Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

¿In jawpe qjyoʼn tbʼanel diversión?

¿In jawpe qjyoʼn tbʼanel diversión?

¿In jawpe qjyoʼn tbʼanel diversión?

«Tzʼelx kynikʼe tiʼj alkyeju bʼaʼn tuj twitz Qajaw» (EFES. 5:10).

1, 2. a) ¿Alkyeqe taqikʼ Tyol Dios in tzaj kyyekʼin qa taj Jehová tuʼn qtzalaj tiʼj qanqʼibʼil? b) Tuʼnju jun oyaj ambʼil tuʼn Dios, ¿alkye tten kʼajbʼel quʼn?

 KYOJ nim taqikʼ Tyol Dios in tzaj tyekʼin Jehová qe qa nya oʼkx taj tuʼn qanqʼin, sino taj tuʼn qtzalaj tiʼj qanqʼibʼil. Jun techel, in tzaj tqʼamaʼn Salmo 104:14 ex 15 jlu: «Tuʼna in chʼiy tawal xjal in kuʼx tawaʼn tuʼntzun twaʼn tiʼj ju in tzaj tqʼoʼn txʼotxʼ; in knet twa tuʼn tok tipun, tukʼix taʼl twitz uva te tkʼaʼ tuʼn ttzalaj, tukʼix aseyt tuʼn tqoptzʼaj twitz». Tuʼn Dios in chʼiy awal tuʼn ttzaj tqʼoʼn qwa, aseyt ex taʼl twitz uva. Nya oʼkx in nonin taʼl twitz uva tuʼn tok qipumal, sino ax ikx in tzalaj qanmi tuʼn (Ecl. 9:7; 10:19). A jlu in tzaj tyekʼin qa taj Jehová tuʼn qtzalaj tiʼj qanqʼibʼil (Hech. 14:16, 17).

2 Tuʼntzunju, qa ma tzʼel qpaʼn ambʼil tuʼn qtzalaj jun rat, mintiʼ tuʼn ttzaj qbʼis tuʼn jlu. Ax ikx, qa ma tzʼel qpaʼn ambʼil tuʼn tok qqʼoʼn qwitz kyiʼj qe chyuʼj ex qe bʼech, jaku tzʼonin qiʼj tuʼn tok qipumal ex tuʼn qtzalaj (Mat. 6:26, 28; Sal. 8:3, 4). Tuʼntzunju, qa in qo tzalaj toj qanqʼibʼil ex qa at jun tbʼanel qxmilal «ax Dios ma tzaj qʼonte qe» (Ecl. 3:12, 13). Ax ikx, in nel qnikʼ tiʼj qa jun oyaj ambʼil tuʼn Jehová, tuʼntzunju qaj tuʼn tajbʼen quʼn toj tumel. *

Jaku qo tzalaj jun rat pero mintiʼ tuʼn qikʼ tibʼaj

3. ¿Tiquʼn nya ax diversión in jaw tjyoʼn jun erman twitz juntl?

3 Ik tzeʼn kʼelel qnikʼ tiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu, teyele junjun at toklen tuʼn tjaw tjyoʼn alkyeqe diversión ktzalajel tiʼj, pero il tiʼj tuʼn ttzaj tnaʼn aju in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios tiʼj jlu. Kyoj junjun lugar mas kygan xjal junjun wabʼj, atzun kyoj junjuntl nyaxix kygan. Chʼixme ax jlu in bʼaj kyukʼil diversión, ateʼ junjun erman kygan tuʼn kyuʼjin tiʼj jun libro, atzun junjuntl erman nya kygan. Ateʼ junjuntl kygan tuʼn kyex bʼetil tibʼaj bisiklet, atzun junjuntl nya kygan. Axpe ikx in bʼaj jlu kyxol erman te ax lugar. Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼj qa at junxichaq tbʼanel diversión ik tzeʼn at junxichaq tbʼanel wabʼj (Rom. 14:2-4).

4. ¿Tiquʼn il tiʼj tuʼn t-xi qbʼiʼn qe tkawbʼil Dios at kyiʼj diversión? Qʼamantza jun techel.

4 Tuʼnju at tzaqpibʼil qe, nya a t-xilen jlu qa jaku qo ten kyoj actividad jaku tzaj kyiʼn nya bʼaʼn qiʼj. Qo yolin juntl maj tiʼj wabʼj. Maske qajbʼil tuʼn t-xi qprobarin junjuntl wabʼj, mlayx kubʼ qximen tuʼn t-xi qwaʼn jun wabʼj ya o qʼayj. Qa ma bʼant jlu quʼn, kbʼel qyekʼin qa mintiʼ qnabʼil ex jaku tzaj tiʼn nya bʼaʼn tiʼj qxmilal. Tuʼntzunju, maske ateʼ junxichaq diversión, il tiʼj tuʼn kyel qikʼun qeju at yaẍbʼil kyoj, qʼoj ex qeju jaku tzaj kyiʼn nya bʼaʼn qiʼj. ¿Tiquʼn? Tuʼnju mintiʼ in tzaj tqʼoʼn Tyol Dios ambʼil tuʼn tbʼant jlu quʼn ex jaku tzaj tiʼn nya bʼaʼn tiʼj qamiwbʼil tukʼil Jehová. Tuʼntzunju il tiʼj tuʼn t-xi qnimen qe tkawbʼil Dios ex tuʼn qximen tiʼj qa bʼaʼn qe diversión kjawil qjyoʼn moqa miʼn (Efes. 5:10). Qqʼonk qwitz tiʼj tzeʼn jaku bʼant jlu quʼn.

5. ¿Tzeʼn jaku tzʼel qnikʼ tiʼj qa bʼaʼn in nela diversión in jaw qjyoʼn toj twitz Jehová?

5 Oʼkx jaku che onin diversión qiʼj moqa saqchbʼil qa bʼaʼn in nela toj twitz Jehová. ¿Tzeʼn jaku tzʼel qnikʼ tiʼj qa mintiʼ in qo ikʼ kyibʼaj tley Dios aj tbʼant jun diversión quʼn? (Sal. 86:11). Jaku tzʼel qnikʼ tiʼj aj qximen kyiʼj junjun xjel ik tzeʼn qe jlu: «¿Tiʼ in netz yekʼin toj? ¿Jtoj kxel nbʼinchaʼne? Ex ¿alqukʼil?». Qo xnaqʼtzan tiʼj teyele junjun xjel lu.

¿Tiʼ in netz yekʼin toj?

6. ¿Alkyeqe diversión in che el qikʼun ex tiquʼn?

6 Naʼmxtoq tjaw qjyoʼn jun saqchbʼil, tnejel kbʼel qxjelin jlu: «¿Tiʼ in netz yekʼin toj?». Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa at kabʼe diversión kye tmajen Dios. Tnejel, aju il tiʼj tuʼn tel qikʼun, ex tkabʼin, aju in tzaj tqʼoʼn qximbʼetz ambʼil tuʼn tbʼant quʼn. ¿Alkyeqe diversión il tiʼj tuʼn kyel qikʼun? Aʼyeju in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa nya bʼaʼn qe (1 Juan 5:19). Kyoj diversión at toj ambʼil jaʼlo, in netz yekʼin bʼiybʼil, kyaqʼun chman ex yaẍbʼil toj (1 Cor. 6:9, 10; uʼjinktza Apocalipsis 21:8). Noq jaxku tumel in qo anqʼin, il tiʼj tuʼn tel qikʼun qe bʼinchbʼen lu. Iktzun tten, in xi qbʼiʼn tley Jehová lu: «Kyikʼun ele aju mya bʼaʼn» (Rom. 12:9; 1 Juan 1:5, 6).

7, 8. ¿Tzeʼn jaku tzʼel tnikʼ jun okslal tiʼj qa bʼaʼn in nela toj twitz Jehová aju diversión kjawil tjyoʼn? Qʼamantza jun techel.

7 Qo xnaqʼtzan kyiʼj saqchbʼil mintiʼ in tzaj qʼamaʼn toj Tyol Dios tuʼn kyel qikʼun. ¿Tzeʼn ojtzqiʼn tuʼn jun okslal qa bʼaʼn in nela toj twitz Jehová aju saqchbʼil kbʼantel tuʼn? Jaku bʼant tuʼn aj t-ximen kyiʼj nabʼil ateʼkux toj Tyol Dios (Prov. 4:10, 11). Iktzun tten, kjawil tjyoʼn aju mas tbʼanel ex ktel t-ximbʼetz toj txubʼtxaj (Gál. 6:5; 1 Tim. 1:19). ¿Tiʼ kʼonil tiʼj tuʼn tjaw tjyoʼn aju mas bʼaʼn? Qo yolin juntl maj tiʼj wabʼj. Naʼmxtoq t-xi qprobarin juntl akʼaj, tnejel in xi qqanin alkyeqe t-ingrediente moqa tiʼ tkuʼx toj. Ax jlu tuʼn tbʼant quʼn tukʼil jun saqchbʼil, naʼmxtoq tjaw qjyoʼn, tbʼanel tuʼn qjyon tqanil tiʼjju in netz yekʼin toj (Efes. 5:17).

8 Tuʼn tel qnikʼ tiʼj jlu, qo ximen tiʼj jun deporte qgan. In qo tzalaj aj tbʼant jun deporte quʼn, noqtzun tuʼnj, ¿yajtzun qa qgan jun deporte jatumel in qo competirin kyukʼil txqantl, in nok qbʼinchaʼn nya bʼaʼn kyiʼj, in tzaj qʼoj qxol moqa jatumel in jaw qnimsaʼn jun tnam? Tbʼanel tuʼn qximen tiʼj lu. Bʼalo jaku tzʼel qnikʼ tiʼj qa nya bʼaʼn in nela saqchbʼil lu toj twitz Jehová ex mintiʼ toklen tukʼil tbʼanel tqanil in qo pakbʼan tiʼj. Tuʼntzunju, il-lo tiʼj tuʼn tel qikʼun (Is. 61:1; Gál. 5:19-21). Pero qa ma tzʼel qnikʼ tiʼj qa mintiʼ in qo ikʼ kyibʼaj tley Dios aj tbʼant jun diversión quʼn, jaku tzʼonin qiʼj tuʼn tok qipumal juntl maj (Gál. 5:22, 23; uʼjinktza Filipenses 4:8).

¿Jtoj kxel nbʼinchaʼne?

9. Qʼamantza tzeʼn in nonin xjel lu qiʼj: «¿Jtoj kxel nbʼinchaʼne?».

9 Tkabʼin, bʼaʼn tuʼn tkubʼ qxjelin jlu: «¿Jtoj kxel nbʼinchaʼne?». Tbʼanel tuʼn qximen tiʼj toj alkye ambʼil kbʼel qbʼinchaʼn ex jniʼ ambʼil kʼokel qqʼoʼn tiʼj. Aju xjel ¿Tiʼ in netz yekʼin toj?, in nonin qiʼj tuʼn tel qnikʼ tiʼj alkyeqe diversión qgan ex alkye bʼaʼn in nela toj twitz Jehová ex alkye nya bʼaʼn. Atzunte xjel ¿Jtoj kxel nbʼinchaʼne?, in tzaj tyekʼin qe alkyeqe tiʼchaq mas nim toklen toj qwitz. ¿Tiʼ jaku tzʼonin qiʼj tuʼn miʼn tkubʼ qqʼoʼn diversión tnejel toj qanqʼibʼil?

10, 11. ¿Tzeʼn in nonin Mateo 6:33 qiʼj tuʼn tel qnikʼ tiʼj jniʼ ambʼil kʼokel qqʼoʼn kyiʼj diversión?

10 Tqʼama Jesús jlu: «Kykʼujlamtzune Qman Dios tuʼn tkyaqil kyanmiye, tuʼn tkyaqil kykʼuʼje, tuʼn tkyaqil kynabʼle, ex tuʼn tkyaqil kyipumale. Atzun tnejel mandamyent jlu maʼxix toklen» (Mar. 12:30). ¿Tzeʼn jaku kubʼ qyekʼin qa mas nim toklen tuʼn tok qkʼujlaʼn Jehová toj qanqʼibʼil? Kbʼel qyekʼin aj t-xi qbʼiʼn consej lu tqʼama Jesús: «Kynimanxe tnejelxix aju tkawbʼil Dios ex tuʼn kybʼinchanteye aju tzʼaqlxix twitz; tkyaqiltzun jlu ktzajel qʼoʼn kyeye» (Mat. 6:33). Che onil qe yol lu qiʼj tuʼn tel qnikʼ tiʼj jniʼ ambʼil kʼokel qqʼoʼn kyiʼj diversión ex jniʼ kyoklen kʼokel qqʼoʼn.

11 Mintiʼ in tzaj tqʼamaʼn Jesús jlu qe: «Kyjyome tkawbʼil Dios», sino in tzaj tqʼamaʼn jlu: «Kynimanxe tnejelxix aju tkawbʼil Dios». In nel tnikʼ Jesús tiʼj qa nim toklen tuʼn tel qpaʼn ambʼil ex qipumal kyiʼj junjuntl tiʼchaq, ik tzeʼn tuʼn tten jun qja, qwa, qxbʼalun, tuʼn qxiʼ toj tja xnaqʼtzbʼil, tuʼn qaqʼun ex tuʼn tel qpaʼn ambʼil tuʼn qtzalaj jun rat. Pero il tiʼj tuʼn qyon tnejelxix tiʼj Tkawbʼil Dios (1 Cor. 7:29-31). Qa ma txi qbʼiʼn consej lu, mlay txi qqʼoʼn ambʼil te juntl tiʼ tuʼn miʼn tbʼant aqʼuntl mas nim toklen quʼn, aju qajbʼebʼil te Jehová. Qa ma tzʼajbʼen consej lu quʼn kyiʼj saqchbʼil, mlay tzʼok qqʼoʼn nim ambʼil kyiʼj ex qo tzalajel kyuʼn.

12. ¿Tzeʼn in che onin qe yol tkuʼx toj Lucas 14:28 qiʼj tuʼn tel qnikʼ tiʼj jniʼ ambʼil kʼokel qqʼoʼn tiʼj jun diversión?

12 ¿Jteʼ ambʼil kʼelel qpaʼn tiʼj diversión? Tuʼn tel qnikʼ tiʼj, bʼaʼn tuʼn qximen tiʼj alkye mas nim toklen (Luc. 14:28). Naʼmxtoq t-xi qbʼinchaʼn jun diversión, tbʼanel tuʼn qximen tiʼj jniʼ ambʼil kʼelel qpaʼn tiʼj ex qa kʼonil qiʼj. Qa ma tzʼel qnikʼ tiʼj qa kʼelel tiʼn diversión lu ambʼil qe tuʼn qxnaqʼtzan tiʼj Biblia, tuʼn tok qkʼulbʼil te Jehová, tuʼn qxiʼ kyoj chmabʼil ex tuʼn qxiʼ pakbʼal, mlayx txi qbʼinchaʼn (Mar. 8:36). Pero qa ma tzʼel qnikʼ tiʼj qa kʼonil diversión lu qiʼj ex mlay tzʼel tiʼn ambʼil qe tuʼn qjyon tnejelxix tiʼj Tkawbʼil Dios, jaku txi qbʼinchaʼn.

¿Alqukʼil kxel nbʼinchaʼne?

13. ¿Tiquʼn tbʼanel tuʼn qximen tiʼj alkyeqe che tel qukʼil aj tjaw qjyoʼn jun diversión?

13 Aju toxin xjel bʼaʼn tuʼn qximen tiʼj atzun jlu: «¿Alqukʼil kxel nbʼinchaʼne?». Nim toklen tuʼn tel qnikʼ tiʼj alkyeqe che tel aj tkubʼ qximen tuʼn tbʼant jun diversión quʼn, tuʼnju oʼkx jaku che onin diversión qiʼj qa ma qo ten kyukʼil tbʼanel qamiw. Ik tzeʼn aj qwaʼn tiʼj jun tbʼanel wabʼj, mas in qo tzalaj tiʼj aj qten kyukʼil qamiw. Ax ikx, mas jaku qo tzalaj tiʼj jun diversión aj qten kyukʼil qamiw. Tuʼn jlu in nel qnikʼ tiʼj tiquʼn qkyaqilx qgan tuʼn t-xi qbʼinchaʼn jun diversión en grupo. Oʼkx jaku qo tzalaj tiʼj jun diversión qa ma che ten tbʼanel qamiw (2 Cró. 19:2; uʼjinktza Proverbios 13:20; Sant. 4:4).

14, 15. a) ¿Alkye tbʼanel techel kyaj tqʼoʼn Jesús qwitz tej tjaw tjyoʼn qe tamiw? b) ¿Alkyeqe xjel bʼaʼn tuʼn qximen tiʼj aj tjaw qjyoʼn qe qamiw?

14 Bʼaʼn tuʼn tel qkanoʼn tiʼj techel kyaj tqʼoʼn Jesús qwitz aj tjaw qjyoʼn qe qamiw. Kukx o tzʼok tkʼujlaʼn qe xjal atxix tej kybʼant (Prov. 8:31). Ex tej tten tzalu twitz Txʼotxʼ, kubʼ tyekʼin Jesús tbʼanel tmod kyiʼj xjal ex ximen kyiʼj (Mat. 15:29-37). Maske kubʼ tyekʼin Jesús tbʼanel tmod kyukʼil xjal, nya kykyaqil e ok te tamiw. Oʼkx ok tamiwen tibʼ kyukʼil qeju bʼant jlu kyuʼn: «Aqeye che okele te wamiwoye qa ma kybʼinchaye aju kxel nmaʼne kyeye» (Juan 15:14; ax ikx qʼonka twitza tiʼj Juan 13:27, 30). A jlu in tzaj tyekʼin qa oʼkx ok tamiwen tibʼ Jesús kyukʼil qeju e ok lepeʼ tiʼj ex e ok te tmajen Jehová.

15 Axtzun jlu tuʼn tbʼant quʼn. Tuʼn tel qnikʼ tiʼj qa jaku tzʼok qamiwen qibʼ tukʼil jun xjal, qxjelinku jlu: «¿In kubʼpe tyekʼin kyukʼil tyol ex qe tbʼinchbʼen qa in xi tbʼiʼn qe tkawbʼil Jehová ex Jesús? ¿Axpe xnaqʼtzbʼil nimen tuʼn ik tzeʼn weye? ¿Okpe kʼonil wiʼje tuʼn ntene tzʼaqli twitz Jehová ex tuʼn njyone tnejel tiʼj Tkawbʼil?». Qa ikju, jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa otoq jaw qjyoʼn jun tbʼanel qamiw ex qa jaku qo tzalaj jun rat tukʼil (uʼjinktza Salmo 119:63; 2 Cor. 6:14; 2 Tim. 2:22).

¿Tzeʼn jaku tzʼel qnikʼ tiʼj qa tbʼanel jun diversión?

16. ¿Alkyeqe xjel bʼaʼn tuʼn qximen tiʼj aj tjaw qjyoʼn jun diversión?

16 Toj xnaqʼtzbʼil lu ma qo yolin tiʼj oxe xjel at toklen tukʼilju tuʼn qtzalaj jun rat: tiʼ in netz yekʼin toj diversión in jaw qjyoʼn, jtoj kxel qbʼinchaʼn ex alqukʼil. Ik tzeʼn ma tzʼel qnikʼ tiʼj, tuʼn tonin jun diversión qiʼj, il tiʼj tuʼn kyjapun qe tley Dios quʼn. Naʼmxtoq tjaw qjyoʼn jun diversión, il tiʼj tuʼn tkubʼ qxjelin jlu: ¿Tiʼ in netz yekʼin toj? Bʼaʼn tuʼn qjyon tqanil tiʼj qa mintiʼ in netz yekʼin jun tiʼ nya toj tumel toj (Prov. 4:20-27). ¿Jtoj kxel qbʼinchaʼn? Miʼn tzʼok qqʼoʼn nim ambʼil tiʼj (1 Tim. 4:8). ¿Alqukʼil kxel qbʼinchaʼn? Mintiʼ tuʼn qten kyukʼil nya bʼaʼn amiw (Ecl. 9:18; 1 Cor. 15:33).

17, 18. a) ¿Tzeʼn jaku tzʼel qnikʼ tiʼj qa mintiʼ in qo ikʼ tibʼaj tley Dios aj tjaw qjyoʼn jun diversión? b) ¿Tiʼ kbʼel t-ximen teyele junjun okslal aj tjaw tjyoʼn jun diversión?

17 Qa ma tzʼel qnikʼ tiʼj qa at jun diversión in nikʼ tibʼaj tley Dios aj qximen kyiʼj xjel ma che kyaj, in tzaj tyekʼin qa mlay txi qbʼinchaʼn. Pero qa ma tzʼel qnikʼ tiʼj qa mintiʼ in nikʼ kyibʼaj tley Dios, jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa kʼonil diversión lu qiʼj aj t-xi qbʼinchaʼn ex qa kjawil tnimsaʼn tbʼi Jehová (Sal. 119:33-35).

18 Toj chʼin yol, aj tkubʼ qximen tuʼn tbʼant jun diversión quʼn, bʼaʼn tuʼn qximen tiʼj tiʼ in netz yekʼin toj, jtoj kxel qbʼinchaʼn ex alqukʼil qo tel. Bʼaʼn tuʼn tok tilil quʼn tuʼn t-xi qbʼiʼn consej lu: «Kyjaʼtzun, qa ma che chyoʼne, ex qa ma che kʼane, ex qa ma kybʼinchaye juntl, kybʼinchame tkyaqil tuʼntzun tjaw nimsaʼn tbʼi Dios» (1 Cor. 10:31).

[Tqanil]

^ Toj xnaqʼtzbʼil lu, aj kyajbʼen yol diversión ex saqchbʼil quʼn, atz qo yolil tiʼj ambʼil aj qtzalaj jun rat.

¿Tiʼ teya jaku tzaj ttzaqʼweʼn?

¿Tzeʼn jaku che onin nabʼil lu qiʼj aj tjaw qjyoʼn qe diversión?

Filipenses 4:8

Mateo 6:33

Proverbios 13: 20

[A’yeju xjel ti’j xnaq’tzb’il]

[Aju tilbʼilal]

(Tu’n tok tq’o’n twitza ti’j tze’nxix u’j lu, jyonkuxa tojku u’j)

¿Tiʼ in netz yekʼin toj?

[Aju tilbʼilal]

(Tu’n tok tq’o’n twitza ti’j tze’nxix u’j lu, jyonkuxa tojku u’j)

✔¿Jtoj kxel nbʼinchaʼne?

[Aju tilbʼilal]

(Tu’n tok tq’o’n twitza ti’j tze’nxix u’j lu, jyonkuxa tojku u’j)

¿Alqukʼil?

[Tilb’ilal]

¿Alkye tten in nonin techel kyaj tqʼoʼn Jesús qiʼj tuʼn tjaw qjyoʼn qe tbʼanel qamiw ex qe diversión?