Tekelela Ripfumelo Ra Vona

U Yime A Tiyile Hikwalaho Ka Vanhu Va Xikwembu

ESTERE u ringete ku rhurisa mbilu yakwe loko a ri karhi tshinelela exivaveni xa xigodlho xa Xuxani. A swi nga olovi. Swilo hinkwaswo leswi a swi ri eka xigodlho—mimpfampfarhuto ya xona leyi khavisiweke hi swifaniso swa tinkuzi, vacopi, makhumbi lama pendiweke hi pende yo hatima, ribye ra xona ni swifaniso leswi kokaka mahlo ni ku leha ka xona loku a ku hundza ni Tintshava ta Zagroso leti tshamaka ti ri ni gamboko leti nga ekusuhi ni nambu wa Choaspes—a swi endleriwe ku komba muendzi un’wana ni un’wana matimba ya wanuna loyi a a ta hlangana na yena, loyi a a tivitana “hosi leyikulu.” Nakambe wanuna yoloye a ri nuna wakwe.

Vona ndlela leyi Ahasuwerusi a hambane ha yona ni wanuna un’wana ni un’wana loyi nhwana wo tshembeka wa Muyuda a ta va a n’wi languterile! * U tikombe a nga ri xikombiso lexinene ku fana na Abrahama, wanuna loyi hi ku titsongahata a amukeleke nkongomiso wa Xikwembu wa leswaku a yingisa Sara nsati wakwe. (Genesa 21:12) Hosi a yi nga tivi nchumu hi Xikwembu xa Estere, ku nga Yehovha, kumbe Nawu Wakwe. Ahasuwerusi a wu tiva nawu wa le Peresiya, ku katsa ni nawu lowu yirisaka leswi Estere a lava ku swi endla. A wu ri wihi nawu wa kona? Nawu a wu vula leswaku munhu un’wana ni un’wana loyi a humelelaka emahlweni ka hosi ya le Peresiya yi nga rhanganga yi n’wi vitana, a faneriwa hi rifu. Estere a nga vitaniwanga, kambe nilokoswiritano a a ya eka hosi. Loko a ri ekusuhi ni ku fika exivaveni xa le ndzeni, laha a ta voniwa exiluvelweni xa hosi, a nga ha va a swi xiyile leswaku a yela ku ya fa.—Estere 4:11; 5:1.

Ha yini a tihoxa ekhombyeni ro tano? Naswona hi nga dyondza yini eka ripfumelo leri xiyekaka ra wansati loyi? Xo sungula, a hi voneni ndlela leyi Estere a kumeke xikhundlha lexi nga tolovelekangiki xa ku va hosi ya xisati ya le Peresiya.

“Xivumbeko Xo Saseka”

Estere a nga ri na vatswari. A hi tivi swo tala hi vatswari lava n’wi thyeke vito ra Hadasa, ku nga vito ra Xiheveru leri vulaka “myrtle,” ku nga nsinya lowu rhandzekaka lowu humesaka swiluva swo basa. Loko vatswari va Estere va fa, un’wana wa maxaka yakwe, wanuna wa musa loyi vito rakwe ku nga Mordekayi, u n’wi twele vusiwana. A ku ri muzala wakwe, kambe Mordekayi a dyuharile swinene. U teke Estere a n’wi yisa ekaya rakwe naswona u n’wi khome tanihi n’wana wakwe wa nhwanyana.—Estere 2:5-7, 15.

Mordekayi na Estere a va tshama emutini wolowo wa le Peresiya tanihi Vayuda lava humaka evuhlongeni, laha a va fanele va langutana ni ku deleriwa lokukulu ka vukhongeri bya vona ni Nawu lowu a va ringeta ku wu landzela. Kambe Estere hakunene u tshinele ekusuhi ni muzala wakwe loko a n’wi dyondzisa malunghana na Yehovha, Xikwembu xa musa lexi kutsuleke vanhu va xona eka maxangu minkarhi yo tala leyi nga hundza—naswona a ta tlhela a endla tano. (Levhitika 26:44, 45) Swi le rivaleni leswaku rirhandzu leri Estere na Mordekayi a va ri na rona ri ye ri kula naswona va ye va tshembana swinene.

Swi tikomba onge Mordekayi a tirha tanihi un’wana wa vatirhela-mfumo va le xigodlhweni  xa Xuxani, nkarhi na nkarhi a tshama enyangweni ya xona ni malandza man’wana ya hosi. (Estere 2:19, 21; 3:3) A hi swi tivi leswi Estere a nga swi endla loko a ha ri n’wana, hambileswi swi vonakaka swi nga bihanga ku vula leswaku u khathalele muzala wakwe kahle ni kaya rakwe, leri swi nga ha endlekaka leswaku a ku ri kaya leritsongo eka miti ya swisiwana ya kwalaho edorobeni leri a ri ri ekusuhi ni nambu eka xigodlho xa le vuhosini. Kumbexana u tiphine hi ku ya emakete wa le Xuxani, laha vafuri va nsuku, vafuri va silivhere ni vaxavisi van’wana a va kombisa swilo leswi a va swi xavisa. Estere a nga swi anakanyanga leswaku swilo sweswo swa vulovolovo endzhakunyana a swi ta va leswi tolovelekeke eka yena; a nga swi tivi leswaku vumundzuku byi n’wi khomele yini.

Hosi Ya Xisati Yi Siviwa Hi Yin’wana

Siku rin’wana, Xuxani a ri karhi a vulavula hi mpfilumpfilu leyi a yi ri eku endlekeni endlwini ya hosi. Enkhubyeni laha Ahasuwerusi a ri karhi a amukela vanhu vakwe lava tlakukeke hi swakudya swa vulovolovo ni vhinyo, hosi yi endle xiboho xo vitana hosi ya yona yo saseka ya xisati, ku nga Vhaxiti, leyi a yi karhi yi dya etlhelo ni vavasati. Kambe Vhaxiti u arile ku ta. Leswi hosi a yi khomisiwe tingana ni ku hlundzuka, yi kombele vatsundzuxi va yona ndlela leyi Vhaxiti a faneleke a xupuriwa ha yona. Vuyelo byi ve byihi? Hosi yi vule leswaku a nga ha ri hosi ya xisati naswona ku nga ri khale u ta siviwa hi hosi yin’wana ya xisati. Malandza ya hosi ma sungule ku lava vanhwanyana vo saseka etikweni hinkwaro; eka vanhwana lava lavatsongo hosi a yi ta hlawula hosi ya xisati leyintshwa.—Estere 1:1–2:4.

Hi mahlo ya mianakanyo a hi voneni Mordekayi hi rirhandzu a honolele Estere nkarhi na nkarhi naswona a tikomba a ri ni ku tibuma ni ku vilela leswaku muzala wakwe lontsongo a kurile naswona a a languteka a sasekile. Ha hlaya: “Nhwanyana loyi a a ri ni xivumbeko xo saseka a tlhela a languteka.” (Estere 2:7) Ku saseka swa amukeleka, kambe swi fanele swi fambisana ni vutlhari ni ku titsongahata. Loko swi nga ri tano, ku nga hundzuka vuhava, ku tikukumuxa ni mikhuva yin’wana yo biha ya mbilu. (Swivuriso 11:22) Xana u tshame u vona sweswo swi humelela? Emhakeni ya Estere, xana ku saseka a swi ta hundzuka yini—nchumu lowu a wu ta n’wi pfuna kumbe nchumu lowu a wu ta n’wi endla a va munhu wo biha? A swi ta vonaka hi ku famba ka nkarhi.

Malandza ya hosi ma vone Estere. Ma n’wi tekile eka Mordekayi ma famba na yena exigodlhweni xo saseka lexi nga etlhelo ka nambu. (Estere 2:8) Swi nga ha endleka leswaku a swi va tikela havumbirhi bya vona leswaku u fanele a famba, hikuva havumbirhi bya vona a va fana ni tatana ni n’wana. Mordekayi a ta va a nga pfumelanga leswaku n’wana wakwe wa nhwanyana loyi a nga lo n’wi kurisa a tekana ni munhu un’wana ni un’wana la nga riki mupfumeri, hambi ku ri hosi, kambe maendlelo a ma nga ri ematimbeni yakwe. Hi ntsako, wa nga vona ndlela leyi ha yona Estere a nga vaka a yingise marito ya Mordekayi ya xitsundzuxo loko a nga si famba! Loko a ri karhi a yisiwa exigodlhweni xa Xuxani, mianakanyo yakwe a yi ri ni swivutiso swo tala. I vutomi bya njhani lebyi a ta langutana na byona?

 U Kume Ku Tsakeriwa Eka “Un’wana Ni Un’wana Loyi A A N’wi Vona”

Estere u tivone a ri karhi a kombiwa misava leyi hakunene yi nga yintshwa naswona yi nga tolovelekangiki eka yena. A ri exikarhi ka ‘vanhwanyana vo tala’ lava hlengeletiweke va huma etindhawini ta le kule ta Mfumo wa Peresiya. Swi nga ha endleka leswaku mindhavuko ya vona, tindzimi ni malangutelo ya vona a swi hambane ngopfu. Leswi a va languteriwa hi mutirhela-mfumo loyi a vitaniwaka Hegayi, vanhwana lava a va fanele va ya eka vutshunguri lebyi dzikeke bya vumbhuri, nongonoko lowu tekaka lembe lowu katsaka ku kandziwa ka miri hi mafurha yo nun’hwela. (Estere 2:8, 12) Hi ku olova, ndhawu yoleyo ni vutomi bya kona swi nga hava swi endle leswaku vanhwana volavo va anakanya hi ku saseka ka vona, ku katsa ni ku tibuma ni ku phikizana. Xana Estere u khumbeke njhani?

Ku hava ni un’we emisaveni loyi a khathala hi Estere ku fana na Mordekayi. Hi hlaya leswaku siku ni siku, a hundza hi le kusuhi ni yindlu ya vavasati naswona a lava ku tiva loko Estere a hanye kahle. (Estere 2:11) Loko rungula ro karhi a nga ri twisisi, kumbexana hi nkarhi lowu malandza a ma tirha swin’we emutini, a nga ha va a tibumile tanihi tatana. Ha yini?

Estere u tsakise Hegayi lerova u n’wi khome hi musa wa rirhandzu, a n’wi nyika nkombo wa malandza ya vanhwanyana ni ndhawu ya kahle endlwini ya vavasati. Rungula ri tlhela ri vula leswi: “Nkarhi hinkwawo Estere a a hambeta a kuma tintswalo ematihlweni ya un’wana ni un’wana loyi a a n’wi vona.” (Estere 2:9, 15) Xana ku saseka hi kona ku tsakiseke un’wana ni un’wana swinene? Nikatsongo, a ku ri ni swin’wana eka Estere ku tlula sweswo.

Hi xikombiso, ha hlaya: “Estere a nga vulavulanga hi varikwavo kumbe hi maxaka yakwe, hikuva Mordekayi u n’wi lerisile leswaku a nga vulavuli hi vona.” (Estere 2:10) Mordekayi u lerise nhwana leswaku a tlhariha malunghana ni ndhavuko wakwe wa Xiyuda; a swi kanakanisi leswaku u swi vonile leswaku van’wana va yindlu ya vuhosi ya le Peresiya a va ri ni xihlawuhlawu lexikulu eka vanhu va ka vona. Wa nga vona ntsako lowu a veke na wona loko a twa leswaku sweswi, hambileswi Estere a nga ha tshami na yena a hambeta a kombisa vutlhari lebyi fanaka ni moya wo yingisa!

Hilaha ku fanaka, namuntlha vantshwa va nga tsakisa timbilu ta vatswari va vona ni vanhu lava va hlayisaka. Loko va nga ha ri emavokweni ya vatswari va vona—hambiloko va rhendzeriwe hi vanhu lava nga riki vanene, lava nga ni mahanyelo yo biha  kumbe tihanyi—va nga swi kota ku hlula minkucetelo yo biha naswona va namarhela milawu leyi va swi tivaka leswaku yi lulamile. Loko va endla tano, ku fana na Estere, va endla leswaku mbilu ya Tata wa vona wa le tilweni yi tsaka.—Swivuriso 27:11.

Loko nkarhi wu fika wa leswaku Estere a tisiwa eka hosi, u nyikiwe ntshunxeko wo hlawula nchumu wun’wana ni wun’wana lowu a ta wu lava, kumbexana leswaku a ta sasekisa miri wakwe. Hikwalaho ko landzela xitsundzuxo xa Hegayi, a nga kombelanga nchumu eka swilo leswi a nyikiwe swona. (Estere 2:15) U xiye leswaku ku saseka ntsena a ku nge tsakisi mbilu ya hosi; ku ringanisela ni moya wo titsongahata swi ta kombisa ntirho lowukulu exivaveni xexo. Xana a tiyisile?

Rungula ri ri: “Hosi yi rhandza Estere ku tlula vavasati lavan’wana hinkwavo, lerova a kuma tintswalo letikulu ni musa wa rirhandzu emahlweni ka yona ku tlula vanhwana lavan’wana hinkwavo. Hiloko yi n’wi vehela xifunengeto xa nhloko xa vuhosi enhlokweni yakwe kutani yi n’wi endla hosi ya xisati ematshan’weni ya Vhaxiti.” (Estere 2:17) Swi nga ha va swi tikile eka nhwana loyi wo titsongahata wa Muyuda ku pfumelelana ni ku cinca ka vutomi—a ri hosi ya xisati leyintshwa, nsati wa mufumi la tlakukeke emisaveni hi nkarhi wolowo! Xana xikhundlha xakwe lexintshwa xi endle leswaku a tikukumuxa?

A swi tano! Estere u hambete a yingisa tata wakwe wa muwundli, ku nga Mordekayi. Estere a hamba a vulavurisana ni Vayuda exihundleni. Loko Mordekayi a kume ndlela yo dlaya Ahasuwerusi, Estere u yise xilemukiso eka hosi naswona rhengu ri tsandzekile. (Estere 2:20-23) U hambete a kombisa ripfumelo eka Xikwembu xakwe hi ku va a kombisa ku titsongahata ni moya wo yingisa. Namuntlha, ku yingisa a swi tekiwi swi ri swa nkoka; ku nga yingisi ni ku xandzuka swo va tshamelo maxelo. Kambe vanhu lava nga ni ripfumelo ra xiviri va yingisa ku fana na Estere.

Ripfumelo Ra Estere Ri Ringiwa

Wanuna loyi a vuriwaka Hamani u vekiwe exikhundleni exivaveni xa Ahasuwerusi. Hosi yi veke Hamani leswaku a va holobye-nkulu, yi n’wi endla mutsundzuxi wa yona wo sungula ni ku va mukongomisi wa yona wa vumbirhi emfun’weni. Nakambe hosi yi tlhele yi lerisa leswaku hinkwavo lava vonaka mukongomisi loyi la tlakukeke va fanele va n’wi nkhinsamela. (Estere 3:1-4) Nawu lowu eka Mordekayi a wu tikomba wu tika. A pfumela ku yingisa hosi kambe ku nga ri emhakeni ya leswaku a nga xiximi Xikwembu. Phela, Hamani a ri “Muagaga.” Leswi vulaka leswaku entiyisweni a ri ntukulu wa Agaga, ku nga hosi ya Muamaleke loyi a dlayiweke hi muprofeta wa Xikwembu Samuwele. (1 Samuwele 15:33) Vaamaleke a ku ri vanhu vo homboloka hikuva va tiendle valala va Yehovha na Israyele. Vaamaleke va avanyisiwe hi Xikwembu. * (Deteronoma 25:19) Xana Muyuda la tshembekeke a nga n’wi nkhinsamela njhani Muamaleke wa le vuhosini? Mordekayi a nga ta swi endla sweswo. U arile. Ninamuntlha, vavanuna ni vavasati lava nga ni ripfumelo va veka vutomi bya vona ekhombyeni leswaku va namarhela nawu lowu nge: “Hi fanele ku yingisa Xikwembu tanihi mufumi ku tlula vanhu.”—Mintirho 5:29.

Hamani a hlundzukile. Kambe hambileswi a kume ndlela yo dlaya Mordekayi a swi nga enelanga eka yena. A tiyimisele ku dlaya vanhu hinkwavo va ka va Mordekayi! Hamani u vulavule na hosi, a endla leswaku Vayuda va languteka va bihile emahlweni ka yona. Ematshan’weni yo swi hlamusela hi ndlela leyi nga swi vekiki erivaleni, u vule leswaku a va nga pfuni nchumu, i vanhu “lava hangalakeke naswona va taleke exikarhi ka vanhu.” Xo biha no tlurisa, u vule leswaku a va yingisanga nawu wa hosi; a va ri vaxandzuki lava nga ni khombo. U ringanyete ku humesa minyikelo eka vuhlayiselo bya mali ya hosi, mali yo tala leyi a yi ta xava swilo swo dlaya Vayuda emfun’weni. * Ahasuwerusi u nyike Hamani xingwavila xakwe xa vuhosi leswaku a tiyisekisa nawu wun’wana ni wun’wana lowu a ri na wona emianakanyweni.—Estere 3:5-10.

Hi ku hatlisa varhumiwa a va ri karhi va tsutsuma hi tihanci eka xiphemu xin’wana ni xin’wana xa mfumo, va ri karhi va tivisa rifu eka Vayuda.  Anakanya loko mpfumawulo wa ku huwelela koloko wu fika etindhawini ta le kule ta Yerusalema, laha masalela ya Vayuda lava vuyeke hi le vuhlongeni eBabilona a va ri karhi va kulula va n’watseka leswaku va pfuxeta muti lowu a wu nga ri na makhumbi yo va sirhelela. Kumbexana Mordekayi a anakanya ha vona, swin’we ni vanghana vakwe ni maxaka yakwe ya le Xuxani, loko a twa timhaka leti vavaka. Hikwalaho ka gome, u handzule tinguvu takwe, a ambala nguvu yo khwaxa a tlhela a tola nkuma enhlokweni yakwe kutani a bokoxela a ri exikarhi ka muti. Hambiswiritano, Hamani u lunghiselele swo nwa ni hosi, a ri nga n’wi tovi helo gome leri a ri vangeleke Vayuda vo tala ni vanghana va vona va le Xuxani.—Estere 3:12–4:1.

Mordekayi a swi tiva leswaku u fanele a teka goza. Kambe, xana a ta endla yini? Estere u twe hi ta maxangu yakwe kutani a n’wi rhumela swiambalo, kambe Mordekayi u arile. Kumbexana a ku ri khale a ri karhi a tivutisa leswaku ha yini Xikwembu xakwe, ku nga Yehovha, xi pfumelele Estere la rhandzekaka leswaku a tekiwa eka yena kutani a endliwa hosi ya xisati ya mufumi wa vahedeni. Xivangelo xa kona xi lo dla, erivaleni. Mordekayi u rhumele rungula eka hosi ya xisati, a kombela Estere leswaku a ya vulavula na hosi, a yimela “vanhu va ka vona.”—Estere 4:4-8.

Estere u fanele a khomiwe hi rhumbyana loko a twa rungula rero. Lowu a ku ri ndzingo lowukulu wa ripfumelo rakwe. A chava, hilaha a swi kombiseke hakona loko a hlamula Mordekayi. U n’wi tsundzuxe hi nawu wa hosi. Loko munhu a ya emahlweni ka hosi yi nga n’wi vitananga a dlayiwa. Loko ntsena hosi yi n’wi tlakusela nhonga ya yona ya vuhosi ya nsuku mudyohi a ta va a sirhelelekile. Xana Estere a ri ni xivangelo xo langutela leswaku hi musa u ta sirheleriwa, ngopfu-ngopfu hileswi a voneke leswi Vhaxiti a endliweke swona loko a ale ku ya emahlweni ka hosi loko a komberiwe ku endla tano? U byele Mordekayi leswaku hosi a yi nga n’wi vitananga ku ringana masiku ya 30! Leswi a yi nga n’wi vitananga ku ringana nkarhi wo leha,  a nga ha va a tivutisile loko ku ri leswaku hosi a ya ha n’wi tsakela. *—Estere 4:9-11.

Mordekayi u hlamule a tiyimiserile leswaku a ta seketela ripfumelo ra Estere. U n’wi tiyisekise leswaku loko o tsandzeka ku teka goza, ku ponisiwa ka Vayuda ku ta huma eka xihlovo xin’wana. Kambe, xana Estere a ta langutela ku tsetseleriwa loko nxaniso wu fika? Mordekayi u kombise ripfumelo rakwe leri tiyeke eka Yehovha, loyi a nga ta ka a nga pfuki a pfumelele vanhu Vakwe leswaku va lovisiwa ni switshembiso Swakwe leswaku swi nga hetiseki. (Yoxuwa 23:14) Mordekayi u vutise Estere a ku: “I mani la tivaka leswaku lowu hi wona nkarhi wa leswaku u kuma ku fundzheka ka le vuhosini?” (Estere 4:12-14) Mordekayi a tshembela eka Xikwembu xakwe hi ku helela, ku nga Yehovha. Xana na hina hi endla hilaha ku fanaka?—Swivuriso 3:5, 6.

Ripfumelo Leri Tiyeke Ku Tlula Ku Chava Rifu

Nkarhi wo tika eka Estere a wu fikile. U kombele Mordekayi leswaku a ya hlengeleta Vayuda leswaku va tsona swakudya swin’we na yena ku ringana masiku manharhu naswona ripfumelo ni xivindzi xakwe swi endle leswaku a gimeta hi ku vula marito lama phindhiweke ko tala eka malembe-xidzana lama nga landzela lama nge: “Loko ndzi fanele ndzi lova, ndzi fanele ndzi lova.” (Estere 4:15-17) Swi nga ha endleka leswaku u fanele a khongele hi ku phindha-phindha eka masiku wolawo manharhu ku tlula leswi a nga tshama a khongerisa xiswona evuton’wini byakwe. Kambe eku heteleleni, nkarhi wu fikile. U ambale swiambalo swakwe swo saseka swinene swa le vuhosini, a endla hinkwaswo leswi a nga swi kotaka leswaku a amukeleka eka hosi. Kutani a ya eka hosi.

Hilaha swi hlamuseriweke hakona eku sunguleni ka xihloko lexi, Estere u ye exivaveni xa hosi. Hi nga ha ehleketa hi ku chava loku a ri na kona ni xikhongelo xa le mbilwini lexi a xi endla hi mbilu yakwe hinkwayo. U nghene exivaveni, laha a ta kota ku vona Ahasuwerusi exiluvelweni xakwe. Kumbexana u ringete ku vona ndlela leyi a titwa ha yona hi ku languta xikandza xakwe—a ri ni misisi leyi songaneke yi tlhela yi ringana ni malepfu lama tsemiweke kahle. Loko a fanele a rindza, swi nga ha endleka leswaku a twa onge u ta rindza hilaha ku nga heriki. Kambe endzhakunyana ka nkarhi, nuna wakwe u n’wi vonile. A swi kanakanisi leswaku u hlamarile, kambe u tlhele a verhama. Ahasuwerusi u khome nhonga yakwe ya vuhosi ya nsuku!—Estere 5:1, 2.

Estere u tsakeriwe hi vanhu va tlhela va n’wi yingisa. U yimele Xikwembu xakwe ni vanhu va ka vona, a veka xikombiso lexinene xa ripfumelo eka malandza hinkwawo ya Xikwembu ya le nkarhini wolowo. Kambe ntirho wakwe a ko va masungulo ntsena. Xana a ta yi khorwisa njhani hosi leswaku mutsundzuxi wa yona la rhandzekaka, Hamani, a ri mubihi la hlelaka swilo swi nga ri enawini? Xana a ta pfuna njhani leswaku a ponisa varikwavo? Swivutiso leswi hi ta swi kambisisa eka xihloko lexi landzelaka.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]

Mordekayi a ri ni xivangelo lexinene xo tibuma hi n’wana wakwe wa nhwana loyi a nga lo n’wi kurisa

[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]

Estere a swi tiva leswaku ku titsongahata ni vutlhari a swi ri swa nkoka swinene ku tlula ku languteka kakwe

[Xifaniso lexi nga eka matluka 22, 23]

Estere u veke vutomi byakwe ekhombyeni leswaku a sirhelela vanhu va Xikwembu