‘Kûberi Edem ke Asian Fo’

“Buọt idem ye Jehovah ke ofụri esịt fo kûnyụn̄ uberi edem ke asian fo.”—N̄KE 3:5.

1, 2. (a) Nso ye nso ikeme ndiwọrọ nnyịn? (b) Ke ini isobode afanikọn̄, anade inam ubiere, m̀mê isobode idomo, ikpeberi edem ke anie, ndien ntak-a?

ETEUTOM Cynthia * etetre ndusụk ikpehe ke itieutom esie onyụn̄ osion̄o ediwak owo ke utom. Cynthia ekere ke imọ ididi owo en̄wen oro ẹdisiode. Nso ke enye edinam edieke ẹsiode enye ke utom? Enye edisan̄a didie ikpe isọn esie? Eyenete an̄wan emi ekerede Pamela oyom ndiwọrọ n̄ka ebiet emi ẹnen̄erede ẹyom mme anditan̄a Obio Ubọn̄, edi ndi akpana enye aka? Akparawa emi ekerede Samuel enyene isio isio mfịna. Enye ọkọtọn̄ọ ndise n̄wed ye ndise idan̄ ke ini ekedide ata ekpri. Idahaemi enye ama ekebe isua 20 mi, enye esinyene ọkpọsọn̄ udọn̄ ndifiak n̄kese n̄kpọ emi. Enye ekeme ndisan̄a didie n̄kan idomo emi?

² Afo esiberi edem ke anie ke ini osobode afanikọn̄, oyomde ndinam mme akpan ubiere, m̀mê ndikan mme idomo? Ndi esiberi edem ke idemfo kpọt, mîdịghe ndi ‘emesitop mbiomo fo ọnọ Jehovah’? (Ps. 55:22) Bible ọdọhọ ete: “Enyịn Jehovah ke ese ndinen owo, Enye onyụn̄ ọbiọn̄ utọn̄ ke eseme emi mmọ ẹsemede ẹyom un̄wam.” (Ps. 34:15) Do, edi akpan n̄kpọ didie ntem nnyịn ndibuọt idem ye Jehovah ke ofụri esịt nnyịn inyụn̄ iberike edem ke asian nnyịn!—N̄ke 3:5.

3. (a) Nso ke ndibuọt idem ke Jehovah ọwọrọ? (b) Nso ikeme ndinam ndusụk owo ẹberi edem ke asian mmọ?

³ Ndibuọt idem ye Jehovah ke ofụri esịt ọwọrọ ndinam n̄kpọ nte enye oyomde, nte ekemde ye uduak esie. Ata akpan usụn̄ ndinam ntre edi ndibọn̄ akam nnọ enye nnyụn̄ mben̄e ndausụn̄ esie ke ofụri esịt. Nte ededi, ọsọsọn̄ ediwak owo ndiberi edem ofụri ofụri ke Jehovah. Ke uwụtn̄kpọ, eyenete an̄wan kiet emi ekerede Lynn ọdọhọ ete, “Nsụk n̄kpekpep ndibuọt idem ofụri ofụri ke Jehovah.” Ntak-a? Enye ọdọhọ ete, “N̄kenyeneke itie ebuana ye ete mi ke baba usụn̄ kiet, eka mi ikonyụn̄ isehe iban̄a mi. Ntre mma mbabak n̄kpep ndise mban̄a idemmi.” Emi anam Lynn ikemeke ndibuọt idem ofụri ofụri ke owo ekededi. Ọkpọkpọ ukeme ye unen oro owo okụtde ẹkeme ndinam enye eberi edem ke idemesie. Ebiowo ekeme ndiberi edem ke mbufiọk esie onyụn̄ ọtọn̄ọ ndise mban̄a mbubehe esop ke mîbọn̄ke akam kan̄a inọ Abasi.

4. Nso ke idineme ke ibuotikọ emi?

⁴ Jehovah odori enyịn ndikụt nte nnyịn isịnde ofụri ukeme idu uwem ekekem ye akam nnyịn inyụn̄ inam n̄kpọ ke n̄kemuyo ye uduak esie. Do, afo ekeme ndisan̄a didie mfiọk ini emi akpayakde Jehovah ọkọk mfịna fo ye ini emi afo okpodomode ndikọk ke idemfo? Amaedi se iban̄ade edinam ubiere, nso ke ana ikpeme? Ntak emi akam edide akpan n̄kpọ ke ini idomode ndibiọn̄ọ mme idomo? Idineme mme mbụme emi ke ndikere mban̄a mme uwụtn̄kpọ N̄wed Abasi.

Ke Ini Isobode Afanikọn̄

5, 6. Hezekiah akanam n̄kpọ didie ke ini edidem Assyria ekedịghede enye uwem?

⁵ Bible etịn̄ ntem aban̄a Edidem Hezekiah  eke Judah: “Enye ama ọsọn̄ọ eyịre ye Jehovah. Enye iketreke nditiene enye, edi aka iso enịm mme ewụhọ oro Jehovah okowụkde Moses.” Ih “enye ọkọbuọt idem ye Jehovah Abasi Israel.” (2 Ndi. 18:5, 6) Hezekiah akanam n̄kpọ didie ke ini Edidem Sennacherib emi akakarade Assyria ọkọdọn̄de mme andida ke ibuot esie—esịnede Rabshakeh—ẹsan̄a ye akwa udịmekọn̄ ẹka Jerusalem? Okopodudu udịmekọn̄ Assyria emi ẹma ẹbọbọ ediwak obio ibibene Judah, ndien idahaemi Sennacherib okoyom ndibọ Jerusalem. Hezekiah ama aka ufọk Jehovah ọkọbọn̄ akam ete: “O Jehovah Abasi nnyịn, mbọk nyan̄a nnyịn sio enye ke ubọk, man kpukpru mme obio ubọn̄ isọn̄ ẹkpefiọk ẹte ke afo ikpọn̄ O Jehovah, edi Abasi.”—2 Ndi. 19:14-19.

⁶ Hezekiah ama anam n̄kpọ ekekem ye akam esie. Idem mbemiso enye akakade temple ndibọn̄ akam, enye ama eteme mme owo ete ẹkûbọrọ isụn̄i Rabshakeh. Hezekiah ama ọdọn̄ n̄ko mme owo ẹka ọtọ prọfet Isaiah, ẹkekop se enye editemede. (2 Ndi. 18:36; 19:1, 2) Hezekiah ama anam mme n̄kpọ oro okodotde enye anam. Ke isan̄ enye emi, enye ikoyomke ndinam n̄kpọ oro mîkekemke ye uduak Jehovah ebe ke ndiyom ibetedem nto Egypt m̀mê mme idụt mbọhọ oro. Utu ke ndiberi edem ke asian esiemmọ, Hezekiah ọkọbuọt idem ye Jehovah. Ke angel Jehovah ama okowot mbonekọn̄ Sennacherib 185,000, Sennacherib ama “adaha ọnyọn̄” Nineveh.—2 Ndi. 19:35, 36.

7. Nso ndọn̄esịt ke ikeme ndikop nto akam oro Hannah ye Jonah ẹkebọn̄de?

⁷ Hannah, n̄wan Elkanah emi ekedide eyen Levi, ama eberi edem n̄ko ke Jehovah ke ini esịt eketịmerede enye ke ntak emi ekedide ada. (1 Sam. 1:9-11, 18) Ẹkefak prọfet Jonah ẹsio ke idịbi akamba iyak ke enye ama ọkọbọn̄ akam ete: “Nnanenyịn mi esịn mi mfiori n̄kot Jehovah, ndien enye eyere mi. Ndu ke idịbi Udi nseme nyom un̄wam. Ndien afo okop uyo mi.” (Jonah 2:1, 2, 10) Ọdọn̄ nnyịn esịt didie ntem ndifiọk nte ke ọkpọkọm idaha nnyịn ọdiọk didie, ke nnyịn imekeme ndifiori n̄kot Jehovah “nyom mfọn”!—Kot Psalm 55:1, 16.

8, 9. Nso ke Hezekiah, Hannah, ye Jonah ẹkenen̄ede ẹbọn̄ akam ẹban̄a, ndien nso ke ikpep ito emi?

⁸ Uwụtn̄kpọ Hezekiah, Hannah, ye Jonah ẹkpep nnyịn akpan n̄kpọ emi mîkpanaha ifre ke adan̄aemi ibọn̄de akam ke ini nnanenyịn. Ekikere ama etịmede mmọ mbita ke ini ẹkedude ke nnanenyịn. Kpa ye oro, akam mmọ ẹwụt ke mmọ ikekereke iban̄a idemmọ kpọt ye ndibọhọ mfịna mmọ. Enyịn̄ Abasi, utuakibuot esie, ye edinam uduak esie ẹkenen̄ede ẹbehe mmọ. Ama abiak Hezekiah ke ẹma ẹsuene enyịn̄ Abasi. Hannah ama ọn̄wọn̄ọ ke iyọnọ eyen oro enye ekenen̄erede oyom do man anam n̄kpọ Abasi ke ataya ke Shiloh. Ndien Jonah ọkọdọhọ ete: “Nyosio se n̄kakan̄ade.”—Jonah 2:9.

⁹ Ke ini ibọn̄de akam iben̄e ẹsio nnyịn ke afanikọn̄, ọfọn idụn̄ọde m̀mê nso inam iyom ẹsio nnyịn ke afanikọn̄ oro. Ndi ofụri ekikere nnyịn owụhọ ke ndibọhọ mfịna oro, mîdịghe ndi imeti Jehovah ye uduak esie? Ọkpọkpọ ndutụhọ ẹkeme ndinam nnyịn inen̄ede ikere iban̄a idem nnyịn tutu ifre iban̄a mme n̄kpọ eke spirit. Ke ini ibọn̄de akam inọ Abasi iyom un̄wam, ẹyak iwụk ekikere ke Jehovah, edinam enyịn̄ esie asana, ye ediwụt ke enye enyene unen ndikara. Ndinam ntre ekeme ndin̄wam nnyịn ika iso inyene idotenyịn, idem ke ini nnyịn mînyeneke usọbọ oro ikodoride enyịn ndinyene. Ekeme ndidi ibọrọ akam nnyịn oyom iyọyọ se isobode ke un̄wam Abasi.—Kot Isaiah 40:29; Philippi 4:13.

Ke Ini Anamde Mme Ubiere

10, 11. Nso ke Jehoshaphat akanam ke ini akanade enye anam ọkpọsọn̄ ubiere?

¹⁰ Didie ke afo esinam ikpọ ubiere? Ndi esibem iso anam ubiere ndien ekem ọbọn̄  akam ọnọ Jehovah ete ọdiọn̄ ubiere oro akanamde? Kere ban̄a se Jehoshaphat, edidem Judah, akanamde ke ini mbuaha udịmekọn̄ mbon Moab ye Ammon ẹkedide ndin̄wana ye enye. Judah ikekemeke ubọk ye mmọ. Nso ke Jehoshaphat ekenyene ndinam?

¹¹ Bible ọdọhọ ete: “Jehoshaphat [ama] okop ndịk onyụn̄ owụk iso esie oyom Jehovah.” Enye ama odori utre udia ke ofụri Judah onyụn̄ osop mme owo ọtọkiet “man ẹdibụp uyo Jehovah.” Ekem enye adaha adada ke iso ofụri esop Judah ye Jerusalem ọbọn̄ akam. Ndusụk eben̄e esie ẹkedi: “O Abasi nnyịn, nte afo udukpehe ikpe unọ mmọ? Koro nnyịn mînyeneke odudu ndida ke iso akwa udịmowo emi ẹdide ndin̄wana ye nnyịn mi; nnyịn inyụn̄ ifiọkke se ikpanamde, edi enyịn nnyịn ẹse fi.” Ata Abasi ama okop akam Jehoshaphat onyụn̄ anyan̄a mmọ ke utịbe utịbe usụn̄. (2 Chron. 20:3-12, 17) Ke ini inamde mme ubiere, akpan akpan mme ubiere oro ẹkemede nditụk itie ufan nnyịn ye Abasi, ndi ikpọfọnke iberi edem ke Jehovah utu ke ndiberi edem ke asian nnyịn?

12, 13. Nso uwụtn̄kpọ ke Edidem David ekenịm ke ndinam mme ubiere?

¹² Nso ke ikpanam ke ini inyenede mme mfịna emi ẹtiede nte isọn̄ke ndikọk—ekeme ndidi se iketịbede ke ini edem anam ikere ke imekeme ndisọsọp n̄kọk enye? Se iketịbede inọ Edidem David anam nnyịn ifiọk se ikpanamde ke afan̄ emi. Ke ini mbon Amalek ẹken̄wanade ye obio Ziklag, mmọ ẹma ẹtan̄ iban ye nditọ David ye eke ikọt esie. David ama obụp Jehovah ete: “Nte mbịne mbon n̄wo emi?” Jehovah ama ọbọrọ ete: “Bịne mmọ, koro afo mûdutreke ndisịm mmọ, mûdunyụn̄ utreke ndifiak mbọ kpukpru se ẹketan̄de ẹnyọn̄ọ.” David ama anam oro, onyụn̄ “afiak ọbọ kpukpru se mbon Amalek ẹketan̄de.”—1 Sam. 30:7-9, 18-20.

¹³ Ke en̄wan mbon Amalek ama ekebe, mbon Philistia ẹma ẹn̄wana ye Israel. David ama afiak obụp Jehovah onyụn̄ ọbọ in̄wan̄-in̄wan̄ ibọrọ. Abasi ọkọdọhọ ete: “Dọk ka, koro mmenditreke ndida mbon Philistia nsịn fi ke ubọk.” (2 Sam. 5:18, 19) Esisịt ini ke oro ebede, mbon Philistia ẹma ẹfiak ẹdi ekọn̄ ye David. Nso ke enye akpanam isan̄ emi? Enye ekpekekere ete: ‘Ukem n̄kpọ emi ama etetịbe utịm ikaba. Yak ndọk n̄ka n̄kan̄wana ye mme asua Abasi nte n̄kanamde ikaba oro.’ Mîdịghe ndi David ama oyom ndausụn̄ Jehovah? David ikadaha nte enye akanamde n̄kpọ ke ini edem ibiere n̄kpọ emi. Enye ama afiak ọbọn̄ akam ọnọ Jehovah. Anaedi esịt ekenem enye didie ntem ke ndikọbọn̄ akam oro! Ẹketeme enye ata isio isio n̄kpọ isan̄ enye emi. (2 Sam. 5:22, 23) Ke ini anade ise iban̄a n̄kpọ m̀mê mfịna emi etiede nte ima isese iban̄a, ana ikpeme idem mbak idiberi edem ke se ikanamde ke ini edem.—Kot Jeremiah 10:23.

14. Nso ke ikeme ndikpep nto usụn̄ oro Joshua ye nyobiowo Israel ẹkenamde n̄kpọ ye mbon Gibeon?

¹⁴ Sia idide mme anana mfọnmma, kpukpru nnyịn—idem mbiowo oro ẹnyenede mbufiọk—inyene ndikpeme mbak iditre ndiyom ndausụn̄ Jehovah ke ini inamde mme ubiere. Kere ban̄a nte Joshua oro akadade itie Moses, ye nyobiowo Israel ẹkenamde n̄kpọ ke ini mme enyene-ọniọn̄ nditọ Gibeon ẹkenamde nte idi mbon en̄wen, emi ẹtode idụt emi enen̄erede oyom usụn̄ ẹdi. Joshua ye mbon eken ẹma ẹnam emem ye mbon Gibeon ẹnyụn̄ ẹdụk ediomi ye mmọ, ibụpke-bụp Jehovah. Idem okposụkedi oro Jehovah ọkọnọde ediomi oro iberedem nte ini akakade, enye ama okụt ete ke ẹwet n̄kpọ emi ẹnịm ke N̄wed Abasi man ida ikpep n̄kpọ.—Josh. 9:3-6, 14, 15.

Ke Ini An̄wanade Ndikan Idomo

15. Nam an̄wan̄a ntak emi akam edide akpan n̄kpọ ndida n̄kan idomo.

¹⁵ Sia inyenede “ibet idiọkn̄kpọ” ke idem nnyịn, ana isọn̄ọ in̄wana ibiọn̄ọ mme udọn̄ idiọkn̄kpọ. (Rome 7:21-25) Ẹkeme ndikan  ke en̄wan emi. Didie? Jesus ọkọdọhọ mme anditiene enye ke ana mmọ ẹbọn̄ akam man ẹkeme ndikan idomo. (Kot Luke 22:40.) Idem edieke isụk ikade iso inyene ndiọi udọn̄ ye ndiọi ekikere ke ima ikọbọn̄ akam inọ Abasi, ana ‘ika iso iben̄e Abasi’ ọniọn̄ ndida n̄kan idomo emi. Ẹn̄wọn̄ọ ẹnọ nnyịn ke “enye [ọnọ] kpukpru owo ke ntatubọk inyụn̄ isueneke owo.” (Jas. 1:5) James ewet n̄ko ete: “Nte odu owo ekededi oro ọdọn̄ọde [ke n̄kan̄ eke spirit] ke otu mbufo? Yak enye okot mbiowo esop ẹdi ẹbịne enye, ndien yak mmọ ẹbọn̄ akam ẹnọ enye, ẹda aran ẹyet enye ke enyịn̄ Jehovah. Ndien akam mbuọtidem ayanam idem ọsọn̄ owo udọn̄ọ oro.”—Jas. 5:14, 15.

16, 17. Ke ini iyomde un̄wam ndikan idomo, ini ewe idi mfọnn̄kan ini ndibọn̄ akam?

¹⁶ Akam edi akpan n̄kpọ ndida n̄kan idomo, edi ana ifiọk ke oyom ibọn̄ akam ke nnennen ini. Kere ban̄a akparawa kiet oro ẹsiakde ke Mme N̄ke 7:6-23. Enye asan̄a ke mfụn̄mfụn̄ mbubreyo ke efak emi ẹdiọn̄ọde ke n̄wan akpara do odụn̄. Sia n̄wan akpara oro adade mbukpek ye nneminua esie atap enye, enye etiene enye, nte ayaraenan̄ emi ẹmende ẹka ndiwot. Ntak emi akparawa emi akakade do? Sia enye “ananade ibuot,” oro edi, mînyeneke mbufiọk, etie nte enye akan̄wan̄wana ye ndiọi udọn̄. (N̄ke 7:7) Ini ewe ke akam ekpekenen̄ede an̄wam enye? Edi akpanikọ ke ọkpọkọfọn edieke enye ọkpọkọbọn̄de akam man akan idomo ke ini ekededi ke ini enye okosobode ye n̄wan oro. Edi mfọnn̄kan ini emi enye ọkpọkọbọn̄de akam ẹkpekedi akpa ini oro enye ekekerede ndidụk efak oro.

¹⁷ Mfịn, owo ekeme ndin̄wana etieti nditre ndise n̄wed m̀mê ndise idan̄. Edi, kere nte enye akpakade mme ikpehe Intanet oro enye ọdiọn̄ọde ke ndiọi ndise ye vidio mmọdo. Ndi enye ikpebietke akparawa oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Mme N̄ke ibuot 7? Nso idiọk usụn̄ ke enye ọkpọtọn̄ọ ndidụk ntem! Man owo akan idomo edise n̄wed m̀mê ndise idan̄, ana enye ọbọn̄ akam oyom un̄wam Jehovah mbemiso ọtọn̄ọde ndidụk ikpehe ndise idan̄ ke Intanet.

18, 19. (a) Ntak emi ekemede ndisọn̄ ndikan idomo, edi didie ke afo ekeme ndikan enye? (b) Nso idi ubiere fo?

¹⁸ Isimemke utom ndikan idomo m̀mê nditre ndiọi edu. Apostle Paul ekewet ete: “Obụkidem ada udọn̄ esie an̄wana ye spirit, spirit onyụn̄ an̄wana ye obụkidem.” Mmọdo, ‘nnyịn ikemeke ndinam mme n̄kpọ oro nnyịn ikpamade ndinam.’ (Gal. 5:17) Man ikan mfịna emi, ana ibọn̄ akam ke ofụri esịt ke ini ndiọi ekikere m̀mê idomo ẹdụkde nnyịn esịt inyụn̄ inam n̄kpọ ekekem ye akam nnyịn. “Idomo isịmke mbufo ibọhọke se isiwakde nditịbe nnọ owo,” ndien  Jehovah ekeme ndin̄wam nnyịn ika iso inam akpanikọ inọ enye.—1 Cor. 10:13.

¹⁹ Edide nnyịn iyọ afanikọn̄, inam akamba ubiere, m̀mê in̄wana ndikan idomo, Jehovah ọmọnọ nnyịn utịbe enọ—ọsọn̄urua ifet edibọn̄ akam. Nnyịn ida ifet emi iwụt ke iberi edem ke enye. Ana ika iso n̄ko iben̄e Abasi edisana spirit esie, emi esidade nnyịn usụn̄ onyụn̄ ọnọ nnyịn odudu. (Luke 11:9-13) Ẹnyụn̄ ẹyak ibuọt idem ye Jehovah ke kpukpru n̄kpọ, ikûnyụn̄ iberi edem ke asian nnyịn.

[Ikọ Idakisọn̄]

Nte Afo Emeti?

• Nso ke afo ekekpep oto Hezekiah, Hannah, ye Jonah aban̄a edibuọt idem ye Jehovah?

• Didie ke uwụtn̄kpọ David ye Joshua owụt ufọn editịm n̄kpeme ke ini inamde mme ubiere?

• Ini ewe akpan akpan ke ikpọbọn̄ akam iban̄a mme idomo?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise ke page 9]

Man ikan idomo, ini ewe ke enen̄ede ọfọn ibọn̄ akam?