Skip to content

Skip to table of contents

Ino Bamausyi Inga Bayanzana Buti Abana Babo Basankwa?

Ino Bamausyi Inga Bayanzana Buti Abana Babo Basankwa?

Ino Bamausyi Inga Bayanzana Buti Abana Babo Basankwa?

“BATAATA, ino muzizyi buti zyintu zinji boobu?” Sena mwanaanu musankwa kuli naakamubuzyide mubuzyo uuli boobu kamutalibambilide? Aciindi eeco, ambweni mwakalimvwa kukkomana kuba usyi mwana. Pele kuti mwanaanu wabweza ntaamu imwi—walutobela lulayo lwanu lwabusongo akujana mpindu—cakutadooneka mulakonzya kukondwa kapati. *Tusimpi 23:15, 24.

Pele myaka yainda eeyi, sena mwanaanu musankwa ucimuyanda mbuli mbwaakali kumuyanda kaindi? Naa kulibonya kuti mbwayaabukomena, tacimubikkili maano? Mbuti mbomukonzya kuzumanana kuba acilongwe cibotu amwanaanu kacili musankwa kusikila waba mwaalumi? Cakusaanguna, atubone buyumuyumu bumwi bamausyi bana mbubaswaanganya.

Buyumuyumu Botatwe Mbobajana Kanji-kanji Bamausyi

1. KUBULA CIINDI: Muzisi zinji, bamausyi mbabavwula kuleta mali mumukwasyi. Kanji-kanji, milimo yabo ibapa kutakkala aŋanda buzuba boonse. Mumasena amwi, bamausyi bajisi buyo ciindi cisyoonto cakuba abana babo. Mucikozyanyo, buvwuntauzi bwakacitwa ino-ino mu France bwakatondezya kuti bamausyi baba buyo antoomwe abana babo maminiti aatasiki ku 12 abuzuba.

ZYAKUYEEYESYA: Ino nciindi cilamfwu buti ncomuba antoomwe amwanaanu musankwa? Munsondo yomwe naa zyobilo ziboola, mbuti kuti mwalemba mweelwe waciindi ncomubandika amwanaanu musankwa buzuba abuzuba? Muyoogambwa kujana kuti ciindi ncomubandika amwanaanu ncisyoonto.

2. KUBULA CIKOZYANYO CIBOTU: Bamaalumi bamwi tiibakajisi ciindi cinji cakuba antoomwe abamausyi. Ba Jean-Marie ibakkala ku France bakaamba kuti: “Tiindakajisi ciindi cinji cakuba antoomwe abataata.” Ino ba Jean-Marie bakajatikizyigwa buti aceeci? Bakaamba kuti: “Eeci caleta mapenzi ngondatakali kuyeeyela. Mucikozyanyo, cilandikatazya kubandika mibandi iikulwaizya abana bangu basankwa.” Zimwi ziindi, bamaalumi bamwi balibazyi bamausyi kabotu-kabotu, pele cilongwe cabausyi amwana cakafwa. Ba Philippe ibajisi myaka iili 43 yakuzyalwa, bakaamba kuti: “Bataata cakali kubayumina kutondezya kuti balandiyanda. Akaambo kaceeci, ndeelede kubeleka canguzu kumutondezya luyando mwanaangu musankwa.”

ZYAKUYEEYESYA: Sena mulimvwa kuti cilongwe ncomujisi abauso cilamujatikizya mbomumweendelezya mwanaanu musankwa? Sena mulibona kuti mwatalika kutobela zilengwa zibi naa zibotu zyabauso? Munzila nzi?

3. KUBULA LULAYO LUBOTU: Mumwi mumasena usyi bana tabikkilizyigwi kapati mukukomezya bana. Ba Luca ibakakomenena mucisi cimwi cili ku Europe nkoili Kumbo, bakaamba kuti: “Kubusena nkondakakomenena, bantu bayeeya kuti kulanganya bana mukuli wamukaintu.” Mumwi mumasena, bamausyi bakulwaizyigwa kuba basikupa buyo lulayo. Mucikozyanyo, ba George bakakomenena mucisi camu Africa, bakaamba kuti: “Nkondizwa, bamausyi tabasobani abana babo nkaambo eeci inga capa kuti bana kabatacibalemeki bamausyi. Aboobo, lyoonse cakali kundikatazya kuba aciindi cakulikatalusya antoomwe amwanaangu musankwa.”

ZYAKUYEEYESYA: Mubusena oomo momukkala, ino ndubazu nzi bamausyi ndobajisi? Sena bayiisyigwa kuti kukomezya mwana mulimo wabamakaintu? Sena bamausyi balakulwaizyigwa kutondezya luyando kubana babo basankwa, naa bantu bakubusena nkomukkala balimvwa kuti bamausyi tabeelede kucita oobo?

Ikuti kamuli usyi mwana uujisi penzi lyakubandika amwanaanu musankwa akaambo katwaambo ootu, ino inga mwacikonzya buti kuzwidilila? Amulange-lange nzila eezyi zitobela.

Amutalike Ciindi Mwanaanu Musankwa Nacili Muniini

Bana basankwa balibonya kuti balazyalwa aluyandisisyo lwakwiiya nzyobacita bausyi. Aboobo, ciindi mwanaanu nacili muniini, amumukulwaizye kwiiya ndinywe. Ino inga mwacita buti oobo? Alimwi ino ndilili nomukonzya kujana ciindi cakuba anguwe?

Kufwumbwa kuti kacikonzyeka, amucitile antoomwe amwanaanu musankwa zyintu nzyomucita buzuba abuzuba. Mucikozyanyo, ikuti mubeleka milimo yaaŋanda, amumwaambile kuti amugwasye. Ikuti naa mulapyaanga, amumupe kapyaango kasyoonto mwanaanu, alimwi kuti kamusya, amumupe kafwosyolo kasyoonto awalo kutegwa amugwasye. Cakutadooneka, uyookkomana kubelekela antoomwe abausyi ibatondezya cikozyanyo cibotu ncayanda kwiiya. Cilakonzya kumutolela ciindi cilamfwu kuumana mulimo, pele muyakuyumya cilongwe canu, alimwi munakumuyiisya kuba munkutwe mumilimo. Kaindi, Bbaibbele lyakaambila bamausyi kubelekela antoomwe abana babo mumilimo njobacita buzuba abuzuba alimwi akubelesya ziindi eezyi kubandika ambabo alimwi akubayiisya. (Deuteronomo 6:6-9) Lulayo oolu lucibeleka amazuba aano.

Kunze lyakubelekela antoomwe amwanaanu musankwa, amube aciindi cakusobana anguwe. Kusobana kumupa ciindi cakucita zyintu antoomwe kutali buyo ciindi cakukkomana. Buvwuntauzi butondezya kuti ciindi bamausyi nobasobana abana babo, babakulwaizya kuba bantu bayandisya kuzyiba zyintu alimwi akuba basicamba.

Kusobana kwabausyi antoomwe amwanaabo musankwa kujisi mulimo umbi uuyandika kapati. Bahaazibwene mubukkale bwabantu ba Michel Fize, bakaamba kuti: “Mwana musankwa ulakonzya kubandika kabotu abausyi kwiinda mukusobana.” Ciindi nobasobana, bausyi balakonzya kutondezya luyando kumwanaabo musankwa kwiinda mumajwi alimwi amumicito. Kwiinda mukucita boobo, bayiisya mwanaabo musankwa mbwakonzya kutondezya luyando awalo. Ba André, bakkala ku Germany, bakaamba kuti: “Mwanaangu musankwa naakacili muniini kanji-kanji twakali kusobana antoomwe. Ndakali kumukumbata, alimwi awalo wakaiya kucita mbubonya kulindime.”

Ciindi cakuya kukoona nciindi cimbi cibotu bausyi nobakonzya kuyumya luyando lwabo amwanaabo musankwa. Kamumubalila kaano lyoonse, alimwi amumuswiilile naamba zyamukkomanisya alimwi azyamulibilisya mubuzuba oobo. Ikuti kamucita oobo, ciyoomuubaubila kuzumanana kubandika andinywe nayaabukomena.

Amuzumanane Kucita Zyintu Zimukkomanisya Nyoonse

Bamwi bakubusi basankwa balakonzya kulibonya kuti tabayandi kubandika ciindi bausyi nobasola kubandika ambabo. Ikuti mwanaanu musankwa ulibonya kutayanda kwiingula mibuzyo yanu, mutayeeyi kuti takonzyi kwiikkomanina mibandi yoonse. Ambweni ulakonzya kwaanguluka kubandika ikuti naa mwacinca mbomubandika anguwe.

Ba Jacques, bakkala ku France bakaamba kuti zimwi ziindi cakali kubakatazya kubandika amwanaabo musankwa, Jérôme. Pele muciindi cakumusungilizya kwaambaula, bakacinca —bakatalika kuuma bbola anguwe. Ba Jacques bakaamba kuti: “Twamana kuuma bbola twakali kukkala ansi akulyookezya asyoonto. Aciindi eeci, kanji-kanji mwanaangu wakali kwaamba izyakali mumoyo wakwe. Ndiyeeya kuti akaambo kakuti twakali kuba buyo tobilo, cakapa kuti tube acilongwe cilibedelede.”

Ino kuti mwanaanu kataziyandi zisobano? Ba André balaziyeeya kapati ziindi nzyobakali kweebelela nyenyeezi amwanaabo musankwa. Ba André bakaamba kuti: “Masiku twakali kugusya zyuuno akukkala anze aatontola. Twakali kusama zisani zikasaala nitwakali kweebelela nyenyeezi kumwi katunywa tii. Twakali kubandika kujatikizya wakalenga nyenyeezi alimwi twakali kubandika zyintu zitujatikizya. Twakali kubandika zyintu zinji.”—Isaya 40:25, 26.

Ino kuti kamutaziyandi zisobano zimwi zimukkomanisya mwanaanu? Ikuti kakuli boobo, inga mwayandika kutabikkila maano kuzyintu zimukkomanisya nywebo. (Bafilipi 2:4) Ba Ian ibakkala ku South Africa, bakaamba kuti: “Ndakali kuziyanda kapati zisobano kwiinda Vaughan mwanaangu musankwa, pele walo wakali kuyanda ndeke amakkompyuta. Aboobo, ndakatalika kutondezya luyandisisyo muzyintu eezyi, kumutola nkobakali kutondezya ndeke alimwi akusobana zisobano zyandeke akkompyuta. Ndilimvwa kuti akaambo kakuti twakali kusobana antoomwe muzisobano zimukkomanisya, Vaughan wakacikonzya kwaambaula andime cakulikwaya.”

Amumuyumye Kutegwa Aleke Kulitenga

“Amubone, bataata, amubone!” Sena kuli naakaambide boobu mwanaanu ciindi naakacikonzya kucita cimwi cintu? Ikuti naa lino mukubusi, sena ucaangulukide kumubuzya ikuti naa ucita kabotu? Ndiza taciti oobo. Pele mubwini uyandika kulumbaizyigwa kuti kamuyanda kuti akomene kabotu.

Amubone cikozyanyo ca Jehova Leza lwakwe ncaakacita kumwanaakwe umwi. Ciindi Jesu naakali aafwaafwi kutalika cibeela cilibedelede camubuumi bwakwe bwaanyika, Leza wakatondezya caantangalala kuti ulamuyanda naakaamba kuti: “Ooyu Mwanaangu ngweyandisya, ngwekkomanina.” (Matayo 3:17; 5:48) Masimpe, mujisi mukuli wakulaya alimwi akuyiisya mwanaanu musankwa. (Baefeso 6:4) Sena mulalanga-langa kutegwa mubone mpomukonzya kumulumbaizya ciindi naamba alimwi anacita zyintu zibotu?

Bamaalumi bamwi cilabayumina kulumbaizya bantu alimwi akubatondezya luyando. Ambweni bakakomenena mumikwasyi mwalo bazyali babo mobakali kubikkila buyo maano kuzyintu nzyobakali kulubizya bana muciindi cazyintu zibotu nzyobakali kucita. Ikuti naa mbocakabede akulindinywe, mweelede kuzumanana kumuyumya mwanaanu kutegwa aleke kulitenga. Ino inga mwacita buti oobo? Ba Luca ibaambwa kumatalikilo, balabeleka lyoonse amwanaabo musankwa Manuel uujisi myaka iili 15 yakuzyalwa, kucita milimo yaaŋanda. Ba Luca bakaamba kuti: “Zimwi ziindi ndilamwaambila Manuel kutalika mulimo alikke alimwi akuti ndilamugwasya kuti naa wayanda kugwasyigwa. Bunji bwaziindi ulacikonzya kuubeleka mulimo alikke. Kucikonzya kubeleka milimo cimupa kukkutila alimwi akutalitenga. Kuti wacikonzya kuubeleka mulimo, ndilamulumbaizya. Ikuti naa wakakilwa kuubeleka mulimo kweelana ambwaali kuyeeya, ndilamulumba akaambo kakuti wasola.”

Alimwi mulakonzya kumukulwaizya mwanaanu kuti katalitengi kwiinda mukumugwasya kuzuzikizya mbaakani zyakwe zipati mubuumi. Pele, ino kuti mwanaanu katafwambaani kuzuzikizya mbaakani zyakwe mbuli mbomuyeeya? Ino inga mwacita buti kuti mbaakani zyakwe nokuba kuti tazili zibi, kaziindene azyeezyo nzyomwali kuyanda kuti asale? Ikuti kacili boobo, ambweni inga mwayandika kuzilanga-langa mbaakani nzyomwakali kulangila. Ba Jacques ibaambwa kumatalikilo, bakaamba kuti: “Ndilasola kumugwasya mwanaangu kulibikkila mbaakani zitakatazyi kuzuzikizya. Pele alimwi ndilasola kubona kuti nimbaakani zyakwe, kutali zyangu. Kumane ndilaliyeezya kuti tandeelede kumubinzyaanya kuzuzikizya makanze aakwe.” Ikuti naa mwamuswiilila ncaamba mwanaanu, amumulumbaizye kuli ceeco ncacita kabotu, akumukulwaizya kubelekela mpalezya, kwiinda mukucita boobu muyoomugwasya kuzuzikizya mbaakani zyakwe.

Mweelede kuzyiba kuti, mucilongwe canu munooli buyumuyumu. Pele mukuya kwaciindi, mwanaanu ulalangilwa kuzumanana kuba acilongwe ciyumu andinywe. Kayi toonse mbotubede tulayanda kuba acilongwe amuntu uutugwasya kuzwidilila.

[Bupanduluzi buyungizidwe]

^ munc. 2 Nokuba kuti cibalo eeci caamba cilongwe cilibedelede cili akati kabana basankwa abamausyi, alimwi njiisyo zili mumo zilabeleka akucilongwe cili akati kabana basimbi abamausyi.