Kalap go long lista

Kalap go long lista bilong ol tok

Yu Save Long Dispela?

Yu Save Long Dispela?

Yu Save Long Dispela?

Ol i bin kisim mani we bilong helpim wok lotu long tempel bilong Jehova long Jerusalem?

Takis em ol Juda i givim i save helpim ol narapela narapela wok bilong tempel, na moa yet em mani olsem namba 10 hap em lo i makim bilong ol man i mas givim. Na tu, ol i save baim ol narapela takis. Olsem, long taim ol i wok long sanapim haus lotu sel, Jehova i tokim Moses long kisim mani silva inap 5 kina long olgeta wan wan Israel em nem bilong ol i stap long buk bilong gavman, na givim dispela mani long Jehova “olsem ofa.”​—⁠Kisim Bek 30:​12-16.

Em i kamap olsem pasin bilong ol Juda long givim dispela mani stret olsem takis bilong tempel long olgeta yia. Na dispela em takis we Jisas i bin tokim Pita long kisim koin long maus bilong pis na baim.​—⁠Matyu 17:​24-27.

Sampela yia i go pinis, long Jerusalem ol i bin painim tupela kain mani silva em ol i save yusim bilong baim takis bilong tempel. Wanpela koin ol i bin painim long baret em koin ol i bin wokim long Tair long yia 22 C.E. Wanpela sait bilong koin i gat piksa bilong Melkat, o Bal, em nambawan god bilong ol Tair, na hapsait bilong koin i gat piksa bilong tarangau i sindaun long sip. Na ol i bin painim namba 2 koin namel long ol pipia bilong tempel, na ol i bin wokim dispela koin long taim we ol Juda i pait long ol Rom long yia 66-67 C.E. Em i gat piksa bilong wanpela kap na 3-pela prut ol i kolim pomigranet, na ol hap rait olsem, “Hap Mani Sekel” na “Holi Jerusalem.” Profesa Gabriel Barkay i tok ol dispela koin i gat “mak i soim olsem paia i bin kukim ol, na ating em paia i bin bagarapim Namba 2 Tempel long 70 CE.”

Ol haus em King Nebukatnesar i bin wokim i luk nais olsem wanem?

Buk Daniel long Baibel i kolim tok em Nebukatnesar i mekim, em i tok: “Man, Babilon em i bikpela taun na i nambawan tru. Long strong bilong mi yet, mi bin kirapim dispela taun, bilong soim bikpela strong na biknem bilong mi long olgeta lain manmeri.” (Daniel 4:30) Tru tru dispela taun bilong bipo em i bikpela na i nambawan tru o nogat?

Ol saveman i tok Nebukatnesar i gat biknem long wokim ol tempel, ol haus king, ol banis bilong taun, na naispela gaden. Long bikpela tempel i stap namel long taun Babilon, i gat wanpela taua i longpela tru winim 70 mita. Tasol wanpela buk (Babylon​—⁠City of Wonders) i tok, “ol bikpela wok tru [bilong Nebukatnesar] em Bikpela Haiwe na Ista Geit.” Bikpela Haiwe i kam insait long Ista Geit, na long sait sait bilong haiwe i gat ol piksa bilong ol laion. Ista Geit em i nambawan geit bilong i go insait long taun Babilon, na dispela wankain buk i tok moa olsem: “Ol i wokim geit long ol blupela brik na ol i bilasim wantaim ol piksa bilong ol bulmakau na ol traipela snek, em ol samting ol man i no inap lusim tingting long en taim ol i raun i go na lukim.”

Long kirap bilong yia 1900 C.E. samting, ol saveman i painim planti tausen hap hap samting bilong Bikpela Haiwe na Ista Geit, na ol i yusim ol dispela hap hap samting long wokim gen dispela haiwe na geit long Haus Tumbuna bilong Pergamon long Berlin, Jemani.

[Ol Piksa long pes 12]

Sais stret

[Ol Kredit Lain]

Top: Clara Emit, Courtesy of Israel Antiquities Authority; bottom: Zev Radovan

[Piksa long pes 12]

Ista Geit em ol i bin wokim gen