Kumbi Ada Angachita Wuli Kuti Akoliyanengi Ukongwa ndi Ŵana Ŵawu Anthulumi?

“ADA, NTCHIFUKWA wuli muziŵa vinthu vinandi viyo?” Kumbi mwana winu wakukufumbanipu fumbu ili? Wati wakufumbani fumbu ili mutenere kuti mungujivwa nadi kuti ndimwi da. Kweni asani mwana winu wagwiriskiya ntchitu ulongozgi wo mutimupaska ndipu vinthu vitimuyende umampha, mutenere kuti mukondwa ukongwa. *​—Nthanthi 23:​15, 24.

Chinanga kuti pajumpha vyaka vinandi sonu, kumbi mwana winu wechekuchita namwi vinthu nge mo wachitiyanga kali? Pamwenga ubwezi pakati pinu wayamba kumala chifukwa chakuti wakuwa? Kumbi mungachita wuli kuti mukoliyanengi ukongwa ndi mwana winu asani wakuwa? Chakwamba, tiyeni tikambiskani masuzgu ngo ada akumana nangu.

Masuzgu Ngatatu ngo Akumana Nangu

1. KUSOŴA NYENGU: Mu vyaru vinandi ada ndiwu apenja ndalama kuti aphwere banja. Kanandi ntchitu yo agwira atandala kweniko kutuwa mlenji mpaka mazulu. Mu vyaru vinyaki ada acheza ndi ŵana ŵawu kwa nyengu yimanavi waka. Mwakuyeruzgiyapu, ku France ŵati achita kafukufuku angusaniya kuti ada acheza ndi ŵana ŵawu kwa maminiti 12 pe pa zuŵa.

VO MUKHUMBIKA KUŴANAŴANIYA: Kumbi mwana winu mucheza nayu kwa nyengu yitali wuli? Kwa sabata yimoza pamwenga masabata ngaŵi yesani kulemba nyengu yo mucheza ndi mwana winu zuŵa lelosi? Muzizwengi ukongwa ndi vo musaniyengi.

2. KULEKA KUJA CHAKUWONIYAPU CHAMAMPHA KU ŴANA: Ŵanthu akoliyananga viŵi cha ndi awisewu. Jean-Marie yo waja ku France wangukamba kuti: “Ini ndi ada tachezanga viŵi cha.” Kumbi venivi vingumukwaska wuli Jean-Marie? Iyu wangukamba kuti: “Vingwambisa masuzgu ngakulu ukongwa. Mwakuyeruzgiyapu ndasuzgikanga kukambiskana ndi mwana wangu vinthu vakuvwika.” Nyengu zinyaki, mwana watiŵaziŵa umampha awisi kweni angaŵa kuti atanjana cha. Philippe yo we ndi vyaka 43 wangukamba kuti: “Ada atondekanga kulongo kuti atindiyanja. Venivi vinguchitiska kuti ndiŵikiyengepu mtima ukongwa kuti ndilongongi kuti nditimuyanja mwana wangu.”

VO MUKHUMBIKA KUŴANAŴANIYA: Kumbi muwona kuti ubwezi wo mwenawu ndi awiskemwi ukwaska mo muchitiya vinthu ndi mwana winu? Kumbi muwona kuti mutole chakuwoniyapu chamampha cha awusemwi pamwenga chiheni? Kumbi yimwi muchita wuli?

3. KUSOŴA ULONGOZGI WAMAMPHA: Mu vyaru vinyaki, ŵanthu ayuyuwa udindu wo ada ŵenawu wakulera ŵana. Luca yo wakukuliya kuzambwi kwa Europe wangukamba kuti: “Mu chigaŵa cho ndikukuliya ŵanthu awona kuti kuphwere mwana mbudindu wa munthukazi.” Mu vyaru vinyaki, ada apereka waka marangu pe mbwenu. Mwakuyeruzgiyapu George yo wakukuliya ku Africa wangukamba kuti: “Mu charu chidu ada aseŵe ndi ŵana cha kopa kuti mazaza ngawu ngangayuyulika. Mwaviyo, nyengu zosi vandisuzganga kucheza ndi mwana wangu kopa kuti mazaza ngangu ngangayuyulika.”

VO MUKHUMBIKA KUŴANAŴANIYA: Mu chigaŵa cho muja, kumbi ada akhumbika kuchitanji? Kumbi yiwu awona kuti kulera mwana mbudindu wa munthukazi pe? Kumbi ada achiskika kuti ayanjengi ŵana ŵawu anthulumi pamwenga awona kuti mbumampha cha kuchita viyo?

Asani ndimwi ada ndipu mukumana ndi masuzgu nge yanga, kumbi mukhumbika kuchitanji kuti mumalani nangu? Wonani masachizu yanga.

Muyambengi Kusambiza Mwana Winu Weche Munamana

Mwakawi ŵana akhumba kutole awusewu. Mwaviyo pa nyengu yo mwana winu weche mumana musaniriyengepu mwaŵi wakumusambiza. Kumbi mungachita wuli venivi? Kumbi mukhumbika kucheza nayu nyengu wuli?

Asani mungafiska mumudanengi mwana winu asani mugwira ntchitu. Mwakuyeruzgiyapu asani mugwira ntchitu za pa nyumba mumudanengi kuti wakuwovyeni. Asani mupeya mungamupaska mweyu kuti nayu wapeyengi pamwenga kajembi kamana asani mulima. Mwana wangakondwa ukongwa kugwira ntchitu limoza ndi awisi! Chinanga kuti pangato nyengu kuti mumalizi ntchitu yo mugwira; kweni venivi viwovyengi kuti muje paubwezi wamampha ndi mwana winu kweniso waziŵengi ntchitu. Mu nyengu yakali Bayibolu lachiskanga ada kuti agwirengi ntchitu limoza ndi ŵana ŵawu kweniso kuti agwiriskiyengi ntchitu nyengu yeniyi kukambiskana nawu ndipuso kuŵasambiza. (Dotoronome 6:​6-9) Ulongozgi wenuwu ugwira so ntchitu mazuŵa nganu.

Kusazgiyapu pa kugwira ntchitu ndi mwana winu mukhumbika so kuseŵe nayu. Kuseŵe ndi mwana nkhwakovya ukongwa kuluska kuchezanga waka nayu. Kafukufuku walongo kuti asani ada aseŵe ndi ŵana ŵawu, ŵana asambira vinandi kweniso aja ndi chiganga.

Asani ada aseŵe ndi mwana wawu vitovya ukongwa. Michel Fize wangukamba kuti: “Mwana wafwatuka ukongwa kukambiskana ndi awisi pa nyengu yo aseŵe.” Pa nyengu yo aseŵe, ada angalongo kuti atanja mwana wawu kuziya mu vo akamba kweniso vo achita. Venivi vitovya kuti mwana nayu waŵayanjengi ukongwa. André yo waja ku Germany wangukamba kuti: “Pa nyengu yo mwana wangu wenga munamana, kanandi ndaseŵenga nayu. Ndamuvumbatiyanga ndipu vingumuwovya kuti wandiyanjengi.”

Ada mungakholesa so ubwezi winu ndi mwana winu pa nyengu yakugone. Mumuŵerengiyengi tinkhani kweniso mumuvwisiyengi asani wakonkhosa vinthu vo wakondwa navu pamwenga vinthu vo wafipa navu mtima pa zuŵa lo. Asani muchita venivi vimuwovyengi kuti nyengu zosi wakambiskanengi namwi chinanga kuti wakuwa.

Muchitiyengi Limoza Vinthu vo Mosi Mutanja

Achinyamata anyaki awoneka kuti akhumba cha kukambiskana ndi apapi ŵawu. Asani mwana winu walongo kuti wakhumba cha kumuka mafumbu ngo mwamufumba mungaŵanaŵananga cha kuti wakhumba cha kukambiskana namwi. Panyaki wangayamba kukambiskana namwi asani muziŵa nthowa yamampha yakukambiskiyana ndi mwana winu.

Jacques, yo waja ku France, wawona kuti nyengu zinyaki vamusuzganga kukambiskana ndi mwana waki, Jérôme. Mumalu mwakumuchichizga kuti wakambiskanengi nayu, iyu wangwesa nthowa yinyaki. Watchayanga nayu bola. Jacques wangukamba kuti: “Asani tamaliza kutchaya bola tajanga pauteka ndi kupumuwapu kamanavi. Pa nyengu iyi mwana wangu wakambiskananga nani mwakufwatuka. Chifukwa chakuti ndachezanga ukongwa ndi mwana wangu vinguwovya kuti tiyanjanengi ukongwa.”

Kumbi mungachita wuli asani mwana winu watanja cha masaza? André wakumbuka nyengu yinandi yo amaliyanga kuwona nyenyezi ndi mwana waki. André wangukamba kuti: “Tajanga pabwalu ndi usiku ndipu kwaziziranga ukongwa. Tadikanga kuti tivwengi kufunda uku titumwa ti kweniso tiwona kuchanya. Pa nyengu iyi takambiskananga yo wakupanga nyenyezi kweniso nkhani zidu. Takambiskananga chechosi.”​—Yesaya 40:​25, 26.

Wuli asani mutanja cha kuchita vinthu vinyaki vo mwana winu wakondwa navu? Asani ndi viyo muchitengi vo mwana winu watanja mumalu mwa vo yimwi mutanja. (Afilipi 2:⁠4) Ian yo waja ku South Africa wangukamba kuti: “Ndangayanjanga ukongwa masaza kuluska mwana wangu Vaughan. Iyu wayanjanga ndegi ndi makompyuta.” Nani ndingwamba kwanja vo mwana wangu wayanjanga. Talutanga ku malu ko alongonga ndegi zitenda muchanya kweniso taseŵenga magemu ngapakompyuta ngakwendesa ndegi. Vaughan wafwatukanga kulongolo nani chifukwa chakuti tachitiyanga limoza vinthu vinyaki.”

Muwovyeni Kuti Walekengi Kujikayikiya

“Wonani, Ada!” Kumbi mwana winu wakukudananipu viyo wati wasambira chinthu chinyaki? Asani mwana winu ngwachinyamata, kumbi wechekukupemphani vinthu mwakufwatuka nge mo wachitiyanga weche munamana? Panyaki ndimu wachitiya cha. Kweni wakhumbika kuchita vinthu mwakufwatuka kuti wachitengi vinthu mwakuŵanaŵana umampha.

Chakuwoniyapu chamampha ndi Yehova Chiuta mo wachitiyanga vinthu ndi mwana waki. Pa nyengu yo Yesu wayambanga uteŵeti waki pa charu chapasi, Chiuta wangulongo pakweru kuti watimuyanja ndipu wangukamba kuti: “Uyu ndi Mwana wangu, mweniyo nditanja, yo watindikondwesa.” (Mateyu 3:​17; 5:​48) Kukamba uneneska yimwi mwe ndi udindu wa kuchenya ndipuso kusambiza mwana winu. (Aefeso 6:⁠4) Kweni kumbi mutimuwonga mwana winu pa vinthu vamampha vo wachita?

Anthulumi anyaki vitasuzga kuwonga mwana wawu kweniso kulongo kuti atimuyanja. Veviyo chifukwa chakuti apapi ŵawu aŵawonganga cha asani achita vinthu vamampha mumalu mwaki awonanga waka vo anangisanga. Asani ndimu so viliri ndi yimwi mbwe mukhumbika kuyesesa kuti muwovyi mwana winu kuti waleki kujikayikiya. Kumbi mungachita wuli venivi? Luca, yo tamuzumbuwapu kali, kanandi wagwira ntchitu zapakhomu ndi mwana waki Manuel, wa vyaka 15. Luca wangukamba kuti “Nyengu zinyaki ndikambiya Manuel kuti wayambepu kugwira ntchitu ndipu asani wakhumba kuti ndimuwovyeku wandikambiyi. Kanandi iyu wamaliza kugwira ntchitu yosi yija. Chifukwa chakuti wagwira ntchitu pakuyija vitimuwovya kuti wakhorwengi kweniso kuti walekengi kujikayikiya. Asani wachita umampha nditimuwonga. Asani watondeka kuchita nge mo mweneku wakhumbiyanga nditimuwonga mbwenu chifukwa cha phamphu laki.”

Mungawovya so mwana winu kuti waleki kujikayikiya asani mutimuwovya kuti wafiskengi vilatu vikuluvikulu pa umoyu waki. Kumbi mungachita wuli asani mwana winu waswera kufiska vilatu vaki nge mo yimwi mukhumbiya? Wuli asani vilatu vaki, chinanga kuti viheni cha kweni vipambana ndi vo yimwi mungumusankhiya? Asani ndimu viliri mukhumbika kuŵanaŵaniyapu kweniso kusintha mo muŵanaŵaniya. Jacques yo tamuzumbuwapu kali wangukamba kuti: “Nditovya mwana wangu kuti wasankhi vinthu vo wangafiska. Kweniso ndiwonesesa kuti wasankhengi vinthu vo mweneku wakhumba. Ndipu ndiyesesa kuti ndileki kumuchichizga kuti wafiski vilatu vaki pa nyengu yo ndikhumbiya ini.” Asani muvwisiya maŵanaŵanu nga mwana winu, mutimuwonga pa vo wachita umampha kweniso kumuchiska asani watondeka kuchita vinthu vinyaki, vimuwovyengi kuti wafiski vilatu vaki.

Kukamba uneneska ubwezi winu ndi mwana winu ungaŵa ndi masuzgu. Kweni sani pajumpha nyengu mwana winu wakuyanjeningi ukongwa. Kukamba uneneska tosi titimuyanja munthu yo watitiwovya kuti vinthu vitiyendiyengi umampha.

[Mazu ngamumphata]