Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Dibala dia Bible ndingambuluishe mu nsombelu wanyi

Dibala dia Bible ndingambuluishe mu nsombelu wanyi

Dibala dia Bible ndingambuluishe mu nsombelu wanyi

Muyuki mulonda kudi Marceau Leroy

“KALE ku tshibangidilu Nzambi wakafuka diulu ne buloba.” Ngakatuadija kubala mêyi aa mu musokoko mu nzubu muanyi. Bua tshinyi mvua mbala mu musokoko? Bu muvua tatuanyi kayi witaba dikalaku dia Nzambi, kavua mua kuanyisha bua meme kubala Bible to.

Tshivua muanji kubala Bible to, ke bualu kayi mêyi a mbangilu a mu Genese akantua ku muoyo. Ngakamona ne: ‘Edi ndiumvuija dia mudi mikenji idi ilombola bifukibua yenda bimpe; bualu ivua anu inkemesha bikole.’ Bu mumvua ne disanka, ngakabala Bible kumbukila ku dîba 8 wa butuku too ne ku dîba 4 wa mu dinda. Nunku ngakatuadija kubala Dîyi dia Nzambi pa tshibidilu. Ndi musue kumvuija muvua dibala dia Bible dingambuluishe mu nsombelu wanyi.

“Newikale anu uwubala dituku dionso”

Mvua muledibue mu tshidimu tshia 1926 mu musoko wa Vermelles, ku Nord kua ditunga dia France muvuabu bumbula mabue mafike. Mu mvita mibidi ya buloba bujima, mabue mafike avua ne mushinga wa bungi mu ditunga. Bu mumvua ngenza mudimu wa kumbula mabue aa, kabakambueja mu busalayi to. Nunku bua kupeta nsombelu muimpe, ngakatuadija kulonga mua kulongolola bisanji ne nzembu, mudimu eu mmungambuluishe bua kumanya mudi mikenji idi ilombola bifukibua yumvuangana bimpe. Pamvua ne bidimu 21, mulongi wetu kampanda wakampesha Bible wanyi wa kumpala ne kungambilaye ne: “Eu mmukanda muimpe wa kubala.” Pamvua mujikije kumubala, mvua mutuishibue ne: n’Dîyi dia Nzambi didiye mubuluile bantu.

Bu mumvua ngela meji ne: bena mutumba banyi bavua mua kusanka bua kubala pabu Bible, ngakangata Bible 8. Kadi bakanseka ne kutuadijabu kunduisha. Balela banyi bavua kabayi bitaba Bible bakangambila ne: “Wewe mutuadije anu kubala mukanda eu, newikale anu uwubala dituku dionso.” Ngakawubala ne tshitu muanji kunyingalala to. Diwubala diakalua tshibidilu tshianyi.

Pavua bamue bena mutumba bamone ne: mvua munange Bible bikole, bakampesha mikanda ya Bantemu ba Yehowa. Tshilejilu, bakampesha mukanda wa Un monde, un gouvernement * (udi mu foto mu dibeji edi) uvua umvuija bua tshinyi Bible udi uleja ne: Bukalenge bua Nzambi ke ditekemena dimuepele bua bantu. (Mat. 6:10) Ngakadisuika ne muoyo mujima bua kuambila bakuabu bualu bua ditekemena edi.

Muntu wa kumpala uvua muitabe bua kuangata Bible umvua mumupeshe uvua mulunda wanyi wa ku buana Noël. Bu muvuaye muena Katolike, wakenza bua tumonangane ne muntu kampanda uvua ulonga bua kulua mumpela. Ngakumvua buôwa, kadi mvua mumanye ne: bilondeshile Musambu wa 115:4-8 ne Matayo 23:9, 10, Nzambi katu musue kumutendelela ne mpingu anyi kubikila bamfumu ba bitendelelu mu mianzu. Bualu ebu buakampesha dikima bua kubingisha ditabuja dianyi dipiadipia. Bualu ebu buakenza bua Noël itabe bulelela, ne too ne lelu utshidi wenzela Yehowa mudimu ne lulamatu.

Ngakaya kabidi kutangila yayanyi. Bayende uvua ne mikanda ya malu a mîdima, ne bademon bavua bamutatshisha bikole. Nansha mumvua mudiumvue tshiyi ne bukole, mvese bu mudi Ebelu 1:14 yakanjadikila ne: banjelu ba Yehowa bavua bankuatshisha. Pavua bayende wa yaya mutumikile mibelu ya mu Bible ne muimanshe tshintu tshionso tshia malu a mîdima, bademon bakalekela kumutatshisha. Yeye ne yaya bakalua Bantemu ba tshisumi.

Mu tshidimu tshia 1947 Ntemu mukuabu wa mu États-Unis, diende Arthur Emiot, wakalua kuanyi. Mvua ne disanka dia kuyukila ne Ntemu wa Yehowa ne ngakamuebeja muaba uvuabu badisangishila. Wakangambila ne: kuvua tshisumbu mu tshimenga tshia Liévin tshidi mu kilometre mitue ku 10. Tshikondo atshi bivua bikole bua kusumba nansha dikalu dietu edi, nunku ngakenda ngondo ya bungi ku makasa bua kutua mu bisangilu ne kualukila. Bavua bakandike mudimu wa Bantemu ba Yehowa mu France kukavua bidimu 8. Kuvua anu Bantemu 2 380 mu ditunga dijima ne ba bungi bavua bafumine mu ditunga dia Pologne. Kadi mu dituku dia 1 ngondo wa tshitema mu 1947, mbulamatadi wa mu France wakitaba bua tuetu kutungunuka ne mudimu wetu. Bakapingaja Betele mu tshimenga tshia Paris mu Villa Guibert. Bu muvuaku kakuyi mpanda-njila nansha umue mu France, tshibejibeji tshia Mumanyishi tshia ngondo wa dikumi ne muibidi 1947 (tshitudi tubikila lelu eu ne: Mudimu wetu wa Bukalenge) tshiakalomba bantu bua kuangata mudimu wa bumpanda-njila bua pa tshibidilu bua kuyisha mêba 150 ku ngondo. (Mu 1949, bakakepesha mêba aa kushalawu 100.) Mu diumvuangana ne mêyi a Yezu adi mu Yone 17:17 a ne: ‘Dîyi dia Nzambi mbulelela,’ ngakatambula mu 1948, ne mu ngondo wa dikumi ne muibidi mu 1949 ngakalua mpanda-njila.

Dipatuka mu buloko bua kupingana ku Dunkerque

Muaba wa Kumpala uvuabu bantume uvua mu tshimenga tshia Agen ku sud kua France kungakenza matuku makese patupu. Bu mumvua mulekele mudimu wa diumbula mabue mafike, bakakeba bua kumbueja mu busalayi. Meme kubenga, ke kungelabu mu buloko. Nansha muvuabu bambengele bua kuikala ne Bible, mvua mupete amue mabeji a mu mukanda wa Misambu. Malu amvua mbala mu mabeji aa avua mankankamije. Pakampatulabu mu buloko, ngakadiebeja ne: Ndiku ne bua kulekela mudimu wa ku dîba ne ku dîba bua kudikebela nsombelu muimpe anyi? Malu amvua mubale mu Bible akangambuluisha kabidi mu nsombelu eu. Ngakelangana meji pa mêyi a Paulo adi mu Filipoi 4:11-13 a ne: ‘Ndi mumanye mua kuenza malu onso mu Mukalenge udi unkolesha.’ Ngakasungula bua kutungunuka ne mudimu wa bumpanda-njila. Mu 1950 bakantuma mu tshimenga tshia Dunkerque muaba umvua nyisha kumpala.

Pangakafikamu, tshivua ne tshintu to. Tshimenga tshivua tshinyangakaja bikole mu mvita mibidi ya buloba bujima ne bivua bikole bua kupeta nzubu wa kusombela. Ngakangata dipangadika bua kuya kutangila bena mu dîku kampanda bamvua nyisha kumpala. Mamu wa ku nzubu aku wakakema wamba ne disanka ne: “Kaa, Leroy wapatuki mu buloko! Bayanyi uvua wamba ne: bu bantu ba bungi bikale bu wewe, mvita kayivua mua kuikala yenzeka to.” Bavua ne nzubu wa tshilala benyi, nunku bakantekamu bu muvua tshikondo tshivua bantu balua kufutshilamu katshiyi tshianji kukumbana. Dituku dimue adi, Evans muanabu ne muanetu Arthur Emiot wakampetela mudimu. * Yeye uvua mukudimunyi wa miakulu muaba uvua mazuwa a mâyi imanyina ne uvua ukeba muntu uvua mua kuikala ulama mazuwa butuku. Wakaya nanyi kudi umue wa ku bendeshi ba mazuwa. Pamvua mupatuke mu buloko mvua mushale anu mbadi. Pavua Evans mumumvuije tshimvua munyanyine, muendeshi eu wakangambila bua ngangate biakudia mu frigo. Mu dituku dimue adi, ngakapeta muaba wa kulala, mudimu ne biakudia. Bualu ebu buakakolesha dieyemena dianyi mu mêyi a Yezu adi mu Matayo 6:25-33.

Pavua benyi batuadije kulua ku tshilala benyi, meme ne mpanda-njila nanyi Simon Apolinarski tuvua ne bua kukeba muaba mukuabu wa kusombela. Nansha nanku tuvua badisuike anu bua kushala tuenza mudimu wetu mu tshimenga atshi. Bakatupesha muaba mu tshikumbi tshia kale tshia tubalu mutuvua tulala pa matela a bisosa. Matuku onso tuvua anu mu buambi. Tuakayisha muena tshikumbi ne wakalua pende umue wa ku bantu bavua bitabe bulelela. Matuku makese pashishe, bakapatula tshiena-bualu mu tshikandakanda kampanda tshivua tshidimuija bantu ba mu Dunkerque bua kudimukila mudimu wa Bantemu ba Yehowa uvua mutampakane mu tshitupa atshi. Kadi Bantemu bavua muaba au bavua anu meme, Simon ne bamanyishi bakuabu ndambu. Tuvua tukoleshibua mu ntatu patuvua tuelangana meji bua ditekemena dia buena Kristo ne tukonkonona muvua Yehowa mututabalele. Mu Dunkerque muvua bamanyishi batue ku 30 bavua bayisha ngondo yonso pavuabu bangumbushamu mu 1952 bua kuya kuenza mudimu muaba mukuabu.

Badi bankolesha bua kuangata majitu makuabu

Meme mumane kuenza matuku makese mu tshimenga tshia Amiens, bakantuma bua kuikala mpanda-njila wa pa buende mu tshimenga tshia Boulogne-Billancourt, pabuipi ne tshimenga tshia Paris. Mvua ndonga Bible ne bantu ba bungi, bamue ba kudibu bakabuela mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba ne bakuabu bakalua bamisionere. Nsongalume mukuabu diende Guy Mabilat wakitaba bulelela ne kuluaye mutangidi wa tshijengu ne pashishe mutangidi wa distrike. Pashishe wakalombola dibaka dia nzubu wa dipatuila mikanda mu Betele wa mu Louviers udi ntanta ne tshimenga tshia Paris. Diyukila bikole malu a mu Bible ne bantu ndingambuluishe bua kubueja Dîyi dia Nzambi mu lungenyi luanyi, kuikala ne disanka ne kulengeja ndongeshilu wanyi.

Pashishe mu 1953, ngakalua mutangidi wa tshijengu mu provinse wa Alsace-Lorraine uvua mu bianza bia bena Allemagne misangu ibidi kumbukila mu 1871 too ne mu 1945. Bivua bindomba bua kulonga tshiena Allemagne. Pangakatuadija mudimu wa butangidi bua tshijengu, kakuvua mashinyi a bungi, televizion, mashinyi a mikanda, bisanji ne ordinatere mu tshitupa atshi to. Kadi meme tshivua ne kanyinganyinga anyi musue kudikengesha to. Bushuwa tshivua tshikondo tshimpe be. Kutumikila mubelu wa mu Bible wa kulama ‘dîsu dimpe’ kuvua kumvuija ne: kakuvua malu a bungi avua mua kupangisha muntu bua kuenzela Yehowa mudimu bu mutudi nawu lelu to.​—Mat. 6:19-22.

Tshiena mua kupua muoyo mpuilu uvua muenzeke mu Paris mu 1955 uvua ne tshiena-bualu ne: “Le Royaume triomphant.” (Bukalenge butshimunyi) Mu mpungilu emu, ngakatuilangana ne muanetu Irène Kolanski uvua mutuadije mudimu wa ku dîba ne ku dîba tshidimu tshimue kumpala kuanyi ungakalua kusela. Baledi bende bavua bena mu Pologne bavua Bantemu ba tshisumi ba matuku a bungi. Pavuabu mu France, muanetu Adolf Weber wakabalongesha bulelela. Yeye eu uvua kumpala ulongoluela muanetu Russell mu lupangu ne uvua mulue ku Mputu bua kuamba lumu luimpe. Tuakaselangana ne Irène mu 1956 ne tuakatungunuka mu mudimu wa butangidi bua tshijengu. Irène mmungambuluishe bikole munkatshi mua bidimu bia bungi.

Bidimu bibidi pashishe, bualu bukuabu bua dikema buakenzeka, ngakalua mutangidi wa distrike. Nunku bu muvuaku kakuyi bana betu ba bungi bakumbane, ngakatungunuka ne kukumbula bimue bisumbu. Kuvua mudimu wa bungi. Pa kumusha mêba 100 amvua nyisha ku ngondo, mvua ngenza miyuki lumingu luonso, ndombola malonga a mukanda asatu, nkonkonona dosie ya tshisumbu ne ndongolola luapolo lua kutuma ku biro. Mmunyi mumvua mua kupeta dîba dia kudibadila Bible? Mvua ntula mabeji mu Bible wanyi wa kale ne ngendakana nawu. Dîba dionso dimvua ngindila muntu, mvua ngabala. Minite mikese imvua mbala Bible ayi yakankolesha bua kutungunuka ne kuenzela Yehowa mudimu.

Mu tshidimu tshia 1967, bakatubikila ne Irène bua kuikala bena mu dîku dia Betele mu Boulogne-Billancourt. Ngakatuadija kuenza mudimu mu Tshibambalu tshidi tshitangila mudimu wa buambi ne mpindieu kukadi bidimu bipite pa 40 bindi ngenza anu mudimu eu. Bualu budi bunsankisha mu mudimu wanyi, nkuandamuna ku mikanda idibu batufundila idi ne nkonko ya malu a mu Bible. Ndi ne disanka dia kumbula mu Dîyi dia Nzambi ne ‘kuvidila lumu luimpe.’ (Filip. 1:7) Ndi kabidi ne disanka dia mundi ndombola ntendelelu wa mu dinda ku Betele kumpala kua kudia. Mu 1976, ngakalua muena mu Komite wa filiale wa mu France.

Nsombelu mutambe buimpe

Nansha mumvua mutuilangane ne ntatu, lutatu lunene mu nsombelu wanyi mbukulakaje budi bulue ne tusamasama tudi tutupangisha ne Irène bua kuenza malu atudi mua kuenza. Kadi dibala ne dilonga Bible pamue ndituambuluishe bua kulama ditekemena dietu. Tutu tusanka patudi tuangata bise bua kuya mu teritware wa tshisumbu tshietu bua kuambila bakuabu ditekemena dietu. Bidimu bietu babidi bisanga bitudi benze mudimu wa ku dîba ne ku dîba mbipite pa 120. Malu atudi bapete munkatshi mua bidimu ebi adi atusaka bua kukankamija ne muoyo mujima badi basue bua balonde nsombelu muimpe ne wa disanka eu. Pavua mukalenge Davidi mufunde mêyi adi mu Musambu wa 37:25, ukavua “muntu mukole” kadi anu bu yeye, meme panyi ‘tshiena muanji kumona muntu muakane mushale patupu.’

Mu nsombelu wanyi mujima, Yehowa mmunkoleshe ku diambuluisha dia Dîyi diende. Balela banyi bakavua bangambile kukadi bidimu bitue ku 60 muvua dibala dia Bible mua kulua tshibidilu tshianyi. Bavua bambilamu. Ntshibidilu tshianyi tshia ku dituku ne ku dituku tshintu tshiyi muanji kunyingalela to.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 8 Mupatula mu 1944, kadi kabatshitu bawupatula to.

^ tshik. 14 Bua kumanya malu a bungi pa bidi bitangila muanetu Evans Emiot, bala Tshibumba tshia Nsentedi tshia 1/1/1999, dibeji dia 22 ne dia 23.

[Tshimfuanyi mu dibeji 5]

Meme ne Simon

[Tshimfuanyi mu dibeji 5]

Pamvua mutangidi wa disrike

[Tshimfuanyi mu dibeji 5]

Bible mufuanangane ne umvua mupete wa kumpala

[Tshimfuanyi mu dibeji 6]

Dituku dia dibaka dietu

[Tshimfuanyi mu dibeji 6]

Meme ne Irène tubala ne tulonga Dîyi dia Nzambi