“Gidimani-Ha Uri Ni Ḽi Wane”
“Gidimani-Ha Uri Ni Ḽi Wane”
“Gidimani-ha uri ni ḽi wane.”—1 VHA-KOR. 9:24.
1, 2. (a) Paulo o shumisa mini u itela u ṱuṱuwedza Vhakriste vha Vhaheberu? (b) Vhashumeli vha Mudzimu vha ṱuṱuwedzwa u ita mini?
KHA vhurifhi he a vhu ṅwalela Vhaheberu, muapostola Paulo o shumisa tshifanyiso u itela u ṱuṱuwedza Vhakriste ngae. O vha humbudza uri vho vha vhe si vhoṱhe kha mbambe ya vhutshilo. Vho vha vho tangwa nga ‘gole ḽa ṱhanzi,’ dze dza ṱhaphudza mbambe yeneyo. U pfesesa zwavhuḓi u fulufhedzea na vhuḓidini he ha itwa nga vhe vha vhuya vha gidima kha yeneyi mbambe, zwo vha zwi tshi nga ṱuṱuwedza Vhakriste vha Vhaheberu uri vha bvele phanḓa na uri vha songo laṱela thaula.
2 Theroni yo fhiraho ro haseledza nga ha vhutshilo ha vhaṅwe vhane vha vhumba ‘gole ḽa dziṱhanzi.’ Vhoṱhe vho sumbedza uri u vha na lutendo lwo khwaṱhaho ndi zwone zwe zwa ita uri vha dzule vha tshi fulufhedzea kha Mudzimu, musi vha tshi khou gidima u itela u ṱhaphudza mbambe. Hu na zwine ra nga zwi guda kha nḓila ye vha gidima ngayo. Samusi zwo sumbedzwa kha thero yo fhiraho, Paulo o ṱuṱuwedza vhashumeli ngae, u katela na riṋe uri: “Kha ri laṱe muhwalo woṱhe na zwivhi zwi ṱavhanyaho u ri tanga, ri konḓelele ri tshi lwa nndwa yo ri fanelaho.”—Vha-Heb. 12:1.
3. Ndi mini zwe Paulo a vha a tshi khou zwi amba kha nyeletshedzo yawe ya vhagidimi vha Gerika?
3 Musi bugu ine ya pfi Backgrounds of Early Christianity i tshi amba nga ha mbambe ya tshenetsho tshifhinga ye ya vha i na bvumo yo amba uri “Vhagerika vho vha vha tshi ita nyonyoloso na u gidima vha songo ambara.” * Kha zwiitea zwenezwo, vhagidimi vho vha vha tshi bvula tshiṅwe na tshiṅwe tshe tsha vha tshi tshi nga vha lemela kana u vha ongolosa. Naho ri tshi nga amba uri vho vha vha sa ḓilondi kana zwo vha zwi sa ṱanganedzei vhathuni, vho gidima vhe na tshipikwa tshithihi tsha u kunda kha mbambe. Paulo o vha a tshi khou amba uri u itela u wana dzanga ḽa mbambe ya vhutshilo, zwo vha zwi zwa ndeme uri vhagidimi vha bvule tshiṅwe na tshiṅwe tshine tsha vha lemela. Yeneyo yo vha i nyeletshedzo i pfalaho kha Vhakriste vha kale nahone na ṋamusi i kha ḓi pfala. Ndi mihwalo ifhio i lemelaho ine ya nga ri thivhela u wana dzanga ḽa mbambe ya vhutshilo?
“Kha Ri Laṱe Muhwalo Woṱhe”
4. Ndi zwithu zwifhio zwe vhathu vha tshifhingani tsha Noaxe vha vha vho farakanea ngazwo?
4 Nyeletshedzo ya Paulo yo vha i ya uri “ri laṱe muhwalo woṱhe.” Zwenezwo zwo vha zwi tshi katela tshiṅwe na tshiṅwe tshine tsha nga ri thivhela uri ri sa ṱhogomele na u ita zwoṱhe zwi re maanḓani ashu u itela u ṱhaphudza mbambe yashu. Yeneyo mihwalo i nga vha i mini? Musi ri tshi sedza Noaxe—muṅwe wa tsumbo dzo ambiwaho nga Paulo—ri humbula zwe Yesu a zwi amba musi a tshi ri: “Zwe zwa itwa misi ya Noaxe, ndi zwine zwa ḓo itwa na nga maḓuvha a Murwa-muthu.” (Luka 17:26) Yesu o vha a sa khou amba nga ha ndozwo khulwane ye ya vha i tshi kha ḓi ḓo ḓa, fhedzi o vha a tshi khou amba nga matshilele a vhathu. (Vhalani Mateo 24:37-39.) Vhunzhi ha vhathu vha misini ya Noaxe vho vha vha si na dzangalelo kha Mudzimu, nahone vha sa ṱoḓi u mu takadza. Ndi mini zwe zwa vha thithisa? Ho vha hu zwithu zwo ḓoweleaho, zwi fanaho na u ḽa, u nwa na u vhinga. Samusi Yesu o amba, thaidzo ho vha hu uri a vho ngo ‘sedza tshithu.’
5. Ndi mini zwine zwa ḓo ri thusa uri ri kone u kunda kha mbambe?
5 U fana na Noaxe na muṱa wawe, na riṋe hu na zwithu zwinzhi zwine ra fanela u zwi ita ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. Ri fanela u shuma u itela u wana tshelede ya u ḓiṱhogomela na miṱa yashu. Zwenezwo zwi nga ri ḽela tshifhinga, nungo na zwoṱhe zwine ra vha nazwo. Zwihuluhulu musi zwiimo zwa ekonomi zwi tshi konḓa, zwi a leluwa u vhilaela nga ṱhoḓea dza vhutshilo. Sa Vhakriste vho ḓiṋekedzaho, ri dovha ra vha na vhuḓifhinduleli ha ndeme ha zwithu zwa lwa ṱaḓulu. Ri fanela u ya vhuḓinḓani, u lugiselela, u ya miṱanganoni ya Vhukriste, na u vha na pfunzo ya muthu nga eṱhe na vhurabeli ha muṱa u itela uri ri dzule ro khwaṱha muyani. Hu sa londwi zwoṱhe zwe Noaxe a vha o tea u zwi ita tshumeloni ya Mudzimu, o “tevhedza he a laiwa ngaho’.” (Gen. 6:22) U itela u gidima mbambe ya Vhukriste u swika ri tshi i ṱhaphudza, ndi zwa ndeme u fhungudza muhwalo une ra vha nawo, nahone ra iledza u ḓihwesa miṅwe i sa ṱoḓei.
6, 7. Ndi ifhio nyeletshedzo ya Yesu ine ra fanela u dzula ri tshi i humbula?
6 Paulo o vha a tshi khou amba mini musi a tshi ri ri laṱe “muhwalo woṱhe”? Ndi ngoho uri ri nga si litshe tshoṱhe vhuḓifhinduleli vhune ra vha naho. Malugana na enea mafhungo, ṱhogomelani zwe Yesu a zwi amba musi a tshi ri: “Ndi zwone, ni songo vhilaela na ri: Ri ḓo ḽa’ni, ri ḓo nwa’ni, ri ḓo fuka’ni? Hezwo zwoṱhe zwi londiwa nga vha-nnḓa. Ngauri khotsi-aṋu wa ṱaḓulu u a zwi ḓivha zwauri hezwo zwoṱhe ni na mushumo nazwo’.” (Mat. 6:31, 32) Maipfi a Yesu a sumbedza uri na zwithu zwo ḓoweleaho zwi ngaho zwiḽiwa na zwiambaro zwi nga vha muhwalo kana tshithithisi arali ra sa zwi dzhia nga nḓila yo teaho.
7 Ṱhogomelani maipfi a Yesu ane a ri: “Khotsi-aṋu wa ṱaḓulu u a zwi ḓivha zwauri hezwo zwoṱhe ni na mushumo nazwo’.” Zwenezwi zwi amba uri Khotsi ashu wa ṱaḓulu Yehova u ḓo ṱhogomela ṱhoḓea dzashu. Zwi re zwone ndi uri, “hezwo zwoṱhe” zwi nga kha ḓi vha zwi si zwine ra zwi takalela na u zwi ṱoḓa. Naho zwo ralo, ri vhudzwa uri ri songo vhilaela nga ‘zwoṱhe zwine zwa londiwa nga vhannḓa.’ Ndi ngani? Nga nṱhani ha uri nga murahu ha zwenezwo, Yesu o eletshedza vhathetshelesi vhawe a ri: “Hone ḓi-thanyeleni, uri dzimbilu dzaṋu dzi sa ḓo lemedzwa nga vhupangwa na nga u nwesa na nga u vhilaelela vhutshilo vhuno, ḓuvha heḽo ḽa vhilula u ni ḓela. Ngauri ḽi ḓo nga tshifu u̗ wela vhoṱhe vho dzulaho kha shango ḽoṱhe.”—Luka 21:34, 35.
8. Ndi ngani zwino hu tshone tshifhinga tsha uri ri “laṱe muhwalo woṱhe”?
8 Kule ho no vha tsini. Zwi ḓo ṱungufhadza vhukuma arali ra ḓihwesa mihwalo ine ya ḓo ri thithisa musi ri tsini na u swika magumoni! Nga zwenezwo, nyeletshedzo ya muapostola Paulo ndi ya vhuṱali vhukuma: ‘Ndi bindu ḽihulu u ofha Mudzimu arali hu na u ḓi-takalela.’ (1 Tim. 6:6) U dzhiela nṱha maipfi a Paulo zwi ḓo ri thusa vhukuma uri ri wane dzanga.
“Zwivhi Zwi Ṱavhanyaho U Ri Tanga”
9, 10. (a) Mubulo une wa ri “zwivhi zwi ṱavhanyaho u ri tanga” u amba mini? (b) Ndi zwifhio zwithu zwine zwa nga ri piringedza?
9 Musi o no amba maipfi ane a ri “ri laṱe muhwalo woṱhe,” Paulo o dovha a amba uri ri laṱe “zwivhi zwi ṱavhanyaho u ri tanga.” Ndi zwifhio zwenezwo? Ipfi ḽa Lugerika ḽo ṱalutshedzelwaho nga u ri “zwi ṱavhanyaho u ri tanga” ḽi bvelela luthihi fhedzi Bivhilini, kha ndimana yeneyi. Muṅwe mugudi ane a pfi Albert Barnes o ṅwala uri: “Samusi mugidimi a tshi nga ita vhungoho ha uri a si ambare tshiambaro tshine tsha ḓo mu piringedza, na Mukriste u fanela u iledza tshiṅwe na tshiṅwe tshine tsha nga mu thithisa.” Mukriste a nga ḓipiringedza hani lune lutendo lwawe lu si tsha khwaṱha?
10 Lutendo lwa Mukriste lu nga si sokou fhela nga u ṱavhanya. Zwi nga kha ḓi dzhia tshifhinga nahone zwa si vhonale. Mathomoni a vhurifhi hawe, Paulo o sevha nga ha khombo ya u “kumbiwa” na ya u vha na “mbilu mmbi i sa tendi.” (Vha-Heb. 2:1; 3:12) Musi mugidimi a tshi piringedzwa nga zwiambaro zwawe, zwi tou vha khagala uri u ḓo wa. A nga piringedzea arali a sa ṱhogomela uri u ambara zwiṅwe zwiambaro musi a tshi khou gidima zwi nga mu dzhenisa khomboni. Ndi mini zwine zwa nga mu ita uri a si ṱhogomele yeneyo khombo? Khamusi zwi nga itiswa nga u sa vha na vhulondi, u ḓifulufhelesa kana nga zwiṅwe zwithithisi. Ndi mini zwine ra nga zwi guda kha nyeletshedzo ya Paulo?
11. Ndi mini zwine zwa nga ita uri ri fhelelwe nga lutendo?
11 Ri fanela u zwi humbula uri Mukriste u xelelwa nga lutendo lwawe nga nṱhani ha zwithu zwe a khetha u zwi ita. Musi muṅwe mugudi a tshi amba nga “zwivhi zwi ṱavhanyaho u ri tanga,” o ri ndi “tshivhi tshine tsha ri kunda nga nṱhani ha zwiimo zwine ra vha khazwo, zwine ra vha zwone na khonani dzashu.” Zwine zwa khou ombedzelwa ndi uri hune ra dzula hone, vhushayanungo hashu, na khonani dzashu zwoṱhe zwi nga ri kwama vhukuma. Zwi nga fhungudza kana zwa ita uri ri fhelelwe nga lutendo.—Mat. 13:3-9.
12. Ndi khumbudzo dzifhio dzine ra fanela u dzi dzhiela nṱha u itela uri ri si fhelelwe nga lutendo?
12 Ndi kale tshigwada tsha mukoma a fulufhedzeaho na wa vhuṱali tshi tshi ri humbudza uri ri fanela u ṱhogomela zwine ra zwi sedza kana u zwi thetshelesa, zwine zwa vha zwithu zwine ra zwi funa na zwine ra zwi humbula. Ro sevhiwa nga ha khombo ya u piringedzwa nga u tovhola tshelede na thundu. Ri nga kha ḓi thithiswa nga vhuḓimvumvusi vhune ha vhonala vhu tshi takadza nahone vhu tshi tamisa, kana nga zwishumiswa zwinzhi-zwinzhi zwiswa. Zwi ḓo vha zwo khakhea vhukuma arali ri tshi vhona u nga yeneyi nyeletshedzo yo kalulesa kana i shuma kha vhaṅwe vhathu fhedzi, hu si kha riṋe. Zwipiringedzi zwine shango ḽa Sathane ḽa zwi vhea phanḓa hashu a zwi vhonali nahone zwi nga ri fhura. Vhaṅwe vhathu vho fhelelwa nga lutendo lwavho nga nṱhani ha u sa londa, u ḓifulufhelesa, na zwiṅwe zwithithisi, nahone zwenezwo zwithu zwi nga kwama fulufhelo ḽashu ḽa u wana dzanga ḽa vhutshilo.—1 Yoh. 2:15-17.
13. Ri nga ḓitsireledza hani kha ṱhuṱhuwedzo mmbi?
13 Ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe ri ṱangana na vhathu vhane vha ri ṱuṱuwedza uri ri vhe na zwipikwa, zwilinganyo, na mahumbulele a shango. (Vhalani Vha-Efesa 2:1, 2.) Naho zwo ralo, uri ri kwamea lungafhani zwo ḓitika nga maanḓa nga riṋe vhaṋe na nga nḓila ine ra dzhia ngayo dzenedzi ṱhuṱhuwedzo. “Muya” we Paulo a amba nga hawo u a vhulaha. Ri fanela u dzula ro fhaṱuwa uri ri sa hambelwe nga wonoyo muya nahone ra kundwa u ṱhaphudza mbambe. Ndi mini zwine zwa nga ri thusa uri ri bvele phanḓa ri kha mbambe? Ri nga kha ḓi amba uri Yesu ndi ene o rangaho phanḓa yeneyo mbambe nga ho fhelelaho. (Vha-Heb. 12:2) Iṅwe tsumbo ndi ya Paulo, nga nṱhani ha uri o ḓikatela kha vhagidimi vha re kha mbambe ya Vhukriste nahone o ṱuṱuwedza vhatendi ngae uri vha mu edzise.—1 Vha-Kor. 11:1; Vha-Fil. 3:14.
Ni Fanela U Ita Mini “Uri Ni Ḽi Wane”?
14. Paulo o vha a tshi dzhia hani mbambe?
14 Paulo o dzhia hani yeneyi mbambe? Musi a tshi amba na vhahulwane vha Efeso lwa u fhedzisela, o ri: “A thi zwi londi, ndi nyadza vhutshilo hanga, uri ndi fhedze lwendo lwanga ndó takala, ndi vuledze mushumo we nda kumedzwa nga Murena Yesu.” (Mish. 20:24) O vha o ḓiimisela u xelelwa nga zwithu zwoṱhe, u katela na vhutshilo hawe, u itela uri a kone u ṱhaphudza mbambe. Vhuḓidini hoṱhe he Paulo a vhu itela mafhungo maḓifha ho vha vhu tshi ḓo vha mahandana arali a kundwe u ṱhaphudza mbambe. Naho zwo ralo, o vha a sa ḓifulufhelesi zwa nga u ḓo kunda naho ha nga itea mini. (Vhalani Vha-Filipi 3:12, 13.) Musi e tsini na u fa o amba nga u ḓifulufhela a ri: “Ndo lwa nndwa tshidele, ndo vuledza mbambe, lutendo ndo lu vhamba.”—2 Tim. 4:7.
15. Ndi ṱhuṱhuwedzo ifhio ye Paulo a i ṋea vhagidimi ngae vha mbambe?
15 Zwiṅwe hafhu, Paulo o vha a tshi ṱoḓa nga mbilu yawe yoṱhe uri Vhakriste ngae vha ṱhaphudze mbambe nahone vha si i litshe vhukati. Sa tsumbo, o ṱuṱuwedza Vhakriste vha ngei Filipi uri vha shume nga nungo dzavho dzoṱhe u itela uri vha kone u tshidzwa. Vho vha vha tshi ṱoḓa u thuswa uri vha dzule vho ‘faresa fhungo ḽa vhutshilo.’ O bvela phanḓa nga uri: “Uri ndi wane thendo nga ḓuvha ḽa Kristo, zwauri a tho ngo gidima lwa fhedzi, a tho ngo shuma lwa fhedzi.” (Vha-Fil. 2:16) Zwi ngaho zwenezwo, o khadeledza Vhakriste vha ngei Korinta: “Gidimani-ha uri ni ḽi wane [dzanga].”—1 Vha-Kor. 9:24.
16. Ndi ngani ri tshi fanela u dzula ri tshi elekanya nga dzanga ḽashu?
16 Musi mugidimi e kha mbambe ndapfu, ha koni u vhona hune ya guma hone. Naho zwo ralo, tshifhinga tshoṱhe musi a tshi khou gidima, u vha o livhisa muhumbulo wawe henengei magumoni. Musi a tshi ḓivha uri u khou sendela tsini na hune mbambe ya guma hone, u kona u ḓiimisela u gidima nga nungo dzawe dzoṱhe. Zwi fanela u tou ralo na kha mbambe yashu. Ri fanela u vhona dzanga ḽine ra ḓo ḽi wana nga maṱo a muhumbulo. Zwenezwo zwi ḓo ri thusa uri ri kone u ḽi wana.
17. Lutendo lu ri thusa hani uri ri dzule ro sedza dzanga?
17 Paulo o ṅwala uri: “Lutendo lwone ndi u fulufhela zwe zwa lindelwa, ndi u pika zwi sáthu u vhonwa.” (Vha-Heb. 11:1) Abrahamu na Sara vho vha vho ḓiimisela u ṱutshela vhutshilo havhuḓi nahone vha tshila sa “vhatsinda shangoni.” Ndi mini zwe zwa vha thusa u ita nga u ralo? “Vho zwi vhona [u ḓadzea ha mafulufhedziso a Mudzimu] zwi kule.” Mushe o hana “u ḓi-phiṋa nga zwivhi vhutshiloni vhuno” na “madzanga a Egipita.” Ndi mini zwe a zwi ita uri a kone u vha na lutendo na nungo dza u ita zwenezwo? O “lavhelesa malamba ané a ḓo a wana.” (Vha-Heb. 11:8-13, 24-26) Ndi ngazwo musi Paulo a tshi ṱalusa muṅwe na muṅwe wa vhenevha vhathu a tshi thoma nga mubulo une wa ri “ndi nga lutendo.” Lutendo lwo ita uri vha si vhone milingo na thaidzo fhedzi, fhedzi vha vhone zwe Mudzimu a vha a tshi khou vha itela zwone na zwe a vha a tshi kha ḓi ḓo vha itela zwone.
18. Ri nga dzhia vhukando vhufhio u itela uri ri kone u ṱutshela “zwivhi zwi ṱavhanyaho u ri tanga”?
18 Musi ri tshi elekanya nga vhanna na vhafumakadzi vha lutendo vho bulwaho kha Vhaheberu ndima ya 11 nahone ra edzisa tsumbo yavho, ri ḓo kona u vha na lutendo nahone ra ṱutshela “zwivhi zwi ṱavhanyaho u ri tanga.” (Vha-Heb. 12:1) Zwiṅwe hafhu, ri nga ‘sedzana nga tshashu, ra ṱuṱuwedzana lufunoni na kha mishumo mivhuya’ nga u vha na vhathu vhane vha ṱahulela lutendo.—Vha-Heb. 10:24.
19. Ni ḓipfa hani nga u dzula no livhisa ṱhogomelo kha malamba?
19 Ro no vha tsini na u ṱhaphudza mbambe yashu. Na riṋe ri nga kona u ‘laṱa muhwalo woṱhe na zwivhi zwi ṱavhanyaho u ri tanga’ arali ra vha na lutendo nahone ra tendela Yehova a tshi ri thusa. Vhukuma, ri nga kona u gidima nga nḓila ine ya ḓo ita uri ri kone u wana dzanga—phaṱhutshedzo dzo fulufhedziswaho nga Khotsi ashu, ane a vha Mudzimu Yehova.
[Ṱhaluso i re magumoni a siaṱari]
^ phar. 3 Zwenezwi zwo vha zwi tshi khukhulisa Vhayuda vha tshifhingani tsha kale. U ya nga bugu ya 2 Maccabees, ho vuwa bonyongo musi tshifhe muhulu wa vhugunei Jason, a tshi humbela u fhaṱa fhethu ha nyonyoloso ngei Yerusalema, u itela uri Vhayuda vha tevhele kuitele kwa Vhagerika.—2 Macc. 4:7-17.
Naa Ni A Zwi Elelwa?
• Zwi amba mini u laṱa “muhwalo woṱhe”?
• Ndi mini zwine zwa nga ita uri Mukriste a fhelelwe nga lutendo?
• Ndi ngani ri tshi fanela u livhisa ṱhogomelo kha u wana dzanga?
[Mbudziso dza Pfunzo]
[Tshifanyiso kha siaṱari 23]
“Zwivhi zwi ṱavhanyaho u ri tanga” ndi mini, nahone zwi nga ri piringedza hani?
