Marka 12:13-17.

Ty fanjakagne ndra natao tihoe ka tie “Kaisara” ro magnamboatse vola sady mamaritse ty vili’e. Aman’Andrianagnahare areke, le managne zo hitake hetra iareo mba hiheregna i volay amy iareo agne. Faie nirehake ty Jesosy tie tsy azo meagne o fitondran’olombelogneo “ze an’Andrianagnahare”, le ty fiaignantikagne naho ty fanompoagne aze. Akore areke naho mifanipake amy ty lalàn’Andrianagnahare ty lalà o fanjakagneo? “Andrianagnahare ty mpitondra” antikagne le ‘ireke ro tsy maintsy ankatoaventikagne, fa tsy ndaty.’​—Asan’ny Apostoly 5:29.

Va’e hinekoneko o Kristianao tie hanoagne inogne i hetra aloa iareoy. Faie tsy manakatsakagne ty raha atao o fanjakagneo iareo, le tsy migoreve ndra mandietse tsy handoa hetra. Naho tsy izay, le hoe raha tsy atokisa iareo hamaha ty olagne manjò o ndatio ty Andrianagnahare. Mahalìgne iareo, le mandigne ze raha hataon’Andrianagnahare amy ty alala i Fanjakà’ey. Hoe ty Jesosy Ana’e, i Mpanjaka o Fanjakagne iohoe: “Tsy agnisa ty tontolo toy ty Fanjakàko.”​—Jaona 18:36.

Ty soa azo naho fa mampihatse ty toroheve ty Baiboly

Handrambe soa maro rehe naho mandoa hetra. Tsy ho voasaze manahake o mpandika lalànao rehe sady tsy hatahotse ty ho tratse. (Romanina 13:3-5) Halio avao ka ty eretsere’o agnatrehan’Andrianagnahare eo, sady izay ty raha tena lahibey. Hagnomey voninahitse aze rehe satria mankatò lalàna. Va’e tsy le hanam-bola rehe naho oharegne amo o ndaty tsy mandoa hetrao ndra manao dramotseo. Faie mampitamà ty Andrianagnahare fa hikarakara o mpanompo’e tsy mivalikeo. Hoe ty Davida, mpanoratse Baiboly: “Mba fa niajaja avao raho ndra tie fa antetse amy hinane izao. Faie mbe liako tsy nahatrea ndaty maregne nafoe, ndra nahatrea ty ana’e nangatake hanegne.”​—Salamo 37:25.

Hilamin-tsaigne rehe naho taka’o sady ankatoave’o i lily ty Baiboly tihoey tie toko’e handoa hetra. Tsy irehe ohatse ty enjehe o lalànao amy ze andania i tompon-tragnoy i hofan-tragno aloa’oy. Hoe izay ka fa tsy irehe ro heveren’Andrianagnahare ho tompon’andraikitse amy ze andania o fanjakagneo ty hetra aloa’o. Nanohagne politike tagnate ty taogne maro ohatse ty Stelvio, mba hisia ty fiovagne tamy ty faritse atimo i Eropa agne. Faie tsy nanao izay sasa reke naho fa nianatse Baiboly. Nagneke reke fa “tsy mahavita mampihatse ty rare’e, ty fiadanagne vaho mampisy firaisan-tsaigne magneran-tane o ndatio, fa ty Fanjakàn’Andrianagnahare avao ro tena hagnova ty fiaignagne ho tena soa.”

‘Aloavo aman’Andrianagnahare’ avao areke “ze an’Andrianagnahare”, le hatoky manahake i Stelvio rehe. Hotrea’o ty hagnafoagnagne ty tsy rare’e naho ty raha raty boake amy ty raha natao o mpitondra olombelogneo, naho fa hinday ty tane toy arake ty rare’e ty Andrianagnahare.

[Fagnamarehagne ambane peje]

^ Misy tantara ty Vavolombelo i Jehovah malaza ho mpandoa hetra ty amy ty Tilikambo Fiambenana 1 Novambra 2002, peje 13, fehentsoratse 15 naho ty Tilikambo Fiambenana 1 Mey 1996, peje 17, fehentsoratse 7.

[Hevetse Lahibey]

Mila ampifagnarahegne amy ty vetsevetse’e ndra ty fomba fiheve’e avao ty antikagne, satria ambone noho ty antikagne ty aze

[Hevetse Lahibey]

Naho mandoa hetra o Kristianao, le halio agnatrehan’Andrianagnahare eo avao ty feo ty fieretsereta’e. Matoky ka iareo amy izay tie ireke ro magnomey ze raha ilae iareo

[Sare]

“Aloavo amy i Kaisara ze ahy i Kaisara, fa aman’Andrianagnahare ze an’Andrianagnahare”

[Soratse Magnazava i Sarey]

Copyright British Museum