Xeen tiʼ baʼax ku taasik

¿Kʼaʼabéet wa k-boʼotik impuesto?

¿Kʼaʼabéet wa k-boʼotik impuesto?

¿Kʼaʼabéet wa k-boʼotik impuesto?

ÓOLIʼ mix máax uts tu tʼaan u boʼotik impuesto. Yaʼab máak aʼalikeʼ le taakʼin ku tsʼaʼabaloʼ chéen bey u xuʼuxupaʼaloʼ wa ku yoklaʼal. Uláakʼ máakoʼob xaneʼ yoʼolal yaanal baʼal maʼ taak u boʼotkoʼobiʼ. Por ejemploeʼ le máakoʼob kajaʼanoʼob tiʼ junpʼéel kaaj yaan Oriente Mediooʼ ku yaʼalikoʼob: «Maʼ ken k-man yéetel k-impuestoʼob le balaʼob kíimsik k-paalaloʼ».

Desde úuch bey u tuukul le máakoʼoboʼ. Por ejemploeʼ Mohandas Gandhieʼ tu yeʼesaj bix u tuukul le ka tu yaʼalaj: «Jeʼel bixak ka u apoyart máak le baʼax ku beetik le soldadoʼoboʼ táan u kʼebantal. Kex wa táankelem wa yaan u edad máakeʼ desde táan u boʼotik u impuestoeʼ táan u apoyartik le baʼaxoʼob kʼaastak ku beetaʼaloʼ».

Henry David Thoreau, juntúul filósofo kuxlaj teʼ siglo 19, tu yaʼaleʼ maʼ maʼalob ka u boʼot u impuesto máakiʼ tumen yéetel le ku boʼotaʼal le guerraʼoboʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalaj:«¿Maʼalob wa ka u beet máak junpʼéel baʼal maʼ tu chaʼabaltiʼ tumen u conciencia? Wa beyoʼ, ¿baʼax tiaʼal túun yaan u conciencia máak?».

Le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ kʼaʼabéet u naʼatkoʼob tubeel lelaʼ tumen le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ kʼaʼabéet u yantaltoʼon junpʼéel maʼalob conciencia tiʼ tuláakal baʼal (2 Timoteo 1:3). Tsʼoʼoleʼ le Bibliaoʼ ku yaʼalik xaneʼ yaan derecho tiʼ le gobiernoʼob u kʼáatkoʼob impuestooʼ. Ku yaʼalik: «Tuláakal máak unaj u tsʼáaikuba yáanal u páajtalil le autoridadoʼob tsʼaʼanoʼoboʼ, tumen minaʼan autoridad wa maʼ tu yoʼolal Diosiʼ. Le autoridadoʼob yanoʼoboʼ Dios tsʼaamiloʼob teʼ jejeláas lugaroʼob tuʼux yanoʼoboʼ. Le oʼolal jach kʼaʼabéet a tsʼáaikabaʼex yáanal u páajtaliloʼob, maʼ chéen yoʼolal le castigooʼ, baʼaxeʼ tumen a concienciaʼexeʼ tsʼoʼok xan u yaʼalikteʼex baʼax maʼalob ka a beeteʼex. Le beetkeʼ teʼexeʼ ka boʼotkeʼex xan impuestoʼob, tumen Dios tsʼaamil le autoridadoʼob utiaʼal u yáantkoʼob máakoʼ yéetel mantatsʼ ku beetkoʼob lelaʼ. Tsʼáaʼex tiʼ tuláakal máak le baʼax unajoʼ: tiʼ máax ku kʼáatik impuestoeʼ, impuesto» (Romanos 13:​1, 5-7).

Le cristianoʼob teʼ yáax siglooʼ kʼaj óoltaʼaboʼob bey máakoʼob suuk kaʼach u boʼotik u impuestoʼob, kex yaan hora ku meyaj le taakʼin utiaʼal le guerraoʼ. Lelaʼ bey xan u yúuchul yéetel u testigoʼob Jéeoba teʼ kʼiinoʼobaʼ. * ¿Maʼalob wa túun ka k-boʼot impuesto kex yaan hora ku meyaj utiaʼal baʼaloʼob maʼ maʼalobtakiʼ? ¿Kʼaʼabéet wa k-beetik junpʼéel baʼal ku yaʼalik le gobierno kex ka xiʼik tu contra baʼax ku yaʼalik k-concienciaoʼ?

Le impuestooʼ yéetel u conciencia máak

U jaajileʼ le impuesto ku boʼotik le cristianoʼob teʼ yáax siglooʼ yaan horaeʼ ku meyaj kaʼach utiaʼal guerraʼob. Le oʼolal uláakʼ máakoʼob jeʼex Gandhi yéetel Thoreaueʼ maʼ taak kaʼach u boʼotkoʼob impuestoiʼ.

Le cristianoʼob teʼ yáax siglooʼ tu beetoʼob baʼax ku yaʼalik Romanos capítulo 13, pero maʼ chéen utiaʼal maʼ u castigartaʼaloʼobiʼ, baʼaxeʼ tu beetoʼob yoʼolal u concienciaʼob (Romanos 13:5). Le máaxoʼob ku meyajtikoʼob Diosoʼ ku yaʼalaʼaltiʼob tumen u conciencia ka u boʼotoʼob impuesto kex yaan hora maʼ maʼalob bix u meyaj le taakʼinoʼ. Utiaʼal k-ojéeltik baʼaxteneʼ táanil unaj k-naʼatik bix u meyaj le concienciaoʼ, le baʼax aʼaliktoʼon baʼax uts yéetel baʼax kʼaasoʼ.

Jeʼex tu yaʼalil Thoreaueʼ tuláakloʼon yaan k-conciencia, pero leloʼ maʼ u kʼáat u yaʼal wa maʼalob u meyajiʼ. Utiaʼal ka meyajnak maʼalob k-concienciaeʼ kʼaʼabéet k-kaʼansiktiʼ baʼax uts tu tʼaan Dios. U jaajileʼ Dioseʼ jach táaj yaan u naʼat, le oʼolal kʼaʼabéet k-kaʼansik k-conciencia utiaʼal ka tuukulnak jeʼex u tuukul letiʼeʼ (Salmo 19:7). Tsʼoʼoleʼ kʼaʼabéet xan k-ilik le gobiernoʼob jeʼex u yilaʼaloʼob tumen Diosoʼ. ¿Bix túun u yilaʼaloʼob tumen letiʼ?

Apóstol Pabloeʼ tu yaʼaleʼ «Dios tsʼaamil le autoridadoʼob[oʼ]» (Romanos 13:6). ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal leloʼ? U kʼáat u yaʼaleʼ le gobiernoʼoboʼ ku yáantkoʼob máak, por ejemploeʼ ku tsʼáaikoʼob leyoʼob, escuelaʼob, bomberoʼob yéetel policíaʼob utiaʼal u kanáantkoʼonoʼob. Dioseʼ u yojel maʼ jach maʼalob baʼax ku beetik le gobiernoʼoboʼ kex beyoʼ ku chaʼik u yantaloʼob. Tsʼoʼoleʼ ku yaʼaliktoʼon ka k-boʼot impuesto, le kéen k-beeteʼ k-eʼesik k-uʼuyik u tʼaan.

Chéen baʼaleʼ le autoridad u tsʼaamaj Dios tiʼ le gobiernoʼoboʼ maʼ utiaʼal mantatsʼiʼ. Letiʼeʼ yaan u luʼsik u gobierno wíinik utiaʼal u tsʼáaik u gobierno yaan teʼ kaʼanoʼ. Kéen tsʼoʼokkeʼ yaan u yutskíintik tuláakal le baʼax tsʼoʼok u kʼaskúuntik wíinikoʼ (Daniel 2:​44; Mateo 6:​10). Mientras u kʼuchul le kʼiin jeʼeloʼ kʼaʼabéet k-boʼotik impuesto yéetel k-tsʼáaikba yáanal u autoridad le gobiernoʼoboʼ.

Maʼ xaaneʼ ka tuukul jeʼex Gandhieʼ, ka tuklikeʼ maʼ maʼalob u boʼotaʼal impuestoiʼ tumen le taakʼinoʼ ku meyaj utiaʼal le guerraoʼ. Chéen baʼaleʼ maʼalob ka tuukulnakech tiʼ lelaʼ: ¿Máasaʼ wa kaʼanal yanilecheʼ maas maʼalob jeʼel a wilik baʼaxoʼob yaan tiʼ junpʼéel jatsʼuts lugareʼ? Kʼaʼajaktoʼoneʼ Dioseʼ maas kaʼanal yanil yéetel maas yaan u naʼat tiʼ wíinik, wa k-kʼaʼajsik leloʼ yaan u káajal k-tuukul jeʼex letiʼeʼ. Dioseʼ tu yaʼalaj tiʼ profeta Isaías: «Jeʼex le kaʼan maas kaʼanal yanil tiʼ le luʼumaʼ, in beeloʼob xaneʼ maas kaʼanal yaniloʼob tiʼ a beeleʼex, yéetel bey yanil xan in tuukuloʼob tiʼ a tuukuleʼexoʼ» (Isaías 55:​8, 9).

¿Yaan wa tuláakal autoridad tiʼob?

Kex le Biblia ku yaʼalik ka k-boʼot impuestooʼ ku yaʼalik xaneʼ minaʼan tuláakal autoridad tiʼ le gobiernoʼoboʼ. Juntéenjeakeʼ le judíoʼoboʼ tu kʼáatoʼob tiʼ Jesús wa maʼalob ka u boʼotoʼob impuesto tiʼ u gobiernoil Roma. Jesúseʼ tu núukajtiʼob: «Boʼoteʼex tiʼ César le baʼaxoʼob u tiaʼal Césaroʼ, chéen baʼaleʼ tiʼ Dioseʼ boʼoteʼex le baʼaxoʼob u tiaʼal Diosoʼ» (Marcos 12:13-​17).

Letiʼe gobiernoʼob beetik u yantal taakʼinoʼ yéetel letiʼob aʼalik bukaʼaj u tojol. Le oʼolal Dioseʼ ku yaʼalik yaan u derechoil tiʼob u kʼáatkoʼob impuesto. Chéen baʼaleʼ minaʼantiʼob u derechoil u kʼáatkoʼob le baʼaxoʼob u tiaʼal Diosoʼ, jeʼex k-kuxtal yéetel le adoración k-tsʼáaiktiʼoʼ. Wa yaan junpʼéel u ley wíinik ku bin tu contra u ley Dioseʼ toʼoneʼ k-beetik le baʼax ku yaʼalik le Bibliaaʼ: «Unaj k-uʼuyik u tʼaan Dios, maʼ u tʼaan chéen máakoʼobiʼ» (Hechos 5:​29).

Le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ maʼ xaaneʼ jeʼel u chiʼichnaktaloʼob yoʼolal bix u meyaj u taakʼinil le impuestooʼ. Kex beyoʼ ku boʼotkoʼob yéetel maʼ tu tsʼáaikubaʼob tu contra bix u meyaj tiʼ le gobierno le taakʼinoʼ. Wa ka u beetoʼobeʼ jeʼel u yeʼeskoʼob maʼ tu confiaroʼob tiʼ u promesaʼob Dioseʼ, tumen letiʼobeʼ táan u páaʼtkoʼob u kʼuchul u kʼiinil u yutskíintaʼal tuláakal baʼal tumen u Reino Dios. Jesúseʼ letiʼ u Reyil le Reinooʼ, le oʼolal tu yaʼalaj: «In reinoeʼ maʼ yóokʼol kaabiliʼ» (Juan 18:36).

Ku taasik utsil u beetaʼal baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ

Wa ka boʼotik impuesto jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ yaʼab utsil ken a kʼame. Tsʼoʼoleʼ maʼ kan chiʼichnaktal ikil a tuklik maʼ táan a boʼotkiʼ (Romanos 13:​3-5). Pero u maas kʼaʼanaʼanileʼ yaan u yantaltech junpʼéel maʼalob conciencia tu táan Dios tumen táan a beetik baʼax ku yaʼalik. Maʼ xaaneʼ maʼ kun jach antaltech taakʼin jeʼex le máaxoʼob maʼatech u boʼotkoʼob impuestooʼ wa le ku tuusoʼob le kéen u boʼotoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ maʼ u tuʼubultecheʼ Dioseʼ yaan u kanáantik le máaxoʼob chúukaʼan u yóoloʼob tiʼ letiʼoʼ. Le rey Davidoʼ tu tsʼíibtaj: «Desde tin táankelmil tak beora tsʼoʼok in chʼíijlaʼ maʼ in wil u xúumpʼattaʼal le máax ku beetik baʼax maʼaloboʼ, mix u máan u paalal u kʼáat baʼal u jaantoʼob» (Salmo 37:25).

Kʼaʼabéet k-naʼatikeʼ wa k-boʼotik impuesto jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ yaan u taasiktoʼon jeetsʼelil. ¿Baʼaxten? Tumen Dioseʼ u yojel maʼ k-culpa bix u meyaj le taakʼin ku tsʼaʼabal utiaʼal le impuestooʼ. Por ejemploeʼ wa táan k-rentartik junpʼéel najeʼ, toʼoneʼ minaʼan mix baʼal k-il bix kéen u xupil u yuumil le naj u taakʼinil le rentaoʼ. Stelvio, juntúul máak kajaʼan tu noojolil Europaeʼ, táanil tiʼ u káajal u xokik le Bibliaoʼ u kʼáat ka u beet baʼax maʼalob le gobiernoʼoboʼ. Letiʼeʼ ku tsolik baʼaxten xuʼul u tuukul beyoʼ, ku yaʼalik: «Tin tsʼáaj cuentaeʼ wíinikeʼ maʼ tu páajtal u yutskíintik le baʼax ku beetaʼal way yóokʼol kaabeʼ mix tu páajtal u beetik u biskuba tuláakal máak. Chéen u Reino Dios jeʼel u páajtal u beetkeʼ».

Jeʼex Stelvioeʼ, jeʼel xan u yantaltech le jatsʼuts esperanza wa ka tsʼáaik tiʼ Dios le baʼax u tiaʼal Diosoʼ. Yaan a wilik bix ken u gobernart u Reino Dios tuláakal le Luʼumaʼ yéetel bix ken u yutskíintil tuláakal baʼal.

[Nota]

^ xóot’ol 6 Utiaʼal a wojéeltik u maasil yoʼolal wa ku boʼotik impuesto u testigoʼob Jéeobaeʼ, ilawil le revista ich español U Pʼíich Tulumil Kanan 1 tiʼ noviembre tiʼ 2002, página 12, párrafo 15, yéetel le jóokʼ 1 tiʼ mayo tiʼ 1996, página 16, párrafo 7.

[Uláakʼ baʼax ku tsoʼolol]

Dioseʼ jach táaj yaan u naʼat, le oʼolal kʼaʼabéet k-kaʼansik k-conciencia utiaʼal ka tuukulnak jeʼex u tuukul letiʼeʼ

[Uláakʼ baʼax ku tsoʼolol]

Le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ ku boʼotkoʼob impuesto, beyoʼ ku yantaltiʼob junpʼéel maʼalob conciencia yéetel ku confiaroʼob yaan u kanáantaʼaloʼob tumen Dios

[Oochel]

«Boʼoteʼex tiʼ César le baʼaxoʼob u tiaʼal Césaroʼ, chéen baʼaleʼ tiʼ Dioseʼ boʼoteʼex le baʼaxoʼob u tiaʼal Diosoʼ»

[Máax tsʼáaik le fotooʼ]

Copyright British Museum