Sikʼ li naʼlebʼ

Sikʼ li xtusulal naʼlebʼ

Kʼaru teʼxbʼaanu ebʼ li yuwaʼbʼej re naq junelik wanqebʼ saʼ amiiwil rikʼinebʼ li ralal?

Kʼaru teʼxbʼaanu ebʼ li yuwaʼbʼej re naq junelik wanqebʼ saʼ amiiwil rikʼinebʼ li ralal?

Kʼaru teʼxbʼaanu ebʼ li yuwaʼbʼej re naq junelik wanqebʼ saʼ amiiwil rikʼinebʼ li ralal?

«YUWAʼ, chanru nakaanaw naabʼal li naʼlebʼ?». Ma kixbʼaanu junsutaq aawe laawalal li patzʼom aʼin? Saʼ li hoonal aʼan chʼolchʼo naq sa xaawekʼa aawibʼ joʼ yuwaʼbʼej. Abʼan qʼaxal sa wiʼ chik twekʼa aawibʼ wi laawalal t-abʼinq ut tixyuʼami li naʼlebʼ li nakaakʼe re (Proverbios 23:15, 24). a

Abʼanan, ma toj naraj laawalal xkʼambʼal re aawikʼin joʼ naxbʼaanu chaq saʼ xkachʼinal malaj yook chi kubʼeek li narekʼa chaawix? Kʼaru tatruuq xbʼaanunkil re naq inkʼaʼ taakanabʼ xraabʼal laawalal naq yooq chi winqiloʼk? Xbʼeenwa, qilaq wiibʼ oxibʼ li chʼaʼajkilal li naru naxnumsi junaq li yuwaʼbʼej.

Oxibʼ li chʼaʼajkilal li nakʼulmank li nawno chiʼus

1. MAAKʼAʼ LI HOONAL. Saʼ naabʼal chi tenamit, ebʼ li yuwaʼbʼej xaqabʼanbʼilebʼ xkʼebʼal xtumin li xjunkabʼal. Joʼkan naq inkʼaʼ nawank saʼ rochoch ut kachʼin ajwiʼ li hoonal naxnumsi rikʼinebʼ li xkokʼal. Jun eetalil, naq xtzʼilmank rix chirix aʼin, kitawmank naq ebʼ li yuwaʼbʼej re Francia kachʼin chik ma kabʼlaju kʼasal chiru li kutan nekeʼxnumsi rikʼinebʼ li xkokʼal.

KʼOXLA AʼIN: Jarubʼ hoonal nakaanumsi rikʼin laawalal? Saʼ jun malaj wiibʼ xamaan, tzʼiibʼa li hoonal li nakaanumsi rikʼin laawalal wulaj wulaj. Maare tsachq aachʼool chi rilbʼal li taataw.

2. MAAʼANI KIXKANABʼ JUN CHAABʼIL EETALIL. Wiibʼ oxibʼ li winq nekeʼxye naq raachisa xeʼaatinak rikʼin li xyuwaʼ naq yookebʼ chaq chi kʼiik. Laj Jean-Marie, li wank Francia, naxye: «Raachisa xinʼaatinak rikʼin linyuwaʼ». Kʼaru li chʼaʼajkilal kixtaw xbʼaan aʼin? Aʼan naxye: «Maajunwa xinkʼoxla naq tinkʼul naabʼal li chʼaʼajkilal saʼ xkʼabʼaʼ aʼin. Jun eetalil, qʼaxal nachʼaʼajkoʼk chiwu aatinak rikʼinebʼ li walal inkʼajol chirix junaq li naʼlebʼ li wank xwankil». Wiibʼ oxibʼ chik li winq li xeʼwank xhoonal re aatinak rikʼin li xyuwaʼ, anaqwan moko ramiiwebʼ ta ribʼ. Laj Philippe, li wank 43 chihabʼ re, naxye: «Qʼaxal kichʼaʼajkoʼk chiru linyuwaʼ xkʼutbʼesinkil chiwu naq nikinxra. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, qʼaxal ninkʼe inchʼool chi xkʼutbʼesinkil chiru li walal naq kʼajoʼ ninra».

KʼOXLA AʼIN: Ma nakaakʼoxla naq yookat xbʼaanunkil re laawalal li kixbʼaanu aawe laayuwaʼ? Wi laayuwaʼ xnaʼlebʼak chiʼus malaj inkʼaʼ xnaʼlebʼak chiʼus, ma yookat xkʼambʼal aawe rikʼin? Chanru nakaanaw aʼin?

3. EBʼ LI NAʼLEBʼ LI MOKO YAAL TA. Saʼ wiibʼ oxibʼ li tenamit nakʼoxlamank naq moko xkʼanjel ta li yuwaʼbʼej xkʼiresinkilebʼ li xkokʼal. Laj Luca, li xkʼiik saʼ jun li tenamit re Europa Occidental, naxye: «Ebʼ li kristiʼaan nekeʼxye naq xkʼanjel ixq xkʼiresinkilebʼ li kokʼal». Saʼ jalan chik li tenamit, li xkʼanjel li yuwaʼbʼej aʼan xtijbʼalebʼ li xkokʼal saʼ kawilal. Laj George, li xkʼiik saʼ jun li tenamit re África, naxye: «Saʼ lintenamit, ebʼ li yuwaʼbʼej inkʼaʼ nekeʼbʼatzʼunk rikʼinebʼ li xkokʼal xbʼaan naq nekeʼxxuwa naq inkʼaʼ chik teʼkʼeheʼq xwankil xbʼaanebʼ li xkokʼal. Joʼkan naq, nachʼaʼajkoʼk chiwu rilbʼal li walal joʼ wamiiw».

KʼOXLA AʼIN: Kʼaru naʼoybʼenimank naq tixbʼaanu junaq li yuwaʼbʼej saʼ laateep? Ma kʼutbʼil chiruhebʼ naq xkʼanjel ixq xkʼiresinkilebʼ li kokʼal? Ma kʼutbʼil chiruhebʼ naq tento tixrahebʼ li xkokʼal, malaj nekeʼxye naq moko us ta xbʼaanunkil aʼin?

Wi laaʼat jun rehebʼ li yuwaʼbʼej li yook xkʼulbʼal jun malaj naabʼal rehebʼ li chʼaʼajkilal aʼin, kʼaru ttenqʼanq aawe? Kʼe reetal wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ.

Tikibʼ xbʼaanunkil naq toj kachʼin laawalal

Naq nekeʼyoʼlaak ebʼ li kokʼal chanchan tawiʼ ak nekeʼraj xkʼambʼal re rikʼin li xyuwaʼ. Joʼkan naq kʼe laahoonal re laawalal anaqwan naq toj kachʼin. Chanru tatruuq xbʼaanunkil? Ut bʼar taawisi laahoonal re naq tatwanq rikʼin?

Naq tatruhanq ye re laawalal naq tatxtenqʼa chi xbʼaanunkil ebʼ li kʼanjel saʼ laawochoch. Naru taakʼe re jun chʼina meslebʼ naq yookat chi saabʼesink malaj jun li chʼina piklebʼ re naq tatxtenqʼa. Chʼolchʼo naq twulaq chiru kʼanjelak ut xkʼambʼal re aawikʼin. Maare tatbʼayq chi xchoybʼal laakʼanjel, abʼan tatnachʼoq rikʼin laawalal ut taakʼut chiru kʼanjelak. Chalen chaq najter qʼe kutan, saʼ li Santil Hu nayeemank rehebʼ li naʼbʼej yuwaʼbʼej naq teʼxkʼe chi tzʼaqonk ebʼ li xkokʼal chi xbʼaanunkil li kʼanjel saʼ li ochoch ut naq teʼroksi li hoonal aʼan re xkʼebʼalebʼ xnaʼlebʼ (Deuteronomio 6:6-9). Li naʼlebʼ aʼin toj nakʼanjelak saʼ li qakutan.

Moko kaʼaj tawiʼ tatkʼanjelaq rochbʼeen laawalal, us raj ajwiʼ naq tatbʼatzʼunq rikʼin. Qʼaxal naabʼal rusilal taataw wi nekeʼbʼaanu aʼin. Naq ebʼ li yuwaʼbʼej nekeʼbʼatzʼunk rikʼinebʼ li ralal naxtenqʼahebʼ re naq maakʼaʼ teʼxxuwa ut naq teʼxtzol jalan jalanq li akʼ naʼlebʼ.

Abʼan taataw jun chik li rusilal li jwal nim tzʼaqal. Laj Michel Fize li wank xnawom naxye naq «jun li alalbʼej naru naxye re li xyuwaʼ kʼaru yook xkʼoxlankil naq yookebʼ chi bʼatzʼunk». Naq yookebʼ chi bʼatzʼunk, li yuwaʼbʼej naxkʼutbʼesi chiru li ralal naq jwal naxra rikʼin li xbʼaanuhom ut rikʼin li raatin ut naxkʼut ajwiʼ chiru, naʼlebʼak chi kamaʼin. Laj André li wank Alemania naxye: «Nokoobʼatzʼunk rochbʼeen li walal naq kachʼin chaq. Ninqʼalu ut kixtzol ajwiʼ xbʼaanunkil aʼin».

Jun chik li naʼlebʼ bʼarwiʼ naru tkawresi laaʼamiiwil rikʼin laawalal aʼan naq taaxik chi wark. Yaabʼasi junaq li naʼlebʼ li nawulak chiru ut kʼe aachʼool chi rabʼinkil li chaabʼil malaj li inkʼaʼ usil naʼlebʼ li kixkʼul chiru li kutan. Chi joʼkan moko tchʼaʼajkoʼq ta chiru aatinak aawikʼin naq yook chi kʼiik.

Bʼaanu jalan jalanq li naʼlebʼ rochbʼeen laawalal

Chanchan naq naabʼalebʼ li chʼajom maakʼaʼ nekeʼraj re, naq ebʼ li xyuwaʼ nekeʼraj aatinak rikʼin. Wi taakʼe reetal naq chanchan naq inkʼaʼ naraj xsumenkil ebʼ laapatzʼom, maakʼoxla naq chirix maakʼaʼ naraj aatinak. Maare traj aatinak aawikʼin wi taasikʼ xyaalal chanru xbʼaanunkil.

Laj Jacques, li wank Francia, Wank sut nachʼaʼajkoʼk chiru aatinak rikʼin laj Jérôme, li ralal. Abʼan moko kixmin ta ru chi aatinak, kiʼok bʼan chi bʼatzʼunk bʼolotz oq rikʼin. Laj Jacques naxjultika: «Naq nokooraqeʼk chi bʼatzʼunk, nokoochunlak saʼ pachʼayaʼ ut naʼok xyeebʼal we li nakʼehok xkʼaʼuxl. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼan kikawuuk li qaʼamiiwil chiqibʼil qibʼ».

Ut wi laawalal inkʼaʼ nawulak chiru bʼatzʼunk? Laj André naxjultika li hoonal li naxnumsi rilbʼal ebʼ li chahim rochbʼeen li ralal: «Naqisi ebʼ li tem ut naqayokobʼ qibʼ chirix kabʼl, joʼkan ajwiʼ naqabʼat qibʼ ut naqukʼ li qate naq yooko rilbʼal li choxa. Nokooseeraqʼik chirix li kiyobʼtesink re li chahim, chirix li naxkʼe qakʼaʼuxl... nokooʼaatinak chirix chixjunil» (Isaías 40:25, 26).

Abʼan wi inkʼaʼ nawulak chaawu li nawulak chiru laawalal? Maare tento taabʼaanu li kʼaru nawulak chiru laawalal (Filipenses 2:4). Laj Ian, li wank Sudáfrica, naxye: «Laaʼin jwal nawulak chiwu li bʼatzʼunk chiru laj Vaughan li walal. Aʼan nawulak chiru ebʼ li avión ut li ulul chʼiichʼ, joʼkan naq xinkʼe inchʼool chirix ebʼ li naʼlebʼ aʼin. Ninkʼam raj chi ilok avión ut nokoobʼatzʼunk saʼ li ulul chʼiichʼ. Ninye naq saʼ xkʼabʼaʼ naq sa qachʼool chi rajsinkil qu, moko nachʼaʼajkoʼk ta chiru laj Vaughan aatinak wikʼin».

Kawresi li xchʼool

«Papá, papá, il aʼin!» Ma ak kixye junsutaq aawe laawalal ebʼ li aatin aʼin re naq twil kʼaru yook xbʼaanunkil? Anaqwan naq ak nim chik, maare inkʼaʼ chik naxbʼaanu aʼin, abʼan toj naʼajmank chiru naq taaye re kʼaru tixbʼaanu toj reetal naq twinqiloʼq.

Kʼe reetal li kixbʼaanu li Jehobʼa rikʼin jun rehebʼ li ralal. Naq ok raj re xbʼaanunkil li xkʼanjel li Jesús arin saʼ li Ruuchichʼochʼ, li Yos kixkʼutbʼesi chiru naq naxra, kixye re: «Aʼan aʼin li walal raaro inbʼaan; rikʼin aʼin nasahoʼk inchʼool» (Mateo 3:17, Li Santil Hu, Sociedad Bíblica de Guatemala; 5:48). Yaal naq tento taaqʼus ut taakʼe xnaʼlebʼ laawalal (Efesios 6:4). Abʼan, ma nakaakʼe ajwiʼ saʼ aawu naq aajel xkʼebʼal xsahil xchʼool naq us nanaʼlebʼak ut naʼaatinak?

Wankebʼ winq nekeʼchʼaʼajkoʼk chiruhebʼ xkʼutbʼesinkil li rahok chiruhebʼ li ralal, maare saʼ xkʼabʼaʼ naq kachʼinebʼ chaq li xnaʼ xyuwaʼ nekeʼxkʼe xwankil li xpaltilebʼ ut moko li rusilalebʼ ta. Wi joʼkaʼin xaakʼul chaq tento taakʼe aaqʼe re xkʼebʼal xsahil xchʼool laawalal. Laj Luca li ak xooʼaatinak wiʼ, naxbʼaanu chixjunil li xkʼanjel re li ochoch rikʼin laj Manuel, li ralal, li wank 15 chihabʼ re. Laj Luca naxye: «Wank sut ninye re laj Manuel naq tixtikibʼ xbʼaanunkil junaq li kʼanjel ut naru tinxbʼoq wi naʼajmank chiru li tenqʼ. Naabʼal sut nachʼolaak xbʼaanunkil li xkʼanjel xjunes. Naq nachʼolaak ut naru xbʼaanunkil jun li kʼanjel toj reetal naxchoy aʼin naxsahobʼresi ut naxkawubʼresi li xchʼool. Naq chaabʼil naxbʼaanu junaq li naʼlebʼ ninkʼe xsahil xchʼool. Ut naq inkʼaʼ naʼelk li kʼanjel joʼ chanru xraj aʼan, ninchʼolobʼ chiru naq oxloqʼ chiwu chixjunil li xruhank xbʼaanunkil».

Naru taatenqʼa laawalal re naq sa trekʼa ribʼ re xtawbʼal ebʼ li naʼlebʼ li wank xwankil saʼ li xyuʼam. Abʼan, kʼaru naru taabʼaanu wi nachʼaʼajkoʼk chiru xtawbʼal ebʼ li naʼlebʼ wank xwankil saʼ li xyuʼam? Kʼaru taabʼaanu wi naraj xsikʼbʼal junaq li naʼlebʼ li wank xwankil saʼ li xyuʼam usta chaabʼil, abʼan moko aʼan ta li taawaj raj laaʼat? Wi joʼkaʼin taakʼul, tento tatnaʼlebʼaq chirix kʼaru taawaj xbʼaanunkil laaʼat. Laj Jacques, li xooʼaatinak wiʼ chirix, naxye: «Ninyal inqʼe re xtenqʼankil li walal re truhanq xtawbʼal jalan jalanq chi naʼlebʼ saʼ li xyuʼam. Abʼan ninkʼe ajwiʼ saʼ wu naq ebʼ li naʼlebʼ aʼin twulaq chiru. Ninjultika naq aʼan tixsikʼ ebʼ li naʼlebʼ li nawulak chiru saʼ li xyuʼam joʼ chanru tixkʼe ribʼ chiru». Naru taatenqʼa laawalal re xbʼaanunkil li kʼaru traj wi taakʼe aachʼool chi rabʼinkil, wi taakʼe xsahil xchʼool chirix li naxbʼaanu chiʼus ut wi tkawubʼresi li xchʼool naq tpaltoʼq.

Wank sut twanq aachʼaʼajkilal rikʼin laawalal. Abʼan saʼ xnumikebʼ li chihabʼ chʼolchʼo naq laawalal moko tixnajtobʼresi ta ribʼ chaawu. Abʼan wi taakʼe aaqʼe re xtenqʼankil, chʼolchʼo naq laawalal tatxra saʼ xkʼabʼaʼ naq xaatenqʼa.

[Kʼe reetal]

a Usta li naʼlebʼ aʼin yook chi aatinak chirix chanru naril li yuwaʼbʼej li ralal, aʼin nakʼanjelak ajwiʼ chirix chanru naril li yuwaʼbʼej li xrabʼin.