Maan amun wanndi kɛ amún ɲán akatua’n

“Amun kusu, kɛ ɔ́ yó naan amu’an nyɛn i’n, an wanndi sɔ.”—1 KOR. 9:24.

1, 2. (a) ?Sunnzun ase benin yɛ Pɔlu fa wlali Klistfuɛ nga be ti Ebre’n be fanngan ɔn? (b) ?Ngue yɛ Pɔlu seli Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be kɛ be yo ɔ?

 FLUWA nga akoto Pɔlu klɛli ko mɛnnin i niaan Klistfuɛ nga be ti Ebre’n i nun’n, ɔ fali wanndilɛ akplowa’n i sunnzun ase fa wlali be fanngan. Ɔ seli be kɛ be ti kɛ be nga be su si wanndilɛ nun akplowa’n sa, naan nán be ngunmin yɛ wanndilɛ sɔ’n ti be ndɛ ɔ. Afin ‘lalofuɛ kpanngban’ mɔ be guali wanndilɛ’n i bo’n be sin yia be. Sran sɔ’m be kleli kɛ be lafi Ɲanmiɛn su kpa, yɛ be miannin be ɲin naan b’a gua wanndilɛ’n i bo. Sɛ Klistfuɛ nga be ti Ebre’n be bu i sɔ’n i akunndan titi’n, ɔ́ sú be bo naan b’a mian be ɲin b’a gua be wanndilɛ liɛ’n i bo.

² Like suanlɛ ng’ɔ sinnin lɛ’n nun’n, wafa nga ‘lalofuɛ kpanngban mɔ be sin yia e kɛ ɲanmiɛn ble sa’n’ be nun wie’m be nantili’n, e kɛnnin i ndɛ. Be ngba be lafili Ɲanmiɛn su tantrantan kpa. I sɔ’n yoli maan b’a kpɔcimɛn i le. Be miannin be ɲin naan b’a gua be wanndilɛ’n i bo. Wafa nga be yoli i sɔ liɛ’n, ɔ kwla uka e. Kɛ nga e fa kɛnnin i like suanlɛ sɔ’n nun’n sa’n, Pɔlu seli i wiengu Klistfuɛ’m be kɛ: ‘Maan e gua trɔ kwlaa ɔ nin tɛ mɔ be tra e ndɛndɛ mun be blo, yɛ maan e wanndi ɔ nin awlɛn tantrantan akplowa silɛ m’ɔ ti tikewa e ɲrun’n i nun.’ Afɔtuɛ sɔ’n ti e liɛ wie.—Ebr. 12:1, Anuãsɛ Fuflɛ.

3. ?Wafa sɛ yɛ wanndilɛ akplowa nga laa Glɛki’m be si’n i su ndɛ nga Pɔlu kannin’n, ɔ kwla uka Klistfuɛ mun ɔn?

³ Fluwa kun kannin Pɔlu blɛ su wanndilɛ nun akplowa silɛ m’ɔ truli kpa’n i ndɛ. I waan: “Kɛ Glɛki’m bé súan wanndilɛ’n yɛ kɛ i cɛn’n  ko ju kusu mɔ bé wánndi’n be wun ngbɛn.” * (Backgrounds of Early Christianity) Be yi like kwlaa ng’ɔ kwla tanndan be wun’n annzɛ ɔ bo be kokowa’n be gua. E kwla se kɛ i sɔ yolɛ’n ti ɲannzuɛn like yɛ ɔ nin i fataman. Sanngɛ i sɔ liɛ’n timan be cinnjin, like ng’ɔ lo be’n yɛle wanndilɛ’n i akatua’n. Ɔ maan Pɔlu i ndɛ’n nun’n, ɔ su kle kɛ sɛ Klistfuɛ’m be waan bé gúa be wanndilɛ’n i bo naan bé ɲán anannganman nguan’n, ɔ ti cinnjin kpa kɛ be yi like kwlaa ng’ɔ kwla tanndan be wun’n gua. Afɔtuɛ kpa yɛ ɔ mannin laa Klistfuɛ sɔ mun ɔn. Yɛ afɔtuɛ sɔ’n ti kpa wie man e andɛ. ?Sanngɛ ninnge benin mun yɛ be kwla yo naan e wanndilɛ’n i bo gualɛ’n w’a yo kekle w’a man e ɔ?

‘Maan e gua trɔ kwlaa be blo’

4. ?Ngue yɛ ɔ yoli Nowe i blɛ su sran’m be cinnjin ɔn?

⁴ Pɔlu i ndɛ’n nun’n ɔ seli kɛ ‘maan e gua trɔ kwlaa be blo.’ Trɔ sɔ’n i wie yɛle ninnge kwlaa nga be kwla yo naan e akunndan kwlaa w’a tranman wanndilɛ’n su’n, naan y’a faman e wunmiɛn’n kwlaa y’a wanndiman’n. ?Ninnge sɔ’m be nun wie yɛle benin? Zezi maan e kwla wun be wlɛ. Nowe m’ɔ lafili Ɲanmiɛn su kpa mɔ Pɔlu kɛnnin i ndɛ’n, Zezi kannin i blɛ su sran’m be ndɛ seli kɛ: “Kɛ m bɔ n kacili Sran’n ḿ má bá’n, sa nga sran’m be yoli i Noe blɛ su’n, sa kunngba’n yɛ bé yó-ɔ.” (Lik 17:26) Sran’m be nantilɛ wafa’n i su yɛ Zezi su fa e ɲin sie i kpa sa ɔ. (An kanngan Matie 24:37-39 nun.) Nowe i blɛ su sran’m be sunman lika b’a kunndɛman kɛ bé súan Ɲanmiɛn i su like naan se kɛ bé yó like ng’ɔ jɔ i klun’n. ?Ngue yɛ ɔ yoli be cinnjin ɔn? Aliɛ dilɛ nin nzan nɔnlɛ nin bla jalɛ’n mɔ be ti like mɔ sran’m be yo be titi’n yɛ be yoli be cinnjin ɔn. Nán kɛ ninnge sɔ’m be ti tɛ ti ɔ. Sanngɛ kɛ nga Zezi fa kannin’n sa’n, ninnge sɔ’m be ti’n, “b’a bu-man like fi akunndan.”

5. ?Sɛ e waan é gúa e wanndilɛ’n i bo’n, ngue yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e yo ɔ?

⁵ Kɛ Nowe nin i awlobofuɛ’m be sa’n, aliɛ ba kwlaa nun’n ninnge ng’ɔ fata kɛ e yo’n be sɔnnin. Ɔ fata kɛ e kunndɛ e sa ti like, yɛ ɔ fata kɛ e nian e bɔbɔ nin e awlobofuɛ’m be lika. I sɔ’n kwla fa e blɛ’n nin e wunmiɛn’n i dan lika. I li sɛ e sa nun yoman fɛ’n, e kwla koko ninnge nga be mian e sa’n be ti dan. Yɛ kɛ mɔ e fali e wun e mannin Ɲanmiɛn’n ti’n, Ɲanmiɛn junman wie’m be o lɛ m’ɔ fata kɛ e di ɔ. Yɛle kɛ e bo jasin fɛ’n, e siesie e wun naan y’a ɔ aɲia’m be bo. Asa ekun’n, e ngunmin e suan Biblu’n nun like, yɛ e nin e awlobofuɛ mun e su Ɲanmiɛn awlo lɔ. Nowe kusu’n, junman ng’ɔ fata kɛ ɔ di man Ɲanmiɛn’n ɔ sɔnnin kpa. Ɔ nin i sɔ ngba’n, “ɔ niannin i kwlaa su yoli.” (Bob. 6:22) Sɛ e kunndɛ kɛ é yó like kwlaa nga Zoova waan e yo’n naan é gúa e wanndilɛ’n i bo’n, ɔ ti cinnjin kpa kɛ nán e fa trɔ wie e kunman e wun.

6, 7. ?Zezi i ndɛ benin yɛ ɔ fata kɛ ɔ tran e klun titi ɔ?

⁶ Pɔlu seli kɛ maan ‘e gua trɔ kwlaa be blo.’ ?I ndɛ sɔ’n i bo’n yɛle benin? Pɔlu w’a seman kɛ e yaci aliɛ ba kun nun ninnge nga be mian e sa’n be kunndɛlɛ. Sanngɛ ninnge sɔ’m be kunndɛlɛ nun’n, nán e wla fi ndɛ yɛ mɔ Zezi kannin’n su. I waan: “Nán an koko se kɛ: ‘?Ndɛ nguɛ yɛ é dí ɔ? Annzɛ, ?Nguɛ yɛ é nɔ́n-ɔn? Annzɛ, ?Nguɛ yɛ é klá-a?’ Like sɔ’n kwlaa be bɔ be su-man Nyanmiɛn’n be yɛ be kunndɛ-ɔ. Nán  an yo sɔ, afin amun Si b’ɔ o nyanmiɛn su lɔ’n si kɛ amun sa mian like sɔ’m be wun.” (Mat. 6:31, 32) Zezi su kle e kɛ ninnge nga e sa mian be wun kɛ aliɛ nin tralɛ sa’n, sɛ be yo e cinnjin tra like ngba’n, be kwla kaci kɛ e wun trɔ sa. Ɔ maan e su kwlá guaman e wanndilɛ’n i bo.

⁷ Maan Zezi i ndɛ yɛ’n tran e klun titi. I waan: “Amun Si b’ɔ o nyanmiɛn su lɔ’n si kɛ amun sa mian like sɔ’m be wun.” I ndɛ sɔ’n kle kɛ Zoova m’ɔ ti e Si’n, ɔ́ nían e lika titi. I sɔ’n kleman kɛ ninnge nga e bɔbɔ e kunndɛ kɛ é ɲán be’n be ngba yɛ Ɲanmiɛn waan ɔ́ fá mán e ɔ. I kwlaa yoli o, Zezi seli e kɛ ‘like sɔ bɔ be bɔ be su-man Nyanmiɛn’n be kunndɛ’n,’ nán maan e koko be ti. ?Ngue ti ɔ? Zezi wlɛli i ndɛ tiefuɛ’m be su nun kɛ: “An sasa amun wun, nán an yo aliɛ safuɛ mun nin nzanboɛfuɛ mun, nán an koko ninnge’m be ti, sɛ an yo sɔ’n, ɔ cɛ-man naan cɛn sɔ’n w’a fu amun nun. Afin cɛn sɔ’n ɔ́ wá fú sran bɔ be o mɛn wunmuan’n nun’n be kwlaa be nun kɛ aya sa.”—Lik 21:34, 35.

8. ?Ngue ti yɛ dɔ nga su’n, ɔ ti cinnjin kpa kɛ e gua ninnge kwlaa nga be ti kɛ trɔ sa’n be blo ɔ?

⁸ E kwla se kɛ e ɲin ta e lika nga ɔ fata kɛ e wanndi e ju’n. I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ e gua ninnge kwlaa nga be ti kɛ trɔ sa’n be blo. Afin sɛ e fɛ i sɔ ninnge mun e fa kunman e wun naan y’a kwlá juman e juwlɛ’n nn nanwlɛ, e kleli e wun yalɛ ngbɛn! I ti’n, afɔtuɛ yɛ mɔ akoto Pɔlu man e’n ɔ kwla yo e ye dan. I waan: “Sɛ sran kun su Nyanmiɛn naan i nyin yi like ng’ɔ lɛ, i sɔ’n ti anyanbeun like dan.” (1 Tim. 6:6) Sɛ Pɔlu i ndɛ’n ti e cinnjin’n, é ɲán wunmiɛn é gúa e wanndilɛ’n i bo yɛ é ɲɛ́n i nuan akatua’n.

Sa ‘tɛ m’ɔ tra e ndɛndɛ’n’

9, 10. (a) ?Sa ‘tɛ m’ɔ tra e ndɛndɛ’n’ yɛle benin? (b) ?Wafa sɛ yɛ sa tɛ sɔ’n kwla tra e ɔ?

⁹ Pɔlu kannin like uflɛ m’ɔ fata kɛ e guɛ i blo’n annzɛ e wlɛ i ase’n, i ndɛ wie. Like sɔ’n yɛle sa ‘tɛ m’ɔ tra e ndɛndɛ’n.’ ?Ngue yɛle sa ‘tɛ’ sɔ’n? Glɛki nun ndɛ mma nga be kacili i Wawle Biblu’n Anuãsɛ Fuflɛ nun kɛ ‘tra e ndɛndɛ’n,’ be boli su Biblu’n nun kpɛ kunngba Ebre Mun 12:1 nun. Biblu’n su like suanfuɛ kun mɔ be flɛ i Albert Barnes seli kɛ: “Sran ng’ɔ si wanndilɛ nun akplowa’n, ɔ niɛn i wun naan w’a wlaman tralɛ ng’ɔ kwla tɛnndɛn i ja nun annzɛ ɔ bo i kokowa’n. I kunngba’n wie yɛ ɔ fata kɛ Klistfuɛ’m be yo ɔ. Ɔ fata kɛ be yi like kwlaa ng’ɔ kwla tanndan be ja nun’n annzɛ ɔ bo be kokowa’n be gua.” ?Sanngɛ ngue yɛ maan Klistfuɛ kun kwla yaci Ɲanmiɛn i su lafilɛ ɔ?

¹⁰ Kɛ Klistfuɛ kun yáci Ɲanmiɛn i su lafilɛ sa’n, ɔ kaman lɛ yoman sɔ cɛn kunngba. Ɔ yo sɔ blɛblɛ. Wie liɛ bɔbɔ’n i bɔbɔ ba’n wunman kɛ ɔ su kpɔnzɔ blɛblɛblɛ. Fluwa nga Pɔlu klɛli ko mannin Klistfuɛ nga be ti Ebre’n i nun’n, ɔ seli be ndɛ nun kɛ sɛ b’a nianman be wun’n, ɔ cɛman naan b’a “to a fuan atin’n.” Ɔ seli be wie kɛ ‘nán maan be nun wie i anwlɛn’n ɔ yo tɛ, yɛ nán maan ɔ yo kɛ be lafi-man Nyanmiɛn su’ sa. (Ebr. 2:1; 3:12) Sɛ sran ng’ɔ su wanndi’n i tralɛ’n tɛnndɛn i ja nun’n, blɛ sunman nun’n saan tɔlɛ cɛ yɛ ɔ́ tɔ́ ɔ. Ɔ maan ɔ fata kɛ wanndifuɛ’n wun i wlɛ kɛ sɛ ɔ wla tralɛ wafa wie’n, tralɛ sɔ’n kwla yi i ase. ?Ngue yɛ ɔ kwla yo naan wanndifuɛ sɔ’n w’a bumɛn i sɔ liɛ’n i akunndan ɔn? Atrɛkpa’n, i ɲin kpa sa su, yɛle kɛ sɛ sran wie ti i klɛ’n ɔ fɛmɛn i ti deman. Annzɛ ɔ lafi i wun su tratra su. Annzɛ kusu like uflɛ i akunndan yɛ ɔ bu ɔ. Ɔ maan i ɲin nunman wanndilɛ’n su kpa. ?Ngue yɛ Pɔlu i afɔtuɛ sɔ’n kle e ɔ?

11. ?Ngue yɛ ɔ kwla yo maan e yaci Ɲanmiɛn i su lafilɛ ɔ?

¹¹ Nán maan e wla fi su le kɛ sɛ Klistfuɛ kun yaci Ɲanmiɛn su lafilɛ’n, ɔ fin ajalɛ fanunfanun ng’ɔ fali be laa’n. Biblu’n su like suanfuɛ kun ekun kannin sa ‘tɛ m’ɔ tra e ndɛndɛ’n’ i ndɛ wie. Ɔ seli kɛ lika nga e o’n, ɔ nin be nga e nin be e san nun’n yɛ ninnge tɛtɛ nga e konvi sɔ be’n, be kwla yo maan tɛ sɔ’n tra e. Yɛle kɛ be kwla yo maan e Ɲanmiɛn sulafilɛ’n kan ase annzɛ e yaci Ɲanmiɛn i su lafilɛ bɔbɔ.—Mat. 13:3-9.

12. ?Sɛ e kunndɛman kɛ é yáci Ɲanmiɛn i su lafilɛ’n, afɔtuɛ benin mun yɛ ɔ fata kɛ be yo e cinnjin ɔn?

¹² Sran kpa nanwlɛfuɛ m’ɔ si ngwlɛlɛ’n kpɛn e wla titi kɛ e nian e wun ninnge nga e nian be’n ɔ nin nga e tie be’n be lika. Afin i sɔ ninnge’m be kwla saci e awlɛn’n nin e  akunndan’n. Ɔ seli e kɛ sika nin aɲanbeun ninnge’m be kunndɛlɛ ngboko’n kwla fa e yi i sa tɛ’n nun. Sɛ e klo e ɲin su yiyilɛ ngboko naan ajulisu mannzin kanngan kwlaa nga be yi’n e kunndɛ kɛ é ɲán wie’n, ɔ cɛman naan y’a faman e ɲin y’a siemɛn i ninnge nga be ti cinnjin’n be su kun. Sɛ e se e wun kɛ afɔtuɛ sɔ’m be su falɛ’n ti kekle ngboko’n, sa kwla ɲan e. Kusu ɔ fataman kɛ e bu i kɛ e Ɲanmiɛn sulafilɛ’n i bo w’a wla ase kpa naan afɔtuɛ sɔ’m be timan e liɛ wie. Satan fa mɛn’n nun akunndan’n nin i nun ninnge mun yo naan y’a buman afɔtuɛ sɔ’m be like cinnjin. Klistfuɛ wie’m be yacili Ɲanmiɛn i su lafilɛ. Afin be ɲin kpa sa su, annzɛ be lafili be bɔbɔ be wun su dan, annzɛ kusu mɛn’n nun ninnge’m be akunndan yɛ be buli ɔ. Ninnge sɔ’m be kwla yo naan y’a ɲanman anannganman nguan’n.—1 Zan 2:15-17.

13. ?Ngue yɛ ɔ kwla uka e naan y’a gua wanndilɛ’n i bo ɔ?

¹³ Aliɛ ba kwlaa nun’n, Satan i mɛn’n nunfuɛ’m be wlawla e naan e bu akunndan kunngba nga be bu’n wie, naan e nanti kɛ be sa. Be wla be wun ase be yo naan ninnge nga be ti be cinnjin’n be yo e cinnjin wie. (An kanngan Efɛzfuɛ Mun 2:1, 2 nun.) Sanngɛ sɛ e bɔbɔ y’a kplinman su’n, be aeliɛ’n su kwlá saciman e. Pɔlu seli kɛ Satan ‘wlawla sran nga be nyin yi-man Nyanmiɛn’n.’ I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ e nian e wun su naan Satan i aeliɛ sɔ’n w’a yoman naan y’a guaman wanndilɛ’n i bo. ?Ngue yɛ ɔ kwla uka e naan y’a gua wanndilɛ’n i bo ɔ? Zezi i ajalɛ’n kwla uka e. Wafa ng’ɔ fa wanndili lele guɛli i wanndilɛ’n i bo’n, ɔ leman wunsu. E kwla yo kɛ i sa. (Ebr. 12:2) Pɔlu i ajalɛ liɛ’n kwla uka e wie kusu. Afin kɛ ɔ́ kán be nga be wanndi’n be ndɛ’n, ɔ boli i bɔbɔ dunman nun wie. Yɛ ɔ wlɛli i wiengu Klistfuɛ’m be fanngan kɛ be niɛn i ajalɛ’n su.—1 Kor. 11:1; Fil. 3:14.

?É yó sɛ naan y’a ‘nyɛn i’?

14. ?Wafa sɛ yɛ Pɔlu buli i bɔbɔ i wanndilɛ liɛ’n niɔn?

¹⁴ ?Wafa sɛ yɛ Pɔlu buli i bɔbɔ i wanndilɛ liɛ’n niɔn? Ndɛ kasiɛn ng’ɔ kan kleli Efɛzi lɔ asɔnun kpɛnngbɛn mun’n i nun’n, ɔ seli kɛ: “M bu-man min wun like fi, n yo sɔ naan m’an wanndi a ju n juwlɛ, naan m’an wie junman nga e Min Jésus fa wlali n sa nun kɛ n yo’n i yo.” (Yol. 20:24) Kɛ ɔ ko yo naan Pɔlu w’a guɛ i wanndilɛ’n  i bo’n, ɔ kpɔcili ninnge wie mun. Yɛ ɔ fɛli i nguan’n sieli i wie nuan bɔbɔ. Pɔlu wlɛli i wun ase dili jasin fɛ’n i bolɛ junman’n kpa. Sanngɛ i waan sɛ w’a guɛmɛn i wanndilɛ’n i bo’n, nn ɔ kleli i wun yalɛ ngbɛn. Kusu w’a lafimɛn i wun su ngboko. W’a semɛn i wun kɛ i liɛ’n w’a dun mmua w’a ju wanndilɛ’n i awieliɛ. (An kanngan Filipfuɛ Mun 3:12, 13 nun.) Kɛ i wie’n mantannin koko’n, yɛ ɔ kwla seli kɛ: “M’an mian min nyin m’an wanndi wanndilɛ dan kpa, m’an ju n juwlɛ, n jran kekle lafili Nyanmiɛn su.”—2 Tim. 4:7.

15. ?Ngue yɛ Pɔlu wlɛli i niaan Klistfuɛ’m be fanngan kɛ be yo ɔ?

¹⁵ Asa ekun’n, Pɔlu kunndɛli kpa kɛ i wiengu Klistfuɛ’m be gua be wanndilɛ liɛ’n i bo wie. Ɔ wlali Klistfuɛ nga be o Filipu lɔ’n be fanngan kɛ be mian be ɲin di junman kpa naan b’a ɲan be ti. Ɔ fata kɛ be “fa ndɛ b’ɔ man nguan’n” su kpa. Pɔlu seli be ekun kɛ: “Sɛ an yo sɔ’n, Krist balɛ cɛn’n nun ń nyán kɔmin, yɛ bé wún kɛ n junman’n nin min afɛ’n w’a yo-man ngbɛn.” (Fil. 2:16) Pɔlu wlali Klistfuɛ nga be o Korɛnti lɔ’n be fanngan wie. Ɔ seli be kɛ: “Kɛ ɔ́ yó naan amu’an nyɛn i’n, an wanndi sɔ.”—1 Kor. 9:24.

16. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e ɲin tran like nga é ɲɛ́n i wanndilɛ’n nun’n i su titi ɔ?

¹⁶ Be nga be si wanndilɛ nun akplowa kɔ lika mmua’n, i bo bolɛ’n nun’n, be ɲin taman be juwlɛ’n. Sanngɛ kɛ bé wánndi bé kɔ́’n, be juwlɛ sɔ’n su yɛ be akunndan’n o ɔ. Yɛ kɛ be si kɛ be su mantan be juwlɛ sɔ’n, i sɔ uka be naan b’a mian be ɲin kpa b’a gua wanndilɛ’n i bo. I sɔ kunngba’n wie yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ. Ɔ fata kɛ like nga é ɲɛ́n i wanndilɛ’n nun’n ɔ tran e klun titi. I sɔ’n úka e naan y’a ɲɛn i.

17. ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn sulafilɛ’n kwla uka e naan y’a fa e ɲin y’a sie i e wanndilɛ’n i nuan like’n su ɔ?

¹⁷ Pɔlu klɛli i kɛ: “Nyanmiɛn su bɔ e lafi’n ti, e si weiin kpa kɛ y’a nyan like nga e wla o su’n, ɔ maan e si kpa kɛ like nga e wun-mɛn i’n wo lɛ.” (Ebr. 11:1) Abraamu nin Sara be klunklo su be yacili be ninnge kpakpa’m be lɛ be ‘ko trannin nvle nga Nyanmiɛn waan ɔ́ fá mán be’n nun kɛ aofuɛ sa.’ ?Ngue yɛ ɔ ukali be naan b’a kwla yo sɔ ɔ? Ninnge nga Ɲanmiɛn waan ɔ́ fá mán be’n, Biblu’n waan “be wunnin be mmua lɔ.” Moizi w’a kplinman su kɛ “ɔ́ dí mɛn’n b’ɔ ti le nnyɔn kun like’n” yɛ ɔ kpaloli “Ezipt lɔ like kpakpa’n kwlaa.” ?Ngue yɛ maan ɔ kwla lafili Ɲanmiɛn su m’ɔ ɲannin wunmiɛn yoli sɔ ɔ? Yɛle kɛ “like ng’ɔ́ wá nyɛ́n i cɛn wie’n, i nyin tɛ i mmua lɔ.” (Ebr. 11:8-13, 24-26) Blɛ kwlaa nga Pɔlu kán sran sɔ’m be ndɛ’n, ɔ seli kɛ “Nyanmiɛn su bɔ [be] lafi’n” ti yɛ be yoli ninnge sɔ mun ɔn. Ɲanmiɛn su mɔ be lafili’n ti’n, b’a faman be ɲin b’a siemɛn i kekle ng’ɔ tɔli be su’n i su. Like nga be fali be ɲin sieli su’n yɛle like nga Ɲanmiɛn yoli mannin be blɛ sɔ’n nun’n, ɔ nin nga i waan ɔ́ yó mán be’n.

18. ?Sɛ e waan é wlá sa ‘tɛ mɔ be tra e ndɛndɛ’ mun’n be ase’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ?

¹⁸ Maan e bu Ɲanmiɛn sufuɛ kpa nga be kannin be ndɛ Ebre Mun ndɛ tre 11 nun’n be akunndan naan e fa be ajalɛ’n su. Sɛ e yo sɔ’n é láfi Ɲanmiɛn su kpa trá laa’n, yɛ é wlá sa ‘tɛ mɔ be tra e ndɛndɛ’ mun’n be ase. (Ebr. 12:1, Anuãsɛ Fuflɛ) Asa ekun’n, maan e nin e niaan mɔ be kplin be ɲin naan b’a lafi Ɲanmiɛn su kpa’n e yia e ‘bu e wiengu akunndan e wla e wun fanngan naan e klo e wun yɛ e yo sran ye.’—Ebr. 10:24.

19. ?Ngue ti yɛ dɔ nga su’n, ɔ ti cinnjin kɛ nán e yaci wanndilɛ ɔ?

¹⁹ Ɔ ka kaan sa’n, é jú e wanndilɛ’n i awieliɛ. Ɔ ti kɛ e ɲin ta e juwlɛ’n sa. Ɲanmiɛn i su mɔ e lafi’n ɔ nin ukalɛ mɔ Zoova uka e’n ti’n, e kusu e kwla gua trɔ kwlaa ɔ nin sa tɛ mɔ be tra e ndɛndɛ mun’n be blo. Nanwlɛ, e kwla wanndi titi naan y’a ɲan like nga e Si Zoova waan ɔ́ fá mán e’n.

[Ja ngua lɛ ndɛ’n]

?Amun wla kwla kpɛn su?

• ?Wafa sɛ yɛ e kwla gua ninnge nga be ti kɛ trɔ sa’n be kwlaa be blo ɔ?

• ?Ngue yɛ ɔ kwla yo maan Klistfuɛ kun yaci Ɲanmiɛn i su lafilɛ ɔ?

• ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e ɲin tran like nga é ɲɛ́n i wanndilɛ’n nun’n i su titi ɔ?

[Kosan mun]

[Foto, bue 26]

?Sa ‘tɛ m’ɔ tra e ndɛndɛ’n’ yɛle benin? ?Wafa sɛ yɛ sa tɛ sɔ’n kwla tra e ɔ?