Jchanbetik li xchʼunel yoʼontone

La spakbe skʼoplal li steklumal Diose

KʼALAL yantik xnopaj batel ta yamakʼil spasobmantal li ajvalil ta jteklum Susae, li Estere chakʼ persa ti muʼyukuk kʼusi tsvul-o yoʼontone. Pe taje mu kʼunuk ta pasel, yuʼun li spasobmantal ajvalile toj yan sba ta kʼelel. Li kʼusi chkʼot ta jsatik ta anile jaʼ li yibel na lek bonbil ti pasbil ta ladriyoe —ti lokʼtabil vakaxetik ti oy xikʼe, leonetik xchiʼuk j-akʼ flechaetik—, li yoyaltak lek pasbil ta tone xchiʼuk li yan sba lokʼoletik ti patbilike. Li kastiyo taje toj yan sba yutsil ta kʼelel, te pasbil ta xokon toyol vitsetik ti pixil ta taiv ti Zagros sbie, ti lek yox tajek xvinaj te li ukʼum ti Coaspes sbie. Ti kʼuchaʼal la spasik li kastiyo taje jaʼ sventa snaʼik ti toj echʼ noʼox xuʼ yuʼun li yajvale. Li vinik ti chbat skʼopon li Estere jaʼ li Asueroe, ti sbiiltasoj sba kʼuchaʼal «mukʼta ajvalile» xchiʼuk xtok ti jaʼ smalal li Estere.

¡Jaʼ van smalal! Taje mi junuk van tukʼil judioal tseb tsnop ti jech tsta smalale. * Li Asueroe mi jsetʼuk tskʼan tskoʼoltajes sba jech kʼuchaʼal Abraham ti la xchʼunbe smantal Dios kʼalal albat ti akʼo xchikintabe li kʼusi chal yajnile, ti jaʼ li Sarae (Génesis 21:12). Li stuke jutuk o mi jsetʼuk snabe skʼoplal li Dios chichʼ ta mukʼ li Estere, ti jaʼ li Jeovae, xchiʼuk mu snabe li Smantaltake. Pe snaʼoj lek kʼusitik li mantaletik oy ta Persiae, ti chal ti mu stakʼ xichʼ pasel li kʼusi tskʼan tspas li yajnile: ti chbat ta stojolal li ajvalil ta Persia ti muʼyuk takbil ta ikʼele. ¡Li stojobil ti mu xchʼun mantale jaʼ ti chichʼ milele! Pe akʼo mi jech, li Estere ta xbat ta yut ti bu tspas mantal ajvalile xchiʼuk te la svaʼan sba ta yeloval, li kʼusi tskʼan tspase xuʼ jaʼ van te chakʼ-o sba ta milel (Ester 4:11; 5:1).

¿Kʼusi srasonal oy yuʼun ti jech chakʼ ta vokol xkuxlejal li jun ants ti solel mukʼ tajek xchʼunel yoʼontone? ¿Kʼusi xuʼ jchantik yuʼun? Sventa jnaʼtike, baʼyel jkʼeltik kʼuxi kʼot ta meʼ ajvalil ta Persia.

«Toj lec cʼupil sba»

Li Estere jaʼ meʼon tseb. Mu jnabetik mas ta sventa li stot smeʼe, kʼajomal noʼox jnaʼojtik ti Hadassá akʼbat sbie, ti jaʼ jech chichʼ albel ta hebreo li mirtoe, ti jaʼ kʼupil sba tsʼiʼlel ti sakik xniche. Kʼalal cham stot smeʼ li Estere, jun vinik ti Mardoqueo sbi ti jaʼ sprimoe, kʼuxubaj ta yoʼonton, vaʼun laj yikʼ batel ta naklej, li vinik taje mas xa ep sjabilal. La stsʼites tal kʼuchaʼal stseb stuk (Ester 2:5-7, 15).

Xchaʼvoʼalik te ikʼbilik batel ta Persia, li ta lum taje pʼajbilik ta skoj ti tukʼ yakʼoj sbaik li ta srelijionike xchiʼuk li ta Smantal judioetike. Li Estere albat yuʼun Mardoqueo li kʼusi spasoj Jeovae xchiʼuk ti jaʼ jun jkʼuxubinvanej Dios ti ep ta velta la skolta li steklumale xchiʼuk ti jutuk xa skʼan ti jech spas yan veltae, ta skoj li kʼusi alilanbate lik skʼan-o mas li sprimoe (Levítico 26:44, 45). Mu labaluk ta aʼiel ti lek xchiʼuk tukʼ skʼanoj sbaike.

 Yaʼeluk li Mardoqueoe, yichʼoj yabtel ta snail pasobmantal ta Susa, ti te nopem xaʼi chchotiik ta stiʼ xchiʼuk li yan xchiʼiltak ta abtele (Ester 2:19, 21; 3:3). Mu jnaʼtik lek kʼusi chabtelan ta stsebal li Estere, xuʼ van jaʼ tsventain li sprimoe xchiʼuk ti tspas li kʼusitik skʼan pasel ta snaʼike, li snaike xuʼ van te ta yosilal li jteklum ti abol sbae, li ta jot stiʼil ukʼume. Xuʼ van lek xaʼi chbat ta chʼivit te ta Susa ti bu oy jchonolajeletik ta kʼanal takʼin, sakil takʼin xchiʼuk li yan jchonolajeletik ti te chpʼolmajike. ¡Mu jsetʼuk snaʼoj ti skotol kʼakʼal jech ta skʼupin li kʼusitik kʼupilik sba taje! Ti vaʼ orae mu snaʼ li kʼusi chkʼot ta pasel ta stojolal ta mas jelavele.

Ch-och xkʼexol li meʼ ajvalile

Jun kʼakʼale, tanij batel jun aʼyej li ta jteklume: ¡oy kʼusi kʼot ta pasel li ta sna ajvalile! Kʼalal jaʼo yakalik spasel kʼin li bankilaletik ta pasobmantale, ch-uchʼbajik, chveʼik ta muil veʼliletik, vaʼun li Asueroe la stak ta ikʼel li kʼupil sba Vasti ti jaʼ li meʼ ajvalile, li Vastie yakalik spasel yan kʼin xchiʼuk li antsetike, pe muʼyuk la xchʼun li takel ta ikʼele. Solel kap tajek sjol li ajvalile. Ta skoj ti chopol laj yaʼi sbae, la sjakʼbe li yajtojobtasvanejtak kʼusi stojobil smul chakʼbeik. Li kʼusi kʼot ta nopel yuʼune jaʼ ti tsabe xkʼexole, tsaʼ yan meʼ ajvalil. Li yaj-abteltake lokʼ saʼik li mas kʼupil sba tojol tsebetik ta sjunul li bu sventainoj ajvalile, vaʼun jaʼ te tstʼuj bu junukal xuʼ chkʼot ta yajnil (Ester 1:1–2:4).

Kʼalal laj yaʼi li Mardoqueoe, xuʼ van mu xa snaʼ kʼusi tspas mi chmuyubaj o mi chat yoʼonton, yuʼun kʼalal tskʼel ti svaʼlej xa li sprimae oy kʼusi mu chʼunbaj ta xaʼi: jaʼ ti staoj xa svaʼleje... xchiʼuk ti toj kʼupil sba xtoke. Yuʼun li Vivliae xi chalbe skʼoplale: «Li tsebe toj lec cʼupil sba» (Ester 2:7). Ta melel, li Estere skʼan mas xakʼ ta ilel spʼijil xchiʼuk ti bikʼit chakʼ sbae. Yuʼun mi mu jechuk la spase, xuʼ jech xkʼot ta stojolal kʼuchaʼal li yan krixchanoetike, ti jaʼ chbat ta yoʼonton li kʼusi tskʼan stukike xchiʼuk ti toj mukʼ xa chaʼi sbaike (Proverbios 11:22). ¿Kʼusi van chkʼot ta stojolal li Estere? ¿Mi jaʼ noʼox van chloʼlavan ti kʼupil sba xvinaje? Taje te chvinaj mi echʼ kʼuk sjalile.

Pe kʼalal ilat yuʼun li yajtuneltak Asueroe, ikʼat lokʼel li ta snae, vaʼun laj yikʼik batel li ta jot stiʼil ukʼume, ti jaʼ li ta snaʼ ajvalile, jaʼ te bat yakʼik yoʼ bu oy li yan tsebetik ti chichʼik tʼujel yuʼun ajvalile (Ester 2:8). ¡Li Mardoqueoe toj kʼux van chaʼi ti la xchʼak sbaike yuʼun skʼanoj kʼuchaʼal stseb! Ta melel, mu skʼan ti xikʼ jun vinik ti maʼuk jchʼunolajele, akʼo mi jaʼ jun ajvalil, pe mu kʼusi xuʼ spas. Kʼalal skʼan toʼox xbate, la xchikinta lek li tojobtasel akʼbat yuʼun Mardoqueoe. Kʼalal ta sbelel xa jteklum Susa xbate tsnopilan kʼusi van chkʼot ta stojolal xchiʼuk kʼu van yelan li kuxlejal bu chbate.

«Toj lec cʼanbil ta scotol li bochʼotic laj yilique»

Kʼalal mu toʼox jaluk echʼeme, li Estere te xaʼox li ta achʼ lum ti mu xojtikine, te xchiʼukan epal tsebetik ti nom likemik tal ta yosilal Persiae. Ta  melel, skotol li tsebetike jeltos stalelalik, kʼusi nopem xaʼiik spasel xchiʼuk jeltos skʼopik. Skotol li tsebetik taje kʼelbilik ta jun yaj-abtel ajvalil ti Hegai sbie, jaʼ oy ta sba ti ta sjunuluk jabil xichʼik jaxbel muil poxiletik sventa kʼupil sba xvinajike (Ester 2:8, 12). ¿Kʼu van yelan chaʼi sbaik ta skoj ti lek chabibilik ta jyalele? Jech kʼuchaʼal nabil onoʼoxe, toj ep ti solel stuk xa noʼox chaʼi sbaike xchiʼuk tskʼanik ti toj echʼ xa noʼox kʼupil chaʼi sbaike. ¿Mi jaʼ van jech kʼot ta stojolal li Estere?

Li buchʼu mas chat yoʼonton ti oy kʼusi chopol xkʼot ta stojolale jaʼ li sprimoe, ti jaʼ li Mardoqueoe. Jujun kʼakʼal chnopaj bu kʼalal xuʼ yuʼun li bu oy li tsebetike yuʼun tskʼan tsnaʼ mi lek oy li Estere (Ester 2:11). Li kʼusi laj yaʼie xuʼ van albat yuʼun jun j-abtel, jaʼ yuʼun muyubaj-o xchiʼuk jun-o yoʼonton kom. ¿Kʼu yuʼun?

Li Estere toj lek yoʼonton, ta skoj taje la sta kʼuxubinel yuʼun li Hegaie: akʼbat vukvoʼ skiara xchiʼuk akʼbat stuk noʼox jech yavil li ta snail tsebetike. Pe taje maʼuk noʼox, yuʼun li Vivliae xi chale: «Toj lec cʼanbil ta scotol li bochʼotic laj yilique» (Ester 2:9, 15). ¿Kʼu yuʼun toj lek ilat? ¿Mi jaʼ van ti toj echʼ noʼox kʼupil sbae? Moʼoj. Yuʼun li Estere, maʼuk noʼox ti kʼupil sba sate.

Jkʼeltik kʼusi chal li Vivliae: «Li Estere muʼyuc laj yal bu slumal, xchiʼuc bochʼo yutsʼ yalaltac, yuʼun li Mardoqueoe yalojbe onoʼox ti mu me xal bu liqueme» (Ester 2:10). Jech kʼuchaʼal chkiltike, li sprimoe yaloj ti mu xal ti ta Judea likeme, yuʼun snaʼoj ti muʼyuk lek ch-ilatik yuʼun li ajvalil ta Persiae. Jamal xvinaj, manchuk mi muʼyuk te li sprimoe, li Estere pʼij xchiʼuk chchʼunbe-o li smantale. ¡Xmuyubaj-o van tajek li Mardoqueoe!

Li avie, li totil meʼiletik o li buchʼutik chkʼelvanike ta me xmuyubajik kʼalal lek snaʼ xchʼunik mantal li kerem tsebetike, akʼo mi muʼyuk te kʼelbilik. Bakʼintike xuʼ van xchiʼinik li buchʼutik mu kʼusi skʼanike, ti jaʼ batem ta yoʼontonik li mulivajele xchiʼuk li majbaile, xuʼ me stsal yuʼunik li kʼusitik chopolik taje xchiʼuk ti jaʼ spasik li kʼusi oy ta sbaik spasele. Mi jech tspasik kʼuchaʼal Estere chmuyubaj tajek yuʼunik li Stotik ta vinajele (Proverbios 27:11).

Kalbetik to skʼoplal li Estere. Kʼalal kʼot yorail ti chbat yakʼ sba ta ilel ta stojolal li ajvalile xuʼ stʼuj ti kʼuyepal tskʼan li kʼupilik sba natsʼiletik sventa mas kʼupil sba xvinaje. Pe ta skoj ti lek noʼox sba ti kʼuyelan tsmeltsan sbae, jaʼ noʼox la stunes li kʼuyepal akʼbat yuʼun li Hegaie (Ester 2: 15). Xuʼ van la snop ti sventa lek x-ilat yuʼun li ajvalile, maʼuk noʼox bal ti toj kʼupil sbae, yuʼun jaʼ mas jtunelik li talelaletik, jech kʼuchaʼal ti bikʼit noʼox chakʼ sbae xchiʼuk ti lek noʼox ti kʼuyelan tsmeltsan sbae, ti mu jechuk stalelalik li buchʼutik te ch-abtejik ti bu tspas mantal ajvalile. ¿Mi jech van ta melel li kʼusi tsnope?

Xi tstakʼbutik li loʼile: «Li ajvalile jaʼ noʼox stuc toj cʼupil sba laj yil li Ester ta scotol li yantic tsebetic te oye; muʼyuc yan tseb ti toj lec laj yile. Jaʼ noʼox te teqʼuel yoʼnton icʼot ta stojol li Estere. Jech laj yacʼbe scoronail sjol sventa yajnil ajvalil; jaʼ icom o ta xqʼuexol li Vastie» (Ester 2:17). Jech kʼot ta achʼ meʼ ajvalil li tseb ti bikʼit yakʼoj sbae, ti jaʼ kʼot ta yajnil li ajvalil ti mas tsots yabtel li vaʼ kʼakʼale. ¡Toj echʼ xa noʼox jel li xkuxlejale! ¿Kʼu van yelan chnop chaʼi ti vaʼ yelan xa oye? ¿Mi xtoyet xa van chaʼi sba?

¡Mi jutebuk! La xchʼunbe-o smantal li buchʼu tsʼitesune xchiʼuk smukoj-o ti bu likem tale. Jech xtok, kʼalal laj yaʼi Mardoqueo ti oy jlom jvalopatinvanejetik tskʼan tsmilik li ajvalile, laj yalbe kʼusi skʼan spas li Estere, vaʼun li Estere la xchʼun mantal xchiʼuk laj yalbe li Asueroe, jech tuchʼ ta be yuʼun li kʼusi mukul ox tspasike (Ester 2:20-23). Laj yakʼ ta ilel noxtok ti bikʼit chakʼ sbae xchiʼuk ti jchʼunej mantale, ti jaʼ svinajeb ti tsots ta melel li xchʼunel yoʼontone. Melel onoʼox ti mu epuk sbalil chilik avi li xchʼunel mantale, yuʼun jaʼ noʼox tskʼan tstoy sbaik skotol ora. Pe li buchʼutik oy xchʼunel yoʼontonik ta melel jech kʼuchaʼal li Estere, toj ep sbalil chilik li talelal taje.

Chichʼ akʼel ta preva li xchʼunel yoʼontone

Kʼalal echʼ xaʼox kʼuk sjalile, oy jun vinik ti lik yichʼ ojtikinel lek li ta snail pasobmantale, ti Hamán sbie. Li Asueroe la sbiiltas ta mukʼta yajkoltaobba —laj yakʼbe tsots yabtel xchiʼuk bankilal jtojobtasvanej— xchiʼuk laj yal mantal ti akʼo snijan sbaik ta stojolale (Ester 3:1-4). Manchuk mi tukʼ chakʼ sba ta stojolal ajvalil li Mardoqueoe, pe mi la snijan sbae, tsnop ti xkoʼolaj kʼuchaʼal muʼyuk chichʼ ta mukʼ Dios mi jech la spase. Snaʼoj ti jaʼ jun agaguita li Hamane, ti jaʼ skʼan xal ti jaʼ snitilul li Agage, ti jaʼ ajvalil ta Amaleq ti laj yichʼ milel ta stojolal li tukʼil j-alkʼop Samuele (1 Samuel 15:33). Pe maʼuk noʼox taje, yuʼun li slumal Amaleque toj chopol li kʼusi la spase, jaʼ yuʼun li Jeovae toj chopol laj yil li kʼusi la spasik ta stojolale xchiʼuk li slumale (Deuteronomio 25:19). * ¿Mi ta van skejan sba ta stojolal jun yaj-abtel ajvalil Amaleq li Mardoqueoe? ¡Mi jsetʼuk jech ta spas! Li stalelal li tukʼil judío taje, jaʼ chakʼ jnoptik ta stojolalik li tukʼil yajtuneltak Jeova ti oy xa sjayibal siglo echʼem tale. Manchuk mi oy ta vokol li xkuxlejalike, ta sjunul yoʼonton xi chalike: «Jaʼ tsots scʼoplal baʼyuc ta jchʼunbecutic smantal Dios; mu jaʼuc tscʼan baʼyuc ta jchʼunbecutic smantal cristiano» (Hechos 5:29).

Ta skoj ti mu skʼan snijan sba li Mardoqueoe, li Hamane kap tajek sjol, vaʼun och xchap skʼop sventa ta slajesbe skʼoplal li Mardoqueoe xchiʼuk li xchiʼiltak ta judioale. Li kʼusi baʼyel la spase, jaʼ ti bat ta stojolal Asuero sventa bat sjutbe smul li judioetike, pe muʼyuk laj yalbe li sbiike. Laj yakʼ ta ojtikinel kʼuchaʼal jun jteklum ti muʼyuk sbalilike, ti «vocʼol noʼox yacʼoj sba[ike]», yuʼun jtoybaetik xchiʼuk toj xibal sbaik, yuʼun mu xchʼunbeik smantaltak li ajvalile. Ta slajebe, laj yal ti chakʼ epal matanal takʼin sventa li bu tskʼej stakʼin li ajvalil yoʼ slajesbe skʼoplal ta sjunul li bu kʼalal smakoj li ajvalile. * ¿Kʼusi la stakʼ li Asueroe? Laj yal ti xuʼ spase xchiʼuk laj yakʼbe li yixtolal skʼob sventa chal ta sbi ajvalil ti xuʼ xichʼ pasel li mantaletik ta slokʼese (Ester 3:5-10).

Jaʼ noʼox kʼalal lokʼ ta ye mantal li Hamane la stak batel yaj-almantaltak ti bat xanik ta anil li lumetik ti bu kʼalal ch-ajvalilaje sventa xalik ta buyuk noʼox ti chichʼ lajesel skotol li judioetike. Li aʼyej taje toj chopol van laj yaʼiik li buchʼutik te nakalik ta namal Jerusalene, ti jaʼ toʼox sutelik  talel li ta Babiloniae xchiʼuk ti jaʼ toʼox yakalik xchaʼmeltsanel li jteklume. ¡Yuʼun muʼyuk toʼox smuroal li jteklum sventa tspoj-o sbaike! Li kʼusi chkʼot ta pasel taje, li Mardoqueoe te xnopnun ti kʼusi xuʼ xkʼot ta pasel ta stojolal li yamigotake xchiʼuk li yutsʼ yalaltak te ta Susae. Ta skoj ti tsvul yoʼontone la sjat skʼuʼ, la slap kʼuʼil sventa at-oʼonton ti xchʼixlajan ta lapele, laj yakʼ tan ta sjol xchiʼuk lokʼ batel avanuk li ta jteklume. Pe jaʼuk li Hamane, te jun yoʼonton chotol ch-uchʼbajik xchiʼuk li ajvalile, ti solel muʼyuk ta xkʼuxubaj ta yoʼonton li svokol ta xakʼbe li judioetik xchiʼuk li yamigotak Mardoqueo te ta Susae (Ester 3:12–4:1).

Pe li Mardoqueoe snaʼoj lek ti mu stakʼ ti te noʼox smeyoj skʼob xkome. Pe, ¿kʼusi xuʼ spas? Li Estere la stakbe batel jaylikuk kʼuʼiletik sventa tspatbe yoʼonton, pe muʼyuk la xchʼam. Li Mardoqueoe jaʼ to laj yaʼibe smelolal li kʼusi toʼox tsjakʼbe sbae: ti kʼusi srasonal ti laj yakʼ Jeova ti xichʼ ikʼbel batel li sprima xchiʼuk ti jech laj yichʼ akʼel sventa xnupun xchiʼuk li ajvalil ti maʼuk jchʼunolajele. Ta anil noʼox la stakbe batel jun aʼyej sventa tskʼanbe vokol li Ester ti akʼo xbat xchiʼin ta loʼil li ajvalil Asuero sventa spakbe skʼoplal li «xchiʼiltac ta judaile» (Ester 4:4-8).

Li meʼ ajvalile xiʼ tajek kʼalal laj yaʼi li aʼyej taje. Taje jaʼ chakʼ ta preva li xchʼunel yoʼonton ti muʼyuk jech xil-o ta sjunul xkuxlejale, yuʼun kʼalal la stakʼbe li Mardoqueoe laj yal ta jamal ti chiʼe. ¿Kʼu yuʼun ti chiʼe? Yuʼun li mantaletik yuʼun jpersiaetike chal ti chichʼ milel mi oy buchʼu bat ta stojolal Asuero mi muʼyuk takbil ta ikʼele. Kʼalal oy buchʼu muʼyuk chchʼun li vaʼ mantale, li kʼusi noʼox xuʼ chkol-oe jaʼ ti mi la syeʼ li vaxton (cetro) ti pasbil ta kʼanal takʼin sventa xchʼaybat smul yuʼun li ajvalile. Pe mi muʼyuk laj yakʼ ta ilel slekil yoʼonton kʼalal muʼyuk la xchʼun takel ta ikʼel li Vastie, ¿mi jaʼ xa noʼox van lek ta x-ichʼe ta mukʼ li Estere? Li kʼusi mas chopol xtoke, jaʼ ti oy xa ta 30 kʼakʼal ti muʼyuk chtakat ta ikʼel yuʼun ajvalil sventa tskʼele, ti jaʼ van skʼan xal ti  mu xa lekuk ch-ile yuʼun li ajvalile (Ester 4:9-11). *

Li Mardoqueoe tskʼan tstsatsubtasbe xchʼunel yoʼonton li sprimae, laj yalbe ti ta spoj ta melel judioetik ta vokolil li Jeovae, ti xuʼ van jaʼ xtunesate o yan kʼusi tstunes. Pe laj yalbe xtok, ti mi mu skʼan spas li kʼusi albate, xuʼ van mu xa xkol mi tsatsaj li vokolile. Ti jech laj yal li Mardoqueoe jaʼ te laj yakʼ ta ilel ti spatoj ta melel yoʼonton ta stojolal li Dios yuʼune, ti ta onoʼox spas li kʼusi chale xchiʼuk ti muʼyuk chakʼ ti akʼo xlaj li slumale (Josué 23:14). Vaʼun xi laj yalbe li Estere: «Yicʼal yuʼun voʼot tʼujbilot sventa chacoltautic ti voʼot laʼoch ta meʼ ajvalile» (Ester 4:12-14). Ta melel, li xchʼunel yoʼonton Mardoqueoe toj echʼ noʼox tsots. ¿Mi jech van li xchʼunel koʼontontik eke? (Proverbios 3:5, 6.)

Ta skoj ti oy xchʼunel yoʼonton li Estere muʼyuk xiʼo ti xuʼ xchame

Li Estere laj yakʼ venta ti kʼot xa yoraile. La skʼanbe li Mardoqueo ti akʼo xikta yotik oxib kʼakʼal li judioetik jech kʼuchaʼal tspas Estere. Taje jaʼ te laj yakʼ ta ilel li xchʼunel yoʼonton ta melele xchiʼuk ti tsots yoʼonton kʼalal laj yal li kʼusi oy xa ta sjayibal siglo yichʼoj aʼiel tal, ti xi chale: «Me te lichame, acʼo chamcun» (Ester 4:15-17). Li oxib kʼakʼal taje mas van la skʼan vokol li ta orasione. Kʼalal kʼot yoraile, jaʼ la slap li skʼuʼ ti bu mas kʼupil sba sventa lekuk x-ile yuʼun li ajvalile, vaʼun lokʼ batel li bu nakale.

Jech kʼuchaʼal laj kiltik ta slikebale, li Estere bat ta stojolal li ajvalile. Kʼalal yakal chanav batele, yakal van tspas orasion xchiʼuk tsvul yoʼonton. Laje och batel li ta yamakʼil spasobmantal ajvalile, ti tsta xa batel ta ilel li Asuero ti te oy ta xchotlebe. Tskʼan tsnaʼ kʼuyelan chaʼi sba, sventa taje xuʼ van tskʼelbe li sat ti makal jutuk yuʼun li xmuruxal sjol ti lek kʼelbile xchiʼuk li yisim ti solel lek tukʼ setbile. ¿Mi jal van echʼ sventa xtaat ta ilel? Mu jnaʼtik, pe li jujun segundoe toj echʼ noʼox van jal laj yaʼi li Estere. Pe li kʼusi kʼot ta pasele, akʼo mi toj yan sba laj yil li ajvalil ti kʼot li Estere, lik tseʼetajuk li sate xchiʼuk la syeʼ li svaxton ti pasbil ta kʼanal takʼine (Ester 5:1, 2).

Li Estere akʼbat xa yuʼun ajvalil ti xuʼ skʼopone. Li ajvalile jaʼ xa te laj yakʼ sba ta stojolal li Jeova xchiʼuk li steklumale. ¡Taje jaʼ jun lekil skʼelobil yuʼunik skotol li yajtuneltak Dios li xchʼunel oʼontonal taje! Pe taje, jaʼ to noʼox slikebal li sloʼil kuxlejalil taje. ¿Kʼuxi chut li Ester sventa xchʼun li ajvalil ti oy kʼusi chopol yakal tsnop tspas li yajtojobtasvanej ti lek tajek xil sba xchiʼuk, ti jaʼ li Hamane? ¿Mi ta van xkol onoʼox yuʼun li judioetike? Taje jaʼ to te chkaʼibetik smelolal li ta yan mantal chlokʼ ta mas jelavele.

[Tsʼibetik ta yok vun]

[Lokʼol ta pajina 27]

Li Mardoqueoe muyubaj-o li stsʼitesbil tsebe

[Lokʼol ta pajina 28]

Li Estere snaʼoj lek ti jaʼ mas ep sbalil li pʼijilale xchiʼuk ti bikʼit chakʼ sbae, ti jaʼ mu sta ti lek kʼupil sba xvinaje

[Lokʼol ta pajina 30]

Li Estere laj yakʼ ta vokol xkuxlejal sventa tspoj li steklumal Diose