Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Asoo Gyihova Ze Wɔ?

Asoo Gyihova Ze Wɔ?

Asoo Gyihova Ze Wɔ?

“Awulae ze bɛdabɛ mɔɔ bɛle ye ɛdeɛ la.”—2 TEM. 2:19.

1, 2. (a) Duzu a ɛnee hyia Gyisɛse a? (b) Kpuyia boni mɔ a ɔwɔ kɛ yɛsuzu nwo a?

KENLE ko Falasiinli bie bizale Gyisɛse kɛ: “Mɛla ne boni a le titile kpalɛ kpalɛ a?” Gyisɛse buale ye kɛ: “Fa wɔ ahonle muala, wɔ ɛkɛla muala, nee wɔ adwenle muala kulo Awulae wɔ Nyamenle ne.” (Mat. 22:35-37) Ɛnee Gyisɛse kulo Gyihova kpole kpalɛ. Ye ɛbɛlabɔlɛ hilele kɛ gyinlabelɛ mɔɔ ɛnee ɔlɛ ye wɔ Gyihova anyunlu la anwo hyia ye totohyia. Ɛhye ati, ɔhale ekyii na Gyisɛse awu la, ɔholale ɔhanle nɔhalɛ mɔɔ ɔlile ɔmanle Nyamenle la anwo edwɛkɛ kɛ: “Meli Selɛ ne mɛla zo na mede ye ɛhulolɛ ne anu.”—Dwɔn 15:10.

2 Ɛnɛ, menli dɔɔnwo ka kɛ bɛkulo Nyamenle. Yɛdayɛ noko yɛka ye zɔ. Noko kpuyia bie mɔ anwo hyia mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛsuzu nwo a: Kɛzi Gyihova bu me ɛ? Asoo mebahola meaha kɛ Gyihova “ze” me, anzɛɛ Gyihova die me to nu? Asoo Gyihova bu me kɛ mele ye ɛdeɛ? (2 Tem. 2:19) Ɔle nwolɛ adenle kpole kɛ yɛbahola yɛ nee Tumivolɛ ne anyia agɔnwolɛvalɛ zɛhae a!

3. Duzu ati a bie mɔ dwenle kɛ bɛnrɛhola bɛnrɛyɛ Gyihova ɛdeɛ ɛ? Kɛ ɔkɛyɛ na bɛahakyi bɛ adwenle ɛ?

3 Noko menli mɔɔ kulo Gyihova la bie mɔ bɔbɔ ɛnlie ɛnli kɛ bɛbahola bɛayɛ Nyamenle agɔnwo. Bie mɔ suzu kɛ bɛ nwo ɛnlɛ nvasoɛ. Ɔlua zo, bɛdwenle kɛ bɛnrɛhola bɛnrɛyɛ Gyihova ɛdeɛ. Ɔle kpalɛ kɛ yɛbanwu kɛ asolo kɛzi Gyihova bu yɛ la. (1 Sam. 16:7) Dwenle ɛhye anwo: Duzu ati a ɛlɛkenga magazine ɛhye a? Kɛmɔti a ɛlɛbɔ mɔdenle ɛsesebɛ wɔava wɔ ahonle, wɔ ɛkɛla, wɔ adwenle, nee wɔ anwosesebɛ muala wɔazonle Gyihova ɛ? Saa wɔdu ɛ nwo wɔmaa Gyihova na bɛzɔne wɔ a, duzu ati a ɛyɛle zɔ a? Baebolo ne ka kɛ Gyihova ze ahonle nu na ɔnwu menli mɔɔ le “anwonyia” maa ye la. Gyihova “twe” bɛ na bɛbayɛ ɔ gɔnwo mɔ. (Bɛgenga Hagae 2:7; Dwɔn 6:44.) Yemɔti ɛbahola wɔalie wɔali kɛ ɛlɛsonle Gyihova ɔboalekɛ ɔkpondɛ kɛ ɛyɛ zɔ la ati ɔ. Saa bɛdabɛ mɔɔ ɔfɛlɛ bɛ ɔmaa bɛbayɛ ɔ gɔnwo mɔ la kɔ zo di nɔhalɛ a, ɔnrɛkpo bɛ ɛlɛ. Bɛsonle bolɛ bɛmaa Nyamenle, yɛɛ ɔkulo bɛ kpole kpalɛ.—Edw. 94:14.

4. Kɛmɔti a ɔwɔ kɛ yɛdwenle kɛzi agɔnwolɛ mɔɔ yɛ nee Gyihova lɛ sonle bolɛ la anwo dahuu ɛ?

4 Kɛkala mɔɔ Gyihova ɛhwe yɛ la, ɔwɔ kɛ yɛsie yɛ nwo wɔ Nyamenle ɛhulolɛ ne anu. (Bɛgenga Dwuudu 20, 21.) Kakye kɛ Baebolo ne ka kɛ yɛbahola yɛaminli anzɛɛ yɛahwe ye nwo yɛavi Nyamenle anwo mɔɔ yɛnrɛyɛ ɔ gɔnwo bieko a. (Hib. 2:1; 3:12, 13) Kɛ neazo la, Pɔɔlo hanle Haemɛneeyɛse nee Faelitɛse anwo edwɛkɛ wiele ala la yɛɛ ɔhanle edwɛkɛ mɔɔ wɔ 2 Temɔte 2:19 ne a. Ɔbayɛ kɛ menli nwiɔ ɛhye mɔ zonlenle Gyihova mekɛ bie anu, noko nzinlii bɛvile nɔhalɛ ne anu. (2 Tem. 2:16-18) Menli mɔɔ ɛnee wɔ Galeehyea la bie mɔ noko vile nɔhalɛ ne anu. (Gal. 4:9) Ɔwɔ kɛ yɛkakye kɛzi agɔnwolɛvalɛ mɔɔ yɛ nee Gyihova lɛ sonle bolɛ la dahuu.

5. (a) Subane boni mɔ a yɛhyia nwo na Gyihova anwu yɛ a? (b) Neazo boni mɔ a yɛbaha nwolɛ edwɛkɛ a?

5 Yɛhyia subane bie mɔ amaa Gyihova anwu yɛ. (Edw. 15:1-5; 1 Pita 3:4) Nuhua nwiɔ a le diedi nee mɛlɛbɛnwoaze. Yɛbaha menli nwiɔ neazo nwo edwɛkɛ. Gyihova hulole bɛ ɔluakɛ bɛlale subane ɛhye mɔ ali. Eza yɛbanwu nrenya bie mɔɔ ɛnee le anwomemaazo na ɔlua zo Nyamenle kpole ye la. Yɛbahola yɛazukoa ninyɛne mɔɔ anwo hyia la wɔ neazo ɛhye mɔ anu.

Diedima Bɛ Ze

6. (a) Kɛmɔ ɛnee Ebileham die Gyihova ɛwɔkɛ ne mɔ di la ati, duzu a ɔyɛle a? (b) Adenle boni azo a ɛnee Gyihova ze Ebileham a?

6 Ebileham “liele [Gyihova] lile.” Bɛvɛlɛle ye “bɛdabɛ mɔɔ bɛdie Nyamenle bɛdi . . . la bɛ ze.” (Mɔl. 15:6; Wulo. 4:11) Ɔluakɛ ɛnee Ebileham lɛ diedi la ati ɔvile ye sua nu, ɔgyakyile ɔ gɔnwo mɔ, ye gyima, nee debie biala mɔɔ ɔlɛ la na ɔhɔle ɛleka moamoa bie. (Mɔl. 12:1-4; Hib. 11:8-10) Ebileham manle ye diedi hɔle zo yɛle se. Ɛhye anwo daselɛ ko a le kɛ wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo anzi ɛnee yeziezie ɔ nwo kɛ ɔbali Gyihova mɛla zo yeava ɔ ra Ayezeke yeabɔ afɔle yeamaa Gyihova. (Hib. 11:17-19) Ebileham nyianle diedi wɔ Gyihova ɛwɔkɛ ne mɔ anu, na ɛhye manle ɔyɛle sonla titile ɔmanle Nyamenle. Ɛnee Gyihova ze Ebileham kpalɛ. (Bɛgenga Mɔlebɛbo 18:19.) Ɛhye kile kɛ ɛnee Gyihova ze Ebileham yɛɛ ɔvale ye agɔnwolɛ.—Gye. 2:22, 23.

7. Duzu a ɛnee Ebileham ze ye wɔ Gyihova ɛwɔkɛ ne mɔ anwo a? Kɛzi ɔlale ye diedi ne ali ɛ?

7 Gyihova bɔle Ebileham ɛwɔkɛ kɛ: “Ɛ bo zo amra bali” bɛ agbɔvolɛ nwo zo konim na bɛayɛ dɔɔnwo kɛ “ɛnweazo anwea.” (Mɔl. 22:17, 18) Ɛwɔkɛ ɛhye mɔ amba nu wɔ Ebileham mekɛ zo ɛdeɛ, noko ɔhɔle zo ɔnyianle diedi kpole wɔ Gyihova anu. Ɛnee ɔze kɛ Nyamenle ɛwɔkɛ kɔsɔɔti ba nu, na ɔlale diedi ɛhye ali wɔ kɛzi ɔbɔle ye ɛbɛla la anu. (Bɛgenga Hibuluma 11:13.) Asoo Gyihova ze yɛ kɛ yɛlɛ diedi kɛ Ebileham la?

Kendɛ Gyihova Fa Da Wɔ Diedi Ali

8. Ninyɛne boni mɔ a bie mɔ anye ɛbolo ɛlɛkpondɛ a?

8 Bie a yɛ nye ɛbolo yɛlɛkpondɛ agyalɛ, ngakula, nee kpɔkɛdelɛ kpalɛ. Nvonleɛ biala ɛnle nwolɛ kɛ yɛbakpondɛ ninyɛne ɛhye mɔ. Noko, yɛ nuhua bie mɔ ɛnrɛnyia mɔɔ yɛlɛkpondɛ la. Saa yɛlɛkpondɛ debie bie ɛsesebɛ na yɛnrɛhola yɛnrɛnyia ye kɛkala a, duzu a yɛbayɛ a? Mɔɔ yɛbayɛ la a bahile diedi mɔɔ yɛlɛ la a.

9, 10. (a) Duzu a bie mɔ ɛyɛ amaa bɛ sa aha mɔɔ bɛkpondɛ la ɛ? (b) Nganeɛ boni a ɛte ye wɔ Gyihova ɛwɔkɛ mɔɔ ɛlɛba nu la anwo a?

9 Ɔbayɛ ngoaseasɛm kɛ yɛbava adenle mɔɔ tia Nyamenle adehilelɛ la azo kɛ yɛfa yɛakpondɛ mɔɔ yɛkulo la. Ɔbahola yeazɛkye agɔnwolɛ mɔɔ yɛ nee Gyihova lɛ la. Kɛ neazo la, bie mɔ ɛkpa ayileyɛlɛ mɔɔ tia Baebolo ngyinlazo. Bie mɔ noko yɛ gyima mɔɔ ɔmmaa bɛnnyia mekɛ bɛmmaa bɛ mbusua anzɛɛ bɛngɔ debiezukoalɛ a. Bie mɔ nyia ɛhulolɛ maa menli mɔɔ ɛnzonle Gyihova la. Saa Keleseɛnenli bie yɛ ɛhye a, asoo ɛnee ɔlɛbɔ mɔdenle kɛ ɔmaa Gyihova anwu ye amgba? Saa Ebileham anzi abotane wɔ Nyamenle ɛwɔkɛ ne mɔ anwo a, anrɛɛ nganeɛ boni a Gyihova bade a? Na saa Ebileham angendɛ Gyihova yɛɛ ɔzile kpɔkɛ kɛ ɔbayɛ mɔɔ ɔkulo na yealie duma ɛ? (Fa to Mɔlebɛbo 11:4 anwo.) Asoo anrɛɛ Gyihova bahɔ zo abu ye kɛ ɔ gɔnwo?

10 Ninyɛne boni mɔ a ɛlɛkpondɛ bɛ ɛsesebɛ a? Asoo ɛlɛ diedi mɔɔ ɔbamaa wɔahendɛ Gyihova ɔ? Yebɔ ɛwɔkɛ kɛ ɔbamaa tease abɔdeɛ biala akunlu adwo ɔ nwo. (Edw. 145:16) Gyihova ɛwɔkɛ ne bie mɔ ɛnrɛra ndɛndɛ kɛmɔ yɛkpondɛ ye la. Noko saa yɛkɔ zo yɛmaa yɛ ɛbɛlabɔlɛ da ye ali kɛ yɛlɛ diedi kɛ Ebileham la a, Gyihova arɛle ɛnrɛvi yɛ. Ɔbamaa yɛ ahatualɛ.—Hib. 11:6.

Mɛlɛbɛnwoaze Nee Anwomemaazo

11. Duzu a ɛnee Kɔla ɛyɛ ye wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo anu a?

11 Yɛbaha Mosisi nee Kɔla mɔɔ asolo neazo mɔɔ biala yɛle la anwo edwɛkɛ. Mɔɔ bɛyɛle la maa yɛnwu kɛ adwenle mɔɔ Gyihova banyia ye yɛ nwo la gyi kɛzi yɛbu ye kpɔkɛzilɛ nee mɔɔ yɛyɛ ye wɔ nwolɛ la azo. Ɛnee Kɔla le Livaenli mɔɔ vi Kohate abusua nu. Bie a ɔnwunle kɛzi Gyihova liele Yizilayɛma vile Nyevile Kɔkɔlɛ ne anu la. Eza ɔnyianle kyɛfoa wɔ Gyihova ndɛnebualɛ mɔɔ ɔvale ɔrale Yizilayɛma mɔɔ yɛle anzosesebɛ wɔ Saenae Boka ne abo la anu, na ɔboale ngyekyeleɛ ɛlɛka ne ɛzoalɛ. (Ade. 32:26-29; Ɛdi. 3:30, 31) Ɔzɔho kɛ ɛnee yeli nɔhalɛ yemaa Gyihova wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo anu, yemɔti ɛnee Yizilayɛma dɔɔnwo bu ye.

12. Kɛmɔ bɛhile ye wɔ mukelɛ 31 ne la, ɔlua Kɔla anwomemaazo ti duzu a rale a agɔnwolɛ mɔɔ ɛnee ɔ nee Nyamenle lɛ la azo a?

12 Noko mekɛ mɔɔ bɛlua adenle nu bɛlɛkɔ Ɛwɔkɛ Azɛlɛ ne azo la, Kɔla dwenlenle kɛ nvonleɛ wɔ adenle mɔɔ Gyihova lua zo ɛlɛkile maanle ne adenle la anwo. Ɔhulole kɛ ɔkɛyɛ nzenzaleɛ wɔ nu. Mrenya 250 rabokale Kɔla anwo. Ɔbayɛ kɛ Kɔla nee ɔ gɔnwo mɔ nyianle adwenle kɛ bɛlɛ anwobanebɔlɛ ɔlua abusuabɔlɛ mɔɔ bɛ nee Gyihova lɛ la ati. Bɛhanle bɛhilele Mosisi kɛ: “Akee bɛyɛ bɛmaa yebo zolɛ! Ɛlɔne ne kɔsɔɔti le [Gyihova] menli, yɛɛ [Gyihova] nee yɛ muala lua.” (Ɛdi. 16:1-3) Ɛhye le anwomemaazo subane. Bɛvale bɛ nwo bɛdole adenle mɔɔ bɛdabɛ bɛ mumua ne bɛdua zo bɛyɛ bɛ ninyɛne la azo. Mosisi zele bɛ kɛ: Gyihova “bahile yɛ sonla holɛ ko mɔɔ le ye ɛdeɛ” la. (Bɛgenga Ɛdianlɛ 16:5.) Aleɛ hyenle na ɔkadwo la, ɛnee Kɔla nee ye atuadelɛma ne ɛyɛ avunli.—Ɛdi. 16:31-35.

13, 14. Ndenle boni mɔ azo a Mosisi hilele kɛ ɔbɛlɛ ɔ nwo aze a?

13 Mosisi ɛnle kɛ Kɔla la. Ɛnee “ɔle bɛlɛvolɛ ɔtɛla dasanli biala mɔɔ wɔ aleɛabo la.” (Ɛdi. 12:3) Ɔluale mɔɔ Gyihova hanle hilele ye mɔɔ ɔyɛle ye pɛpɛɛpɛ la azo ɔhilele kɛ ɔle bɛlɛvo. (Ade. 7:6; 40:16) Yɛtɛnwunle ye wɔ Baebolo ne anu kɛ ɛnee Mosisi su Gyihova kpolera wɔ ndenle mɔɔ ɔfa zo ɔyɛ ye ninyɛne la anwo anzɛɛ ɔfa ɛya wɔ Gyihova adehilelɛ nwo. Kɛ neazo la, Gyihova vale adehilelɛ fɔɔnwo mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛnea zo bɛsi ndanlɛ sua ne la ɔmanle. Adehilelɛ ɛhye mɔ bie fane nyɛma mɔɔ Yizilayɛma bava anwo ndanlɛ ne mɔ la kɔla nee ahotosalɛ dodo mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛyɛ la anwo. (Ade. 26:1-6) Ɔdwu mekɛ ne bie na Nyamenle ahyehyɛdeɛ ne anu neavolɛ bie fa adehilelɛ maa a, ɔbahola yeamaa ɛ sa nu ado. Noko Gyihova le neavolɛ mɔɔ di munli. Ɔmaa ye azonvolɛ gyima bɛyɛ, yɛɛ ɔlɛ anwodozo kɛ bɛbayɛ ye kpalɛ. Saa ɔfa adehilelɛ fɔɔnwo bie mɔ ɔmaa a ɛnee ndelebɛbo kpalɛ bie ati ɔ. Mosisi anva Gyihova anwo ɛya anzɛɛ yeanzuzu kɛ Gyihova ɛmbu ye yemɔti a ɔvale adehilelɛ dɔɔnwo ɔmanle ye a. Mosisi andwenle kɛ ɛnee Gyihova ɛlɛtɛnla ye fanwodi zo. Mosisi zele gyimayɛvoma ne kɛ bɛyɛ mɔɔ Gyihova ɛha ɛhile bɛ la. (Ade. 39:32) Ɛhye le mɛlɛbɛnwoaze adwenle na ɔvale ye nyɛleɛ ɔlale ye ali. Ɛnee Mosisi ze kɛ gyima ne le Gyihova ɛdeɛ na Gyihova ɛlɛdua ɔ nwo zo yeayɛ.

14 Mosisi hilele kɛ ɔbɛlɛ ɔ nwo aze wɔ mekɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ ɔ sa nu to bɔbɔ la anu. Kɛ neazo la, mekɛ mɔɔ menli ne dendɛle bɛ nzo abo kɛ bɛnnyia nzule la, Mosisi vale bɛ nwo ɛya kpole yemɔti yeanwula Gyihova anyunlunyia. Ɔlua zo, Gyihova hanle hilele Mosisi kɛ ɔnrɛmaa ɔnrɛli menli ne anyunlu ɔnrɛhɔ Ɛwɔkɛ Azɛlɛ ne azo. (Ɛdi. 20:2-12) Ɛnee Yizilayɛma ɛdendɛ bɛ nzo abo ɛtia Mosisi nee Aalɔn ɛvolɛ dɔɔnwo. Noko kɛkala, ɔlua nvonleɛ ko ɛhye mɔɔ Mosisi ɛyɛ la ati ɔnrɛnyia azɛlɛ ne mɔɔ ɔ nye ɛla ye mekɛ tendenle la! Duzu a Mosisi yɛle a? Nɔhalɛ nu, ɔyɛle ye nyane. Noko ɔbɛlɛle ɔ nwo aze na ɔliele Gyihova kpɔkɛzilɛ ne ɔdole nu. Ɛnee ɔze kɛ Gyihova le tenlene Nyamenle “ɔluakɛ ɔdi pɛlepɛle.” (Mɛla 3:25-27; 32:4) Ɛnɛ, yɛkakye Mosisi kɛ awie mɔɔ ɛnee Nyamenle ze ye.—Bɛgenga Adendulɛ 33:12, 13.

Mɛlɛbɛnwoaze Maa Yɛtie Gyihova

15. Duzu a Kɔla anwomemaazo ne kile yɛ a?

15 Yɛdie nzenzaleɛ mɔɔ bɛkɛyɛ la yɛto nu a, yɛɛ Gyihova balie yɛ ado nu a. Eza ɔwɔ kɛ yɛbu bɛdabɛ mɔɔ Gyihova dua bɛ nwo zo kile asafo ne adenle la. Saa mediema ɛhye mɔ si kpɔkɛ bie anzɛɛ bɛkakyi adenle mɔɔ yɛdua zo yɛdi ninyɛne nwo gyima wɔ asafo ne anu la a, duzu a yɛyɛ a? Ɔluakɛ bɛvale bɛdabɛ mumua ne bɛ adenle zo bɛyɛle ninyɛne la ati, Kɔla nee menli mɔɔ lile ɔ nzi la anyɛ Nyamenle agɔnwo mɔ bieko. Bɛmemanle bɛ nwo zo, na ɛnee bɛ diedi le ekyii. Kɔla nyianle adwenle kɛ ɛnee Mosisi le sonla kpanyinli bie mɔɔ ɛlɛsi ɔ ti anwo kpɔkɛ a, ɔ rɛle vile kɛ ɛnee Gyihova a ɛlɛkile maanle ne adenle a. Ɔlua ɛhye azo, yeanli nɔhalɛ yeammaa bɛdabɛ mɔɔ ɛnee Nyamenle ɛlɛfa bɛ ali gyima la. Anrɛɛ ɛnee ɔwɔ kɛ Kɔla kendɛ Gyihova ɔmaa ɔdi ninyɛne nwo gyima. Anrɛɛ Gyihova bayɛ nzenzaleɛ, saa nwolɛ hyia a anzɛɛ ɔbamaa yeade deɛmɔti ɛnee ninyɛne ɛlɛkɔ ye zɔhane la abo. Ɔlua mɔɔ Kɔla yɛle la ati, ɛnɛ yɛngakye ɛvolɛ dɔɔnwo ne mɔɔ Kɔla vale lile nɔhalɛ manle Gyihova la. Mɔɔ yɛkakye ye wɔ ɔ nwo la a le kɛ anwomemaazo ti ɔyɛle Gyihova anwo anzosesebɛ.

16. Kɛzi Mosisi mɛlɛbɛnwoaze nwo neazo ne kola boa yɛ ɛ?

16 Mɔɔ dole Kɔla la le kɔkɔbɔlɛ maa asafo nu mgbanyima nee asafo ne anu amra ɛnɛ. Saa yɛbahendɛ yɛamaa Gyihova ali ninyɛne nwo gyima na yɛadie bɛdabɛ mɔɔ Gyihova ɛlɛmaa bɛali asafo ne anyunlu la a, ɔwɔ kɛ yɛbɛlɛ yɛ nwo aze. Asoo yɛmaa ɔda ali kɛ yɛle bɛlɛvo kɛ Mosisi la? Asoo yɛte ɔ bo kɛ Gyihova a fa bɛdabɛ mɔɔ bɛli asafo ne anyunlu la di gyima na yɛdie yɛto nu ɔ? Asoo yɛdi bɛ adehilelɛ zo? Yɛkola yɛkomo yɛ nganeɛdelɛ zo wɔ mekɛ mɔɔ yɛ sa nu kɛdo la ɔ? Saa yɛyɛ ɛhye mɔ a Gyihova balie yɛ ado nu. Saa yɛbɛlɛ yɛ nwo aze na yɛyɛ tieyɛ a, ɔ nye balie yɛ nwo.

Gyihova Ze Bɛdabɛ Mɔɔ Bɛle Ye Ɛdeɛ La

17, 18. Duzu a bahola aboa yɛ na Gyihova alie yɛ ado nu dahuu a?

17 Ɔle kpalɛ kɛ yɛbadwenledwenle bɛdabɛ mɔɔ Gyihova kulo bɛ na ɔvɛlɛle bɛ kɛ ɔ gɔnwo mɔ la neazo ne mɔ anwo. Ɛnee Ebileham nee Mosisi ɛnli munli na bɛlɛ ngyegyelɛ kɛ yɛdayɛ la. Noko Gyihova bule bɛ kɛ ɔ gɔnwo mɔ nee menli mɔɔ bɛle ye ɛdeɛ. Mɔɔ dole Kɔla la le ɛhye angɔbɛnzi. Ye neazo ne maa yɛnwu kɛ yɛbahola yɛahwe yɛ nwo yɛavi Gyihova anwo mɔɔ yɛnrɛyɛ ɔ gɔnwo mɔ bieko a. Ɔwɔ kɛ yɛ nuhua ko biala biza ɔ nwo kɛ: Kɛzi Gyihova bu me ɛ? Duzu a mebahola meazukoa meavi Baebolo nu neazo ɛhye mɔ anu a?

18 Gyihova bu ye nɔhalɛ azonvolɛ kɛ menli mɔɔ bɛle ye ɛdeɛ. Ɛhye kyekye yɛ rɛle kpole. Zɔhane ati, bɔ mɔdenle kɛ ɛbala diedi nee mɛlɛbɛnwoaze ali. Bɛbamaa wɔazonle bolɛ kpalɛ wɔamaa yɛ Nyamenle ne. Ɔle enililɛ kpole kɛ Gyihova ze yɛ la. Bɛdabɛ mɔɔ ɔdie bɛ ɔto nu la anye die ɛnɛ na kenlebie ɔbayila bɛ kpole.—Edw. 37:18.

Asoo Ɛkakye?

• Saa Gyihova ze awie a ɔkile duzu?

• Kɛzi ɛbahola wɔazukoa Ebileham diedi ne ɛ?

• Duzu a yɛsukoa yɛfi Kɔla nee Mosisi neazo ne mɔ anu a?

[Debiezukoalɛ kpuyia ne mɔ]

[Nvoninli wɔ mukelɛ 29]

Asoo yɛdie yɛdi kɛ Gyihova ɛwɔkɛ ba nu dahuu kɛ Ebileham la?

[Nvoninli wɔ mukelɛ 31]

Ɛnee Kɔla ɛmbɛlɛ ɔ nwo aze yɛɛ ɛnee ɔnli adehilelɛ nzi

[Nvoninli wɔ mukelɛ 32]

Asoo Gyihova ze wɔ kɛ awie mɔɔ bɛlɛ ɔ nwo aze na ɔyɛ tieyɛ?