Na o be o Tseba?

Ke ka baka la’ng Modimo a ile a kgetha go fepa Baisiraele ka dikhwiri ge ba be ba le lešokeng?

▪ Ka morago ga go huduga ga Baisiraele Egipita, Modimo o ile a ba fa motlalo wa dikhwiri gabedi gore e be nama ya bona.—Ekisodo 16:13; Numeri 11:31.

Dikhwiri ke dinonyana tše dinyenyane, tša botelele bja disentimithara tše e ka bago tše 18 le boima bja digrama tše e ka bago tše 100. Di ikatiša dikarolong tše dintši tša ka bodikela bja Asia le Yuropa. Ka ge e le dinonyana tša go huduga, di fetša marega di le Afrika Leboa le Arabia. Nakong ya ge di huduga, dihlopha tše dikgolo tša tšona di phatša mabopong a ka bohlabela a Lewatle la Mediterranean gomme tša feta Pheninsuleng ya Sinai.

Go ya ka The New Westminster Dictionary of the Bible, dikhwiri di “fofa ka lebelo e bile di fofa gabotse, gomme di ikhola ka phefo; eupša ge phefo e ka fetoša tsela yeo e fokago ka yona, goba dinonyana tša lapa ka baka la leeto le letelele, sehlopha seo se segolo ka moka se ka wela fase, moo dinonyana di ka idibalago.” Pele ga ge di ka tšwela pele ka leeto la tšona, di swanetše go khutša letšatši goba a mabedi di le fase, ka go re’alo tša swarwa gabonolo ke batsomi. Mathomong a lekgolo la bo-20 la nywaga, Egipita ngwaga le ngwaga e be e romela dikhwiri tše e ka bago tše dimilione tše tharo dinageng tše dingwe e le dijo.

Dinakong tšeo tše pedi tša ge Baisiraele ba be ba eja dikhwiri e be e le seruthwane. Gaešita le ge dikhwiri di be di feta tikologong ya Sinai lebakeng leo, ke Jehofa yo a ilego a dira gore ‘go tsoge phefo’ yeo e ilego ya iša dinonyana tše mešašeng ya Baisiraele.—Numeri 11:31.

“Monyanya wa kgakolo” wo go bolelwago ka wona go Johane 10:22 e be e le eng?

▪ Menyanya e meraro yeo Modimo a bego a laetše Bajuda gore ba e boloke—Monyanya wa Dinkgwa tše di sa Omelwago, Monyanya wa Pentekoste le Monyanya wa go Kgobela tše di Bunnwego—e be e swarwa mathomong a seruthwane, mafelelong a seruthwane gotee le lehlabula ka go latelana. Lega go le bjalo, monyanya wo go bolelwago ka wona go Johane 10:22 o be o swarwa “marega” gomme e le wa go gopola go kgakolwa gape ga tempele ya Jehofa ka 165 B.C.E. O be o swarwa matšatši a seswai, go thoma ka letšatši la bo-25 la kgwedi ya Kisilefe, kgauswi le letšatši la mafelelo la marega. Ke’ng seo se dirilego gore monyanya wo o hlongwe?

Ka 168 B.C.E., mmuši wa Siria wa Moseleukia Antiochus IV (Epiphanes) o ile a aga aletare ya baheitene godimo ga aletare yeo e lego ka tempeleng ya Jehofa kua Jerusalema ka maiteko a go fediša borapedi bja Bajuda le metlwae ya bona. O ile a dira gore go direlwe modimo wa Bagerika Zeus dihlabelo godimo ga yona.

Tiragalo ye e ile ya tsoša borabele bja Maccabee. Moetapele wa Bajuda Judas Maccabaeus o ile a thopolla Jerusalema go Baseleukia gomme a dira gore go pšhatlaganywe aletare yeo e šilafetšego le gore go agwe e mpsha legatong la yona. Nywaga e meraro ka morago ga go šilafatšwa ga aletare, Judas o ile a neela lefsa tempele ya Jehofa yeo e hlwekišitšwego. “Monyanya [wo] wa kgakolo” (Seheberu, chanuk·kahʹ) o be o dutše o ketekwa ke Bajuda ka December ga e sa le go tloga ka nako yeo. Lehono, monyanya woo o tsebja e le Hanukkah.

[Seswantšho go letlakala 14]

Tšhelete ya tšhipi e nago le seswantšho sa Judas Maccabaeus, Lyon, 1553

[Mothopo wa Seswantšho go letlakala 14]

From the book Scripture Natural History. Illustrated. 1876