“Ringuru . . . Mondo Ulochi”

“Ringuru kamano mondo ulochi.”—1 KOR. 9:24.

1, 2. (a) Paulo notiyo gi ranyisi mar ang’o e jiwo Jokristo ma Jo-Hibrania? (b) Ijiwo jotich Nyasaye mondo otim ang’o?

EI BARUA ma nondiko ne Jo-Hibrania, jaote Paulo notiyo gi ranyisi mar jong’wech mondo ojiwgo Jokristo wetene. Ne oparonegi ni ne ok gin kendgi e ng’wech mar ngima. ‘Oganda mang’ongo mar joneno mopie kaka bor polo,’ ma ne oseringo motieko ng’weno maber, ne olworogi. Keto e pachgi chung’ motegno mar jotich Nyasaye machon-go, ne dhi miyo Jokristo ma Jo-Hibrania jing’o mar dhi nyime maok giol e ng’wech margi.

² E sula motelo, ne wanono kit ngima mar moko kuom ‘joneno mopie kaka bor polo.’ Giduto ne ginyiso yie maok yiengini ma ne omiyo gimakre chuth gi Nyasaye, kaka joma kedo matek e ng’wech mondo gitiek ng’weno. Wanyalo puonjore kuom kaka ne giloyo ng’weno. Mana kaka ne onyis e sulano, Paulo nochiwo jip ne Jokristo wetene, moriwo nyaka wan niya: “Waweuru ting’ duto, kod richo ma duodowa [“richo ma duodowa mayot,” New World Translation], kendo waringuru kwanano ni ng’wech moketi e nyimwa.”—Hib. 12:1.

3. Ang’o ma Paulo ne temo wacho kane otiyo gi ranyisi mar jong’wech e tuke mag Jo-Grik?

³ Kowuoyo e wi piem mar ng’wech, ma ne  en achiel kuom tuke ma ji nohero ahinya ndalogo, buk miluongo ni Backgrounds of Early Christianity wachonwa ni “Jo-Grik ne timo tiegruok kendo piem ka gin duge.” * E chal ma kamago, jong’wech ne golo kuomgi ting’ kata pek moro amora ma ne nyalo monogi ringo matek. Kata obedo ni wanyalo neno ni tim lonyo lepgi ne en tim maok owinjore, jogo ne ringo ka gin gi dwaro mar locho. Gima Paulo ne temo wacho en ni, mondo jang’wech oyud mich e ng’wech mar ngima, dwarore ahinya ni ogol kuome gimoro amora manyalo mone ringo maber. Mani ne en puonj moting’o siem maber ne Jokristo e ndalogo, koda ne wan e ndalogi. Gin ting’ kata pek mage manyalo monowa yudo mich e ng’wech mar ngima?

“Waweuru Ting’ Duto”

4. Joma nodak e ndalo Noa ne odich gi timo ang’o?

⁴ Siem ma Paulo nochiwo en ni “waweuru ting’ duto.” Mano oriwo gimoro amora manyalo monowa keto pachwa kendo timo kar nyalowa duto e ng’wech ma waringo. Ting’go nyalo bedo kaka mage? Ka wang’iyo Noa—achiel kuom joma Paulo notiyogo kaka ranyisi—wanyalo paro gima Yesu nowacho niya: “Kaka nobedo e ndalo mag Nowa e kaka nobed e ndalo mag Wuod dhano.” (Luka 17:26) Yesu ne ok wuo mana kuom kethruok maduong’ ma dhi biro; ne otemo wuoyo kuom yor ngima mapile mar ji. (Som Mathayo 24:37-39.) Thoth joma nodak e ndalo Noa ne ok dew Nyasaye, omiyo ne ok gidwar more. En ang’o ma ne ogalogi? Ne ok en gimoro maduong’ ahinya. Chiemo, metho, kod donjo e kend—gik mapile mag ngima. Mana kaka Yesu nowacho, gimaduong’ ma ne rach kodgi en ni siem “ne ok odonjonigi.”

5. Ang’o manyalo konyowa ringo ng’wewa nyaka giko?

⁵ Mana kaka Noa gi joode, wan gi gik mang’eny monego watim odiechieng’ kodiechieng’. Dwarore ni wati tij ringruok eka waritre wawegi koda gi joodwa. Mano nyalo kawo thuolowa, koda tekowa mang’eny. To moloyo, e kindegi ma weche yuto tek, yot ahinya bedo gi parruok kuom gigo madwarore e ngima. Kaka Jokristo mosechiwore, wan bende wan gi ting’ madwarore wachopi korka Nyasaye. Watiyo tij lendo, iko kendo dhi e chokruoge mag Jokristo, kendo siko kwategno e yie kokalo kuom puonjruok ma marwa wawegi koda lamo mar joot. Kuom duto ma ne dwarore ni Noa otim e tichne ne Nyasaye, “kamano notimo.” (Chak. 6:22) Kuom adier, ka wadwaro ni waringi e ng’wech mar Jokristo nyaka e giko, dwarore ni wating’ mana ting’ mochuno ahinya e ngima.

6, 7. En siem mane mar Yesu monego waket e paro?

⁶ Paulo ne temo wacho ang’o kane owacho ni wawe “ting’ duto”? En adier ni ok wanyal weyo chuth ting’ duto ma wan-go. Kuom wachni, par bende weche ma  Yesu nowacho niya: “Kik uparru kuwacho ni, ‘Wanacham ang’o?’ kata, ‘Wanamadh ang’o?’ kata ‘Wanarwakre gang’o?’ Nikech mago duto e ma jo ma ok oyie dwaro; to Wuonu me polo ong’eyo ni uchando magi duto.” (Math. 6:31, 32) Weche Yesugo nyiso ni kata mana gik mapile mag ngima kaka chiemo kod rwakruok, nyalo bedonwa ting’ makelonwa chwanyruok ka ok waketogi e kargi mowinjore.

⁷ Ket ane pachi kuom weche ma Yesu tiyogo ni: “Wuonu me polo ong’eyo ni uchando magi duto.” Mano nyiso ni Jehova, Wuonwa me polo, biro timo korka kore e konyowa yudo gigo madwarore. Kuom adier, gik miluongo kanyo ni “magi duto” nyalo pogore gi gik ma wan wawegi chunywa ohero kata dwaro. Kata kamano, podi iwachonwa ni kik waparre kuom ‘mago ma joma ok oyie dwaro.’ Nikech ang’o? Yesu nojiwo jowinjone bang’e niya: “Ritreuru uwegi, dipo ka chunyu opong’ gi ich lach, kod mer, gi parruok mag ngimani, mi ndalono upo kochopo kuomu kaka obadho.”—Luka 21:34, 35.

8. Ang’o momiyo kindeni ema dwarore moloyo ni “waweuru ting’ duto”?

⁸ Kar tieko ng’wech koro ni mana nyimwa. Mano kaka nyalo bedo gima lit ka waweyo mondo ting’ mapek maok ochuno omonwa ringo, e kindegi ma koro wachiegni ahinya gi giko! Kuom mano, puonj ma jaote Paulo nochiwo nyiso rieko adier niya: ‘Ka ng’ato gire orome, bedone ohala maduong’.’ (1 Tim. 6:6) Kawo gi pek weche ma Paulo nowachogo biro konyo ahinya e miyo gikone wayud mich.

“Richo ma Duodowa Mayot”

9, 10. (a) “Richo ma duodowa mayot” gin ang’o? (b) Ere kaka inyalo duodwa?

⁹ Kaachiel gi “ting’ duto,” Paulo nowacho bende ni waweuru “richo ma duodowa mayot.” Mago nyalo bedo ang’o? E dho Grik, wach molok ni “duodowa mayot,” yudore mana kanyo kende ei Muma. Jasomo miluongo ni Albert Barnes wacho kama: “Mana kaka jang’wech biro neno ni ok orwak law ma yamo nyalo duodogo tiendene sa ng’wech, kamano bende e kaka onego obed kuom Jakristo, monego owere chuth gi gik moko duto machalo gi mago.” Ere kaka Jakristo nyalo duodore, mi oketh kata nyoso yiene?

¹⁰ Jakristo ok nyal lalo yiene apoya nono dichiel. Mano en gima nyalo timore mosmos, kata mana e yo mopondo maok ong’eyo. E baruane motelo, Paulo nochiwo siem kowacho ni “kik waba yo” kendo ni kik ‘wabed gi chuny marach ma tamore yie.’ (Hib. 2:1; 3:12) Sama law jang’wech oduodo tiendene, onge kiawa ni obiro podho. Hinyruok nyalo bedo maduong’ moloyo, kapo ni jang’wech ok okawo gi pek siem mar rwako kit lewni moko sama oringo. Gin ang’o manyalo miyo kik okaw siemgo gi pek? Nyalo bedo ni ojwang’ore, ogenore owuon mokalo tong’, kata gimoro ogale. En puonj mane mwanyalo yudo kuom siem ma Paulo nochiwono?

11. Gin ang’o manyalo miyo walal yiewa?

¹¹ Onego wang’e ni lalo yie en gima nyalo timorenwa, nikech gik mwanyalo bedo kwatimo kuom ndalo. Kowuoyo e wi “richo ma duodowa mayot,” jasomo moro machielo wacho ni mano en “richo manyalo loyowa mayot ahinya, kaluwore gi chalwa, ngimawa, osiepewa.” Tiende ni alworawa, nyawo magwa wawegi, osiepewa, magi duto nyalo bedo gi teko ahinya kuomwa. Ginyalo miyo yiewa obed mayomyom kata mana lalogo chuth.—Math. 13:3-9.

12. Gin weche mage miparonwa monego wakaw gi pek mondo kik walal yiewa?

¹² Kuom higini mogwaro, kweth mar jatichno mogen kendo mariek osebedo ka paronwa  ni dwarore watang’ gi gik mwang’iyo kata winjo, tiende ni, gigo mwaketoe chunywa koda pachwa ahinya. Osemiwa siem kuom wach duodruok gi lawo pesa kod mwandu. Yore manyo mor mag pinyni koda masinde miloso manyien ma pinyni siko ka sieko godo, nyalo galowa. Nyalo bedo gimarach ahinya ka waparo ni siem ma kamano oridore ahinya, kata ni siemno tiyo mana kuom jomoko, to wan wawegi gigo ok nyal hinyowa. Gik ma duodowa ma piny Satan keto e yorwa, gin gik mopondo maok yot fwenyo. Bedo gi chuny maok dew, geno ahinya kuomwa wawegi, koda luwo gik manyalo galo ng’ato, osemiyo jomoko olalo yiegi, kendo gik ma kamago nyalo ketho genowa mar yudo mich mar ngima.—1 Joh. 2:15-17.

13. Ere kaka wanyalo ritore wawegi kuom gik manyalo ketho yiewa?

¹³ Odiechieng’ kodiechieng’, waromo gi joma jiwo ahinya chenro, gombo, puonj, koda paro mag piny. (Som Jo Efeso 2:1, 2.) Kata kamano, okang’ ma gigo biro mulogo ngimawa luwore ahinya gi kaka wabiro timo. Muya me “kind polo” ma Paulo ne owuoyoe, kelo tho. Nyaka wabed motang’ kinde duto mondo kik muyano thung’wa, mi omonwa tieko ng’wech. En kony mane ma wan godo mondo wasiki nyaka giko? Yesu e jang’wech makare chuth matelonwa. (Hib. 12:2) Bende, wan gi ranyisi mar Paulo, nimar ne okwanore owuon e kind jong’wech maringo e ng’wech mar Jokristo, kendo nojiwo jowetene oluw ranyisi mare.—1 Kor. 11:1; Fili. 3:14.

“Mondo Ulochi”—E Yo Mane?

14. Paulo nokawo nade wach tieko ng’weye?

¹⁴ Ere kaka Paulo owuon nokawo wach tieko ng’weye? E wechene mogik ne jodongo ma noa e Efeso, nowacho kama: “Ngimana akwano ka ok gimoro kata matin, to adwaro mana ni atiek ng’weya gi tich ma nanwang’o kuom Ruoth Yesu.” (Tich 20:24) Ne oikore mar lalo gimoro amora, moriwo nyaka ngimane, mondo mi otiek ng’weye.  Kaluwore gi Paulo, kindane gi tich matek duto ma notimo kuom wach maber ne dhi bedo kanono, ka gimoro ne nyalo miyo kik otiek ng’wech. Kata kamano, ne ok ogenre kuome owuon ka gima ne osetieko ng’wech. (Som Jo Filipi 3:12, 13.) Mana kane ochomo e giko mar ngimane ema Paulo nowachoe gi chir niya: “Asekedo e lweny maber, asetieko ng’weya, aserito yie.”—2 Tim. 4:7.

15. En jip mane ma Paulo nochiwo ne jong’wech wetene?

¹⁵ E wi mano, Paulo ne gombo ahinya neno ni Jokristo wetene otieko ng’wech maok gilwar e kor yo. Kuom ranyisi, ne ojiwo Jokristo ma Filipi mondo oti matek ne warruok margi giwegi. Ne dwarore ni gimakre chuth gi “wach mar ngima.” Ne odhi nyime wacho ni: ‘Mondo e chieng’no mar Kristo apakra ni ne ok aringo kayiem kata tiyo kayiem.’ (Fili. 2:16) Kamano bende, ne ojiwo Jokristo ma Korintho kama: “Ringuru kamano mondo ulochi [ulo mich].”—1 Kor. 9:24.

16. Ang’o momiyo onego wane mich kaka gima sie?

¹⁶ E ng’wech mabor, kaka mar marathon, kar tieko ng’wech ok nenre motelo. Kata kamano, kuom kinde duto mar ng’weno, jang’wech keto pache gi chunye kuom tieko ng’wech. Omedo timo kamano sama koro ong’eyo ni kar tieko ng’wech okayo machiegni. Mano e kaka onego obed e ng’wech ma wantiere. Dwarore ni wane michno kaka gima sie. Mano biro konyowa loyo michno.

17. Ere kaka yie konyo ng’ato keto pache kuom mich?

¹⁷ Paulo nondiko niya: “Yie en bedo gi adiera e chuny kuom gi mikiyo, kendo en bedo ma onge kiawa kuom gik ma ok ne.” (Hib. 11:1) Ibrahim kod Sara ne oikore weyo chien kit ngima mayom, mondo gidag kaka “welo gi jowuoth e piny ka.” Ang’o ma ne okonyogi? “Ne gineno [chopo mar singo mag Nyasaye] gi ku mabor.” Musa noweyo “mor mar richo ma rumo bang’ ndalo matin” kod ‘mwandu mag Misri.’ Ang’o ma ne okonye bedo gi yie koda teko mar timo kamano? “Notego wang’e kuom pokne.” (Hib. 11:8-13, 24-26) Mano emomiyo ka Paulo ne chako wuoyo kuom ng’ato ka ng’ato e wi jotich Nyasaye machon-go, ne ochako kowacho ni “kuom yie.” Yie ne okonyogi neno gik ma Nyasaye ne timonegi gi mago ma podi ne odhi timonegi, to ok mana chandruoge gi pek ma kindego.

18. Mondo wawere gi “richo ma duodowa mayot,” gin okang’ mage mabeyo mwanyalo kawo?

¹⁸ Kuom paro matut e wi chwo gi mon ma ne nigi yie monyis e Jo Hibrania sula 11 kendo luwo ranyisi margi, wanyalo bedo gi yie kendo weyore gi “richo ma duodowa mayot.” (Hib. 12:1) Bende, nyalore mondo “ng’ato ka ng’ato opar owadgi mondo wami hera gi timbe mabeyo omedre,” ka wabedo e chokruok kanyachiel gi jogo manyiso yie kaka marwa.—Hib. 10:24.

19. Ineno nade wach keto pachwa kuom michno?

¹⁹ Wachiegni chopo e giko mar ng’wewa. Koro chalo ka gima waneno kar tieko ng’wech e nyimwa. Kokalo kuom yie koda kony ma Jehova chiwo, en gima nyalore mondo wan bende “waweuru ting’ duto, kod richo ma duodowa” mayot. Ee, wanyalo ringo e yo manyalo miyo walo michno—gwethgo ma Nyasachwa Jehova kendo Wuonwa, osesingo.

[Weche moler piny]

Be Inyalo Paro?

• Werruok gi “ting’ duto” oriwo timo ang’o?

• Ang’o manyalo miyo Jakristo olal yie?

• Ang’o momiyo nyaka waket pachwa koda chunywa kuom michno?

[Penjo mag Puonjruok]

[Picha manie ite mar 23]

“Richo ma duodowa mayot,” gin ang’o, to ere kaka ginyalo duodowa?