Go na content

Go na table of contents

A opo taki gi a pipel fu Gado

A opo taki gi a pipel fu Gado

Abi bribi neleki den

A opo taki gi a pipel fu Gado

ESTER ben pruberi fu no senwe di a ben e waka go na ini a fesidyari fu a kownu-oso na Susan. A no ben makriki gi en. A ben e si den skotu fu a kownu-oso pe sma ben seti ston na so wan fasi taki den ben gersi mankaw di abi frei, man di e sutu bo, nanga lew. Den ston disi di ben abi furu kloru ben e brenki moi. Moimoi sani ben kerfu na ini den bigi pilari fu na oso, èn bun bigi stonpopki ben de drape tu. A kownu-oso disi ben de na tapu wan hei presi krosibei fu den Zagros-bergi di ben abi snew na tapu. Komoto fu a kownu-oso, sma ben kan si a krin watra fu Choaspes-liba. Iya, iniwan sani na a kownu-oso ben meki fu sori sma di ben e kon drape taki a man di Ester ben o miti, ben abi bigi makti. A man di ben tan na ini a kownu-oso disi ben kari ensrefi „a bigi kownu”. Boiti dati, a ben de a masra fu Ester.

Ester en masra? Iya, en masra! Ahasferos ben de heri tra fasi leki a sortu masra di iniwan Dyu meisje ben kan fruwakti fu abi. * A no ben de leki Abraham, wan man di ben abi sakafasi èn di ben gi yesi di Gado taigi en fu arki en wefi Sara (Genesis 21:12). A kownu no ben sabi noti fu Yehovah, a Gado fu Ester, èn a no ben sabi noti tu fu den wèt fu En. Ma Ahasferos ben sabi den wèt fu Persia, sosrefi a wèt di no ben gi pasi taki sma du a sani di Ester ben de fu du. San ben de dati? We, a wèt ben taki dati iniwan sma di kon na fesi a kownu fu Persia sondro taki a seni kari en fosi, ben kan kisi dedestrafu. A kownu no ben seni kari Ester, ma toku Ester ben e go na en. Di Ester ben e kon krosibei fu a fesidyari pe a kownu ben e sidon na tapu en kownusturu èn pe a kownu ben o man si en, dan a kan taki a ben e firi neleki a ben e waka go miti en dede.​—Ester 4:11; 5:1.

Fu san ede a ben du so wan sani di ben kan meki a lasi en libi? San wi kan leri fu a bribi fu na uma disi di de wan moi eksempre gi wi? Meki wi go luku fosi fa a du kon taki Ester tron wan kownu uma na ini Persia, wan sani di no ben e pasa so makriki.

A ben fiti ai fu tru”

Ester no ben abi papa nanga mama. Wi no sabi furu fu en papa nanga mama di ben gi en a nen Hadasa, wan Hebrew wortu gi „mirte-bon”, di e gi moi weti bromki. Di a papa nanga mama fu Ester dede, dan wan fu den famiriman fu en, wan bun man di nen Mordekai, ben e firi sari gi a pikin. Mordekai ben de wan pikin fu Ester en omu, ma a ben owru omeni yari moro Ester. Mordekai teki en na ini en oso èn a ben si en leki en eigi umapikin.​—Ester 2:5-7, 15.

Mordekai nanga Ester ben e libi leki Dyu katiboman na ini a mamafoto fu Persia. Kande den sma drape no ben lobi den fu di den ben abi wan tra bribi èn fu di den ben e pruberi fu hori densrefi na den Wèt fu Gado. Ma a no de fu taki dati Ester ben kon moro krosibei na Mordekai, di a ben e leri en fu Yehovah, a Gado di abi sari-ati èn di ben frulusu en pipel furu leisi na ini muilek situwâsi. A no de fu taki dati Gado ben o du dati baka (Lefitikus 26:44, 45). A de krin taki Ester nanga Mordekai ben kon lobi makandra èn taki den ben e horibaka gi makandra.

Soleki fa a sori, dan Mordekai ben de wan sortu edeman na ini a kownu-oso na Susan, fu di a ben gwenti sidon na a portu fu a kownu-oso makandra nanga tra futuboi fu a kownu (Ester 2:19, 21; 3:3). Wi no sabi finifini san Ester ben e du di a ben e gro kon bigi, ma a ben musu fu de so taki a ben e sorgu bun gi Mordekai èn gi na oso fu en. A kan taki den ben e libi na ini wan pikin oso na ini wan pôti sma birti, abrasei fu a liba pe a kownu-oso ben de. Kande a ben lobi go na wowoyo na ini Susan pe yu ben abi gowtusmeti, solfrusmeti, nanga tra sma di ben e seri sani. A kan taki Ester no ben e denki srefi taki wan dei a ben o abi furu fu den diri sani disi. A no ben sabi kwetikweti fa en libi ben o waka.

Den puru a kownu uma

Wan dei, sma na ini Susan ben e takitaki fu a dyugudyugu di ben de na ini na oso fu a kownu. A ben pasa taki Kownu Ahasferos ben hori wan fesa gi den heiheiman fu en èn diri nyanyan nanga win ben de na a fesa dati. Ne a bosroiti fu seni kari Fasti, a moi uma fu en, di ben e hori wan fesa nanga den tra uma na wan tra presi. Ma Fasti weigri fu kon. A sani disi meki a kownu firi syen èn a ben atibron. Fu dati ede, a aksi den raiman fu en fa a ben musu strafu Fasti. San pasa baka dati? Den puru en leki kownu uma. Den futuboi fu a kownu bigin go na ala sei fu a kondre fu suku moi yongu uma di no ben sribi ete nanga wan man. A kownu ben o teki wan fu den yongu uma disi leki a nyun kownu uma.​—Ester 1:1–2:4.

Wi kan frustan taki ten na ten Mordekai ben e luku fa Ester ben kon bigi. A ben breiti fu si taki Ester ben kon tron wan moi yongu uma, ma disi ben gi en broko-ede tu. Bijbel e taki: „A yongu uma Ester ben abi wan moi skin èn a ben e fiti ai fu tru” (Ester 2:7). Te wan sma moi, dan dati e gi trawan prisiri. Ma a sma dati musu abi koni tu nanga sakafasi, noso a kan bigin denki tumusi furu fu ensrefi, èn a kan kon abi bigifasi, noso tra takru fasi (Odo 11:22). Yu si taki a sani dati pasa nanga wan sma? Ma fa a ben o waka nanga Ester? A moi fu en ben o de wan blesi gi en, noso a ben o kon abi takru fasi? Bakaten a sani dati ben o kon na krin.

Di den futuboi fu a kownu si Ester, dan den teki en puru na Mordekai èn den tyari en go na a bigi kownu-oso abrasei fu a liba (Ester 2:8). A ben musu fu muilek gi den ala tu di Ester ben de fu gowe, fu di den ben de leki papa nanga umapikin. A no de fu taki dati Mordekai no ben wani taki a kweki pikin fu en trow nanga wan man di no ben e bribi na ini Gado, awansi a man dati ben de wan kownu srefi. Ma a no ben man du noti. A musu fu de so taki Ester ben arki den rai fu Mordekai bun, fosi sma tyari en gowe. A ben e aksi ensrefi ala sortu sani di den ben e tyari en go na a oso fu a kownu na ini Susan. San ben e wakti en?

„Sma ben kon lobi Ester moro nanga moro te den ben e si en”

Ester ben kon de na ini wan situwâsi di a no ben sabi kwetikweti. A ben de wan fu den „furu yongu uma” di sma ben tyari kon na wán fu ala sei fu a Gran Kownukondre Persia. A ben musu fu de so taki den uma disi ben e difrenti srefisrefi fu makandra, fu di den ben abi tra gwenti, den ben e taki difrenti tongo, èn den ben e tyari densrefi na tra fasi. A man di ben abi a frantwortu fu sorgu den yongu uma disi nen Hegai. Wan heri yari langa sma ben musu hari a skin fu den uma disi nanga switismeri oli, so taki den ben e kon moro moi (Ester 2:8, 12). Kande a situwâsi fu den uma disi ben e meki den prakseri soso fu moi densrefi. A ben kan pasa makriki tu taki den kisi bigifasi èn taki den strei nanga makandra. Sortu krakti dati ben abi tapu Ester?

A no de fu taki dati Mordekai ben e broko en ede srefisrefi nanga Ester. Bijbel e taki dati ibri dei Mordekai ben e suku fu kon moro krosibei na a oso fu den uma, fu kon sabi fa a ben de nanga Ester (Ester 2:11). Te a ben kon yere wan tu sani fu Ester, kande fu di futuboi fu a kownu ben fruteri en, dan a ben musu fu de so taki a ben breiti nanga Ester. Fu san ede?

Hegai kon lobi Ester so te taki a ben e sori furu bun-ati gi en. A gi Ester seibi yongu uma di ben musu sorgu gi en, èn a gi en a moro bun presi na ini na oso fu den uma. Bijbel e taki srefi: „A heri pisi ten dati, sma ben kon lobi Ester moro nanga moro te den ben e si en” (Ester 2:9, 15). A de so taki ala sma ben lobi Ester soso fu di a ben moi so? Nôno, a no fu dati wawan.

Fu eksempre, Bijbel e taki: „Ester no taki fu en pipel, noso en famiri, bika Mordekai ben taigi en krin taki a no musu du dati” (Ester 2:10). Mordekai ben taigi en fu no fruteri sma taki a ben de wan Dyu, fu di a ben sabi taki den sma fu a kownu-oso fu Persia no ben lobi a pipel fu en. A no de fu taki dati a ben breiti di a kon sabi taki Ester ben tan sori taki a koni èn taki a ben tan gi yesi na en, aladi a no ben de na en.

Yonguwan na ini a ten disi kan gi den papa nanga mama prisiri tu, sosrefi den sma di e kweki den. Te den no de nanga den papa nanga mama, iya, srefi te den de nanga sma di no e gebroiki den frustan, di no e tyari densrefi bun, èn di e du ogri, toku den kan kakafutu gi den sma disi. Boiti dati den kan tai hori na den bun markitiki di den sabi. Te den e du dati, dan neleki Ester den e meki na ati fu a hemel Tata fu den prisiri.​—Odo 27:11.

Di a ten doro taki Ester ben musu go na fesi a kownu, dan a kisi na okasi fu aksi wan tu sani gi ensrefi, kande fu meki ensrefi kon moro moi. Fu di a no ben abi bigi-ai, meki a no aksi nowan sani, boiti den sani di Hegai ben taigi en fu aksi (Ester 2:15). Kande a kon frustan taki a moi fu en wawan no ben nofo fu meki a kownu lobi en. Na presi fu dati a ben si taki a ben o moro bun fu abi sakafasi, fu di furu fu den uma drape no ben de so. A ben abi leti fu denki so?

A tori e taki: „Kownu ben kon lobi Ester moro ala den tra uma. Dati meki a ben e prisiri moro nanga Ester èn a ben e sori en bun-ati moro leki iniwan fu den tra yongu uma. Ne Kownu teki a spesrutu tai-ede di na uma fu wan kownu gwenti weri èn a poti en na tapu na ede fu Ester. Na so Ester tron na uma fu Kownu na presi fu Fasti” (Ester 2:17). A ben musu fu muilek gi a Dyu meisje disi di ben abi sakafasi fu fiti ensrefi na a nyun situwâsi disi. Iya, a ben de a nyun wefi fu a kownu, a wefi fu a moro makti man na grontapu na a ten dati! A ben de so taki a nyun posisi fu en ben frei go na en ede èn a meki taki a kisi bigifasi?

Nôno, kwetikweti! Ester ben tan gi yesi na en kweki papa, Mordekai. A no fruteri nowan sma taki a ben de wan Dyu. Di Mordekai kon yere taki sma ben wani kiri Ahasferos, dan Ester warskow a kownu fu a sani disi, soleki fa Mordekai ben taigi en. Na so den grabu den man dati (Ester 2:20-23). Ester tan sori sakafasi, a tan gi yesi, èn na so a sori bribi na ini a Gado fu en. Na ini a ten disi sma no lobi gi yesi, ma furu fu den trangayesi èn den e opo densrefi teige trawan.

Ester sori bribi di a kisi tesi

Wan man di nen Haman, ben kisi wan hei posisi na ini na oso fu Ahasferos. A kownu ben poti en leki a fosi minister, èn na so a ben tron a moro prenspari raiman fu a kownu. Baka a kownu, a ben abi a moro bigi makti na ini a gran kownukondre. A Kownu ben meki wan wèt srefi taki ala sma di ben e si a heiheiman disi ben musu boigi gi en (Ester 3:1-4). A sani dati ben de wan problema gi Mordekai. A ben e bribi taki a fiti fu gi yesi na a kownu, solanga a no ben trangayesi Gado. Haman ben de wan „bakapikin fu Agak”, a kownu fu den Amalèksma di Gado ben taigi a profeiti Samuel fu kiri (1 Samuel 15:33). Den Amalèksma ben takru so te taki den ben tron feanti fu Yehovah nanga Israel. Gado ben krutu den Amalèksma (Deuteronomium 25:19). * Fa wan Dyu di ben e gi yesi na Gado, ben kan boigi gi wan Amalèksma di ben abi wan hei posisi na ini a kownu-oso? Mordekai no ben kan du dati. Fu dati ede a tan weigri fu boigi gi Haman. Te na a dei fu tide, man nanga uma di abi bribi e tan hori densrefi na wan gronprakseri di skrifi na ini Bijbel, srefi te den ben kan lasi den libi. A gronprakseri dati e taki: „Fu di Gado na wi tiriman, meki wi musu gi yesi na en moro leki na libisma.”​—Tori fu den apostel 5:29.

Haman ben atibron srefisrefi. Fu dati ede, a no ben wani kiri Mordekai wawan, ma a ben wani kiri a heri pipel fu en! Haman fruteri a kownu takru sani fu den Dyu. Sondro taki a kari a nen fu den, a taki dati den ben de wan wisiwasi pipel ’di ben e tan na ini ala den kontren na ini a kondre, èn di no ben e moksi nanga den tra pipel’. Fu meki en moro ogri, a ben taki dati den no ben e gi yesi na den wèt fu a kownu èn taki den ben de ogri-ati sma di ben e opo densrefi teige a tiri fu en. A ben taki dati a ben o pai den wrokoman fu Kownu furu moni fu kiri ala den Dyu na ini a kownukondre. * Kownu Ahasferos gi Haman en linga leki buweisi taki a ben e horibaka gi iniwan bosroiti di a ben teki.​—Ester 3:5-10.

Heri esi boskopuman ben rèi esi-esi nanga asi go na ala sei fu a gran kownukondre fu panya a boskopu taki den Dyu kisi dedestrafu. Prakseri fa a boskopu dati seki sma di a doro te na Yerusalem pe wan tu Dyu di ben komoto na katibo na ini Babilon ben e du tranga muiti fu bow a foto baka di no ben abi skotu fu kibri den. Fu di a sani disi ben e gi Mordekai broko-ede, meki a weri den krosi di sma gwenti weri te den e sari, èn a trowe asisi na tapu en ede. Dan a go na mindrisei fu a foto èn a bari krei bun tranga. Ma Haman go sidon dringi nanga Kownu, èn a no ben e du en noti taki a sani di a du ben meki den Dyu nanga tra sma na ini Susan sari so.​—Ester 3:12–4:1.

Mordekai ben sabi taki a ben musu du wan sani. Ma san a ben kan du? Ester ben yere taki a ben de nanga bigi broko-ede, èn a seni krosi gi en. Ma Mordekai no ben wani a trowstu fu en. Kande a ben aksi ensrefi langa ten kaba fu san ede en Gado, Yehovah, ben gi pasi taki sma teki en lobi Ester puru na en fu meki a tron a kownu uma fu wan tiriman di no ben e dini a tru Gado. Now a ben e kon na krin fu san ede Gado ben gi pasi taki dati pasa. Mordekai ben seni boskopu gi a kownu uma Ester, fu begi en fu taki nanga a kownu èn fu opo taki gi „en pipel”.​—Ester 4:4-8.

A ben musu fu de so taki Ester ben e senwe srefisrefi di a yere a boskopu dati. A sani disi ben o de wan bigi tesi gi en. A ben frede èn a meki Mordekai kon sabi dati. A memre Mordekai na a wèt fu a kownu di ben taki dati wan sma di ben kon na fesi a kownu sondro taki a kari en, ben o kisi dedestrafu. Soso te a kownu ben o langa en gowtu tiki gi en, dan a sma dati ben o tan na libi. Fa sani ben o waka gi Ester? A ben kan fruwakti taki so wan sani no ben o miti en, spesrutu te a ben prakseri san ben pasa nanga Fasti di a no ben kon di a kownu seni kari en? A ben taigi Mordekai taki a kownu no ben seni kari en 30 dei kaba! Te yu luku en bun, dan wi kan frustan taki a ben aksi ensrefi efu a kownu disi di ben kenki en prakseri ibri tron baka, ben lobi en ete. *​—Ester 4:9-11.

Mordekai taigi Ester krin san a ben musu du, soso fu tranga a bribi fu en. A ben taigi en taki efu a no ben o du noti fu yepi den Dyu, dan den ben o kisi frulusu na wan tra fasi. Ma fa a ben kan fruwakti taki a ben o tan na libi te a frufolgu ben o kon moro hebi? Mordekai sori taki a ben abi wan tranga bribi na ini Yehovah, di no ben o gi pasi noiti taki sma kiri a pipel fu en èn taki den pramisi fu En no kon tru (Yosua 23:14). Dan Mordekai aksi Ester: „Kande na fu dati ede yu tron na uma fu Kownu, so taki yu kan yepi yu pipel now” (Ester 4:12-14). Mordekai ben e frutrow dorodoro na tapu en Gado, Yehovah. Wi e du dati tu?​—Odo 3:5, 6.

A bribi fu en ben tranga moro leki a frede di a ben frede fu dede

A prenspari momenti ben doro gi Ester fu du wan sani. A taigi Mordekai fu aksi den kondreman fu en fu faste dri dei makandra nanga en. Na a kaba fu a boskopu fu en a taki wan sani di sma e memre te na a dei fu tide leki wan sani di e sori a bribi nanga a deki-ati fu wan sma. A ben taki: „Efu mi musu dede, dan meki mi dede” (Ester 4:15-17). A weri den moro moi krosi di wan kownu uma ben kan weri, fu meki taki a kownu feni en bun. Ne a go.

Soleki fa wi si na a bigin fu na artikel disi, Ester ben e waka go na ini a fesidyari fu a kownu-oso. Wi kan frustan fa a ben e frede èn fa a ben e begi fayafaya, fu gi ensrefi deki-ati. A go na ini a fesidyari pe a ben kan si Ahasferos na tapu en kownusturu. Kande a ben pruberi fu si na en fesi fa a ben e firi. Efu a ben de so taki Ester ben musu wakti, dan kande a ben gersi leki a wakti bun langa. Ma te fu kaba en masra si en. A no de fu taki dati a no ben fruwakti fu si Ester, ma en fesi kon kenki èn a ben de fu si taki a no ben atibron. Ne a langa en gowtu tiki gi en.​—Ester 5:1, 2.

Ester ben kisi okasi fu taki. A ben opo taki gi en Gado nanga en pipel. Fu di a sori bribi, meki a de wan moi eksempre gi ala futuboi fu Gado te na ini a ten disi. Ma Ester no ben kaba, a ben o abi fu du moro ete. Fa a ben o man overtoigi a kownu taki Haman, a raiman fu en di a ben lobi, ben de wan ogri man? Fa a ben o man yepi fu frulusu a pipel fu en? Wi o luku den aksi disi na ini wan tra artikel.

[Futuwortu]

^ paragraaf 4 Sma e bribi taki Ahasferos ben de Serkses I, di ben e tiri a Gran Kownukondre Persia na a bigin fu a di fu feifi yarihondro fosi Krestes.

^ paragraaf 24 A kan taki Haman ben de wan fu den lastiwan fu den Amalèksma, fu di den wan di ben tan abra fu a pipel dati ben kisi pori na a ten fu Kownu Heskia.​—1 Kroniki 4:43.

^ paragraaf 25 Haman ben gi a kownu 342.000 kilo solfru, èn dati na milyunmilyun Amerkan dala na ini a ten disi. Efu a tru taki Ahasferos ben de Serkses I, dan a ben musu fu breiti nanga a moni fu Haman. Serkses ben lasi bun furu moni fu di a ben lasi a feti nanga den Grikisma, èn soleki fa a sori, dati ben de fosi a trow nanga Ester.

^ paragraaf 28 Sma ben sabi Serkses I leki wan kownu di ben e kenki en prakseri ibri tron baka, èn di ben e kisi atibron esi-esi. A Griki historia skrifiman Herodotus, skrifi wan tu sani di ben e sori fa a feti fu Serkses nanga Grikikondre ben waka. A kownu ben gi a komando fu poti sipi sei na sei leki wan pondo-broki na ini a pisi watra di nen Hellespont. Di wan bigi winti pori a pondo-broki, dan a meki sma koti na ede puru fu den man di ben meki a broki disi. Boiti dati, a meki sma wipi a watra aladi den ben e leisi wan boskopu nanga tranga sten fu kosi a watra. A sani disi ben de fu strafu a watra. Na a srefi pisi ten dati, di wan gudu man ben begi en fu no meki a manpikin fu en go na ini a legre, dan Serkses meki sma koti a manpikin fu a man disi na tu, èn leki warskow a meki den poti a dedeskin na wan presi pe ala sma ben kan si en.

[Prenki na tapu bladzijde 19]

Mordekai ben abi leti fu prisiri nanga a kwekipikin fu en

[Prenki na tapu bladzijde 20]

Ester ben sabi taki sakafasi nanga koni ben prenspari moro wan moi fesi nanga wan moi skin

[Prenki na tapu bladzijde 22, 23]

Ester ben kibri a pipel fu Gado aladi a ben kan lasi en libi