Skip to content

Skip to table of contents

‘Amubalike . . . Kutegwa Mujane Bulumbu’

‘Amubalike . . . Kutegwa Mujane Bulumbu’

‘Amubalike . . . Kutegwa Mujane Bulumbu’

“Amubalike munzila iinga yamupa kuyoojana bulumbu.”—1 KO. 9:24.

1, 2. (a) Ino ncinzi Paulo ncaakabelesya kuyumyayumya Banakristo ba Hebrayo? (b) Ino ncinzi babelesi ba Leza ncobakulwaizyigwa kucita?

MULUGWALO lwakwe kuba Hebrayo, mwaapostolo Paulo wakabelesya cikozyanyo camuzundano kukulwaizya Banakristonyina. Wakabayeekezya kuti tabali balikke mumuzundano ooyu wakubuumi. Ibakabazingulukide ‘mbankamu yabakamboni’ ibakazwidilila mumuzundano ooyu. Kuyeeya milimo njibakacita aaba basyomeka cakapa kuti Banakristo ba Hebrayo bazumanane kubalika kusika kumamanino.

2 Mucibalo cainda twakalanga-langa buumi bwabamwi ba ‘nkamu yabakamboni.’ Boonse bakatondezya kuti kutazungaana mulusyomo nkokwakabagwasya kuti bazumanane kusyomeka kuli Leza, mbuli kuti bakali mumuzundano kuya kumamanino. Tulakonzya kwiiya kuzwa kukuzwidilila kwabo. Kweelana acibalo eeco, Paulo wakakulwaizya babelesinyina, kubikkilizya andiswe kuti: “Aswebo atuzisowe zyoonse zitulemena alimwi acibi eeco cifwambaana kutuzambaila, alimwi atubalike cakuliyumya mukusiyana nkotubikkilidwe kumbele.”—Heb. 12:1.

3. Ino ndulayo nzi Paulo ndwaakali kupa naakaamba kujatikizya basikubalika muzisobano zyaba Giliki?

3 Kujatikizya muzundano wakubalika iwakadumide ciindi eeco, bbuku litegwa Backgrounds of Early Christianity lyaamba kuti “ba Giliki bakali kubalika mumuzundano amantanda.” * Muciindi cili boobo, basikubalika bakali kusamununa cili coonse cakali kukonzya kupa kuti batabaliki kabotu. Nokuba kuti tulakonzya kwaamba kuti tiicakali kabotu alimwi tiicakali kweelela kucita boobo, bakali kubalika muciimo eeco kabajisi makanze aakutambula bulumbu. Aawa ncaakali kwaamba Paulo ncakuti, kutegwa batambule bulumbu mumuzundano wabuumi, cilayandika kuti basikubalika bagwisye cili coonse cikonzya kupa kuti batabaliki kabotu. Lulayo oolu lwakali kuyandika ku Banakristo bakuciindi eeco, mbubwenya mboluyandika akulindiswe mazuba aano. Ino zyintu nzi zilema zikonzya kupa kuti tutatambuli bulumbu mumuzundano wabuumi?

“Atuzisowe Zyoonse Zitulemena”

4. Ino zyintu nzi bantu bamumazuba aa Nowa nzyobakali kucita kapati?

4 Lulayo lwa Paulo lwakali lwakuti “atuzisowe zyoonse zitulemena.” Eeco cibikkilizya zyoonse zikonzya kupa kuti tutabikkili maano kapati alimwi akulitakata mumuzundano wesu wakubalika. Ino zyintu eezyo zilema zinzi? Notulanga Nowa, umwi wabaabo Paulo mbaakabandauka cituyeezya majwi Jesu ngaakaamba aakuti: “Mbubonya mbocakacitika kumazuba aa Nowa, mbokuyooba oobo akwalo kumazuba aa Mwana wamuntu.” (Lk. 17:26) Jesu tanaakali kwaamba kapati kujatikizya lunyonyooko luli kumbele, wakali kwaamba bantu mbobakali kupona. (Amubale Matayo 24:37-39.) Bantu banji muciindi ca Nowa tiibakali kubikkila maano kuli Leza alimwi tiibakali kuyanda kupona munzila iimukkomanisya. Ino zyintu nzi zyakabanyonganya? Tazili zyintu zyaalubazu pe. Bakali kulya, kunywa alimwi akukwata naa kukwatwa izyintu zicitika lyoonse mubuumi. Kweelana aa Jesu mbwaakaamba, penzi lipati ndibakajisi ndyakuti “tiibakabikkila maano.”

5. Ino ncinzi cikonzya kutugwasya kuzwidilila mumuzundano?

5 Mbubwenya mbuli Nowa amukwasyi wakwe, tulijisi zinji zyakucita. Tweelede kujana ziyandika mubuumi bwesu azyamukwasyi wesu. Kucita boobo kuyanda ciindi cinji, nguzu azyintu nzyotujisi. Ikapati mazuba aano nocikatazya kujana mali, ncuuba-uba kulibilika kujatikizya nzyotuyandika mubuumi. Mbotuli Banakristo balyaabide, tulijisi mikuli aimbi yazyintu ziyandika zyakumuuya. Tulatola lubazu mumulimo wamumuunda, kulibambila alimwi akujanika kumiswaangano ya Bunakristo, kucita ciiyo cesu tobeni alimwi akukomba mumukwasyi kutegwa tuzumanane kuyuma kumuuya. Nokuba kuti Nowa wakalijisi zinji zyakucita mukubelekela Leza, ‘wakacita mbubwenya mbwaakalaililwa.’ (Matl. 6:22) Masimpe, kuti katuyanda kuzunda mumuzundano wa Bunakristo wakubalika kusika kumamanino, tatweelede kubweza zyintu zikonzya kutulemena.

6, 7. Ino ndulayo nzi lwa Jesu ndotweelede kubikkila maano?

6 Ino ncinzi Paulo ncaakali kupandulula naakaamba kuti atuzisowe “zyoonse zitulemena”? Mubwini, tatukonzyi kuzigusya zyoonse zitulemena. Mukaambo aaka atubikkile maano kumajwi aa Jesu aakuti: “Mutani kulibiliki akwaamba kuti, ‘Ino tulalya nzi?’ naa, ‘Ino tulanywa nzi?’ naa, ‘Ino tulasama nzi?’ Nkaambo zyoonse eezyi, nzyezyintu bamasi nzyobayandaula kapati. Uso wakujulu ulizyi kuti mulaziyanda zyintu zyoonse eezyi.” (Mt. 6:31, 32) Majwi aa Jesu atondezya kuti nozyiba zyintu zilibonya kuti zili kabotu mbuli zyakulya azyakusama zilakonzya kuba mukuli uuminya naa kututyompya kuti tiizyalanganisyigwa kabotu.

7 Amuyeeye majwi aa Jesu aakuti: “Uso wakujulu ulizyi kuti mulaziyanda zyintu zyoonse eezyi.” Eeci caamba kuti Taateesu wakujulu Jehova, uyakutupa nzyotuyandika. Masimpe ngakuti, kuba “[a]zyintu zyoonse eezyi” tacaambi kuba azyintu zyoonse nzyotuyanda. Nokuba boobo, twaambilwa kuti tatweelede kulibilika kujatikizya “zyintu bamasi nzyobayandaula kapati.” Nkaambo nzi? Mukuya kwaciindi Jesu wakaambila baswiilizi bakwe kuti: “Amulilingule nobeni kutegwa myoyo yanu itabi niilengaana akaambo kabulyato, budakwi akulibilika azyintu zyamubuumi, eelyo buzuba oobo bukaile kumusikila kamutalibambilide mbuli kakole.”—Lk. 21:34, 35.

8. Nkaambo nzi lino ncociyandika kapati ‘kusowa zyoonse zitulemena’?

8 Tuli afwaafwi kapati kumanizya muzundano. Eelo kaka cilausisya kuti twazumizya zyintu zimwi zilema kuti zitulesye kusika kumamanino! Aboobo, lulayo lwa mwaapostolo Paulo lubotu kapati lwaamba kuti: “Kuli mpindu mpati mukubelekela Leza cakulyaaba, ikuti naa twakkutila azyintu nzyotujisi.” (1 Ti. 6:6) Kubikkila maano kumajwi ngaakaamba Paulo kuyakupa kuti tukatambule bulumbu.

“Cibi Eeco Cifwambaana Kutuzambaila”

9, 10. (a) Ino mabala aakuti “cibi eeco cifwambaana kutuzambaila” aamba nzi? (b) Ino mbuti mbotukonzya kulebwa?

9 Kuyungizya azyintu “zyoonse zitulemena,” Paulo wakaamba kuti tweelede kuleka kucita “cibi eeco cifwambaana kutuzambaila.” Ino ncibi nzi eeco? Ibbala lyaci Giliki lisanduludwe kuti “cifwambaana kutuzambaila” lijanika buyo ciindi comwe mu Bbaibbele mukapango aaka. Sikwiiya Bbaibbele Albert Barnes wakaamba kuti: “Mbubwenya sikubalika mbwabikkila maano kutegwa cisani citamuzambaili kumaulu akumuleba nabalika, oobu mbuceelede kuba ku Munakristo, ikapati walo weelede kusiya zyoonse zikonzya kumulemya zili mbuli zyeezyi.” Ino mbuti Munakristo mbwakonzya kulebwa cakuti waleka kusyoma?

10 Munakristo takonzyi kuleka kusyoma mukaindi buyo kasyoonto. Eeci cilakonzya kutola ciindi cilamfwu alimwi zimwi ziindi takonzyi kuzyiba. Kumatalikilo aalugwalo lwakwe, Paulo wakacenjezya kujatikizya mapenzi aaboola akaambo ‘kakuleya akusweeka’ akuba “amoyo mubi uunyina lusyomo.” (Heb. 2:1; 3:12) Kuti naa cisani casikubalika camuzambaila kumaulu, cakutadooneka ulawa. Aboobo sikubalika ikuti watabikkila maano kuzisani nzyabelesya nabalika ulakonzya kuwa. Ino ncinzi cikonzya kumupa kutabikkila maano kumapenzi aakonzya kuboola? Ambweni ulakonzya kuba muyamba naa kulisyoma naa kunyonganizyigwa. Ino ncinzi ncotukonzya kwiiya kululayo lwa Paulo?

11. Ino ncinzi cikonzya kutupa kuleka kusyoma?

11 Tweelede kuzyiba kuti nzyotucita mukuya kwaciindi zilakonzya kupa kuti tuleke kusyoma. Kujatikizya “cibi eeco cifwambaana kutuzambaila,” sikwiiya uumbi wakaamba kuti “ncibi citupenzya kapati kwiinda muzyintu zitucitikila, bantu mbotumvwana limwi alimwi azyintu zitali kabotu nzyotulombozya.” Muzeezo ngwakuti, bantu mbotumvwana limwi, kulezya kwesu alimwi azyintu zitucitikila zilakonzya kutuyunga kapati. Eezyi zyintu zilakonzya kupa kuti tuleke kusyoma.—Mt. 13:3-9.

12. Ino ziyeekezyo nzi nzyotweelede kubikkila maano kutegwa tutaleki kusyoma?

12 Myaka yainda, muzike musyomesi uucenjede wali kutuyeezya kuti tweelede kucenjela kujatikizya zyintu nzyotweebelela akuswiilila, nkaambo zilakonzya kujatikizya mizeezo yesu alimwi azyintu nzyotuyanda. Twacenjezyegwa kujatikizya mapenzi aboola akaambo kakuyandaula mali azyintu zinji. Tulakonzya kunyonganizyigwa azyintu zyakulikondelezya zyamunyika naa zibelesyo zipya zidumide mazuba aano zitamani. Inga kwaba kulubizya kapati kuyeeya kuti kutobela lulayo oolu nkuciindizya naa kuti lubeleka buyo kuli bamwi swebo lwesu kutugama tatukonzyi kujatikizyigwa amapenzi aakonzya kuboola. Cabucenjezu alimwi calweeno, nyika ya Saatani ilabikka zilebyo. Buyamba, kulisyoma akunyonganizyigwa zyapa kuti bamwi baalilwe, alimwi izyintu zili boobo zilakonzya kubujatikizya bulangizi bwesu bwakutambula bulumbu bwabuumi.—1 Jo. 2:15-17.

13. Ino mbuti mbotukonzya kulikwabilila kutegwa tutayungwi?

13 Buzuba abuzuba, tulaswaangana abantu basumpula mbaakani, bukkale amizeezo yanyika. (Amubale Baefeso 2:1, 2.) Nokuba boobo, mbotukubona kuyungwa kuli boobo kulakonzya kutujatikizya naa pe. “Imuuya” Paulo ngwakaamba ulajaya. Lyoonse tweelede kucenjela kutegwa tutanyonganizyigwi akwaalilwa kusika kumamanino aamuzundano. Ino ndugwasyo nzi ndotujisi kutegwa tuzumanane? Jesu ngomusololi mupati uulondola lusyomo lwesu alimwi watubikkila citondezyo mbotweelede kupona lino. (Heb. 12:2) Alimwi tulijisi cikozyanyo ca Paulo, nkaambo awalo wakali akati kabasikubalika mumuzundano wa Banakristo alimwi wakakulwaizya basyominyina kumwiiya.—1 Ko. 11:1; Flp. 3:14.

‘Kujana Bulumbu’—Munzila nzi?

14. Ino Paulo wakakubona buti kutola lubazu kwakwe mumuzundano wakubalika?

14 Ino Paulo wakakubona buti kutola lubazu kwakwe mumuzundano wakubalika? Naakali kwaambila baalu baku Efeso ciindi camamanino wakati: “Ibuumi bwangu tandibuboni kuti ncintu ciyandika kapati kulindime, ndiyandisya buyo kuti ndimanizye lweendo lwangu amulimo ooyu ngondakatambula ku Mwami Jesu.” (Mil. 20:24) Wakalilyaabide kwaaba zyoonse kubikkilizya abuumi bwakwe kutegwa asike kumamanino mumuzundano. Kuli Paulo kusoleka kwakwe alimwi akubeleka canguzu kujatikizya makani mabotu nokwakaba kwabuyo naakaalilwa kusika kumamanino. Nokuba boobo, tanaakalimvwa kuti wasika kale kumamanino amuzundano. (Amubale Bafilipi 3:12, 13.) Pele naakasika kumamanino abuumi bwakwe ndendilyo naakaamba calusyomo kuti: “Ndalwana nkondo mbotu, ndabalika mukusiyana mane kumamanino, ndalubamba lusyomo.”—2 Ti. 4:7.

15. Ino Paulo wakabakulwaizya buti mbaakali kubalika limwi mumuzundano?

15 Kuyungizya waawo, Paulo wakali kuyandisisya kuti Banakristonyina basike kumamanino akuti batalebwi munzila. Mucikozyanyo, wakakulwaizya Banakristo baku Filipi kuti babeleke canguzu kutegwa bakafwutuke. Bakeelede ‘kujatisya jwi lyabuumi.’ Wakazumanana kwaamba kuti: “Kutegwa ndikabe akaambo ikayoondipa kukondwa mubuzuba bwa Kilisito, kandizyi kuti tiindakabalika cabuyo naa kubeleka canguzu cabuyo.” (Flp. 2:16) Mbubwenya buyo, wakakulwaizya Banakristo baku Korinto kuti: “Amubalike munzila iinga yamupa kuyoojana bulumbu.”—1 Ko. 9:24.

16. Nkaambo nzi ncotweelede kububikkila maano bulumbu?

16 Mumuzundano wakubalika musinzo mulamfwu, mamanino aamusinzo inga taalibonyi nobatalika kubalika. Nokuba boobo, sikubalika ulabikkila maano kuti akasike kumamanino. Kwaambisya kuti mamanino waabona ulabikkila maano kapati kutegwa amanizye. Cilikozyenye amuzundano ngobajisi Banakristo. Bulumbu bweelede kuba bwini-bwini kulindiswe. Eeci ciyootugwasya ikubujana ibulumbu oobu.

17. Ino lusyomo lugwasya buti mukubikkila maano kubulumbu?

17 Paulo wakalemba kuti: “Lusyomo mbulangizi businizyidwe bwaceeco cilangilwa, mbumboni busalede bwazyintu zini-zini zitanabonwa.” (Heb. 11:1) Ba Abrahamu a Sara bakalilyaabide kusiya buumi bubotu akupona kabali “beenzu alimwi bamuzwakule batakkalilili munyika iilya.” Ino ncinzi cakabagwasya? “Bakazibona kulaale [zisyomezyo zya Leza kazizuzikizyigwa].” Musa wakakaka “kulikkomanisya acibi muzyakulikondelezya zyakaindi kaniini buyo” alimwi “[a]lubono loonse lwamu Egepita.” Ino wakalujana kuli lusyomo alimwi anguzu kutegwa acite boobo? “Wakagamikide meso aakwe kubulangizi bwakupegwa bulumbu.” (Heb. 11:8-13, 24-26) Nkakaambo kaako Paulo naakali kwaamba bantu aaba wakabelesya mabala aakuti “akaambo kalusyomo.” Lusyomo lwakabapa kuti baliyumye mumasunko amumapenzi ngobakajisi akubona zyintu Leza nzyaakali kubacitila alimwi anzyaakali kuyoobacitila kumbele.

18. Kutegwa tuleke “cibi eeco cifwambaana kutuzambaila,” ino nintaamu nzi ziyandika nzyotweelede kubweza?

18 Kwiinda mukuzinzibala kuyeeya ilusyomo lwabaalumi alimwi abamakaintu baambidwe mulugwalo lwa Bahebulayo caandaano 11 alimwi akwiiya cikozyanyo cabo, tulakonzya kuba alusyomo alimwi akuleka “cibi eeco cifwambaana kutuzambaila.” (Heb. 12:1) Alimwi tulakonzya ‘kubikkilana maano ikutegwa katukulwaizyanya kutondezya luyando akucita milimo mibotu’ kwiinda mukuswaangana antoomwe abantu bajisi lusyomo luli boobo.—Heb. 10:24.

19. Ino mulimvwa buti kujatikizya kubikkila maano kubulumbu?

19 Tuli kumamanino aamuzundano alimwi mamanino alibonya kale. Kwiinda mulusyomo alimwi alugwasyo Jehova ndwapa, andiswe tulakonzya ‘kuzisowa zyoonse zitulemena alimwi acibi eeco cifwambaana kutuzambaila.’ Masimpe tulakonzya kubalika munzila iinga yatupa kuyoojana bulumbu—zilongezyo nzyasyomezya Leza Taateesu, Jehova.

[Bupanduluzi buyungizidwe]

^ munc. 3 Eeci cakali kubanyemya ba Juda bansiku. Kweelana abbuku lijisi makani aakuyeeyela lya 2 Maccabees, cakapa kuti kube kukazyanya ciindi Jason mupaizi mupati siluleyo naakaamba kuti kuyakwe ŋanda yakucitila zisobano mu Jerusalemu mbubwenya mbobakali kucita ba Giliki.—2 Macc. 4:7-17.

Sena Muciyeeyede?

• Ino ncinzi cijatikizyidwe mukusowa “zyoonse zitulemena”?

• Ino ncinzi cikonzya kupa kuti Munakristo aleke kusyoma?

• Nkaambo nzi ncotweelede kubikkila maano kubulumbu?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 23]

Ino cibi “eeco cifwambaana kutuzambaila” ninzi alimwi mbuti mbocikonzya kutuleba?