Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Onto lakangɛnyangɛnya otema wa Jehowa

Onto lakangɛnyangɛnya otema wa Jehowa

Onto lakangɛnyangɛnya otema wa Jehowa

KAKƆNA kakoyɛ lo yimba etena kakanyiyayɛ dikambo dia Davidi kɔtɛkɛtami lo Bible? Onde otshumba wakandadje Ngɔliyatɛ, dikongote di’ose Filistiya? Woho wakandatekekɔka l’oswe l’ɔtɛ wakohetshaka nkumekanga Saulo? Pɛkato kakandasale la Batɛ-shɛba ndo ekakatanu wakokomɛ l’ɔtɛ wa dikambo sɔ? Kana esambo ande wakasambiyama wakafundama lo Bible lo dibuku dia Esambu?

Davidi akakondja waɛsɛ wa lânde, akadje etshumba lo ata ndo akahomɔ mpokoso lo lɔsɛnɔ lande. Koko, kɛnɛ katokotola otsha le Davidi ele kɛnɛ kakate ɔprɔfɛta Samuɛlɛ lo dikambo diande ɔnɛ nde ayonga ‘onto langɛnyangɛnya otema wa Jehowa.’—1 Samuele 13:14.

Prɔfɛsiya kaki Samuɛlɛ kakakotshama etena kaki Davidi eke dikɛnda. Shi ndo wɛ nangaka di’anto mbuta lo dikambo diayɛ ɔnɛ wɛ ekɔ onto langɛnyangɛnya otema wa Jehowa? Ko, naa dui dimɔtshi dia lo lɔsɛnɔ laki Davidi, djekoleko lo nshi yande ya dikɛnda diakoka kokimanyiya dia wɛ monga onto la ngasɔ? Ɛsɔ tende.

Nkumbo ndo olimu

Jɛse, papa kaki Davidi ndo okana waki Ruta la Bɔaza aki okambi waki Nzambi. L’etena kaki Davidi kâmɛ la nondo diande esambele di’apami la akadiyɛnde ahende weke akɛnda, Jɛse akawaetshaka Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ. L’osambo ande ɔmɔtshi, Davidi akate dia nde aki ɔna “ukambi . . . a umuntu” waki Jehowa. (Osambu 86:16) Kɛsɔ kakayokonyaka anto amɔtshi dia mbuta ɔnɛ nyango Davidi lahawashidi lokombo lande lo Bible, nde lawɔ aki la shɛngiya y’ɔlɔlɔ lo lonyuma lande. Nomb’ewo kɛmɔtshi mbutaka ate: “Ondo aki oma l’onyɔ wa nyango mbakandoke mbala ka ntondo ɔkɔndɔ wendana l’etsha wa diambo waki Nzambi lo woho wakandasalɛka wodja ande akambo,” mbidja ndo ɔkɔndɔ waki Ruta nde la Bɔaza.

Mbala katatɛ Bible ntɛkɛta dia Davidi ele etena kakinde eke dikɛnda ele olami w’ɛkɔkɔ waki she. Ɔkɛndɛ ɔsɔ wakɔlɔmbaka dia nde mbetsha nshi efula ndo etsho efula ndamɛ l’oswe. Ohɔsa dia wɛ ekɔ lo mɛna woho wakakambaka Davidi olimu ɔsɔ.

Nkumbo ka Davidi wakadjasɛka la Bɛtɛlɛhɛma l’osomba wa tshitshɛ wakatanemaka l’eholola w’akona wa la Juda. Dikambɔ diaki lo nkɛtɛ ya l’ave diakawakambaka la Bɛtɛlɛhɛma diakangɔnyaka diangɔ efula. Etamba w’elowa ndo ɛkɔdi wa vinyɔ waki tɔɔ l’eholola ndo l’akona asɔ. Lo nshi ya Davidi, adiyo wele l’asa akona asɔ wakikɔ dihole dia dimɛna dia ndesha dongalonga. L’edia k’akona asɔ mbakatanemaka oswe wa Juda.

Olimu waki Davidi waki wa wâle efula. L’atei w’akona asɔ mbakahembe tambwɛ ndo laondo minda ɛkɔkɔ oma lo lemba. * Dikɛnda diaki la dihonga sɔ akayelana la nyama ya ngala shɔ, akayidiake ndo akayihɔtɔla ɛkɔkɔ oma l’enyɔ ayɔ. (1 Samuele 17:34-36) Ondo l’etena kɛsɔ mbakahamia Davidi diewo diande dia mbeya nkamba la yoka ave. Ɛtshi ka nkɛtɛ ka Bɛnjamina kaki suke l’osomba ande wa lôtɔ. Apami wa lo dioho sɔ waki tomanyi lo nkamba la yoka ave woho ɔnɛ wele vɔ “kumpandjaka kuyanga wondji a divu.” Ndo Davidi mbaki la shaba ya ngasɔ.—Embadi 20:14-16; 1 Samuele 17:49.

Olami w’ɛkɔkɔ kambaka la wenya ande dimɛna

Mbala efula olimu wa nama ɛkɔkɔ waki olimu wakasalemaka lo dihole dia lotui tshitshi ndo onto akatanemaka ndamɛ. Koko, Davidi kɔmbɔsa olimu ɔsɔ oko wetshelo wa wenya. Lo yoho yotshikitanyi, wɔladi waki lo dihole sɔ wakawoshaka waaso efula wa nde nkana yimba. Mɛnamaka di’akambo amɔtshi wakakanyiyaka Davidi lo nshi yakinde dikɛnda lo dihole sɔ, wakafundama l’esambo ande. Shi lo tena diakinde ndamɛ sɔ mbakandakane yimba lo dihole diele l’onto l’etongelo ndo lo dikambo dia diangɔ dia l’olongo, mbuta ate wonya, ngɔndɔ ndo tɔɔtɔ, ‘elimu w’anya wa Jehowa’? Onde lo dikambɔ diaki suke l’eswe ɛsɔ waki suke la Bɛtɛlɛhɛma mbakandakanaka yimba lo kɛnɛ kendana la nkɛtɛ yatondja diangɔ, di’ɛkɔkɔ, ngɔmbɛ, tofudu ndo dia “nyama ya l’ukunda”?—Osambu 8:3-9; 19:1-6.

Aha la tâmu, akambo wakahomana la Davidi etena kakandalamaka ɛkɔkɔ wakokonya dia nde mɛna ngandji k’efula koka Jehowa ekambi ande wa kɔlamelo. Ɔnkɔnɛ, Davidi akembe ate: “[Jehowa] keli ulami ami, halahumbi engo. Ndi atumbetamiaka l’omongela w’adiyu, atonombolaka utsha l’ashi wa hoi. Ee, lam’atumetaka l’ukidi a udjima a tshududu, dimi hatukaka kolo woma, ne dia we eli la mi. Ukalimba aye la danga diaye watunsambaka.”—Osambu 23:1, 2, 4.

Wɛ mbeyaka ndjambola dia mbeya woho wendanayɛ l’akambo asɔ tshɛ. Okadimwelo ele, ɔkɔkɔ ɔmɔtshi waki Davidi la lɔngɛnyi l’oshika lam’asande la Jehowa ndo wakandelamɛ ɔnɛ ‘onto lakangɛnyangɛnyaka otema ande,’ aki woho wakandakanaka yimba efula l’elimu wa Jehowa ndo la diɔtɔnganelo diaki lam’asande la Nzambi. Onde kɛsɔ mbakoka mbutama ndo lo dikambo diayɛ?

Onde wɛ atatshutshuyamaka dia ntombola ndo mandola Otungi l’ɔkɔngɔ wa wɛ nsɛdingola diangɔ dimɔtshi diakandatonge? Onde otema ayɛ watalolaka la ngandji otsha le Jehowa l’ɔkɔngɔ wa wɛ mɛna waonga ande oko wɛnamawɔ lo woho wasalɛnde anto akambo? Lo mɛtɛ, dia wɛ monga la lowando la ngasɔ le Jehowa, wɛ pombaka tshungolaka etena ka kanaka yimba la Ɔtɛkɛta waki Nzambi ndo l’etongelo kande lo dihole dia ki ndo lo dɔmbɛlɔ. Okanelo wa yimba wa ngasɔ kokaka kokimanyiya dia wɛ mbeya Jehowa dimɛna dimɛna ndo mbôka ngandji. Akɛnda kâmɛ l’epalanga kokaka monga la diɛsɛ sɔ. Lo weho akɔ tshɛ, Davidi aki suke suke la Jehowa oma ko nshi yande ya dikɛnda. Ngande weyaso dikambo sɔ?

Davidi ambokitama esɔ

Etena kakayɛnamaka dia nkumekanga Saulo hayokoka nɔmbɔla ekambi waki Nzambi, Jehowa akatɛ ɔprɔfɛta Samuɛlɛ ate: “Edja ndu kaandi ayuyukimo ndela lu dikambu dia Saulu? Dimi lambûtuna dia ndi mbulela Isariyele ntu. Uludia iso too lu luseki laye. Uneli, layukutuma le Jese, usi Betelehema. Dimi lambuyasonwela khum’ekanga uma l’atei wa an’andi w’apami.”—1 Samuele 16:1.

Etena kakakome ɔprɔfɛta waki Nzambi la Bɛtɛlɛhɛma, nde akatshumanya ana waki Jɛse. Akɔna l’atei awɔ akahombe Samuɛlɛ nkita esɔ dia monga nkumekanga? L’ɔkɔngɔ wa nde mɛna Eliyabɛ laki enondo, Samuɛlɛ akakane ate: ‘Nde ɔnɛ.’ Koko Jehowa akatɛ Samuɛlɛ ate: “Tendaki elundji k’untu kuyanga diema diandi, ne dia dimi lakûtuni. [Jehowa] hatendaka kene katendaka untu. Ne dia untu atendaka kene kenandi lu ashu, keli [Jehowa] atendaka utema.” Woho akɔ wâmɛ mbele, Jehowa akatone Abinadaba, Shama ndo anangɛwɔ akina anɛi. Ɔkɔndɔ tetemalaka mbuta ɔnɛ: “Samuele akambula Jese ati: An’aye tshe kene? Ndi akûkaluya diui ati: Paka ona la kushi kambutshikala. Keli ndi eko lu nama ekoko.”—1 Samuel 16:7, 11.

Okadimwelo waki Jɛse wakɛnyaka ɔnɛ: ‘Davidi hakoke monga ɔnɛ lakandayangaka.’ Oko wakinde koshɛwɔ ndo ɔnɛ loleki tshitshɛ lo nkumbo, Davidi aki l’ɔkɛndɛ wa namaka ɛkɔkɔ l’oswe. Koko nde mbaki ɔnɛ lakasɔnama oma le Nzambi. Jehowa mɛnaka kɛnɛ kele l’otema ndo mɛnamaka dia nde akɛnyi dui dimɔtshi di’ɔlɔlɔ efula le ɔlɔngɔlɔngɔ Davidi. Ɔnkɔnɛ, etena kakatome Jɛse onto dia toya la Davidi, Jehowa akatɛ Samuɛlɛ ate: “Uneli, ukiti iso, nduk’uku. Samuele akose luseki l’iso, akokiteto l’atei w’anangu. Nyuma ka [Jehowa] kakahema Davidi umaka lushi lako.”—1 Samuele 16:12, 13.

Bible hate ɛnɔnyi waki la Davidi etena kakasalema dikambo sɔ. Koko, yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ diko, nondo diande sato, Eliyabɛ, Abinadaba la Shama wakayɔtɔka l’ɔnɔngɔ w’alembe waki Saulo. Ondo anangɛwɔ akina atanu kokoka mbatshindɛ nɛ dia waki weke akɛnda efula. Mɛnamaka dia ndoko ɔtɔi l’atei awɔ laki ambokotsha ɛnɔnyi 20, ɛnɔnyi wakalɔmbamaka dia onto monga l’ɔnɔngɔ w’alembe w’ase Isariyɛlɛ. (Walelu 1:3; 1 Samuele 17:13) Lo weho akɔ tshɛ, Davidi aki eke mɛtɛ dikɛnda etena kakɔsɔnɛ Jehowa. Koko, akɛnamaka dia Davidi aki onto laki la lonyuma la dimɛna. Mɛnamaka dia nde aki la diɔtɔnganelo dia ma ma la Jehowa diɛsɛ la woho wakandakanaka yimba lo akambo wendana la Nzambi wakandeyaka.

Ɛlɔ kɛnɛ, akɛnda keketshamaka dia nsala woho akɔ wâmɛ. Ko nyu ambutshi, onde nyu keketshaka ananyu dia vɔ kanaka yimba l’akambo wa lo nyuma, dia mɛnya lowando lawɔ lo diangɔ diakatonge Nzambi ndo lo mbekaka kɛnɛ kata Bible lo dikambo di’Otungi? (Euhwelu k’Elembe 6:4-9) Ko nyu akɛnda, onde nyu nyamɛ salaka dui sɔ? Ekanda walembetshiya Bible kâmɛ ndo Tshoto y’Etangelo la Réveillez-vous ! * wakalɔngɔswama dia nyokimanyiya.

Ompomi wa lɔsɛsɛ wa manamana

Oko watotɛ esambo efula waki Davidi dikambo dimɔtshi diendana la nshi yakinde olami w’ɛkɔkɔ, mbatotɛ ndo mishiki wakandahomaka. Lo mɛtɛ, ndoko mishiki ɔtɔi wakembamaka kâmɛ l’esambo w’ekila ɛsɔ wakatshikala edja ndo nshi yaso nyɛ. Koko, sho mbeyaka di’ampomi wa mishiki asɔ waki ampomi wa tomanamana. Lo mɛtɛ, ɔkɔkɔ wakelamɛ Davidi oma lɛnɛ akandalamaka dongalonga dia ntshɔ le nkumekanga Saulo aki nɛ dia nde akeyaka mpoma lɔsɛsɛ dimɛna.—1 Samuele 16:18-23. *

Lende ndo etena kakɔna kakakɛnɛmɔla Davidi dikoka sɔ? Ondo lo nshi yakandetsha l’oswe alama ɛkɔkɔ. Ɔnkɔnɛ, tekɔ l’eshikikelo ɔnɛ kânga lo nshi yakinde dikɛnda, Davidi akembɛka Nzambi kande esambo wa lotombo w’oma k’ɛse otema. Lâdiko dia lâsɔ, Jehowa akɔsɔnɛ ndo akawosha ɔkɛndɛ l’ɔtɛ wakandayakimɔ tshɛ le nde ndo wakinde la lonyuma la dimɛna.

Woho w’onto wakayongaka Davidi ɛnɔnyi efula oma lâsɔ ekɔ ɔkɔndɔ okina. Koko, yimba yakandakɛnɛmɔla lo lɔsɛnɔ lande l’otondo mɛnamaka oma l’ɛtɛkɛta wendana mɛtɛ l’akambo wakahomana la nde lo nshi yakinde dikɛnda l’eswe wakadinge Bɛtɛlɛhɛma. Ohɔsa dia wɛ ekɔ lo mboka Davidi embɛ Jehowa ɔnɛ: “Dimi latuhoka nshi y’edjedja, latukanaka yimba lu etsha aye tshe, latuyambulaka dia elimu w’anya aye.” (Osambu 143:5) Ɔhɛtɔhɛtɔ wele l’osambo ɔnɛ ndo l’esambo ekina efula waki Davidi keketshaka anto tshɛ walanga ngɛnyangɛnya otema wa Jehowa.

[Nɔte ya l’ɛse ka dikatshi]

^ od. 9 Ndjaondo ya wɛma ya la Suriya, yakatanemaka ntondo la Palɛstinɛ yaki la wotsho wa kilɔ 140 ndo yɔ yakakokaka ndjaka onto kana nyama lo mbɔkɔmɔla nsanga yatɔ ya weke efula. Tambwɛ yaki efula lo ɛtshi ka nkɛtɛ kɛsɔ. Isaya 31:4 mbutaka dia kânga “ului w’elami w’ekoko” kokoka mbitshanya “ona tambwe” naka tɔ kambonda nyama.

^ od. 20 Wakatondjama oma le Ɛmɛnyi wa Jehowa.

^ od. 22 Okambi wa lo mbalasa ka nkumekanga wakayotaka dikambo dia Davidi akate nto dia nde “nteketaka ololo; ndi eko dimena efula. La [Jehowa] eko la ndi.”—1 Samuele 16:18.