‘Ẹfehe man Ẹkpebọ Utịp’

“Ẹfehe ke usụn̄ eke mbufo ẹdibọde utịp.”​—1 COR. 9:24.

1, 2. (a) Nso ke Paul akada esịn udọn̄ ọnọ mme Christian emi ẹkedide mme Hebrew? (b) Nso item ke ẹnọ mme asan̄autom Abasi?

KE LETA oro apostle Paul ekewetde ọnọ mme Hebrew, enye ama ada okopodudu uwụtn̄kpọ esịn udọn̄ ọnọ ekemmọ mme Christian. Enye ama eti mmọ ke mmọ ifeheke mbuba uwem emi ikpọn̄. Mmọ ẹma ẹnyene “akwa otu ntiense eke ẹwakde” emi ẹkekande mmọ ẹkụk, emi ẹma ẹkefefehe mbuba emi ẹsịm utịt uforo uforo. Edieke mme Christian oro ẹkedide mme Hebrew ẹketide mme edinam mbuọtidem ye ukeme oro mbon nsọn̄ọnda emi ẹkesịnde, oro akpanam mmọ ẹsịn ukeme man ẹfehe mbuba mmọ ẹsịm utịt.

² Ke ibuotikọ oro ekebemde iso, ima ineme iban̄a usụn̄ uwem ndusụk ke otu “akwa otu ntiense” oro. Kpukpru mmọ ẹma ẹwụt ke ọkpọsọn̄ mbuọtidem akanam mmimọ isọn̄ọ ida ye Abasi, nte n̄kpọ eke isịnde ukeme man ifehe mbuba isịm utịt. Nnyịn imekeme ndikpep n̄kpọ nto unen oro mmọ ẹkekụtde. Nte ikokụtde ke ibuotikọ oro, Paul ama ọnọ ekemmọ mme asan̄autom, emi esịnede nnyịn item, ete: “Ẹyak nnyịn n̄ko ision̄o kpukpru n̄kpọ eke ẹdobide ifep ye idiọkn̄kpọ eke ẹyịrede nnyịn, ẹnyụn̄ ẹyak nnyịn ifehe mbuba eke ẹnịmde nnyịn ke iso ye ime.”​—Heb. 12:1.

3. Nso ikedi ọkpọikọ ke item oro Paul ọkọnọde aban̄a mme andifehe mbuba Greece?

³ Kaban̄a itọk, emi ekedide kiet ke otu akakan mbuba eyo oro, n̄wed oro Backgrounds of Early Christianity asian nnyịn ete ke “mbon Greece ẹkesisịn̄ede idem ẹnyụn̄ ẹfehe mbuba  iferi.” * Ke mme utọ idaha oro, mme andifehe mbuba ẹma ẹsion̄o kpukpru n̄kpọ eke ẹdobide m̀mê mbiomo ẹfep mbak ẹdidụri mmọ ẹnọ edem. Okposụkedi emi nnyịn mîdimaha unana iso o-bụt ye ido mmọ oro, mmọ ẹkefehe ntre man ẹkpebọ utịp. Ọkpọikọ Paul ekedi ke edieke anade mme andifehe ẹbọ utịp ke mbuba uwem oro ifehede, ke ana mmọ ẹsion̄o orụk n̄kpọ ubiọn̄ọ ekededi ẹfep. Emi ekedi ata eti item emi ẹkenọde mme Christian eyo oro, onyụn̄ edi ata eti item ọnọ nnyịn mfịn. Nso n̄kpọ eke ẹdobide m̀mê mbiomo ẹkeme ndibiọn̄ọ nnyịn ndibọ utịp mbuba uwem?

‘Ẹsion̄o Kpukpru N̄kpọ Eke Ẹdobide Ẹfep’

4. Nso ke mbon eyo Noah ẹkesịn idem ẹnam?

⁴ Paul eketeme ete “ision̄o kpukpru n̄kpọ eke ẹdobide ifep.” Oro esịne kpukpru n̄kpọ oro ẹkemede ndibiọn̄ọ nnyịn ndinọ ọyọhọ ntịn̄enyịn nnyụn̄ nsịn ofụri ukeme ke mbuba oro ifehede. Nso ikeme ndidi n̄kpọ eke ẹdobide? Ima iti Noah​—kiet ke otu mbon oro Paul asiakde​—imesiti se Jesus ọkọdọhọde ete: “Kpa nte ekedide ke mme usen Noah, kpasụk ntre ke edidi n̄ko ke usen Eyen owo.” (Luke 17:26) Idịghe anana-mbiet nsobo oro edidide ke Jesus ekenen̄ede etịn̄ aban̄a; enye eketịn̄ aban̄a usụn̄ uwem mme owo. (Kot Matthew 24:37-39.) Ata ediwak owo ke eyo Noah ikọdọn̄ke enyịn iban̄a Abasi, n̄wan̄wadise ndima enye. Nso ikọwọn̄ọde ntịn̄enyịn mmọ? Ikedịghe uwouwo n̄kpọ. Udia, edin̄wọn̄ n̄kpọ, ye ndọ​—kpa mme ọsọ n̄kpọ ke uwem. Ata akpan mfịna ekedi ke ‘mmọ ikọfiọkke,’ nte Jesus ọkọdọhọde.

5. Nso ikeme ndin̄wam nnyịn ifehe mbuba nnyịn isịm utịt?

⁵ Nnyịn imenyene ekese ndinam kpukpru usen ukem nte Noah ye ubon esie. Ana iyom se ididiade inyụn̄ ise iban̄a idem nnyịn ye ubon nnyịn. Oro ekeme ndida ekese ini, odudu, ye inyene nnyịn. Akpan akpan ke ini nsọn̄ọn̄kpọ, ekeme ndidi ata mmemmem nditịmede esịt mban̄a mme n̄kpọ udu uwem. Sia idide mme Christian oro iyakde idem inọ, imenyene mme akpan n̄kpọ ukara Abasi oro anade inam. Imesitiene ika ukwọrọikọ, itịm idem inọ inyụn̄ idụk mme mbono esop Christian, inyụn̄ ika iso isọn̄ idem ke n̄kan̄ eke spirit ebe ke ukpepn̄kpọ idemowo ye utuakibuot ubon. Kpa ye ekese n̄kpọ oro Noah ekenyenede ndinam ke utom Abasi, “enye [akanam] kpa ntre.” (Gen. 6:22) Ke akpanikọ, edieke anade ifehe mbuba Christian isịm utịt, ana isụhọde udobi n̄kpọ oro inyenede ndibiom inyụn̄ ifep ndimen mbiomo ekededi oro mîdotke.

6, 7. Ewe item Jesus ke ikpeti?

⁶ Nso ke ikọ Paul ọkọwọrọ ke ini enye ọkọdọhọde ision̄o “kpukpru n̄kpọ eke ẹdobide ifep”? Edi akpanikọ ke nnyịn ikemeke ndision̄o kpukpru mbiomo oro inyenede ndibiom mfep. Ke afan̄ emi, ti se Jesus eketịn̄de ete: “Ẹkûtịmede esịt ẹdọhọ ẹte, ‘Nnyịn ididia nso?’ m̀mê, ‘Nnyịn idin̄wọn̄ nso?’ m̀mê, ‘Nnyịn idisịne nso?’ Sia kpukpru emi ẹdi mme n̄kpọ emi mme idụt ẹsịnde idem ẹyom.  Koro Ete mbufo eke heaven ọfiọk ke mbufo ẹmeyom kpukpru n̄kpọ emi.” (Matt. 6:31, 32) Ikọ Jesus ọkọwọrọ ke idem inua-okot ọsọ n̄kpọ nte udia ye ọfọn̄ ẹkeme ndikabade mbiomo m̀mê n̄kpọ oro anamde ituak ukot iduọ edieke mmọ ẹkabarede ẹdi ata akpan n̄kpọ ke uwem nnyịn.

⁷ Ti ikọ Jesus emi: “Ete mbufo eke heaven ọfiọk ke mbufo ẹmeyom kpukpru n̄kpọ emi.” Emi ọwọrọ ke Jehovah, Ete nnyịn eke heaven, ayanam udeme esie ndinọ se inanade nnyịn. Ke nditịm ntịn̄, “kpukpru n̄kpọ emi” ẹkeme ndidi isio ye se nnyịn imade m̀mê iyomde ọkpọkpọ. Kpa ye oro, ẹdọhọ nnyịn ẹte ikûtịmede esịt iban̄a “mme n̄kpọ emi mme idụt ẹsịnde idem ẹyom.” Ntak-a? Nte ini akakade, Jesus ama eteme mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye ete: “Ẹkpeme idem mbak uyụhọ udia ye ọkpọsọn̄ un̄wọn̄ mmịn ye editịmede esịt uwem emi ẹdinam esịt mbufo ẹkabade ẹdobi, ndien usen oro edibuat mbufo nte ekpọ.”​—Luke 21:34, 35.

8. Ntak emi idahaemi enen̄erede edi ini ‘ndision̄o kpukpru n̄kpọ eke ẹdobide mfep’?

⁸ Imọn̄ isesịm utịt mbuba nnyịn. Nso n̄kpọ mbọm ke ekpedi ntem edieke ikpayakde mme mbiomo oro mîdotke ẹdụri nnyịn ẹnọ edem ke ini emi ikperede utịt ntem! Ke ntre, item apostle Paul emi enen̄ede odot: “Uten̄e Abasi emi edi usụn̄ akwa udori ke ini asan̄ade ye ediyụhọ ye se owo enyenede.” (1 Tim. 6:6) Nnyịn ndinam item Paul emi eyenen̄ede an̄wam nnyịn ikeme ndibọ utịp oro.

“Idiọkn̄kpọ Eke Ẹyịrede Nnyịn”

9, 10. (a) Nso ke ikọ oro “idiọkn̄kpọ eke ẹyịrede nnyịn” ọwọrọ? (b) Didie ke n̄kpọ ekeme ndiyịre nnyịn?

⁹ Ke adianade ye “kpukpru n̄kpọ eke ẹdobide,” Paul ama ọdọhọ n̄ko ete ision̄o “idiọkn̄kpọ eke ẹyịrede nnyịn” ifep. Nso ke oro ekpedi? Ikọ Greek oro ẹkabarede “ẹyịrede” mi odu ini kiet kpọt ke Bible, kpa ke ufan̄ikọ emi. Eyen ukpepn̄kpọ oro, Albert Barnes, ọkọdọhọ ete: “Nte efehe itọk edikpemede mbak edisịne ọfọn̄ emi ekemede ndikọmọ enye ke ukot ke ini efehede nnyụn̄ mbiọn̄ọ enye ndifehe, kpa ntre ke ekpenyene ndidi ye Christian, emi anade ọkpọn̄ kpukpru n̄kpọ oro ẹtiede ntre.” Didie ke n̄kpọ ẹkeme ndiyịre Christian nnyụn̄ nnam mbuọtidem esie emem?

¹⁰ Christian isikan̄ke mbuọtidem ke mbuari. Oro ekeme nditọn̄ọ nsịtnsịt, akam ekeme ndidi n̄kari n̄kari. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ leta oro, Paul ama odụri owo utọn̄ aban̄a ‘edifiọrọ n̄kpọn̄ usụn̄’ ye “edinyene esịt eke ọdiọkde onyụn̄ ananade mbuọtidem.” (Heb. 2:1; 3:12) Ke ini ọfọn̄ ọkọmọde efehe itọk ke ukot, etie nte enye isitreke ndiduọ. Ọfọn̄ ekeme ndinen̄ede nyịre owo edieke enye mîkereke se ndusụk ọfọn̄ ẹkemede ndinam imọ ke ini ifehede itọk. Nso ikeme ndinam enye etre ndikere mban̄a emi? Ekeme ndidi enye ada n̄kpọ didie didie mîdịghe ekere ke n̄kpọ ikemeke ndinam imọ mîdịghe edi ke n̄kpọ ọwọn̄ọde ntịn̄enyịn esie. Nso ke ikeme ndikpep nto item Paul oro?

11. Nso ikeme ndinam nnyịn iduọk mbuọtidem?

¹¹ Oyom iti ke ediduọk mbuọtidem esidi utịp n̄kpọ oro ekemede ndidi imanam ediwak ini. Eyen ukpepn̄kpọ en̄wen ọdọhọ ete ke “idiọkn̄kpọ eke ẹyịrede nnyịn” ẹdi “idiọkn̄kpọ emi ẹkemede ndisọp n̄kan nnyịn ubọk ke ntak mme idaha emi idude, orụk owo emi idide, ye mme ufan emi inyenede.” Emi ọwọrọ ke ebiet emi idude, ọkpọkpọ mmeme nnyịn, ye mme ufan nnyịn ẹkeme ndinyene odudu ke idem nnyịn. Mmọ ẹkeme ndinam mbuọtidem nnyịn emem m̀mê ikam iduọk enye.​—Matt. 13:3-9.

12. Oyom inam ewe item mbak ididuọk mbuọtidem nnyịn?

¹² Ke ata ediwak isua idahaemi, otu ofụn emi anamde akpanikọ onyụn̄ enyenede ọniọn̄ emeti nnyịn ete ikpeme se isede inyụn̄ ikpan̄de utọn̄ inọ, oro edi, se isịnde esịt ye ekikere nnyịn. Ẹmedụri nnyịn utọn̄ ẹban̄a edikọmọ  ke uyom okụk ye inyene. Edieke imade unọ idem inemesịt ererimbot emi m̀mê iyomde kpukpru mbufa n̄kpọ oro ẹsion̄ode ẹdi, emi ekeme ndiwọn̄ọde ntịn̄enyịn nnyịn. Ekpedi ata akamba ndudue ndikere ke utọ item oro etie ukpan ukpan akaha m̀mê ke ebehe mbon en̄wen, ke etie nte mme n̄kpọ emi ikemeke ndinam nnyịn n̄kpọ. Mme n̄kpọ oro ererimbot Satan adade atap nnyịn ẹtie n̄kari n̄kari ye abian̄a abian̄a. Edida n̄kpọ didie didie, edikere ke n̄kpọ ikemeke ndinam nnyịn, ye mme n̄kpọ oro ẹsiwọn̄ọrede owo ntịn̄enyịn ẹmenam ndusụk owo ẹduọk mbuọtidem mmọ, ndien mme utọ n̄kpọ oro ẹkeme ndibiat idotenyịn nnyịn ndibọ enọ uwem.​—1 John 2:15-17.

13. Didie ke ikeme ndikpeme idem mbak ndiọi odudu?

¹³ Kpukpru usen nnyịn imesisobo mme owo emi ẹsịnde udọn̄ ẹnọ mme utịtmbuba, mme edumbet, ye ekikere ererimbot emi. (Kot Ephesus 2:1, 2.) Kpa ye oro, adan̄a nte mme n̄kpọ emi ẹditụkde nnyịn enen̄ede esịne nnyịn ke ubọk, etiene nte nnyịn inamde n̄kpọ iban̄a mme n̄kpọ emi. “Ofụm” oro Paul etịn̄de aban̄a akama n̄kpa. Ana idu ke ukpeme kpukpru ini mbak ibifịk edibaba nnyịn, m̀mê mbak idikpa, ndien ke ntem ikemeke aba ndifehe mbuba emi nsịm utịt. Nso ikeme ndin̄wam nnyịn ika iso ke mbuba emi? Ẹkeme ndidọhọ ke Jesus edi mfọnmma ata efehe mbuba. (Heb. 12:2) Imenyene uwụtn̄kpọ Paul n̄ko, koro enye ama abat idemesie esịn ke otu mbon oro ẹkefehede mbuba Christian, onyụn̄ eteme ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ ete ẹkpebe imọ.​—1 Cor. 11:1; Phil. 3:14.

Nte “Mbufo Ẹdibọde Utịp”

14. Paul ekese mbuba esie didie?

¹⁴ Paul ekese mbuba esie didie? Enye ọkọdọhọ ntem ke akpatre nneme oro enye ekenyenede ye mbiowo ke Ephesus: “Mbatke ukpọn̄ mi ke n̄kpọ, man n̄kpekeme ndifehe mbuba mi mma nnyụn̄ nnam utom emi n̄kọbọde nto Ọbọn̄ Jesus.” (Utom 20:24) Enye ama enyịme ndiyak kpukpru n̄kpọ, esịnede uwem esie ẹtak, man ekpefehe mbuba  esie esịm utịt. Paul akada ke ofụri ukeme ye nsịnifịk imọ ke eti mbụk ediwọrọ ikpîkpu edieke imọ mîfeheke mbuba imọ isịm utịt. Kpa ye oro, enye ikadaha ke n̄kpọ ikemeke ndinam imọ, ke inyeneke se idinamde imọ ikûfehe mbuba oro ima. (Kot Philippi 3:12, 13.) Ekedi ke ama ekekpere utịt uwem esie ke enye ọkọdọhọ ete: “Mman̄wana eti en̄wan, mmefehe mbuba nsịm utịt, mmọsọn̄ọ mmụm mbuọtidem n̄kama.”​—2 Tim. 4:7.

15. Nso udọn̄ ke Paul ekesịn ọnọ mbon oro ẹkefehede mbuba ye enye?

¹⁵ Ke adianade do, ama ọdọn̄ Paul ndikụt nte ekemmọ Christian ẹfehede mbuba emi ẹsịm utịt, itreke ke usụn̄. Ke uwụtn̄kpọ, enye ama esịn udọn̄ ọnọ mme Christian ke Philippi ete ẹsịn ifịk man ẹnyene edinyan̄a. Akana mmọ “[ẹsọn̄ọ] ẹmụm ikọ uwem ẹkama.” Enye ama aka iso ete: “Man n̄kpenyene ntak idatesịt ke usen Christ, nte ke n̄kefeheke itọk ke ikpîkpu, n̄konyụn̄ nnamke utom ọkpọsọn̄ ke ikpîkpu.” (Phil. 2:16) Kpasụk ntre, enye ama eteme mme Christian ke Corinth ete: “Ẹfehe ke usụn̄ eke mbufo ẹdibọde utịp.”​—1 Cor. 9:24.

16. Ntak emi ikpadade utịtmbuba, m̀mê utịp, nte ata idem n̄kpọ?

¹⁶ Ke ini owo efehede itọk anyan usụn̄, enye isidaha ikụt utịt ke ini osụk ọtọn̄ọde-tọn̄ọ. Kpa ye oro, ekikere esie esiwụhọ ke utịt nte enye osụk efehede. Enye esikam ebiere ndifehe nsịm utịt ke ini ọfiọkde ke utịt enen̄ede ekpere. Kpasụk ntre ke ekpedi ke mbuba nnyịn. Ana ida utịp oro idibọde nte ata idem n̄kpọ. Oro ayanam nnyịn ibọ enye.

17. Didie ke mbuọtidem anam iwụk ntịn̄enyịn ke utịp oro idibọde?

¹⁷ Paul ekewet ete: “Mbuọtidem edi idotenyịn oro enyenede nsọn̄ọ nte ke se ẹtiede ẹbet eyedi, uyarade oro owụtde ke ata idem n̄kpọ odu okposụkedi enyịn mîkwe.” (Heb. 11:1) Abraham ye Sarah ẹma ẹnyịme ndikpọn̄ inem inem uwem oro mmọ ẹkedude n̄kodụn̄ nte “isenowo ye mme odudụn̄ ke isọn̄.” Nso ikan̄wam mmọ? “Mmọ [ẹma] ẹda nsannsan ẹkụt” ke mme un̄wọn̄ọ Abasi ẹyesu. Moses ama esịn “ndidia inemesịt idiọkn̄kpọ ke ibio ini” onyụn̄ esịn “n̄kpọuto Egypt.” Enye akasan̄a didie enyene mbuọtidem ye ukeme ndinam ntre? Enye “[okowụk] enyịn ese utịp eke ẹdinọde.” (Heb. 11:8-13, 24-26) An̄wan̄a ntak emi Paul ọkọtọn̄ọde nditịn̄ mban̄a mbuọtidem mme owo emi kiet kiet ye ikọ emi “oto mbuọtidem.” Mbuọtidem ama anam mmọ ẹkeme ndise mbe mme idomo ye nsọn̄ọn̄kpọ oro ekesịmde mmọ nnyụn̄ nse se Abasi akanamde ọnọ mmọ ye se enye edinamde.

18. Nso akpan n̄kpọ ke ana inam man ision̄o “idiọkn̄kpọ eke ẹyịrede nnyịn” ifep?

¹⁸ Edieke itiede ikere iban̄a iren ye iban mbuọtidem oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Mme Hebrew ibuot 11 inyụn̄ ikpebede uwụtn̄kpọ mmọ, imekeme ndinyene mbuọtidem inyụn̄ ision̄o “idiọkn̄kpọ eke ẹyịrede nnyịn” ifep. (Heb. 12:1) N̄ko-n̄ko, imekeme “[ndikere] nte ikpedemerede kiet eken inọ ima ye nti utom” ebe ke ndisop idem ọtọkiet ye mbon oro ẹnyenede orụk mbuọtidem nnyịn.​—Heb. 10:24.

19. Afo ese didie ndiwụk enyịn ke utịp oro?

¹⁹ Nnyịn imekpere utịt mbuba nnyịn. Etie nte n̄kpọ eke idade ikụt utịt. Mbuọtidem ye un̄wam Jehovah ẹkeme ndinam nnyịn n̄ko ision̄o “kpukpru n̄kpọ eke ẹdobide ifep ye idiọkn̄kpọ eke ẹyịrede nnyịn.” Ih, imekeme ndifehe man ikpọbọ utịp​—kpa mme edidiọn̄ oro Abasi ye Ete nnyịn, Jehovah, ọn̄wọn̄ọde.

[Ikọ Idakisọn̄]

Nte Afo Emeti?

• Nso ke ndision̄o “kpukpru n̄kpọ eke ẹdobide” mfep ọwọrọ?

• Nso ikeme ndinam Christian ọduọk mbuọtidem?

• Ntak emi anade iwụk ekikere nnyịn ke utịp oro?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise ke page 23]

Nso idi “idiọkn̄kpọ eke ẹyịrede nnyịn,” ndien didie ke mmọ ekeme ndiyịre nnyịn?