“Kokalemēnenapo pa Kwivwanija kwa Abe Mwine”

“Kulupila mudi Yehova ne mutyima obe onsololo, kadi kokalemēnenapo pa kwivwanija kwa abe mwine.”—NK. 3:5.

1, 2. (a) Le i ngikadila’ka ibwanya kwitufikila? (b) Le ukalēmenena padi ani kitatyi kyolwa na makambakano, pokwata butyibi bwa mvubu, nansha pokomena matompo, ne mwanda waka?

 MUKULUMPE wa kaji kwingilanga Cynthia, * washityile kipindi kimo kya kompani yandi ne kutalula bengidi bavule. Cynthia nandi wadi kalanga’mba ke aye obasa kutalula’ko. Le ukalonga namani shi ajimije kaji kandi? Le ukafutyila namani byonso byasakilwa? Kaka umo witwa bu Pamela, usaka kuvilukila kokwa kusakilwa basapudi ba Bulopwe bavule. Le usa kulonga namani? Nsongwalume umo witwa bu Samuel udi na mwanda wa muswelo mukwabo. Pa bwanuke wādi utala bifwatulo bya bantu badi mutaka. Pano pakadi na myaka 20 ne musubu, udi na bulwi bukatampe bwa kukimba kujokela ku kibidiji kyandi. Le i muswelo’ka wasa kukomena kino kikoleja?

² Le ukalēmenena padi ani kitatyi kyolwa na makambakano, pokwata butyibi bwa mvubu, nansha pokomena matompo? Le wikulupilanga’nka abe mwine’ni nansha welanga “kiselwa kyobe padi Yehova?” (Mit. 55:22) Bible unena’mba: “Meso a Yehova adi pa boloke, kadi matwi andi nao i majikuke ku lwito lwabo.” (Mit. 34:15) Nanshi, i biyampe’po kashā tukulupile mudi Yehova na mutyima wetu onso, ne kuleka kulēmenena pa kwivwanija kwa batwe bene!—Nk. 3:5.

3. (a) Le kukulupila mudi Yehova kulomba bika ne bika? (b) Mwanda waka bamo balēmenenanga pa kwivwanija kwa abo bene?

³ Kukulupila mudi Yehova na mutyima wetu onso, kulomba kulonga bintu mwasakila, bikwatañene na kiswa-mutyima kyandi. Pa kulonga namino, i biyampe twendelele kumufwena mu milombelo ne kulomba bwendeji bwandi na mutyima onso. Inoko, kulēmenena padi Yehova na mutyima onso kukomenanga bavule. Kimfwa, kaka umo Mwine Kidishitu witwa bu Lynn unena’mba: “Kukulupila mudi Yehova na mutyima onso bwadi bulwi bukatampe kondi.” Mwanda waka? Ubweja’mba: “Nkyadipo mpwene na tata wami, kadi mama nandi kadipo utele mutyima ku bisakibwa byami bya mu ñeni ne ku ngitu. O mwanda nashilwile kwisasaketa ami mwine.” Kitamina kya Lynn kyamulengeje akomenwe kukulupila muntu mukwabo. Bwino ne bukomo bwa kwilongela bintu bibwanya kulengeja muntu ekulupile aye mwine. Kukulupila mu bwino bwa aye mwine, kubwanya kulengeja mukulumpe ashilule kutyiba myanda ya pa kipwilo kwampikwa kulomba bidi Leza.

4. I bika byotusaka kwisambila’po mu kino kishinte?

⁴ Yehova witusakila twielele’ko bininge kulonga bintu mungya milombelo yetu ne mungya kiswa-mutyima kyandi. Ino le i muswelo’ka otukekala na bujalale pa bukata bwa kutwika Yehova biselwa byetu ne kulonga bukomo batwe bene bwa kupwija makambakano? Shi ketukwata butyibi, mwanda waka tufwaninwe kwikala badyumuku? Mwanda waka milombelo idi na mvubu shi tusaka kunekenya matompo? Tukabandaula bino bipangujo na kulangulukila pa bimfwa bya mu Bisonekwa.

 Podi mu Makambakano

5, 6. Le Hezekia wālongele’po namani kitatyi kyāmutambile mulopwe wa Ashidia?

⁵ Bible unena pa bitala Mulopwe wa Yuda Hezekia amba: “Ke-muntu walamete kudi Yehova, kafundukilepo pa kumulonda, ehe, nanshi walama bijila bya Yehova byāsoñenye Mosesa.” Bine “wakulupile mudi Yehova, Leza wa Isalela.” (2 Bal. 18:5, 6) Lelo Hezekia walongele’po namani Mulopwe Senakediba mwine Ashidia paātumine mikendi—kubadila’mo ne Labashake—ku Yelusalema pamo ne basola bandi bankomokomo? Bibumbo bya Bene Ashidia byādi ke bipwe kala kutekela kasāla bibundi bikomokomo bya Yuda, kadi Senakediba pano katadidile ke ku Yelusalema. Hezekia wakanda ku njibo ya Yehova kalombela’mba: “Ino pano namino a Yehova Leza wetu, nakwisashila, betupandije mu kuboko kwandi, amba: malopwe onsololo a panopanshi ayuke’mba abewa udi Yehova Leza, ke abewa enka kete kadi.”—2 Bal. 19:14-19.

⁶ Hezekia wālongele bintu kukwatañana na milombelo yandi. Kumeso kwa kwenda kulombela ku tempelo, wāsapwidile bantu bōbe talala ku mutonko wa Labashake. Kadi Hezekia watuma mikendi kukakimba madingi kudi mupolofeto Isaya. (2 Bal. 18:36; 19:1, 2) Hezekia wālongele byaādi ufwaninwe kulonga. Pano Hezekia katompelepo kupwija myanda mu muswelo mwishile na kiswa-mutyima kya Yehova na kwenda kukakimba bukwashi bwa Edipito nansha bwa mizo yādi ibajokolokele. Wākulupile mudi Yehova pa kyaba kya kulēmenena pa kwivwanija kwa aye mwine. Mwikeulu wa Yehova pa kupwa kwipaya basola 185000 ba Senakediba, Senakediba “wataluka” wājokela ku Nineva.—2 Bal. 19:35, 36.

7. Le i busengi’ka botwamona mu milombelo ya ba Hana ne Yona?

⁷ Hana mukaja Elekana Mwine Levi nandi wālēmenene padi Yehova kitatyi kyaādi na njia ya kubulwa kubutula. (1 Sam. 1:9-11, 18) Mupolofeto Yona wānyongolwelwe mu difu dya kimushipa kikata paāpwile kulombela amba: “Naabija kudi Yehova mwanda wa disusu dyami, nandi wanondolola; munda mwa Kalunganyembo naite, ubaivwana diwi dyami.” (Yona 2:1, 2, 10) I kikankamika’po kashā pa kuyuka amba nansha ngikadilo yetu ibabipa namani, tubwanya kulomba Yehova na ‘kumwisāshila’!—Tanga Mitōto 55:1, 16.

8, 9. Le i bika byādi bikambakena ba Hezekia, Hana, ne Yona bimwekele mu milombelo yabo, ne i ñeni’ka yotuboila’ko?

⁸ Bimfwa bya ba Hezekia, Hana, ne Yona bitufundija byobya byoketufwaninwepo kwilwa potulombela kitatyi kyotudi mu bikoleja. Bonso basatu bāsusukile mu mutyima pobātenwe na makambakano makomokomo. Inoko, milombelo yabo ilombola’mba kebādipo balomba’nka mwanda wa abo bene ne kupwija makambakano abo kete. Bintu bikatampe byobādi bakambakena i dijina dya Leza, butōtyi bwandi, ne kiswa-mutyima kyandi. Hezekia wāsusukile bininge mu mutyima pa kulanga musa kufutulwilwa dijina dya Yehova. Hana wālaile kupāna wandi mwana’tu umo waādi usaka, amba akengile ku tabenakulo ya mu Shilo. Kadi Yona nandi wānene amba: “Nkafuta kyokya kyo napika.”—Yona 2:9.

⁹ Kitatyi kyotulomba kunyongololwa ku makambakano, i biyampe tubandaule kine kitutonona. Le tusakanga’nka kupwija makambakano etu’ni nansha tuvulukanga bidi Yehova ne mpango yandi? Makambakano etutana akokeja bukidi bonka kwitulengeja ke tute mutyima enka ku ngikadilo yetu ne myanda ya ku mushipiditu mine yatyimpilwa panshi. Potulomba bukwashi bwa Leza, i biyampe tutūle mu ñeni Yehova, buujila bwa dijina dyandi ne kubingijibwa kwa bubikadi bwandi. Kulonga namino kuketukwasha tulame mumweno wetu mwendele’mo nansha shi tubamone amba byotwadi tukulupile kebifikilepo. Leza ukokeja kulondolola milombelo yetu na kwitupa bukomo bwa kūminina.—Tanga Isaya 40:29; Fidipai 4:13.

 Pokwata Butyibi

10, 11. Lelo i bika byālongele Yehoshafata kitatyi kyaātenwe na mwanda wa kādipo uyukile ne kya kulonga?

¹⁰ Le uloñanga namani shi kokwata butyibi bukatampe mu būmi? Le padi ubadikilanga kukwata butyibi ebiya kokalombe Yehova esele butyibi bobe? Tala byālongele Yehoshafata, mulopwe wa Yuda, kitatyi kyāmutambile bibumbo bīkute umbumo bya Bene Moabu ne Bene Amone. Yuda kādipo na bukomo bwa kulwa nabo. Le Yehoshafata wākwete mulangwe wa kulonga bika?

¹¹ Bible unena’mba: “Penepo Yehoshafata watyina webīka kukīmba Yehova.” Ponka’po waela lubila lwa kushikilwa na nzala konsokonso ku Yuda ne kubungakenya bantu pamo mwanda wa “kukimba bukwashi bwa Yehova.” Kupwa wāimana mu kitango kya Yuda ne Yelusalema kalombela. Wāzenza amba: “A Leza wetu, lelo kukebatyibilapo’ni, a? mwanda batwe ketudipo na bukomokomo pa kibumbo kino kikatampe kyetutamba; nanshi ketuyukilepo ne kya kulonga; ino enka meso etu adi podi.” Leza wa bine wāivwene milombelo ya Yehoshafata ne kwibanyongolola mu kingelengele. (2 Bil. 20:3-12, 17) Shi ketukwata butyibi, nakampata bobwa butala būmi bwetu bwa ku mushipiditu, le tubulwe’po kukulupila mudi Yehova pa kyaba kya kulēmenena pa kwivwanija kwetu?

12, 13. Lelo Mulopwe Davida i mwitushile kimfwa’ka mu kukwata butyibi?

¹² Le i bika byotufwaninwe kulonga shi tubatanwa na mwanda umweka bu upēla kupwija—padi mwanda ke tudi bapite’mo kala kadi kino kibalengeja tuvuluke bukidibukidi mwa kupwijija’o? Nsekununi ya Mulopwe Davida itutōkejeja uno mwanda. Bene Amaleke pobāile kutamba kibundi kya Zikelake, bāselele bakaji ba Davida, bana, ne bantu bandi. Davida wālomba Yehova, kanena’mba: “Shi nonde mulongo uno’u lelo nkeupeta’ni?” Yehova wāmulondolola’mba: “Londa, mwanda i bine ukebapeta ne ukajokeja byonsololo binebine’tu.” Enka namino’u Davida wāenda, kadi “wajokeja byonso byo bayātyile bene Amaleke.”—1 Sam. 30:7-9, 18-20.

¹³ Kitatyi kimo Bene Amaleke pa kupwa kutamba Zikelake, Bene Fidishitia bāiya kutamba Isalela. Davida wākalomba monka Yehova, nandi wāmulondolola patōkelela. Leza wāmunena’mba: “Kanda bidi; mwanda i binebine’tu nkapana bene Fidishitia mu kuboko kobe.” (2 Sam. 5:18, 19) Kitatyi kityetye pa kupita’po, Bene Fidishitia bāiya kutamba monka Davida. Le wādi wa kulonga namani mu kino kitatyi? Padi wādi wa kulanga’mba: ‘Kendi mulwe nabo misunsa ibidi mituntulu. Leka’tu ñende nkalwe na balwana na Leza, na monalongele kala.’ Nansha kadi le Davida wādi wa kukimba bwendeji bwa Yehova? Davida kālēmenenepo pa bwino bwandi bwa byāmutene kala. Wāendele monka kukalomba Yehova. Wāsangele’po kashā pa kulonga uno muswelo! Pano bulombodi bwāmulombwelwe bwādi bwishile na bubajinji. (2 Sam. 5:22, 23) Kitatyi kyotutanwa na makambakano nansha na myanda yotwatenwe kala nayo, tufwaninwe kudyumuka kutyina kukulupila’nka mu bintu byoketudi bemwene.—Tanga Yelemia 10:23.

14. I ñeni’ka yotuboila ku muswelo wālongele Yoshua ne bakulumpe ba Isalela na Bene Ngibeone?

¹⁴ Byotudi bakubulwa kubwaninina, batwe bonso—nansha ke bakulumpe ba bwino—tusakilwa kudyumuka twakaleka kukimba bwendeji bwa Yehova potutyiba butyibi. Tala mwālongele Yoshua, mpingakani wa Mosesa ne bakulumpe ba Isalela kitatyi kyāile Bene Ngibeone ba budyumuku bāikele kwiinanya ne kunena amba batambanga kulampe. Pa kyaba kya kulomba Yehova, Yoshua ne bakwabo bālongele mobalangila, bāumvwañana na Bene Ngibeone ne kusamba nabo kipwano kya ndoe. Nansha shi Yehova wāitabije kino kipwano, ino wālembeje mu Bisonekwa kino kilubo kya kubulwa kukimba bwendeji mwanda wa tuboile’ko ñeni.—Yos. 9:3-6, 14, 15.

 Powikonda Kukomena Matompo

15. Lombola mwanda waka milombelo i ya mvubu pa kukomena matompo.

¹⁵ Byotudi na “mukanda wa bubi” mu ngitu yetu, tusakilwa kulwa bininge na mutyima wetu wa kulonga bubi. (Loma 7:21-25) Buno i bulwi botukokeja kushinda. Muswelo’ka? Yesu wālombwele balondi bandi amba milombelo idi na kamweno shi tukimba kukomena matompo. (Tanga Luka 22:40.) Nansha shi bilokoloko ne milangwe mibi kebipwilepo potwapwa kulombela, tufwaninwe’nka kwendelela ‘kulomba Leza’ tunangu twa kulwa na ano matompo. Twi bakulupijibwe amba aye ‘kyaba bulale, upananga kwakubulwa ne mitōto mine.’ (Yak. 1:5) Yakoba wālembele monka amba: “Lelo kudi umo ubela [ku mushipiditu] umbukata mwenu’ni? Nabya bēte bakulumpe ba kipwilo; nabo bamulombelele, ne kumushinga mani ponka, mu dijina dya Mfumwetu; kadi ne lulombelo lwa kwitabija lukamupandija ubela.”—Yak. 5:14, 15.

16, 17. Potusaka bukwashi bwa kukomena matompo, le i kitatyi’ka kiyampe kulombela?

¹⁶ Milombelo idi na mvubu pa kukomena matompo, inoko tufwaninwe kuyuka mvubu ya kwiilombela pa kitatyi kifwaninwe. Tala kimfwa kya nsongwalume umo utelelwe mu Nkindi 7:6-23. Wadi unanga kitatyi kya kapita’ka i kāni mu mukenza mwikalanga mwana-mukaji wabwitwa. Aye pa kongolwa na binenwa byandi biyampe ne na lushiñanya lwa milomo yandi, penepa nandi wamulonda pamo’nka bwa ñombe mulume wenda kukatapwa. Mwanda waka uno nsongwalume wākapityile dyodya dishinda? Mwanda wādi “wampikwa ñeni” ko kunena’mba wādi mwendalale, bimweka’mba wādi ulwanga kala na bilokoloko bibi. (Nk. 7:7) Lelo i kitatyi’ka kyādi kya kumukwasha milombelo? Shako, kulombela kitatyi kyo-kyonso mwanda wa kukomena matompo kwādi kwa kumukwasha pobētene na wabwitwa. Inoko kitatyi kiyampe mpata kyaādi ufwaninwe kulombela i kyokya kyāmwiile’tu dibajinji mulangwe wa kwenda mu mukenza’wa.

¹⁷ Dyalelo, muntu ukokeja kulonga bukomo bwa kuleka kutala bifwatulo bya bantu badi mutaka. Ino, tala shi i mukatale mateba a Entelenete ayukile amba adi na bifwatulo nansha mavideo bilangula masenda. Le ngikadilo yandi ibulwe’po kwiifwana na ya nsongwalume utelelwe mu Nkindi shapita 7? Bine i kashinda kaleta kyaka kaashilula kunangila’mo! Pa kunekenya ditompo dya kubandila bifwatulo bya bantu badi mutaka, i biyampe muntu asake bukwashi bwa Yehova mu milombelo kumeso kwa kushilula kunangila mu kano kashinda ka Entelenete.

18, 19. (a) Mwanda waka kukomena matompo i kikoleja, ino i muswelo’ka obwanya kwianekenya senene? (b) Le ubasumininwa kulonga bika?

¹⁸ Kekipēlangapo kukomena matompo  nansha bibidiji bityani. Mutumibwa Polo wālembele amba: “Ngitu īkwatwanga na kilokoloko kudi aye Mushipiditu; Mushipiditu nandi ku ngitu mo monka.” O mwanda ‘ketuloñangapo byobya bintu byotuswele kulonga.’ (Ngat. 5:17) Pa kukomena kino kikoleja, tufwaninwe kulomba na kininga kitatyi kikishilula milangwe mibi ne matompo mu ñeni yetu ne kulonga mungya milombelo yetu. “Kekwadipo kyakutompa kyemutompele, nansha kimo, poso byonka bifikile pa bukomo bwa pa muntu,” kadi na bukwashi bwa Yehova, tubwanya kushala bakōkele kwadi.—1 Kod. 10:13.

¹⁹ Kitatyi kyotulwa na ngikadilo mikomo, kukwata butyibi bukomo, nansha kukomena matompo, Yehova i mwitupe kyabuntu kya kutendelwa—ke kyabuntu kilēme kya milombelo kadi. Kupityila ku milombelo, tulombolanga’mba tumukulupile. Tufwaninwe kadi kwendelela kulomba Leza etupe mushipiditu sandu wandi, mwine wituludika ne kwitukomeja. (Luka 11:9-13) Shi ke pano, twendelelei kukulupila mudi Yehova ne kuleka kulēmenena pa kwivwanija kwa batwe bene.

[Kunshi kwa dyani]

Lelo Ukivulukile?

• I ñeni’ka yotuboila kudi ba Hezekia, Hana, ne Yona itala kukulupila mudi Yehova?

• Lelo kimfwa kya Davida ne Yoshua kilombola namani mvubu ya kudyumuka pa kukwata butyibi?

• I kitatyi’ka kine kyotufwaninwe kulombela potudi mu matompo?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 13]

Pa kukomena matompo, i kitatyi’ka kiyampe kya kulombela?