¿Imatan taytakuna ruwananku wawankumanta ama karunchakunankupaq?

¿JAYK’AQLLAPAS wawayki nirqasunkichu: “Papay, imaynapin imaymanata yachanki”, nispa? Chay ratuqa kusikurqankichá taytan kasqaykimanta. Chaymantapas astawanraqchá kusikurqanki wawayki consejasqaykita kasukuqtinqa (Proverbios 23:15, 24). *

Wawaykiqa juch’uyllaraq kashaspaqa qanpin confiarqan. Ichaqa, ¿kunanpas confiashallanchu qanpi icha manañachu? ¿Imatan ruwawaq kuraqña kaqtinpas sumaqta kausanaykichispaq? Manaraq chaykunamanta yachashaspa qhawarisun ima sasachaykunan kanman taytapaq chayta.

Kinsa reqsisqa sasachaykuna

1. TIEMPO MANA AYPAQTIN. Askha nacionkunapin tayta mijunapaq llank’an. Chayraykun yaqa ch’isiyaqta llank’ananpi kamun, pisi tiempollataq wawankunawan tupan. Francia nacionpi taytakunata tapusqankuman jinaqa, chunka iskayniyoq minutollan p’unchaypi wawankuwan kuska kanku.

KAYPI YUYAYKUY: ¿Jayk’a tiempon wawaykiwan kuska kashanki? Jayk’a tiempochus sapa p’unchay wawaykiwan kuska kashanki chayta anotakuy. Yaqapaschá pisi tiempolla wawaykiwan kasqaykita yachaspa admirakunki.

2. TAYTAYKI MANA ALLIN EJEMPLO KAQTIN. Wakin runakunaqa manan allintachu taytankuta reqsirqanku. Francia nacionpi tiyaq runan nin: “Pisitan papaywanqa rimaq kayku”, nispa. ¿Imayna runan pay chay jawa karqan? Paymi nin: “Mana piensasqay sasachakuykunapin tarikurqani. Wawaykunawanpas manan nishutachu parlayku”, nispa. Wakin runakunaqa allintaña taytankuta reqsirqanku chaypas manan sumaqtapunichu kausanku. 43 watayoq Philippen nin: “Papayqa manan munakuykin niwaqchu nitaq abrazaykuwaqchu. Chayraykun noqapaqqa sasa karqan wawaywan chayta ruway. Anchatan kallpachakunay karqan munakuykin ninaypaqpas abrazaykunaypaqpas”, nispa.

KAYPI YUYAYKUY: Taytayki imaynatachus uywaq kasunki chhaynatapaschá qanpas wawaykita uywashanki. ¿Taytaykiq allin ruwasqankunatachu icha mana allin ruwasqankunatachu qatikushanki?¿Imakuna ruwasqaykipin chayta reparakunki?

3. MANA ALLIN COSTUMBREKUNA. Wakin runakunan ninku: “Warmikunallan wawakunataqa uywananku, manan qharikunachu”, nispa. Luca sutiyoq runan, Europa occidental ladopi wiñarqan, paymi nin: “Runakunan piensaqku wawakunataqa warmikuna uywananku kasqanta”, nispa. Wakin llaqtakunapiqa wawakunata wanachiyllan taytakunaq ruwanankuqa. África nacionpi wiñaq Georgen nin: “Llaqtaypiqa manan taytakunaqa wawankuwan pujllankuchu. Chayraykun sasa noqapaqqa juj ratullapas wawaywan pujllay”, nispa.

KAYPI YUYAYKUY: ¿Imaynatan llaqtaykipi taytakuna wawankuta uywanku? ¿Warmikunallan wawakunataqa uywananku nispachu ninku? ¿Rikuchinkuchu munakuyninkuta wawankuman?

Kay kinsa sasachakuykunamanta mayqellantapas atipanayki kaqtin, ¿iman yanapasunkiman? Qatimuq yuyaychaykunapi piensariy.

Wawayki juch’uyllaraq kashaqtin yachachiy

Wawakunaqa papanku jinan imatapas ruwayta munanku. Chayrayku wawayki juch’uychallaraq kashaqtin yachachiy. ¿Imaynatan chayta ruwawaq? ¿Imaynatan tiempota aypachikuwaq?

Atikuqtinqa imakunachus sapa p’unchay ruwanaykipi yanapachikuy, yaqapaschá kanman wasipi ima ruwaypas. Qowaqmi juj juch’uy pichanata otaq rastrillotapas chaywan yanapanasuykipaq. Wawaykiqa kusikunqan qanwan kuska imatapas ruwaspa. Yaqapaschá aswan unaypi ruwanaykita tukunki, ichaqa wawaykiwanmi astawan yachanakunki, yachachillankitaqmi allin llank’aq kaytapas. Unay tiempomantañan Bibliaqa tayta-mamakunata kallpacharqan wawankuwan kuska imatapas ruwanankupaq, chhaynapi paykunawan rimanankupaq yachachinankupaq ima (Deuteronomio 6:6-9). Chay consejoqa allinpunin kunankamapas.

Wawaykiwan pujllanaykipaqpas tiempota orqoy. Chay ruwayqa wawaykitan yanapanqa. Allin yachaq runakunan ninku: “Taytankuwan pujllaq wawakunaqa paykunallamantan imatapas ruwanku, manataqmi manchalichu kanku”, nispa.

Investigaq Michel Fizen nin: “Wawakunaqa taytankuwan kuska pujllaspan confianzawan rimayta yachanku”, nispa. Chay ratupin taytaqa munakuyninta rikuchin rimasqanwan ruwasqanwan ima, chhaynapin wawanpas kaqllatataq ruwanqa. Alemania nacionpi tiyaq Andren nin: “Waway juch’uyllaraq kashaqtinmi pujllaq kayku. Noqaqa abrazaykuqmi kani, jinan paypas kaqllatataq ruwaq”, nispa.

Puñuchinayki horaspin wawaykiwanqa sumaqta rimarillawaqtaq. Sapa tutan leepuwaq ima willakuytapas, chaymantapas uyariy imakunas kusichirqan llakichirqanpas chaykunata willakuqtin. Chhaynapin facil-llata qanwan rimanqa jatunña kaspapas.

Imamantas wawayki rimayta munan chaypi piensay

Wakin adolescente waynakunaqa manan rimayta munankuchu taytankuña rimayta munashan chaypas. Sichus wawayki mana tapusqaykiman jinachu kutichimushan chayqa, ama piensaychu wawayqa manan imamantapas rimayta munanchu nispaqa. Yaqapaschá jujniraymanta rimapayaqtiykiqa uyarisunkiman.

Francia nacionmanta Jacquespaqqa mayninpiqa sasan karqan wawan Jérômewan rimay. Ichaqa, rimanankupaq obligananmantaqa, pelotatan kuska jayt’aqku. Jacquesmi nin: “Jayt’ayta tukuruspaykun pasto pampapi tiyaykuq kayku samarinaykupaq, chaypin llakikuyninkunata willawaq. Noqamantaqa kuska kasqaykun yanapawarqanku sumaqta kausanaykupaq”, nispa.

Sichus wawaykiman mana gustanchu pelota jayt’ay otaq chay jina pujllaykuna chayri, ¿imatan ruwawaq? Yaqapaschá qanpas André jina ruwawaq. Payqa kusisqan yuyarin wawanwan kuska ch’askakunata qhawasqankuta, paymi nin: “Sillakunata orqospan jawapi kumparayaq kayku. Q’oñi p’achawan churakuspa mateta tomaspa iman tuta cielota qhawaq kayku. Ch’askakunata kamaqmantan rimaq kayku, llakikuyniykumanta imaymanamantan rimaq kayku”, nispa (Isaías 40:25, 26).

Sichus wawaykiman gustasqan mana qanman gustasunkichu chayri, ¿imatan ruwawaq? Chhayna kaqtinqa yaqapaschá kallpachakunayki kanqa imachus munasqanta ruwanaykipaq (Filipenses 2:4). Sudáfrica nacionpi tiyaq Ianmi nin: “Noqamanqa deporte nisqan masta gustawaq, waway Vaughanmanmi ichaqa mana. Paymanqa avionkuna, computadorakuna iman gustaq, chaymi kallpachakurqani chaykunamanta yachanaypaq. Avionkunata qhawananpaqmi pusaq kani, chaymantapas computadorapin avionta manejaspa pujllaq kayku. Piensasqayman jinaqa, kuska kusirikusqaykuraykun wawayqa mana manchakuspa noqawan rimaq”, nispa.

Pay kikinta valorakunanpaq yanapay

¿Jayk’aqllapas wawayki wajamurqasunkichu imatapas ruwasqanta rikunaykipaq? Sichus waynachaña wawayki kapun chayqa manapasñachá llapa ruwasqanmantachu “allinmi” ninaykita munan. Ichaqa payqa necesitanmi yanapanaykita allin runa kananpaq.

Yuyariy imatachus kikin Jehová Dios ruwarqan jujnin wawanwan chayta. Jesús kay jallp’api kashaqtinmi Diosqa munakuyninta rikuchirqan, nirqanmi: “Kaymi Churiyqa, paytan munakuni, payqa sonqoypaq jinan”, nispa (Mateo 3:17; 5:48). Wawaykitaqa wanachinayki yachachinayki iman (Efesios 6:4). Ichaqa, ¿felicitashankichu allinta imatapas rimasqanmanta otaq ruwasqanmantapas?

Wakin runakunaqa manan “allinmi ruwasqayki” niyta yachankuchu nitaq munakuykin niytapas yachankuchu, yaqapaschá chhayna kanku taytanku pantasqallankuta qhawasqankurayku. Sichus qanpas chhaynapi wiñarqanki chayqa, kallpachakunaykin kanqa wawayki ama mana valeqpaq jina qhawarikunanpaq. ¿Imaynatan chayta ruwawaq? Ñaupaqpi rimamusqanchis Luca sutiyoq taytaqa wasipi ruwanakunatan 15 watayoq wawan Manuelwan kuska ruwanku. Paymi nin: “Mayninpiqa Manueltan nini ima ruwanatapas ruwashananpaq, yanapanata necesitaspataq wajamuwananpaq. Yaqa sapa kutin paylla imatapas allichan. Chaykunan paytaqa kusichin, manataq mana valeqpaqchu qhawarikun. Imatapas allinta ruwaqtinqa felicitanin, manaña allinpunichu lloqsirun chaypas felicitanin kallpachakusqanmanta”, nispa.

Chaymantapas, ima ruway munasqantapas yanapanki junt’ananpaq chayqa pay kikintan valorakunqa. Ichaqa, ¿imatan ruwanayki imachus ruway munasqanta mana usqhayllachu junt’aqtin? Otaq ¿Imatan ruwanayki imachus ruway munasqan allinña kashan chaypas, mana qanpa munasqaykiman jinachu kaqtin? Chhayna kaqtinqa yaqapaschá piensasqaykita cambianayki kanqa. Ñaupaqpi rimamusqanchis Jacquesmi nin: “Imakunatachus ruwayta atinman chayta ruwananpaqmi wawayta kallpachani. Paypa ruway munasqanta ruwananpaqmi yanapani. Noqaqa sapa kutillanmi yuyarinay wawayqa atisqanman jinalla imachus ruway munasqanta ruwanan kasqanta”, nispa. Qanpas atiwaqmi wawaykita yanapayta imachus piensasqanta uyarispa, imatapas allinta ruwasqanmanta felicitaspa, pantaruqtinpas kallpachaspa.

Wawaykita yanapasqaykipiqa kanqapunin sasachakuykuna. Ichaqa tiempoq pasasqanman jinaqa wawaykiqa yachakusunkin. Yachasqanchis jina, llapanchismi munanchis yanapaqninchis taytanchisman asuykuytaqa.

[Willakuy]