Kasi Vyakusanguluska Vinu Ni Vyacandulo?
Kasi Vyakusanguluska Vinu Ni Vyacandulo?
“Lutilirani kusanda ico nchakuzomerezgeka kwa Fumu.”—EFE. 5:10.
1, 2. (a) Kasi Baibolo likulongora wuli kuti Yehova wakukhumba kuti tikondwenge? (b) Kasi ticitenge wuli para tikuwona vyakusanguluska kuti ‘nchawanangwa ca Ciuta’?
BAIBOLO likulongora kuti Yehova wakukhumba kuti tikondwenge na umoyo. Mwaciyelezgero, lemba la Salmo 104:14, 15 likuti Yehova ‘wakupeleka vyakurya mu caru, na vinyo ilo likukondweska mtima wa munthu na mafuta kung’animiska cisko cake, pamo na cingwa ico cikukhomeska mtima wa munthu.’ Yehova ndiyo wakumezga mbuto kuti tisange cakurya, mafuta, na vinyo. Vinyo ‘likukondweska mtima.’ Nangauli vinyo lingawovwira munthu kuŵa na umoyo yayi, kweni likovwira kuti waŵe na cimwemwe. (Muph. 9:7; 10:19) Khumbo la Yehova ndakuti tikondwenge, mitima yithu yizure na “cimwemwe.”—Mil. 14:16, 17.
2 Ntheura, tingananga yayi usange tingapatura nyengo ya ‘kulaŵiskira viyuni vya mu dera’ na “maluŵa gha mu thengere,” panji kucita maseŵera agho tikusangwa nagho. (Mat. 6:26, 28; Sal. 8:3, 4) Umoyo wakukondweska ‘nchawanangwa ca Ciuta.’ (Muph. 3:12, 13) Ntheura, para tikuwona vyakusanguluska kuŵa cigaŵa ca cawanangwa ca Ciuta, tisangwenge mu nthowa yakuti timukondweske. *
Kusankha na Kujiŵikira Cigoti
3. Cifukwa wuli tingasankha mwakupambana pa nkhani ya vyakusanguluska?
3 Awo ŵakuwona vyakusanguluska mwakwenelera, ŵakumanya kuti ŵakwenera kusankha na kujiŵikira cigoti. Cifukwa wuli? Kuti tisange zgoro, tiyeni tiyaniske vyakusanguluska na cakurya. Vyakurya ivyo ŵanthu ŵakutemwa vikupambana mwakuyana na uko ŵakukhala. Cakurya ico ku malo ghanyake ŵangaciwona kuŵa capadera, kunyake ŵangaciwona kuŵa kanthu yayi. Mwakuyana waka, vyakusanguluska ivyo Ŵakhristu ŵa ku cigaŵa cinyake ŵangaviwona kuŵa viwemi, kunyake ŵangaviwona mwakupambanako. Ndimo vingaŵiraso na Ŵakhristu ŵa mu cigaŵa cimoza, ico munyake wangawona kuŵa cakukondweska, munyake wangaciwona kuti nchambura kukondweska; ico munyake wangawona kuti cikupeleka nkhongono, munyake wangawona kuti nchakuvuska. Nga umo munthu waliri na wanangwa wa kusankha cakurya ico wakutemwa, vyakusanguluska navyo ntheura pera.—Rom. 14:2-4.
4. Cifukwa wuli tikwenera kujiŵikira cigoti pa kusankha vyakusanguluska? Longosorani.
4 Nangauli, tili na wanangwa wa kusankha vyakusanguluska, kweni tileke kuŵiŵa waka cilicose. Weleraniso pa nkhani ya cakurya. Nangauli ndise ŵanangwa kurya cakurya cilicose ico tingasankha, kweni tingalyera dala cakurya cakuvunda yayi. Tingalwara usange tingarya cakurya canthena. Mwakuyana waka, nangauli tili na wanangwa wa kusangwa na vyakusanguluska viwemi, kweni tingacitirako dala yayi vyakusanguluska ivyo vingatipweteka, ivyo vikukhuŵilizga nkhaza, panji ivyo vikulongora nkharo zakuvunda. Para tingacitako, mbwenu tisuskanenge na fundo za mu Baibolo ndipo tingananga umoyo withu wakuthupi na wauzimu. Kuti tileke kutalulira pa nkhani ya vyakusanguluska, tikwenera kusanda usange vyakusanguluska vinyake ivyo tikutemwa ni vyacandulo panji yayi. (Efe. 5:10) Kasi tingacita wuli?
5. Kasi tingamanya wuli kuti vyakusanguluska ivyo tasankha vikukolerana na fundo za Ciuta?
5 Kuti vyakusanguluska viŵe vyacandulo kweniso vyakukondweska mu maso gha Yehova, vikwenera kuŵa vyakukolerana na malango gha mu Baibolo. (Sal. 86:11) Kuti mumanye usange vyakusanguluska ivyo mukutemwa vikukolerana na fundo za mu Baibolo, mukwenera kujifumba mafumbo ghakulondezgapo agha. Mafumbo agha ghali na mazgu ghambura kusuzga ghakuti nchivici, pawuli, na anjani. Tiyeni tisande lililose palekha.
Kasi Nchivici?
6. Kasi ni vyakusanguluska wuli ivyo tikwenera kuvikana, ndipo cifukwa wuli?
6 Pambere mundambe kucitako cakusanguluska cilicose, cakwamba mukwenera kujifumba kuti, Nchivici?, ndiko kuti ‘Kasi cakusanguluska ico canikopa ncha mtundu wuli?’ Pa zgoro ilo musangenge, lekani kuluwa kuti vyakusanguluska vili mu magulu ghaŵiri. Gulu lakwamba lili na vyakusanguluska vyambura kwenelera, ndipo vya mu gulu laciŵiri ni vyakuti tisankhepo. Kasi gulu lakwamba lili na vyakusanguluska wuli? Vyakusanguluska vinandi ivyo vili mu caru ca Satana ici vikususkana na fundo za mu Baibolo. (1 Yoh. 5:19) Ŵakhristu ŵaunenesko ŵakukanirathu vyakusanguluska vyanthena. Vyakusanguluska ivi vikukhuŵilizga kukomana, vyamizimu, kugonana kwa ŵanalume panji ŵanakazi pera, nkhaza, na nkharo zinyake ziheni, kweniso vikulongora vithuzithuzi vyamuziro. (1 Kor. 6:9, 10; ŵazgani Uvumbuzi 21:8.) Kulikose uko tingaŵa, para tikukana kusendelera kufupi na vyakusanguluska vyanthena, tikulongora Yehova kuti ‘tikunyanyara ico nchiheni.’—Rom. 12:9; 1 Yoh. 1:5, 6.
7, 8. Kasi tingamanya wuli kuti vyakusanguluska ivyo tasankha ni viwemi? Longosorani.
7 Gulu laciŵiri la vyakusanguluska, ni ivyo Baibolo likuyowoya mwakudunjika yayi kuti ni viheni. Mwantheura, pambere tindasankhe cakusanguluska cilicose, tikwenera kuwoneseska kuti tasankha mwakukolerana na fundo za Yehova. (Zinth. 4:10, 11) Ipo tikwenera kusankha vyakusanguluska ivyo vitovwirenge kuŵa na njuŵi yiwemi. (Gal. 6:5; 1 Tim. 1:19) Kasi tingacita wuli? Ghanaghanirani fundo iyi, pambere tindarye cakurya cacilendo, cakwamba tingafumba kuti ticimanye makora. Mwakuyana waka, pambere tindambe kucitako vyakusanguluska vyacilendo, tikwenera kufumba dankha kuti tivimanye makora.—Efe. 5:17.
8 Mwaciyelezgero, nyengo zinyake mungatemwa maseŵera ghakukhozga thupi, nakuti palije uheni uliwose kucita nthena. Maseŵera ghangaŵa ghakukondweska. Kweni wuli usange mukukopeka na maseŵera agho pakuŵa mzimu wa wafwawafwa, kuphalizgana kwa zani muwone, kupwetekana comene, vivulupi, kusankhana mtundu, na vinyake vyantheura? Pamanyuma pakuti mwasanda ivyo vikucitika mu maseŵera agho, muwonenge usange kaghanaghaniro kinu kakuyana na Yehova ndiposo uthenga wa mtende na citemwa uwo mukupharazgira ŵanji. (Yes. 61:1; Gal. 5:19-21) Kweni usange vyakusanguluska ivyo tasankha ni viwemi mu maso gha Yehova, ndikuti ni vyacandulo ndipo tisangwenge navyo.—Gal. 5:22, 23; ŵazgani Ŵafilipi 4:8.
Kasi Nkhucita Pawuli?
9. Kasi zgoro la fumbo lakuti pawuli likuvumburaci?
9 Fumbo laciŵiri ilo tikwenera kujifumba ndakuti pawuli? Kung’anamura kuti kasi nkhwenera kucita vyakusanguluska pa nyengo nji? Kasi vyamutora nyengo yinandi wuli?’ Zgoro lithu pa fumbo lakuti nchivici? likuvumbura vinandi ivyo vili mu mtima withu pa nkhani ya umo tikuwonera vyakusanguluska vyakwenelera na vyambura kwenelera. Kweni zgoro la fumbo lakuti pawuli? likulongora ivyo tikuŵika pakwamba mu umoyo withu, vinthu ivyo tikuwona kuti ni vyakuzirwa na ivyo ni vyambura kuzirwa. Ipo nchivici cingatovwira kuti timanye usange vyakusanguluska tikuviŵika pa malo ghakwenelera?
10, 11. Kasi mazgu gha Yesu gha pa Mateyu 6:33, ghakutovwira wuli kumanya nyengo iyo tikwenera kumalira pa vyakusanguluska?
10 Yesu Khristu wakaphalira ŵalondezgi ŵake kuti: “Utemwenge Yehova Ciuta wako na mtima wako wose na umoyo wako wose na maghanoghano ghako ghose na nkhongono zako zose.” (Mrk. 12:30) Ntheura, kutemwa Yehova kukwenera kuŵa pakwamba mu umoyo withu. Tingalongora kuti tikumutemwa na umoyo withu wose usange tikulondezga mazgu gha Yesu ghakuti: “Lutilirani kupenja dankha ufumu na urunji wake, ndipo vinthu vinyake vyose ivi visazgikengeko kwa imwe.” (Mat. 6:33) Kasi mazgu agha ghangatovwira wuli kumanya nyengo iyo tikwenera kumalira pa vyakusanguluska?
11 Wonani fundo yakuti “lutilirani kupenja dankha ufumu” iyo Yesu wakayowoya. Yesu apa wakang’anamuranga kuti ‘tilutilire kupenja ufumu pera yayi.’ Yesu wakamanyanga kuti padera pa kupenja Ufumu paliso vinthu vinandi ivyo tingakhumbikwira kupenja pa umoyo. Tikukhumbikwira nyumba, cakurya, vyakuvwara, masambiro, nchito, kusanguluka, na vinyake vyantheura. Ndipouli, pa vinthu vyose ivi, vya Ufumu pera ndivyo vikwenera kuŵa pakwamba. (1 Kor. 7:29-31) Fundo iyi yikwenera kutikumbuska kuti vyakusanguluska vili pa malo ghaciŵiri, ndipo vileke kutitondeska kucita vinthu vya Ufumu ivyo ni vyakuzirwa comene. Para tingacita vyakusanguluska mwambura kutalulira mbwenu viŵenge vyacandulo kwa ise.
12. Kasi fundo ya pa Luka 14:28 yingatovwira wuli pa nkhani ya vyakusanguluska?
12 Ntheura, pa nkhani ya vyakusanguluska, tikwenera kupenderathu nyengo iyo timalirengepo. (Luka 14:28) Tikukhumbikwira kumanya unandi wa nyengo iyo timalirenge pa vyakusanguluska. Kufuma apo, tikweneraso kughanaghanira kuzirwa kwa nyengo iyo tamumalirapo. Usange vyakusanguluska vikutitondeska kucita vinthu vyakuzirwa nga ni kusambira Baibolo patekha, kusopa na mbumba, kuwungana, panji kupharazga ndikuti tindasankhe mwakwenelera. (Mrk. 8:36) Kweni usange vyakusanguluska vikutipa nkhongono kuti tilutilire kupenja vinthu vya Ufumu, apa ndikuti nyengo yithu yaluta pawaka yayi.
Kasi Namuŵa na Anjani?
13. Cifukwa wuli tikwenera kuŵa maso na ŵanthu awo tikuŵa nawo pa vyakusanguluska?
13 Fumbo lacitatu ilo tikwenera kujifumba ndakuti na anjani? Kung’anamura kuti ‘kasi mbanjani awo namuŵa nawo pa vyakusanguluska?’ Nchakuzirwa comene kughanaghanira fumbo ili. Cifukwa wuli? Pa vyakusanguluska pangacitika vinthu vyakulongosoka panji viheni mwakuyana na ŵanthu awo ŵalipo. Nga umo cakurya cikukondweskera para mukurya na ŵabwezi ŵawemi, vyakusanguluska navyo vikunozga para muli na ŵabwezi ŵawemi. Lekani ŵanandi, comenecomene ŵawukirano, ŵakusangwa comene na vyakusanguluska para ŵali na ŵanyawo. Kweni kuti musange candulo na vyakusanguluska, mukwenera kumanya ŵanthu awo mbakwenelera kuŵapo na awo mbambura kwenelera.—2 Mid. 19:2; ŵazgani Zintharika 13:20; Yak. 4:4.
14, 15. (a) Kasi tikusambirako vici kwa Yesu pa nkhani yakusankha ŵabwezi? (b) Ni mafumbo wuli agho tikwenera kujifumba ghakukhwaskana na ŵabwezi ŵithu?
14 Yesu nchakuwonerapo ciwemi pa nkhani ya ŵanthu awo tikwenera kwenda nawo. Yesu wakatemwanga ŵanthu kufuma waka apo ŵakalengekera. (Zinth. 8:31) Apo wakaŵa pa caru capasi, wakalongoranga citemwa ku ŵanthu wose. (Mat. 15:29-37) Ndipouli, pakaŵa mphambano pa umo Yesu wakatemweranga ŵanthu wose na umo wakatemweranga ŵabwezi ŵake ŵa pamtima. Nangauli wakatemwanga ŵanthu wose, kweni wakaŵa paubwezi na ŵekha awo ŵakafiskanga vinthu vinyake vyakukhumbikwa. Wakaphalira ŵapositole ŵake ŵakugomezgeka 11 kuti: “Imwe muli ŵabwezi ŵane usange mukucita ivyo nkhumulangurani.” (Yoh. 15:14; wonaniso Yohane 13:27, 30.) Ŵanthu awo Yesu wakasankha kuŵa ŵabwezi ŵake ŵa pamtima ŵakaŵa ŵekha awo ŵakamulondezganga na kuteŵetera Yehova.
15 Ntheura, para mukukhumba kusankha ŵabwezi ŵa pamtima mungacita makora kukumbuka mazgu gha Yesu. Jifumbani mafumbo nga ni agha: ‘Kasi ivyo munthu uyu wakuyowoya na kucita vikulongora kuti wakupulikira malango gha Yehova na Yesu? Kasi nayo wakuzirwiska fundo za mu Baibolo nga ndine? Kasi para wangaŵa mubwezi wane, wanovwirenge kuŵika vinthu vya Ufumu pakwamba na kuŵa muteŵeti wakugomezgeka wa Yehova? Usange mwakhorwa kuti zgoro la mafumbo agha ndakuti enya, ndikuti mwasanga mubwezi muwemi uyo mungacitira lumoza vyakusanguluska.—Ŵazgani Salmo 119:63; 2 Kor. 6:14; 2 Tim. 2:22.
Kasi Vyakusanguluska Vithu Ni Vyakwenelera?
16. Kasi tikwenera kumanya vici pa nkhani ya vyakusanguluska?
16 Pa nkhani ya vyakusanguluska, mwakudumura tawona fundo zitatu, (1) mtundu wake (2) nyengo yakucitira, na (3) ŵabwezi. Kuti vyakusanguluska viŵe vyacandulo, vikwenera kukolerana na fundo zitatu izi za mu Baibolo. Ntheura, pambere tindasankhe, tikwenera kughanaghanirapo usange cakusanguluska ico nchakwenelera. Pa nkhani ya mtundu wa vyakusanguluska, tikwenera kujifumba kuti kasi ni vyamtundu wuli? Kasi ni viwemi panji ni vyakuvunda? (Zinth. 4:20-27) Pa nkhani ya nyengo, tikwenera kujifumba kuti ‘kasi nkhumalirapo nyengo yinandi wuli pa vyakusanguluska? Kasi nyengo iyo nkhumalira pa vyakusanguluska njakwenelera panji yayi?’ (1 Tim. 4:8) Pa nkhani ya ŵabwezi, tikukhumbikwira kujifumba kuti, ‘kasi mbanjani awo nkhwenera kuŵa nawo pa vyakusanguluska? Kasi ŵabwezi ŵane mbawemi panji yayi?’—Muph. 9:18; 1 Kor. 15:33.
17, 18. (a) Kasi tingamanya wuli kuti vyakusanguluska vithu vikukolerana na fundo za mu Baibolo? (b) Kasi mwasimikizga kucitaci pa nkhani ya vyakusanguluska?
17 Usange vyakusanguluska vikukolerana yayi na mafumbo ghatatu agha, agho ghali na fundo za mu Baibolo ndikuti ni vyambura kwenelera. Kweni usange vyakusanguluska vikukolerana na fundo izi, mbwenu vipelekenge ucindami kwa Yehova ndipo nase tisangenge navyo candulo.—Sal. 119:33-35.
18 Ntheura, pa nkhani ya vyakusanguluska, tiyeni tifwilirepo kuti ticite ico nchakwenelera, pa nyengo yakwenelera, ndiposo na ŵanthu ŵakwenelera. Tiyeni tose tiŵikepo mtima kulondezga ulongozgi wa mu Baibolo wakuti: “Kwali mukurya panji mukumwa panji mukucita cinthu cinyake cilicose, citani vinthu vyose kuti Ciuta wapike ucindami.”—1 Kor. 10:31.
[Mazgu ghamusi]
^ ndime 2 Mazgu ghakuti “maseŵera” na “vyakusanguluska,” mu nkhani iyi, ghakung’anamura nyengo iyo tikupatura na cilato cakuti tisangwepo.
Kasi Mungalongosora?
Pa nkhani ya vyakusanguluska, kasi mungalondezga wuli fundo izo zili pa . . .
• Ŵafilipi 4:8?
• Mateyu 6:33?
[Mafumbo]
[Cakuwonerapo pa peji 9]
(Mu magazini yakusindikizga ndimo vikuwoneka makora)
✔Nchivici
[Cakuwonerapo pa peji 10]
(Mu magazini yakusindikizga ndimo vikuwoneka makora)
✔Pawuli
[Cakuwonerapo pa peji 12]
(Mu magazini yakusindikizga ndimo vikuwoneka makora)
✔Anjani
[Cithuzithuzi pa peji 10]
Kasi Yesu tingamuyezga wuli pa nkhani ya kusankha ŵabwezi na vyakusanguluska?
