‘Oku ‘Aonga Ho‘o Fakafiefiá?
‘Oku ‘Aonga Ho‘o Fakafiefiá?
“Mou sivi ‘o ‘ilo, pe ko e ha ‘a e me‘a ‘e hōifua ai ‘a e ‘Eiki.”—EF. 5:10.
1, 2. (a) ‘Oku fēfē hono fakahaa‘i ‘e he Folofola ‘a e ‘Otuá ‘oku loto ‘a Sihova ke tau fiefia he mo‘uí? (e) ‘I he vakai ki he fakafiefiá ko ha “me‘a foaki ia ‘a e ‘Otua” ‘e ue‘i ai kitautolu ke fai ‘a e hā?
‘I HE Tohi Tapú kotoa, ‘oku tau ma‘u ai e ngaahi fakamatala ‘oku fakahaa‘i ai ‘oku loto ‘a Sihova ke ‘oua te tau mo‘ui pē ka tau toe fiefia foki ‘i he mo‘uí. Hangē ko ení, ‘oku pehē ‘e he Sāme 104:14, 15 (PM) ‘oku ‘ai ‘e Sihova ke tupu mai ‘a e “mea kai mei he kelekele; moe uaine aia oku fakafiefia‘i ae loto oe tagata, moe lolo ke fakagigila hono mata, moe ma ke fakamalohi ae loto oe tagata.” Ko e mo‘oni, ‘oku ‘ai ‘e Sihova ‘a e ngoué ‘o tupu ke tokonaki mai ‘a e uite, lolo, mo e uaine ke tau mo‘ui ai. Ka ko e uainé foki “oku fakafiefia‘i ae loto.” ‘Oku mahulu atu ia ‘i he me‘a ‘oku mātu‘aki fiema‘u ke tauhi e mo‘uí pea ‘oku tānaki ia ki he‘etau fiefiá. (Koh. 9:7; 10:19) ‘Io, ‘oku loto ‘a Sihova ke tau fiefia, ko hotau lotó ‘oku fonu he “fiefia.”—Ng. 14:16, 17, PM.
2 Ko ia ai, ‘oku ‘ikai ha ‘uhinga ke ongo‘i halaia ai he‘etau fakataimitēpile‘i he taimi ki he taimi ha taimi ke “vakai ange e fanga manupuna ‘o e ‘atā” mo e “ngāhi lile ‘o e kelekele” pe fiefia ‘i ha ngaahi ngāue kehe ‘e ni‘ihi ‘oku fakaivifo‘ou‘i ai kitautolu pea fakakoloa ‘etau mo‘uí. (Mt. 6:26, 28; Sāme 8:3, 4) Ko ha mo‘ui lelei ko ha “me‘a foaki ia ‘a e ‘Otua.” (Koh. 3:12, 13) ‘I he vakai ki he taimi mālōloó ko ha konga ia e me‘a foaki ko iá te ne ue‘i kitautolu ke ngāue‘aki ia ‘i ha founga te ne ‘omi ai e fiefia ki he Tokotaha-Foakí.
Kehekehé mo e Ngaahi Fakangatangatá
3. Ko e hā ‘oku ‘uhinga lelei ai ke faka‘atā e kehekehé ‘i he fakafiefiá?
3 Ko e fa‘ahinga ‘oku nau ma‘u ha vakai mafamafatatau ki he fakafiefiá ‘oku nau faka‘atā e kehekehé kae toe ‘ilo foki ‘a e fiema‘u ki he ngaahi fakangatangatá. Ko e hā ‘oku pehē aí? Ke talí, tau fakahoa angé ‘a e fakafiefiá mo e me‘akaí. Ko e ngaahi me‘atokoni manakoá ‘oku kehekehe mei he feitu‘u ki he feitu‘u ‘o e māmaní. Ko hono mo‘oní, ko e me‘a ‘oku sai‘ia ai e kakai ‘o e feitu‘u ‘e tahá ‘e ‘ikai nai ifo ia ki he kakai ‘i ha toe feitu‘u. ‘I ha founga meimei tatau, ko e me‘a ‘oku vakai ki ai e kau Kalisitiane he tafa‘aki ‘e taha ‘o e māmaní ko e fakafiefia leleí ‘e ‘ikai fakamānako nai ia ki he kau Kalisitiane ‘i ha toe feitu‘u. Na‘a mo e lotolotonga ‘o e kau Kalisitiane ‘oku nofo he feitu‘u tataú, ko e me‘a ‘oku vakai ki ai ha taha ko ha mālōlō leleí (mahalo ko e tokotokoto mo ha ki‘i tohi mālie), ‘e vakai nai ha taha ia ki ai ‘oku ta‘eoli; ko e me‘a ‘oku vakai nai ki ai ha taha ‘oku fakaivifo‘oú (mahalo ko e ‘eve‘eva takai ‘i ha pasikala), ‘e vakai nai ki ai ha taha ia ‘oku fakaongosia. Kae kehe, ‘oku tau tali ‘i he ngaahi me‘a pehē hangē ko e me‘akaí mo e fakafiefiá, ‘oku ‘i ai e faingamālie ai ki he kehekehé mo e sai‘ia fakafo‘ituituí.—Loma 14:2-4.
4. Ko e hā ‘oku fiema‘u ai ke tau fokotu‘u ha ngaahi fakangatangata ki he fa‘ahinga fakafiefia ‘oku tau filí? Fakatātaa‘i.
4 Kae kehe, ‘oku tau toe ‘ilo‘i foki ko hono faka‘atā e kehekehé ‘i he fakafiefiá ‘oku ‘ikai ko ha kalofanga ia ke te kau atu ai. Ke fakatātā‘i, toe fakakaukau ki he fakatātā ‘o e me‘akaí. Neongo te tau loto-lelei nai ke kai ha me‘akai kehekehe, he‘ikai te tau kai ‘ilo‘ilo pau ha me‘akai ‘oku kovi. Ko hono kai e me‘akai peheé ‘e fepaki ia mo e fakakaukau leleí pea ‘e lava ke fakatu‘utāmaki ki he‘etau mo‘uí. ‘I he tu‘unga meimei tatau, neongo ‘oku tau ma‘u nai ha fa‘ahinga fakafiefia kehekehe ‘oku lelei, he‘ikai ke tau tuli ki he ngaahi ngāue ‘i he taimi mālōloó ‘a ia ‘oku fakamanamana ki he mo‘uí, fakamālohí, pe kovi fakae‘ulungāngá. Ko e kau ‘i he ngaahi ngāue peheé ‘e fepaki ia mo e ngaahi tefito‘i mo‘oni ‘a e Tohi Tapú pea ‘e fakatu‘utāmaki ia ki he‘etau mo‘ui fakaesinó pe fakalaumālié. Ke fakapapau‘i ‘oku tau nofo ‘i loto he ngaahi fakangatangata fe‘ungá, ‘oku lelei ke tau fakapapau‘i ki mu‘a pe ko e fakafiefia ‘e ni‘ihi ‘a ia ‘oku fakamānako kia kitautolú ‘oku ‘aonga pe ‘ikai. (Ef. 5:10) ‘E lava fēfē ke tau fai peheé?
5. ‘E lava fēfē ke tau fakapapau‘i pe ‘oku a‘usia ‘e he‘etau fakafiefiá e ngaahi tu‘unga ‘a e ‘Otuá?
5 Ke ‘aonga e fakafiefiá kia kitautolu pea fakahōifua ki he ‘afio mai ‘a Sihová, ‘oku fiema‘u ke ne a‘usia e ngaahi tu‘unga pau ‘oku fokotu‘u mai ‘i he Folofola ‘a e ‘Otuá. (Sāme 86:11) Ke fakapapau‘i pe ko e tu‘ungá ia ‘i he fekau‘aki mo ha fa‘ahinga fakafiefia ‘okú ke sai‘ia nai ai, ‘e lava ke ke vakai nai ki ha ki‘i lisi fakahoa. ‘Oku fa‘u‘aki ‘a e lisí e fehu‘i ‘e tolu ‘a ia ‘e lava ke fakanounou‘i ‘i he ngaahi fo‘i lea, ko e hā, ko fē taimi, mo e ko hai. Tau lāulea taha taha angé kia kinautolu.
Ko e Hā ‘Oku Kau ki Aí?
6. Ko e hā e fakafiefia ‘oku fiema‘u ke tau taliteke‘í, pea ko e hā hono ‘uhingá?
6 Ki mu‘a ke kau ‘i ha fa‘ahinga fakafiefia, ko e ‘uluaki fehu‘i ke ‘eke kiate koé, Ko e hā?—‘a ia, ‘Ko e hā ‘a e natula ‘o e me‘a ‘oku fai ‘i hoto taimi mālōloó ‘a ia ko e me‘a ia ‘oku ou ongo‘i ‘oku ou manako aí?’ ‘I ho‘o kumi ‘a e talí, ‘oku ‘aonga ke manatu‘i ‘oku meimei ‘i ai ‘a e kalasi ‘e ua ‘o e fakafiefiá. Ki he ‘uluakí, ‘oku tau pehē ‘ikai; ki he uá, mahalo pē. Ko e hā ‘a e ‘uluakí? ‘I he māmani fulikivanu ko ení, ‘oku lahi e fakafiefia ‘oku tō‘onga‘aki ai e ngaahi me‘a ‘oku fai ‘oku maumau‘i mahino ai e ngaahi tefito‘i mo‘oni ‘i he Tohi Tapú pe maumau‘i ai e ngaahi lao ‘a e ‘Otuá. (1 Sione 5:19) Ko e kau Kalisitiane mo‘oní ‘oku nau lea ‘ikai papau ki he fakafiefia kotoa ‘oku peheé. ‘Oku kau heni ‘a e fakafiefia ‘okú ne fakae‘a e fakamamahi, fakatēmeniō, fakasōtoma, ‘ata fakalielia, pe fakamālohi pe me‘a ‘oku fakalāngilangi‘i ai e ngaahi tō‘onga kehe ‘oku fakalielia mo ta‘etāú. (1 Kol. 6:9, 10; lau ‘a e Fakahā 21:8.) Tatau ai pē pe ko fē nai ‘oku tau ‘i aí, ‘oku tau fakamo‘oni‘i kia Sihova ‘oku tau “fehi‘a‘ia ki he kovi” ‘aki ‘a e fakafisi ke ofi ki he ngaahi fakafiefia peheé.—Loma 12:9; 1 Sione 1:5, 6.
7, 8. ‘E lava fēfē ke tau fakafuofua‘i e tu‘unga ‘o ha fa‘ahinga pau ‘o e fakafiefiá? Fakatātaa‘i.
7 Ko e kalasi hono ua ‘o e me‘a ‘oku fai ‘i hoto taimi mālōloó ‘oku kau ai e ngaahi fa‘ahinga fakafiefia ‘oku ‘ikai fakatefito ia he ngaahi tō‘onga ‘oku fakahalaia‘i mahino ‘i he Folofola ‘a e ‘Otuá. ‘I he ngaahi tu‘unga peheé, ki mu‘a ke fili e fakafiefiá, ‘oku totonu ke tau fakahoa fakalelei ‘a e me‘a ‘oku faí mo e vakai ‘a Sihova ki he me‘a ‘oku leleí, hangē ko ia ‘oku fakahaa‘i he ngaahi tefito‘i mo‘oni ‘i he Tohi Tapú. (Pal. 4:10, 11) ‘Oku fiema‘u leva ke tau fai ha fili fakafo‘ituitui te ne tuku mai ai kia kitautolu ha konisēnisi lelei. (Kal. 6:5; 1 Tim. 1:19) ‘E lava fēfē ke tau fai pehē? Fakakaukau ki heni: Ki mu‘a ke kai ha me‘atokoni fo‘ou, te tau fie ‘uluaki ‘ilo pe ko e hā hono ngaahi me‘a tefitó. ‘I he tu‘unga meimei tatau, ki mu‘a ke kau atu ‘i ha fa‘ahinga fakafiefia, ‘oku fiema‘u ke tau vakavakai‘i pe ko e hā hono ngaahi tafa‘aki tefitó.—Ef. 5:17.
8 Hangē ko ení, te ke sai‘ia nai he ngaahi sipotí, pea ‘oku mahinongofua ‘a e manako ko iá. Ko e ngaahi sipotí ‘e lava ke fakafiefia mo fakalata. ‘E fēfē leva, kapau ‘okú ke manako ‘i ha ngaahi sipoti pau koe‘uhi ko ‘enau fe‘au‘auhi anga-fakamālohí, fakatu‘utāmaki tōtu‘á, tu‘unga mā‘olunga ‘o e lavelaveá, ngaahi fakafiefia fakamaveuveu, mamahi‘i fonua faivelenga, pe “ngaahi me‘a” pehē? Hili hono sivisivi‘i e me‘a ‘oku kau ki aí, ngalingali te ke fili ‘o pehē ‘e faingata‘a ke feongoongoi ho‘o fakakaukaú mo e founga fakakaukau ‘a Sihová mo e pōpoaki ‘o e melinó mo e ‘ofá ‘a ia ‘oku tau malanga‘i ki he ni‘ihi kehé. (Ai. 61:1; Kal. 5:19-21) ‘I he tafa‘aki ‘e tahá, kapau ko ha me‘a pau ‘oku fai ‘i hoto taimi mālōloó ‘oku fa‘u‘aki ia e “ngaahi me‘a” ‘oku lelei he ‘afio mai ‘a Sihová, tā ko e fakafiefia peheé ‘e ‘aonga mo‘oni nai ia pea fakaivifo‘ou kiate koe.—Kal. 5:22, 23; lau ‘a e Filipai 4:8.
Ko Fē Taimi ‘Oku Ou Tuli Ai ki Aí?
9. Ko e hā ‘oku fakae‘a ‘e he‘etau tali ki he fehu‘i, ‘Ko fē taimi te u kau ai he fakafiefiá?’
9 Ko e fehu‘i hono ua ke ‘eke kiate koé, Ko fē taimi?—‘a ia, ‘Ko fē taimi te u kau ai he fakafiefiá? Ko e hā e lahi ‘o e taimi te u fakamoleki ki aí?’ Ko ‘etau tali ki he fehu‘i ko e hā? ‘oku fakae‘a ai ‘a e me‘a lahi fekau‘aki mo ‘etau ngaahi hehemá—‘a e me‘a ‘oku tau ‘ilo ‘oku ala talí mo e me‘a ‘oku tau ‘ilo ‘oku ‘ikai ala talí. Kae kehe, ko e tali ki he fehu‘i ko fē taimi? ‘oku tapua atu ai e ngaahi me‘a ‘oku tau fakamu‘omu‘á—‘a e me‘a ‘oku tau ‘ilo ‘oku mahu‘ingá mo e me‘a ‘oku tau ‘ilo ‘oku ‘ikai mahu‘ingá. ‘E lava fēfē leva, ke tau fakapapau‘i pe ‘oku totonu ‘a e lahi ‘o e mahu‘inga ‘oku tau ‘ai ki he‘etau fakafiefiá?
10, 11. ‘Oku fēfē hono tokoni‘i kitautolu ‘e he ngaahi lea ‘a Sīsū ‘oku lēkooti ‘i he Mātiu 6:33 ‘i hono fakapapau‘i e lahi ‘o e taimi ke fakamoleki ‘i he fakafiefiá?
10 Na‘e tala ‘e Sīsū Kalaisi ki hono kau muimuí: “Te ke ‘ofa ki he ‘Eiki ko ho ‘Otua, ‘o fai ‘aki ‘a e kotoa ‘o ho loto, mo e kotoa ‘o ho laumālie, mo e kotoa ‘o ho ‘atamai, mo e kotoa ‘o ho ivi.” (Mk. 12:30) Ko ia ai, ko ‘etau ‘ofa kia Sihová ‘oku mu‘omu‘a ia ‘i he‘etau mo‘uí. ‘Oku tau fakahāhā ko e tu‘ungá eni ‘aki ‘etau muimui ki he ekinaki ‘a Sīsuú: ‘Ko ia ai, hanganaki fuofua kumi ki he Pule‘angá mo e mā‘oni‘oni ‘a e ‘Otuá, pea ‘e tānaki atu kiate kimoutolu ‘a e toe ngaahi me‘á ni kotoa.’ (Mt. 6:33, NW) ‘E lava fēfē ‘e he fakamatala ko iá ‘o tokoni‘i kitautolu ‘i hono fakapapau‘i e lahi ‘o e taimi mo e mahu‘inga ‘oku vahe‘i ki he fakafiefiá?
11 Fakatokanga‘i e fakaikiiki ko ení: Na‘e ekinaki mai ‘a Sīsū ke ‘hanganaki fuofua kumi ki he Pule‘angá.’ Na‘e ‘ikai te ne tala mai ke ‘hanganaki kumi pē ki he Pule‘angá.’ ‘Oku hā mahino, na‘e ‘ilo ‘e Sīsū ‘e fiema‘u ke tau kumi ki he ngaahi me‘a lahi ‘i he mo‘uí ‘o tānaki atu ki he Pule‘angá. ‘Oku tau fiema‘u e nofo‘anga, me‘akai, vala, ko ha ako tefito, ngāue, fakafiefia, pea ‘oku hokohoko atu ‘a e lisí. Kae kehe, ‘i he kotoa e ngaahi me‘a ‘oku tau kumí, ko e ngāue pē taha ‘oku mu‘omu‘á—ko e ngaahi me‘a ‘o e Pule‘angá. (1 Kol. 7:29-31) Ko e fo‘i mo‘oni tefito ko iá ‘oku totonu ke ne ue‘i kitautolu ke tuli ki he‘etau ngaahi ngāué ‘o fika ua, kau ai e fakafiefiá, ‘i ha fa‘ahinga founga te nau fakamafeia ai kitautolu ke fakahoko ‘etau ngāue mu‘omu‘á—‘a e tokanga ki he ngaahi me‘a ‘o e Pule‘angá. Kapau te tau fai ia, ‘e lava ke ‘aonga ‘a e fakafiefia fakangatangatá.
12. ‘E lava fēfē ke ngāue‘aki e tefito‘i mo‘oni ‘oku ma‘u ‘i he Luke 14:28 ki he fakafiefiá?
12 Ko ia leva, ‘i he taimi ‘oku ha‘u ai ki hono fakamoleki e taimi ‘i he fakafiefiá, ‘oku lelei ke tau fatu e fakamolé ki mu‘a. (Luke 14:28) ‘Oku fiema‘u ke tau fakapapau‘i e lahi ‘o hotau taimi ‘e fakamole ‘i ha me‘a pau ‘oku fai ‘i hoto taimi mālōloó. Ko hono hokó, kuo pau ke tau fakapapau‘i pe ko e hā e lahi hotau taimi ‘oku tuha mo iá. Kapau ko e tuli ki ha fa‘ahinga fakafiefia ‘e ‘uhinga ai ko hono li‘aki e ngaahi ngāue mahu‘inga hangē ko e ako Tohi Tapu fakafo‘ituituí, lotu fakafāmilí, ma‘u e ngaahi fakataha faka-Kalisitiané, pe kau hono malanga‘i ‘o e Pule‘angá, ‘oku ‘ikai tuha ia mo e fakamolé. (Mk. 8:36) Ka ‘o kapau ‘oku fakaivia kitautolu ‘e ha me‘a ‘oku fai fakataimi ‘i hoto taimi mālōloó ke hanganaki tuli ai ki he ngaahi me‘a ‘o e Pule‘angá, ‘oku lelei nai ke tau fakapapau‘i ko e taimi ‘oku tau fakamoleki he fa‘ahinga fakafiefia ko iá ‘oku tuha.
Ko Hai Hoku Ngaahi Takangá?
13. Ko e hā ‘oku totonu ai ke tau fakakaukau‘i lelei pe ko hai te tau kau mo ia ‘i he fakafiefiá?
13 Ko e fehu‘i hono tolu ke ‘eke kiate koé, Ko hai?—‘a ia, ‘Ko hai e fa‘ahinga ‘oku ou fie kau mo ia he‘eku ngaahi me‘a ‘oku fai ‘i hoku taimi mālōloó?’ ‘Oku mahu‘inga ke fakakaukau ki he tafa‘aki ko eni ‘o e fakafiefiá. Ko e hā hono ‘uhingá? Koe‘uhi ko e tu‘unga ‘etau fakafiefiá ‘oku tākiekina lahi ia ‘e he tu‘unga hotau ngaahi takangá. Hangē pē ko hono kai ha me‘akai ‘oku fa‘a ifo ange he taimi ‘okú ke fai ia ‘i he lotolotonga ‘o e ngaahi kaungāme‘a leleí, ko e kau ‘i he fakafiefiá ‘oku fa‘a fakafiefia ange he taimi ‘okú ke fai ia fakataha mo e ngaahi takanga leleí. Ko ia ai, ‘oku ala mahino‘i ko e tokolahi ‘ia kitautolu, tautefito ki he fānaú, ‘oku nau fiefia he fakafiefia ‘oku nau kau ai mo e ni‘ihi kehé. Kae kehe, ke fakapapau‘i ‘oku ‘aonga ha me‘a ‘oku fai, ‘oku fakapotopoto ke fakapapau‘i ki mu‘a pe ko e fa‘ahinga tāutaha fēfē ke fili ko ha ngaahi takangá mo e fa‘ahinga ke faka‘ehi‘ehi mei aí.—2 Kal. 19:2; lau ‘a e Palovepi 13:20; Sem. 4:4.
14, 15. (a) Ko e hā e fa‘ifa‘itaki‘anga na‘e fokotu‘u ‘e Sīsū ‘i hono fili e ngaahi takanga totonú? (e) Ko e hā e ngaahi fehu‘i ‘oku totonu ke tau ‘eke hifo kia kitautolu fekau‘aki mo hotau ngaahi takangá?
14 Ko e muimui ‘i he fa‘ifa‘itaki‘anga ‘a Sīsū ‘i hono fili e ngaahi takangá ‘e hoko ia ‘o tokoni lahi. Mei he fakatupú ‘o faai mai, na‘e ma‘u ‘e Sīsū ha ‘ofa ki he fa‘ahinga ‘o e tangatá. (Pal. 8:31) Lolotonga ‘ene ‘i māmaní, na‘á ne fakahāhā e faka‘atu‘i anga-‘ofa ki he fa‘ahinga kotoa ‘o e kakaí. (Mt. 15:29-37) Kae kehe, na‘e fakafaikehekehe‘i ‘e Sīsū ‘a e hoko ‘o anga-fakakaume‘á mo e hoko ko ha kaume‘a ofí. Neongo na‘á ne anga-fakakaume‘a ki he kakaí fakalūkufua, na‘á ne hoko ko ha kaume‘a ofi pē ki he fa‘ahinga na‘a nau a‘usia e ngaahi fiema‘u tefito. ‘I he‘ene lea ki he‘ene kau ‘apositolo faitōnunga ‘e toko 11, na‘e fakahā ‘e Sīsū: “Ko hoku ngaahi kaume‘a ‘akimoutolu ‘o kapau ‘oku mou fai ‘a e ngaahi me‘a ‘oku ou tu‘utu‘uni atu.” (Sione 15:14; toe sio ki he Sione 13:27, 30.) Ko e fa‘ahinga tāutaha pē na‘e tali lelei ‘e Sīsū ko hono ngaahi kaume‘á ko e fa‘ahinga na‘a nau muimui kiate ia pea tauhi kia Sihová.
15 Ko ia ai, ‘i he taimi ‘okú ke fakakaukau ai pe ‘oku totonu ke ke fili ha tokotaha pau ko ha kaume‘a ofi pe ‘ikai kaume‘a ofí, ‘e fakapotopoto ke manatu‘i ‘a e fakamatala ‘a Sīsuú. ‘Eke kiate koe ‘a e ngaahi fehu‘i hangē ko e: ‘‘Oku fakahāhā ‘e he tokotaha ko ení ‘i he lea mo e ngāue ‘okú ne talangofua ki he ngaahi fekau ‘a Sihova mo Sīsuú? ‘Okú ne ma‘u ‘a e ngaahi tu‘unga mo e ngaahi ‘ulungaanga makatu‘unga Fakatohitapu tatau mo ia ‘oku ou ma‘ú? ‘E faka‘ai‘ai au ‘e he‘eku feohi mo iá ke u fakamu‘omu‘a ‘a e Pule‘angá ‘i he‘eku mo‘uí pea hoko ko ha sevāniti mateaki ‘a Sihova?’ Kapau ‘okú ke fakapapau‘i ko e tali ki he ngaahi fehu‘i ko iá ‘oku ‘io, kuó ke ma‘u ha takanga lelei ‘a ia te ke fiefia mo ia ‘i ho‘o ngaahi me‘a ‘oku fai ‘i ho taimi mālōloó.—Lau ‘a e Sāme 119:63; 2 Kol. 6:14; 2 Tim. 2:22.
Ko ‘Etau Fakafiefiá—‘Oku Paasi Ia he Siví?
16. Ko e hā ‘oku fiema‘u ke tau fakapapau‘i fekau‘aki mo ‘etau fakafiefiá?
16 Kuo tau lāulea nounou ki he ngaahi tafa‘aki ‘e tolu ‘o e fakafiefiá—tu‘unga, lahi, mo e takanga. Ke hoko ‘o ‘aongá, ko ‘etau fakafiefiá ‘oku fiema‘u ke fehoanaki vāofi ia mo e tu‘unga makatu‘unga ‘i he Tohi Tapú ‘o e ngaahi tafa‘aki taki taha ko ení. Ko ia ai, ki mu‘a ke kau ‘i ha fa‘ahinga fakafiefia, ‘oku fiema‘u ke tau sivi‘i ia. ‘I he‘ene ha‘u ki he tu‘ungá, ‘oku fiema‘u ke tau ‘ilo: ‘Ko e hā ‘oku kau ki aí? ‘Oku lelei ia pe ololalo?’ (Pal. 4:20-27) ‘I he fekau‘aki mo e lahí, ‘oku fiema‘u ke tau ‘ilo: ‘Ko e hā e lahi ‘o e taimi te u fakamoleki ki aí? ‘Oku fe‘unga ‘a e lahí pe ‘ikai?’ (1 Tim. 4:8) Pea felāve‘i mo e takangá, ‘oku fiema‘u ke tau fakapapau‘i: ‘Ko hai te u kau mo ia ‘i he fakafiefiá? Ko e ngaahi takanga peheé ‘oku lelei pe kovi?’—Koh. 9:18; 1 Kol. 15:33.
17, 18. (a) ‘E lava fēfē ke tau sivi‘i kitautolu ke sio pe ko ‘etau fakafiefiá ‘oku a‘usia ai ‘a e ngaahi tu‘unga ‘a e Tohi Tapú? (e) Ko e hā ‘okú ke fakapapau‘i fakafo‘ituitui ke fai ‘i he taimi ‘oku ha‘u ai ki ho‘o fili e fakafiefiá?
17 Kapau ‘oku ‘ikai a‘usia ‘e ha fa‘ahinga fakafiefia e ngaahi tu‘unga makatu‘unga ‘i he Tohi Tapú ‘i ha taha pē ‘o e ngaahi tafa‘aki ‘e tolu ko ení, ‘oku ‘ikai paasi ia he siví. ‘I he tafa‘aki ‘e tahá, kapau ‘oku tau fakapapau‘i ko ‘etau ngaahi me‘a ‘oku fai ‘i hotau taimi mālōloó ‘oku a‘usia ai ‘a e ngaahi tu‘unga makatu‘unga ‘i he Tohi Tapú ‘i he kotoa ‘o e tafa‘aki ‘e tolu ko ení, ko ‘etau fakafiefiá te ne ‘omi e lāngilangi kia Sihova pea ‘aonga kia kitautolu.—Sāme 119:33-35.
18 Ko ia leva, ‘i he‘ene ha‘u ki he fakafiefiá, tau feinga ke fai e me‘a ‘oku totonú he taimi totonú pea mo e kakai totonú. ‘Io, fakatauange ke hoko ko e holi fakamātoato ia ‘a e tokotaha taki taha ‘o kitautolu ke muimui he fale‘i ‘a e Tohi Tapú: “Pe ko ho‘omou kai, pe ko ho‘omou inu, pe ko ho‘omou fai ha me‘a, mou fai kotoa pe ke ongoongolelei ai ‘a e ‘Otua.”—1 Kol. 10:31.
‘E Lava Ke Ke Fakamatala‘i?
‘I he fekau‘aki mo e fakafiefiá, ‘e lava fēfē ke ke ngāue‘aki e ngaahi tefito‘i mo‘oni ‘oku ma‘u ‘i he . . .
• Filipai 4:8?
• Mātiu 6:33?
[Fehu‘i ki he Ako]
[Taiakalami ‘i he peesi 9]
(Ki he fakamatala kakato, sio ki he tohí)
✔Ko e Hā
[Taiakalami ‘i he peesi 10]
(Ki he fakamatala kakato, sio ki he tohí)
✔Ko Fē Taimi
[Taiakalami ‘i he peesi 12]
(Ki he fakamatala kakato, sio ki he tohí)
✔Ko Hai
[Fakatātā ‘i he peesi 10]
‘E lava fēfē ke tau muimui ki he fa‘ifa‘itaki‘anga ‘a Sīsuú ‘i hono fili hotau ngaahi kaume‘á mo ‘etau ngaahi me‘a ‘oku fai hotau taimi mālōloó?
