Skip to content

Skip to table of contents

Mitelo—Sena Mweelede Kwiitela?

Mitelo—Sena Mweelede Kwiitela?

Mitelo—Sena Mweelede Kwiitela?

MBASYOONTO bantu bakkomanina kutela mitelo. Banji babona kuti mali ngobatela mitelo alanyonyooka kwiinda mukutaabelesya kabotu, kwaabba, naa kwaabelesya cabumpelenge. Pele bamwi balakaka kutela mitelo akaambo kanzila iitali kabotu mbwaabelesyegwa mali. Kabapandulula kaambo ncobakalekela kutela mitelo, bantu bamwi ibakkala mudolopo lyakumasi aa Kujwe bakaamba kuti: “Tatukonzyi kunootela mitelo iibelesyegwa kuula nkulu zijaya bana besu.”

Majwi aali boobu taali mapya. Sikwaazwa Mohandas K. Gandhi iwakali Musololi waba Hindu wakaamba kaambo manjezeezya aakwe ncaatakali kumuzumizya kutela mitelo naakati: “Kufwumbwa muntu uutola lubazu mu Cisi ceendelezyegwa abasikalumamba—cacigaminina naa munzila zimwi—utola lubazu mucibi. Muntu uuli woonse, imupati naa mwana ulatola lubazu mucibi kwiinda mukugwasyilizya kubamba Cisi kwiinda mukutela mitelo.”

Mbubwenya buyo, mumwaanda wamyaka wa 19, syaabusongo Henry David Thoreau wakaamba cakali kumupa kukaka kutela mitelo yakali kubelesyegwa munkondo. Wakabuzya kuti: “Sena sicisi weelede kuzumizya sikupanga milawo kusala nzyayelede kucita sicisi kweelana amanjezeezya aakwe? Ikuti kacili boobo, nkaambo nzi bantu boonse ncobali amanjezeezya?”

Ikaambo aaka kalabajatikizya Banakristo nkaambo Bbaibbele liyiisya kuti beelede kuba amanjezeezya aasalala muzyintu zyoonse. (2 Timoteyo 1:3) Kulubazu lumwi, Bbaibbele litondezya kuti mfwulumende zilijisi nguzu zyakubwezelela mitelo. Lyaamba kuti: “Muntu uuli woonse kalibombya kubeendelezi, nkaambo kunyina bweendelezi bukonzya kuba ccita kuti bwazumizyigwa a Leza; ibeendelezi bali muzyuuno zyaandeene-andeene balizumizyidwe a Leza. Aboobo, kulayandika kuti nywebo nobantu kamulibombya, ikutali buyo akaambo kabukali oobo, pele alimwi akaambo kamanjezyeezya aanu. Nkakaambo kaako mulatela mitelo; nkaambo mbabelesi ba Leza bagwasya buleya, ibabelekela kuzuzikizya makanze ngoonya aaya lyoonse. Amubape boonse zibeelede, ooyo uuyanda mutelo, amumupe mutelo; ooyo uuyanda kubbadelwa, amumubbadele; ooyo uuyanda kuyoowegwa, amumuyoowe; ooyo uuyanda kulemekwa, amumulemeke.”—Baloma 13:1, 5-7.

Akaambo kaceeci, Banakristo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna bakalizyibidwe akaambo kakutela mitelo nokuba kuti mali manji akali kubelesyegwa kugwasyilizya basikalumamba. Mbubwenya buyo mbobacita a Bakamboni ba Jehova mazuba aano. * Nkaambo nzi ncotweelede kutela mitelo kakuli mitelo eeyi ibelesyegwa kucita zyintu Banakristo nzyobateelede kucita? Sena Munakristo weelede kutaabikkila maano manjezeezya akwe casika ciindi cakutela mitelo?

Mitelo Amanjezeezya

Mubwini, mitelo imwi njobakali kutela Banakristo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna yakali kubelesyegwa mumulimo wabusikalumamba. Aaka kaambo kamanjezeezya nkekakapa kuti ba Gandhi aba Thoreau baleke kutela mitelo.

Amubone kuti Banakristo bakautobela mulawo uujanwa mulugwalo lwa Baloma caandaano 13, kutali buyo akaambo kakuyoowa kusubulwa, pele alimwi akaambo “kamanjezyeezya [aabo].” (Baloma 13:5) Inzya, manjezyeezya aa Munakristo ayelede kumukulwaizya kutela mitelo, nokuba kuti mitelo eeyi ibelesyegwa kugwasyilizya micito eeyo walo njakaka. Kutegwa tumvwisye twaambo ootu tulibonya mbuli kuti tulakazyanya, tweelede kuzyiba bwini kujatikizya manjezyeezya eesu, ijwi lyamukati ilitwaambila naa micito yesu ili kabotu naa mibi.

Ba Thoreau bakaamba kuti, muntu umwi aumwi ulijisi jwi lyamukati, pele talikonzyi kusyomwa. Kutegwa tumukkomanisye Leza, manjezyeezya eesu ayelede kweendelana azyeelelo zyakwe zyakulilemeka. Akaambo kakuti mizeezo ya Leza ilisumpukide kwiinda yesu, lyoonse tweelede kucinca kuyeeya kwesu kutegwa kweendelane akuyeeya kwakwe. (Intembauzyo 19:7) Aboobo, tweelede kusolekesya kuzyiba mbwazibona Leza mfwulumende zyabantu. Ino uzibona buti?

Twabona kuti mwaapostolo Paulo wakaamba mfwulumende zyabantu kuti “mbabelesi ba Leza bagwasya buleya.” (Baloma 13:6) Ino eeci caamba nzi? Caamba kuti zigwasyilizya kuti zyintu kazyeenda kabotu akucitila bantu milimo imwi iiyandika. Noziba mfwulumende zitasyomeki kanji-kanji zilagwasyilizya muzyintu zili mbuli kutola magwalo, kuyiisya buleya, kukwabilila ntenda zyamulilo alimwi akubona kuti milawo ilatobelwa. Nokuba kuti Leza ulizyi kabotu-kabotu zibi zicitwa amfwulumende zyabantu, ulazizumizya kuti kaziliko kwaciindi cili mbocibede alimwi ulailila kuti katutela mitelo akaambo kakulemeka bubambe bwakwe, nkokuti, kuzizumizya nkwaazizumizya mfwulumende eezyi kuti zyeendelezye bantu.

Leza wazizumizya mfwulumende zyabantu kuti zyeendelezye kwaciindi cisyoonto buyo. Kuyanda kwakwe nkwakuti akazigwisye mfwulumende zyoonse zyabantu alimwi akuti Bwami bwakwe bwakujulu bukabambulule zyintu zyoonse zyanyonyoonwa abweendelezi bwabantu kwamyaka minji. (Daniele 2:44; Matayo 6:10) Nokuba boobo, kwaciindi cino Leza taabazumizya Banakristo kutatobela milawo yamfwulumende kwiinda mukukaka kutela mitelo naa munzila imwi iili yoonse.

Ino kuti mbuli ba Gandhi, mucilimvwa kuti ncibi kutela mitelo iigwasyilizya nkondo? Mbubwenya buyo mbotukonzya kububona kabotu busena kuti naa twatanta acilundu, tulakonzya kugwasyigwa kucinca kuyeeya kwesu kuti kweendelane akuyeeya kwa Leza kwiinda mukuzinzibala kuyeeya mbokusumpukide kuyeeya kwakwe kwiinda kwesu. Kwiinda mumusinsimi Isaya, Leza wakaamba kuti: “Mbubonya mbuli ijulu mbulisumpwidwe kwiinda nyika, mbubonya obo inzila zyangu zilisumpwidwe kwiinda inzila zyanu amiyeeyo yangu kwiinda miyeeyo yanu.”—Isaya 55:8, 9.

Sena Zilipedwe Nguzu Zyoonse Zyabweendelezi?

Ncoliyiisya Bbaibbele kujatikizya kutela mitelo tacaambi kuti mfwulumende zyabantu inga zyaamba kuti zilipedwe nguzu zyoonse zyakweendelezya bantu. Jesu wakayiisya kuti Leza upede buyo nguzu zisyoonto kumfwulumende eezyi. Naakabuzyigwa kuti naa cakali kabotu mumeso aa Leza kutela mitelo kumfwulumende yabana Roma yakali kweendelezya aciindi eeco, Jesu wakaingula kuti: “Amupe Kaisala zyintu zya Kaisala, pele zyintu zya Leza amupe Leza.”—Maako 12:13-17.

Mfwulumende—iziimininwa a “Kaisala”—zilapanga mali aalubwe-lubwe amali aamapepa alimwi akugwasya kuti mali aaya kaali aanguzu. Aboobo, kweelana ambwazibona zyintu Leza, balijisi nguzu zyakwaamba kuti mali aayo abbadelwe kuli mbabo kwiinda mumitelo. Nokuba boobo, Jesu wakatondezya kuti “zyintu zya Leza”—buumi bwesu abukombi—tazikonzyi kupegwa kumbunga iili yoonse yabantu. Ciindi milawo yabantu niikazyanya amilawo ya Leza, Banakristo ‘beelede kumvwida Leza mbwali ngomweendelezi kutali bantu.’—Milimo 5:29.

Nokuba kuti Banakristo mazuba aano cilakonzya kubanyonganya kujatikizya mitelo yabo imwi mbwiibelesyegwa, tabanyonganyi ncoyiyanda kucita mfwulumende kwiinda mukukaka kutela mitelo. Eeci inga catondezya kubula lusyomo lwakuti Leza uyakwaamana mapenzi oonse aacitikila bantu. Muciindi caboobo, cakukkazyika moyo balangila ciindi Leza nayoozigwisya mfwulumende zyabantu kwiinda mubulelo bwa Mwanaakwe, Jesu, walo iwakaamba kuti: “Bwami bwangu tabuzwi munyika eeyi pe.”—Johane 18:36.

Bubotu Buboola Akaambo Kakutobela Ncoliyiisya Bbaibbele

Mulakonzya kujana zilongezyo zinji kwiinda mukutobela ncoliyiisya Bbaibbele kujatikizya kutela mitelo. Tamukapegwi cisubulo cipegwa basikutyola milawo alimwi akuyoowa kujatwa. (Baloma 13:3-5) Ciinda kubota ncakuti, muyooba amanjezyeezya aasalala mumeso aa Leza alimwi akumulemeka akaambo kakuti mulaitobela milawo. Nokuba kuti mulakonzya kuba apenzi lyakubula mali kwiindana abaabo ibakaka kutela naa ibabeja nobatela mitelo yabo, mulakonzya kusyoma mucisyomezyo ca Leza cakuti unoobalanganya babelesi bakwe basyomeka. Mulembi wa Bbaibbele Davida wakaamba boobu: “Ndakali mulombe, sunu ndakomena, pele nsina bona uululeme uusiidwe, nanka lunyungu lwakwe lukumbila insima.”—Intembauzyo 37:25.

Kumvwisya alimwi akutobela mulawo wamu Bbaibbele wakutela mitelo kuyoomupa luumuno lwamumizeezo. Leza tamupi mulandu kuzyintu zyoonse zicitwa amfwulumende kwiinda mukubelesya mitelo njomutela, mbubwenya mbuli mulawo mboutamupi mulandu kujatikizya mbobaabelesya mali ngomubbadela kuli bamukamwini ŋanda momukkala. Mwaalumi wazyina lya Stelvio katanaiya kasimpe kamu Bbaibbele, kwamyaka minji wakali kuyanda kuti mfwulumende yaku Europe nkoili kumusanza icince mutwaambo twacisi. Kupandulula ncaakacilekela kucita boobo, wakaamba kuti: “Ndakabona kuti muntu takonzyi kuleta bululami, luumuno, alimwi akumvwana munyika. Bulikke Bwami bwa Leza mbobukonzya kuleta bukkale buli kabotu kubantu.”

Mbubwenya mbuli Stelvio, ikuti cakusyomeka ‘kamupa zyintu zya Leza kuli Leza,’ andinywe mulakonzya kucitambula cisyomezyo eeco. Muyakubona ciindi Leza nayooleta bweendelezi bululeme anyika yoonse, kubambulula zyintu zyoonse zyakanyonyoonwa abweendelezi bwabantu.

[Bupanduluzi buyungizidwe]

^ munc. 6 Kutegwa muzyibe zinji kujatikizya mpuwo ya Bakamboni ba Jehova mbobali basikutela mitelo babotu, amubone Ngazi Yamulindizi yamu November 1, 2002, peeji 22 muncali 15, alimwi ayamu May 1, 1996, peeji 17, muncali 7.

[Majwi aakwelelezya sikubala aali apeeji 14]

Tweelede kucinca mizeezo yesu kutegwa yeendelane aya Leza nkaambo mizeezo yakwe ilisumpukide kwiinda yesu

[Majwi aakwelelezya sikubala aali apeeji 15]

Kwiinda mukutela mitelo cakusyomeka, Banakristo balaba amanjezyeezya mabotu mumeso aa Leza alimwi batondezya kuti balamusyoma kuti unoobagwasya kujana nzyobayandika

[Zifwanikiso izili apeeji 14]

“Amupe Kaisala zyintu zya Kaisala, pele zyintu zya Leza amupe Leza”

[Kulumba]

Copyright British Museum