ADOLF HITLER oisãmbyhy aja Alemániape ojeguerahaukavaʼekue chupe hetaiterei kárta. Koʼãva apytégui heta ojegueraha Moscúpe umi Rusiaygua ojagarra rire umi lugár oĩva Berlín ypýpe áño 1945-pe. Oikuaa hag̃ua máva ha mbaʼérepa ohai umi kárta Hítlerpe, pe istoriadór Henrik Eberle ohesaʼỹijovaʼekue hetaiterei kárta oĩva ñongatuhápe Moscúpe. Ndaʼareiete oguenohẽ peteĩ lívro hérava Cartas a Hitler oikuaauka hag̃ua umi mbaʼe otopavaʼekue.

Ko istoriadór omombeʼu: “Hítlerpe ohaivaʼekue profesór ha alúmno, mónha ha saserdóte, umi opytáva travahoʼỹre ha empresário, militár omanda guasúva ha soldádo irrangoʼivéva oĩva SA-pe [tropas de asalto]. Oĩ voi umi omombaʼeguasúva chupe haʼerõguáicha pe Mesías, ótrope g̃uarã katu haʼete voi Aña ruvicha”. Orresivípa rakaʼe kárta umi rrelihión omoakãvagui heʼihápe umi mbaʼe vai ojapóva umi nazi? Si, orresivi, péro ndahetái.

Henrik Eberle otopa Moscúpe hetaiterei kárta iñongatupy oguerahaukavaʼekue testigos de Jehová oikóva diferénte lugárpe Alemániape ha upépe oñemombeʼu umi mbaʼe vai ojapóva umi nazi. Testigos oĩva 50 tetãme ohaivaʼekue 20.000 kárta ha telegráma oprotestávo umi mbaʼe vai ojejapóvare testigos de Jehová rehe. Hetaiterei Testígope ojegueraha préso, ha hetaitereípe ojejuka térã omano umi nazi oñemboharái heta rupi hesekuéra. Ko istoriadór heʼi: “Ndahetái oĩ [Testígo ohasa asýva] ñambojojárõ umi millones ohasa asy vaʼekuére umi nazi poguýpe, péro umi mbaʼe ojapovaʼekue hikuái ohechauka pyʼaguasúpe ha peteĩ ñeʼẽme ombohovái hague umi názipe”.