Tuladenyo ti Pammatida

Inrupirna ti Ili ti Dios

PINAGKALMA ni Ester ti riknana bayat nga umas-asideg iti paraangan ti palasio idiay Susan. Saan a nalaka dayta gapu ta nakabilbileg ti tao a papananna. Nangato ti nagsaadan daytoy a kastilio nga asideg iti naabbungotan-iti-yelo a Kabambantayan ti Zagros ken tumannawag iti nalitnaw a danum ti Karayan Choaspes. Naarkosan ken nakitikitan dagiti paderna kadagiti nasileng ken de kolor a nagpayak a toro, pumapana, ken leon, sa nagdadakkel dagiti bato nga adigi ken estatua iti dayta. Ipamatmat dagitoy nadaeg a buya a dakkel ti pannakabalin daydiay agturay a nangawag iti bagina kas “natan-ok nga ari,” ni Asuero nga asawa ni Ester.

Naiduma unay daytoy a lalaki iti asawa a tartarigagayan ti asinoman a matalek a balasang a Judio. a Awan ulidan a sursurotenna kas koma ken Abraham, a sipapakumbaba a nangawat iti bilin ti Dios nga ipangagna ni baketna a Sara. (Genesis 21:12) Bassit laeng wenno awan pay ketdi ti ammo daytoy nga ari maipapan ken Jehova a Dios ni Ester wenno iti Lintegna. Ngem ammo ni Asuero ti linteg dagiti Persiano, a pakairamanan ti linteg a salungasingen ni Ester iti dayta a gundaway. Ania dayta? Kuna ti linteg a mapapatay ti asinoman nga agparang iti sanguanan ti Persiano nga ari a saan a napaayaban. Ngem mapan latta ni Ester uray saan a pinaayaban ti ari. Bayat nga umas-asideg iti makin-uneg a paraangan ti palasio, a nawaya a makita manipud iti trono ti ari, kasla agmarmartsa a mapan agpabitay.​—Ester 4:11; 5:1.

Apay nga inrisgo ni Ester ti biagna? Ket ania ti maadaltayo iti pammati daytoy a nagpaiduma a babai? Umuna a kitaentayo no kasano a nagun-od ni Ester ti naisangsangayan a saad kas reyna ti Persia.

“Napintas ti Langana”

Ulila ni Ester. Bassit laeng ti ammotayo maipapan kadagiti dadakkelna a nangted iti naganna a Hadassa, Hebreo a sao para iti “arrayan,” napintas a mula a puraw ti sabongna. Ubing pay ni Ester idi natay dagiti dadakkelna, isu a naasian kenkuana ti maysa kadagiti kabagianna, ti nasingpet a kasinsinna a ni Mardokeo. Tinarakenna ni Ester ket imbilangna a bukodna nga anak.​—Ester 2:5-7, 15.

Agpada a Judio a destiero da Mardokeo ken Ester iti dayta a kabesera ti Persia. Mabalin a nalalaisda gapu iti an-annurotenda a relihion ken Linteg. Ngem simminged la ketdi ni Ester ken Mardokeo bayat nga isursuro ti kasinsinna ti maipapan ken Jehova, ti manangngaasi a Dios a namin-adun a nangispal iti ilina kadagiti peggad​—ket nakasagana a mangaramid manen iti dayta. (Levitico 26:44, 45) Nalawag a timmanor ti ayat ken kinasungdo iti nagbaetan da Ester ken Mardokeo.

Nalawag a nagbalin ni Mardokeo kas maysa nga opisial iti kastilio idiay Susan, a kanayon nga agtugaw iti ruangan a kadua ti dadduma nga adipen ti ari. (Ester 2:19, 21; 3:3) Ditay ammo ti inar-aramid ni Ester idi ubing pay,  ngem mabalintay a kunaen nga inasikasona ni Mardokeo ken ti pagtaenganna, a mabalin nga adda iti nanumo a purok iti ballasiw ti karayan. Nalabit ballasiwen ni Ester ti karayan sa mapan iti tiendaan ti Susan, a paglakuan iti alahas a balitok ken pirak, ken dadduma pay nga alikamen. Saan a pulos a pinanunot ni Ester nga agbalinto a gagangay kenkuana dagita nga agkakangina nga aruaten ta dina ammo ti masakbayanna.

Naikkat ti Reyna

Maysa nga aldaw, nagdinamag idiay Susan ti napasamak iti balay ti ari. Adda ngamin dakkel a padaya a nangawisan ni Asuero kadagiti opisialna, ket pinaayabanna ti napintas a reynana, ni Vasti, a madama met idi a mangang-angay iti maysa a padaya a kaduana dagiti babbai. Nagkedked ni Vasti. Nabainan ken nakapungtot ti ari, ket dinamagna kadagiti manangbalakadna no ania ti dusa ni Vasti. Ania ti nagbanaganna? Naikkat a reyna. Gapuna, sinukisok dagiti adipen ti ari ti intero a masakupanna tapno mangsapulda iti napipintas a birhen a babbalasang, a maysa kadakuada ti piliento ti ari nga agbalin a baro a reyna.​—Ester 1:1–2:4.

No dadduma, mabalin a mingmingmingan ni Mardokeo ti balasangen a kasinsinna. Maipagpannakkelna ni Ester ta nagpaiduma ti pintasna ngem maseknan met iti masanguananna. Kuna ti salaysay: “Ti balasang nalibnos idi ti pormana ken napintas ti langana.” (Ester 2:7) Makaay-ayo ti pisikal a kinapintas, ngem nasken a nabuyogan iti sirib ken kinapakumbaba. Ta no saan, agbalin nga ubbaw dayta, ken pagtaudan dagiti naalas nga ugali, kas iti kinatangsit. (Proverbio 11:22) Adda kadin nakitam a kasta? Pakaidayawanto ngata ni Ester ti kinapintasna? Makita dayta iti panaglabas ti tiempo.

Idi nagsukisok dagiti adipen ti ari, nakitada ni Ester ket innalada iti poder ni Mardokeo. Impanda iti nangayed a palasio iti ballasiw ti karayan. (Ester 2:8) Narigat la ketdi dayta a panagsinada ta kasladan agama. Di koma kayat ni Mardokeo a mayasawa ni Ester iti di agdaydayaw ken Jehova, uray no ari, ngem awan ti naaramidanna. Sigurado a dimngeg a nalaing ni Ester iti imbalakad ni Mardokeo. Bayat a maip-ipan ni Ester iti Susan a kastilio, adu a saludsod ti pampanunotenna. Anianto ngata ti biagna sadiay?

Nagustuan ti “Tunggal Maysa a Makakita Kenkuana”

Naipan ni Ester iti dina pay nakitkita a lubong. Isu ket maysa kadagiti “adu a babbalasang” a naggapu iti nagduduma a paset ti Imperio ti Persia. Agduduma la ketdi ti kostumbre, lenguahe, ken kababalinda. Ti opisial nga agnagan Hegai ti nangaywan kadakuada. Makatawen ti naituding a panagpapintas dagitoy a babbalasang, a ramanen ti pannakamasaheda iti nadumaduma a nabanglo a lana. (Ester 2: 8, 12) Gapu iti kasta a kasasaad, mabalin a timmanor kadagitoy a babbalasang ti nalabes a pannakaseknan iti pisikal a langa, agraman ti kinaubbaw ken pannakikompetensia. Ania ngata ti epekto dayta ken Ester?

Maseknan la ketdi ni Mardokeo iti kasasaad ni Ester. Sigun iti salaysay, inaldaw a rantaen ni Mardokeo ti magna iti dalan a kaasitgan iti balay dagiti babbai tapno ammuenna ti kasasaad ni Ester. (Ester 2:11) Nalabit gapu iti tulong dagiti agserserbi iti balay, masansan nga adda madamagna a pakaragsakanna kas pannakaama ni Ester. Ania ngata dagita?

Naay-ayo ni Hegai ket naisangsangayan ti panangtratona ken Ester. Inikkanna ni Ester iti pito nga adipen a babbai ken inyakarna iti kasayaatan a kuarto iti balay dagiti babbai. Kunaen ti salaysay: “Bayat dayta nagtultuloy a nakagun-od ni Ester iti pabor kadagiti mata ti tunggal maysa a makakita kenkuana.” (Ester 2:9, 15) Umdas ngata ti kinapintas tapno maguyugoy kenkuana ti adu? Saan, adda pay sabali a talugading ni Ester.

Kas pagarigan, mabasatayo: “Saan nga imbaga ni Ester ti maipapan iti ilina wenno maipapan kadagiti kabagianna, ta ni met laeng Mardokeo impasdekna ti bilin kenkuana a saanna a rebbeng nga ibaga.” (Ester 2:10) Binilin ni Mardokeo ni Ester a dina ibagbaga nga isu ket maysa a Judio ta ammo ni Mardokeo a nababa ti panangmatmat dagiti natan-ok a Persiano kadagiti Judio. Makaparagsak la ketdi kenkuana a maammuan nga uray awan ni Ester iti poderna, kaskasdi a natulnog ken masirib!

Maparagsak met dagiti agtutubo ita dagiti nagannak ken agay-aywan kadakuada. Uray saan a sisasango dagiti nagannakda wenno uray napalawlawanda iti maag, imoral, ken naranggas a tattao, malabananda dagiti dakes nga impluensia ket annurotenda dagiti umiso a prinsipio a naisuro kadakuada. No kasta ti aramidenda, matuladda ni Ester a nangparagsak iti nailangitan nga Amada.​—Proverbio 27:11.

Idi maidatagen ni Ester iti saklang ti ari, pinagpilida iti aniaman nga aruaten a kayatna nga usaren, a nalabit tapno ad-adda pay a pumintas. Ngem impangagna ti balakad ni Hegai a saanen nga agkiddaw iti aniaman malaksid iti naited kenkuana. (Ester 2:15) Mabalin a napanunotna a saan laeng a pintas ti kasapulanna  tapno magustuan ti ari no di ket napatpateg nga amang ti kinaemma ken kinapakumbaba. Umiso kadi ti kapanunotanna?

Kastoy ti kuna ti salaysay: “Ti ari inayatna ni Ester nga ad-adda ngem iti amin a sabsabali a babbai, iti kasta isu nakagun-od iti ad-adu a pabor ken naayat a kinamanangngaasi iti sanguananna ngem iti amin a sabsabali a birhen. Ket insaadna iti ulona ti naarian a dalungdong ket pinagbalinna a reyna imbes a ni Vasti.” (Ester 2:17) Narigat la ketdi para iti daytoy napakumbaba a balasang a Judio a makibagay iti baro a kasasaadna​—kas maysa a reyna ken asawa ti katan-okan nga agturay iti intero a lubong iti daydi a tiempo! Timmangsit kadi gapu iti saadna?

Adayo a kasta! Nagtalinaed a natulnog ni Ester iti pannakaamana a ni Mardokeo. Inlimedna ti pulina kas Judio. Idi impalgak ni Mardokeo ti pangta a pannakapapatay ni Asuero, nagtulnog ni Ester a mangibaga iti dayta iti ari, ket natungday ti gandat dagiti nagkukumplot. (Ester 2:20-23) Intultuloy nga imparangarang ni Ester ti pammatina iti Dios babaen iti kinapakumbaba ken kinatulnogna. Manmano ita ti mangibilang a nasayaat ti kinatulnog, ket gagangayen ti kinasukir ken kinarebelioso. Ngem para kadagiti nabileg ti pammatida a kas ken Ester, napateg ti kinatulnog.

Nasubok ti Pammati ni Ester

Adda lalaki nga agnagan Haman a nagbalin a natan-ok iti palasio ni Asuero. Isu ti dinutokan ti ari kas primero ministro, ti kangrunaan a manangbalakad ti ari ken maikadua a kangatuan iti imperio. Imbilin pay ketdi ti ari nga agruknoy ti tunggal tao a makakita kenkuana. (Ester 3:1-4) Saan a nagtulnog ni Mardokeo iti dayta a linteg. Kayatna a pagtulnogan ti ari no la ket ta saan a maikompromiso ti panagraemna iti Dios. Maysa ngamin nga “Agageo” ni Haman, ket kaipapananna a kaputotan ni Agag, ti Amalekita nga ari a pinapatay ni Samuel a mammadto ti Dios. (1 Samuel 15:33) Napalalo ti kinadakes dagiti Amalekita ta binusorda ni Jehova ken ti Israel. Gapuna, imbilin ti Dios a matalipupos ti intero nga ili ti Amalek. b (Deuteronomio 25:19) Kasano koma nga agruknoy ti matalek a Judio iti maysa a natan-ok nga Amalekita? Saan a maaramid dayta ni Mardokeo. Agingga ita, adu a matalek a lallaki ken babbai ti mangirisgo iti biagda gapu iti daytoy a prinsipio: “Masapul nga agtulnogkami iti Dios kas agturay imbes a kadagiti tattao.”​—Aramid 5:29.

Nakapungtot ni Haman. Ngem saan a kontento a ni laeng Mardokeo ti mapapatay. Kayatna a matalipupos ti amin a kailian ni Mardokeo! Nakisarita ni Haman iti ari, ket pinadakesna dagiti Judio. Imbagana nga “adda maysa nga ili a naiwarawara ken naisina iti tengnga ti il-ili.” Saanna a dinakamat a dagiti Judio ti tuktukoyenna. Kinunana pay a dida an-annuroten dagiti linteg ti ari; isu a napeggadda a rebelde. Intukonna a mangted iti dakkel a gatad iti paggamengan ti ari kas tangdan dagiti mangpapatay iti amin a Judio. c Inted ni Asuero ti pangtanda a singsingna ken Haman tapno matatakan ti aniaman a bilin a pampanunotenna.​—Ester 3:5-10.

Di nagbayag, nagkabalio dagiti mensahero a napan iti amin a suli ti naglawa nga imperio, tapno idanonda ti sentensia nga ipapatay dagiti Judio. Panunotem ti epekto dayta a proklamasion idi naidanon kadagiti natda a Judio a nagsubli idiay Jerusalem manipud Babilonia. Ikagkagumaanda a tarimaanen ti siudad nga awanan pay iti salaknib a pader. Idi naammuan ni Mardokeo ti dakes a damag, nalabit pinampanunotna dagiti kailianna idiay Jerusalem,  kasta met ti gagayyem ken kakabagianna iti Susan. Gapu ta mariribukan, rinay-abna ti kawesna, nangisuot iti nakersang a lupot, ken inikkanna ti ulona iti dapdapo, sa nagpukpukkaw iti tengnga ti siudad. Ngem agtugtugaw laeng ni Haman a makiin-inum iti ari, ket saan man la a naasian iti panagladingit nga impalak-amna kadagiti Judio ken ti gagayyemda iti Susan.​—Ester 3:12–4:1.

Ammo ni Mardokeo a masapul nga agtignay. Ngem ania koma ti aramidenna? Idi naammuan ni Ester ti panagladingit ni Mardokeo, nangipatulod iti kawes para kenkuana, ngem di kayat ni Mardokeo ti maliwliwa. Mabalin a nabayagen a pinampanunot ni Mardokeo no apay nga impalubos ni Jehova a Diosna a mayadayo kenkuana ti dungdungnguenna a kasinsin ken agbalin a reyna ti pagano nga agturay. Ngem ammona itan ti makagapu. Nangipatulod ni Mardokeo iti mensahe iti reyna, nga impakaasina ken Ester a makisarita iti ari, ket irupirna ti “bukodna nga ili.”​—Ester 4:4-8.

Sigurado a nagkibbayo ni Ester idi naammuanna ti mensahe. Daytoy ngatan ti karirigatan a pannubok iti pammatina. Nabatad a mabuteng kas ipasimudaag ti sungbatna ken Mardokeo. Impalagipna ken Mardokeo ti linteg ti ari a mapapatay ti asinoman nga agparang iti sanguanan ti ari a di naayaban. Maispal laeng ti nakabasol no iyunnat ti ari ti nabalitokan a setrona. Adda kadi pangnamnamaan ni Ester a maasian kenkuana ti ari, aglalo no panunotenna ti nagbanagan ni Vasti gapu iti panagkedkedna nga agparang idi naayaban? Imbagana ken Mardokeo a 30 nga aldawen a saan a pinaayaban ti ari. Gapuna, nainkalintegan laeng a panunoten ni Ester nga amangan no napukawnan ti anamong ti ari  a nalaka nga agbaliw ti panunotna. d​—Ester 4:9-11.

Pinabileg ni Mardokeo ti pammati ni Ester. Impanamnamana a no di agtignay, addanto sabali a mangisalakan kadagiti Judio. Ngem kasano a mainanama ni Ester a maispal inton mangrugin ti pannakaidadanes? Impakita ni Mardokeo ti nauneg a pammatina a dinto pulos baybay-an ni Jehova a matalipupos ti ilina ken dina ipalubos a matungday dagiti karina. (Josue 23:14) Kalpasanna, insaludsod ni Mardokeo ken Ester: “Siasino ti makaammo no maipaay iti tiempo a kas iti daytoy a nagtengam ti naarian a kinatan-ok?” (Ester 4:12-14) Naan-anay a nagtalek ni Mardokeo iti Diosna, ni Jehova. Kastatayo met kadi?​—Proverbio 3:5, 6.

Pammati a Natibtibker Ngem iti Panagbuteng iti Ipapatay

Daytoyen ti gundaway nga agtignay ni Ester. Indawatna ken Mardokeo nga ibagana kadagiti kailianna a makipagayunarda kenkuana iti tallo nga aldaw. Kalpasanna, ingngudona ti mensahena kadagitoy a simple nga ebkas ti pammati ken kinatured: “No kas pagarigan masapul a mapukawak, masapul a mapukawak.” (Ester 4:15-17) Dayta ngatan a tallo nga aldaw a panagkarkararagna ti kapasnekan pay laeng a kararagna iti unos ti panagbiagna. Idi agangay, masapul a mapanen iti ari. Inkawesna ti kadadaegan a kawesna, ket inaramidna ti amin a kabaelanna tapno magun-odna ti anamong ti ari.

Kas nadeskribir iti rugi daytoy nga artikulo, nagturong ni Ester iti ayan ti ari. Mabalin a mailadawantayo ti napalalo a danagna ken ti agsisilpo a kararagna. Simrek iti makin-uneg a paraangan, a sadiay makitana ni Asuero nga agtugtugaw iti tronona. Mabalin nga inkagumaanna a tarusan ti langa ken rupa ti ari​—a nasayaat ti pannakaurnos ti kulot a buokna ken ti kuadrado a barbasna. Iti panaglabas dagiti kanito, kasla nakapapauten ti panagur-urayna. Ngem nakita met laeng ti asawana. Nasdaaw la ketdi ti ari, ngem immamo ti rupana ket inyunnatna ti nabalitokan a setrona!​—Ester 5:1, 2.

Nagballigi ni Ester, ket dimngeg kenkuana ti ari. Inrupirna ti Diosna ken dagiti kailianna, a nangipakita iti mapagwadan a pammati kadagiti amin nga adipen ti Dios agingga ita. Ngem rugi laeng dayta ti masapul nga aramidenna. Kasano a makombinsirna ti ari a ti paboritona a manangbalakad a ni Haman ti nadangkes a makin-utek iti amin? Ania ti aramiden ni Ester tapno maispal dagiti kailianna? Masungbatanto dagitoy a saludsod iti sumagsaganad nga artikulo.

[Footnotes]

[Ladawan iti panid 19]

Talaga a maipagpannakkel ni Mardokeo ti amponna

[Ladawan iti panid 20]

Ammo ni Ester a napatpateg nga amang ti kinapakumbaba ken sirib ngem iti pisikal a langa

[Ladawan iti panid 22, 23]

Inrisgo ni Ester ti biagna tapno masalakniban ti ili ti Dios