Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

“Mmafa Wɔ Adwenle Ɛsɔ Ɛ Ngome Wɔ Nrɛlɛbɛ”

“Mmafa Wɔ Adwenle Ɛsɔ Ɛ Ngome Wɔ Nrɛlɛbɛ”

“Mmafa Wɔ Adwenle Ɛsɔ Ɛ Ngome Wɔ Nrɛlɛbɛ”

“Yeye wɔ ahonle nu fa ɛ rɛle wula [Gyihova] anu, mmafa wɔ adwenle ɛsɔ ɛ ngome wɔ nrɛlɛbɛ.”—MRƐ. 3:5.

1, 2. (a) Tɛnlabelɛ boni a yɛbahola yɛahɔ nu a? (b) Saa ɛlɛyia ngyegyelɛ, ɛlɛsi kpɔkɛ titile bie anzɛɛ ɛlɛko sɔnea a, nwane a ɔwɔ kɛ ɛfa wɔ adwenle ɛsɔ ye a, na duzu ati ɔ?

ƐNEE Cynthia * gyimamenle ɛdo ye kɔmpɛlɛ ne foa bie mɔ anu na yeye menli dɔɔnwo. Cynthia dele nganeɛ kɛ awie bieko mɔɔ ɔbaye ye la a le ɔdaye. Saa bɛye ye a, duzu a ɔbayɛ a? Kɛ ɔkɛyɛ na yeadua bɛ nzule nee kɛnlaneɛ nwo kakɛ ɛ? Keleseɛnenli raalɛ ko mɔɔ bɛfɛlɛ ye Pamela la kpondɛ kɛ ɔtu ɔkɔ ɛleka mɔɔ bɛhyia Belemgbunlililɛ ne anwo nolobɔlɛma dɔɔnwo la, noko asoo ɔwɔ kɛ ɔkɔ? Kpavolɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Samuel la noko lɛ ye ngyegyelɛ. Mekɛ mɔɔ ɔle kakula la ɛnee ɔnea nla nwo nvoninli. Kɛkala Samuel ɛbo ɛvolɛ 20, noko debie twe ye ɛsesebɛ kɛ ɔzia ɔhɔnlea nla nwo nvoninli. Kɛ ɔkɛyɛ na yeali sɔnea ɛhye azo ɛ?

2 Saa ɛlɛyia ngyegyelɛ, ɛlɛsi kpɔkɛ titile bie, anzɛɛ ɛlɛko sɔnea a, nwane a ɛfa wɔ adwenle ɛsɔ ye a? Ɛfa ɛ nwo ɛto wɔ nrɛlɛbɛ zo, anzɛɛ “ɛfa wɔ adesoa . . . ɛmaa Gyihova”? (Edw. 55:22, NW) Baebolo ne se: Gyihova “anye wɔ tenlenema anwo zo” na “ɔte bɛ ɛzunlɛ.” (Edw. 34:15) Yemɔti, ɔhyia kɛ yɛyeye yɛ ahonle nu yɛfa yɛ rɛle yɛwula Gyihova nu, ɔnle kɛ yɛfa yɛ adwenle yɛsɔ yɛ ngome yɛ nrɛlɛbɛ.—Mrɛ. 3:5.

3. (a) Duzu a yɛ rɛle mɔɔ yɛfa yɛawula Gyihova anu la kile a? (b) Kɛmɔti a bie mɔ bɛava bɛ adwenle azɔ bɛ ngome bɛ nrɛlɛbɛ ɛ?

3 Gyihova mɔɔ yɛyeye yɛ ahonle nu yɛava yɛ adwenle yɛazɔ ye la kile kɛ yɛyɛ ye ɛhulolɛdeɛ. Adenle titile mɔɔ yɛdua zo yɛyɛ ɛhye la a le kɛ yɛyɛ nzɛlɛlɛ dahuu na yɛfi yɛ ahonle nu yɛkpondɛ ye adehilelɛ. Noko akee, ɔyɛ se ɔmaa menli dɔɔnwo kɛ bɛbayeye bɛ ahonle nu bɛava bɛ adwenle bɛazɔ Gyihova. Kɛ neazo la, Keleseɛnenli raalɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Lynn la ka kɛ, “Ɛnee ɔyɛ se ɔmaa me kɛ mebava me nwo kɔsɔɔti meado Gyihova anwo zo.” Duzu ati ɔ? Ɔse, “Me nee me ze annyia abusuabɔlɛ biala, yɛɛ ɛnee me nli noko ɛndwenle me nganeɛdelɛ anzɛɛ me boɛyɛlɛ nwo. Yemɔti me ngakula nu ala yɛɛ membɔle ɔ bo kɛ menea me nwo a.” Tɛnlabelɛ mɔɔ Lynn nyinle wɔ nu la manle ɔyɛle se kɛ ɔbava ɔ rɛle yeawula awie anu bɔkɔɔ. Sonla mɔdenlebɔlɛ nee mɔɔ yehola yeyɛ la kola maa ɔdi ɔ ti anwo. Saa asafo nu kpanyinli fa ye adwenle sɔ ye anwubielɛ a, ɔnrɛzɛlɛ Nyamenle moalɛ kolaa na yeali ninyɛne nwo gyima wɔ asafo ne anu.

4. Duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

4 Gyihova kpondɛ kɛ yɛbɔ mɔdenle yɛyɛ yɛ asɔneyɛlɛ nwo gyima na yɛyɛ mɔɔ ɔkulo la. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛava yɛ adesoa yɛamaa ye na eza yɛabɔ mɔdenle yɛali nwolɛ gyima ɛ? Saa yɛlɛsi kpɔkɛ a, duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛnea boɛ ɛ? Duzu ati a asɔneyɛlɛ nwo hyia wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛko sɔnea la ɛ? Bɛmaa yɛlua Ngɛlɛlera ne anu neazo bie mɔ azo yɛzuzu kpuyia ɛhye mɔ anwo.

Mekɛ Mɔɔ Yɛwɔ Ngyegyelɛ Nu La

5, 6. Duzu a Hɛzikaya yɛle wɔ mekɛ mɔɔ Aselea belemgbunli ne nwunlonwunlanle ye la ɛ?

5 Baebolo ne hanle ye Dwuda Belemgbunli Hɛzikaya anwo kɛ: “Ɔlile nɔhalɛ ɔmanle [Gyihova], yeandu ye edwɛkɛ zo ɛlɛ. Ɔlile mɛla ne mɔ mɔɔ [Gyihova] vale manle Mosisi la azo kpalɛ.” Ɛhɛe, ɔvale “ɔ rɛle [ɔwulale Gyihova], Yizilayɛ Nyamenle ne” nu. (2 Arl. 18:5, 6) Mekɛ mɔɔ Aselea Belemgbunli Sɛnakɛlebe zoanle sogyama ɛlɔne nee ɔ gyakɛ anu gyinlavolɛ Relabehyaki wɔ Gyɛlusalɛm la, duzu a Hɛzikaya yɛle a? Ɛnee Aselea ɛlɔnema ne ɛho ɛva Dwuda azua mɔɔ bɛbɔ nwolɛ bane la dɔɔnwo, noko kɛkala Sɛnakɛlebe ɛva ɔ nye ɛzie Gyɛlusalɛm azo. Hɛzikaya hɔle Gyihova ɛzonlenlɛ sua ne anu na ɔzɛlɛle kɛ: “[O Gyihova], yɛ Nyamenle, die yɛ fi Aseleama asa anu, amaa ewiade maanle maanle kɔsɔɔti anwu kɛ ɛdawɔ [Gyihova] ala a ɛle Nyamenle a.”—2 Arl. 19:14-19.

6 Hɛzikaya yɛle ye nzɛlɛlɛ ne anwo gyima. Kolaa na yeahɔzɛlɛ wɔ ɛzonlenlɛ sua ne anu bɔbɔ la, ɔzele menli ne kɛ bɛmmabua Relabehyaki edwɛkɛ ne anwo bie. Eza Hɛzikaya zoanle menli wɔ ngapezonli Ayezaya ɛkɛ hɔkpondɛle adehilelɛ. (2 Arl. 18:36; 19:1, 2) Hɛzikaya yɛle mɔɔ ɛnee ɔwɔ kɛ ɔyɛ la. Yeanyɛ mɔɔ Gyihova ɛngulo la. Yeamkpondɛ moalɛ yeanvi Yigyibitima anzɛɛ maanle bie ɛkɛ. Kɛ anrɛɛ ɔbava ye adwenle yeazɔ ye nrɛlɛbɛ la, Hɛzikaya vale ɔ rɛle wulale Gyihova anu. Mekɛ mɔɔ Gyihova anwumabɔvolɛ hunle Sɛnakɛlebe ɛlɔnema ne anu 185,000 la, Sɛnakɛlebe “hwenle ɔ nzi” na ɔhɔle Nenɛvɛ.—2 Arl. 19:35, 36.

7. Arɛlekyekyelɛ boni a yɛnyia yɛfi Hana nee Dwona asɔneyɛlɛ ne anu a?

7 Ɛlekana aye Hana noko vale ye adwenle zɔle Gyihova wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee ɔnnyia ɛkola ɔnwo ralɛ na ɔlɛdi nyane la. (1 Sam. 1:9-11, 18) Gyihova ngapezonli Dwona yɛle anzosesebɛ na fɛlɛ kpole bie menle ye. Noko Dwona zɛlɛle kɛ: “Menzunle menvɛlɛle [Gyihova], na ɔdiele me. Mela ewule kuma nu la, menzunle menvɛlɛle wɔ na ɛdele me ne.” Gyihova liele ye. (Dwn. 2:1, 2, 10) Saa yɛnwu kɛ tɛnlabelɛ biala mɔɔ yɛbahɔ nu la yɛkola yɛfa “modolɛ nzɛlɛlɛ” yɛto Gyihova anyunlu a ɔmaa yɛ rɛle kyekye.—Bɛgenga Edwɛndolɛ 55:1, 16.

8, 9. Ninyɛne mɔɔ anwo hyia la boni a Hɛzikaya, Hana, nee Dwona lale bɛ ali wɔ bɛ asɔneyɛlɛ ne anu a, na duzu a yɛsukoa yɛfi nu a?

8 Hɛzikaya, Hana, nee Dwona neazo ne maa yɛnwu debie titile mɔɔ ɔnle kɛ yɛ rɛle fi wɔ mekɛ mɔɔ yɛwɔ ngyegyelɛ nu na yɛlɛyɛ asɔne la. Bɛlile nyane wɔ mekɛ mɔɔ bɛhɔle ngyegyelɛ nu la. Noko, bɛ asɔneyɛlɛ ne kile kɛ tɛ bɛdabɛ mumua ne bɛ ngyegyelɛ nee bɛ nwo mɔɔ ɔbadɔ bɛ la yɛɛ ɛnee nwolɛ hyia bɛ titile a. Nyamenle duma, ye ɛzonlenlɛ, nee ye ɛhulolɛdeɛ ɛyɛlɛ yɛɛ ɛnee hyia bɛ kpole kpalɛ a. Hɛzikaya lile nyane kɛ bɛguale Gyihova duma ne anwo evinli la. Hana bɔle ɛwɔkɛ kɛ ɔbamaa kakula zɔhane mɔɔ ɛnee ɔ nye ɛbolo ɔlɛkpondɛ la azonle wɔ ɛzonlenlɛ sua ne anu wɔ Hyaelo. Dwona noko hanle kɛ mebaye “ɛwɔkɛ mɔɔ mebɔ la.”—Dwn. 2:9.

9 Saa yɛsɛlɛ kɛ bɛlie yɛ bɛvi ngyegyelɛ bie anu a, nrɛlɛbɛ wɔ nu kɛ yɛbanleɛnlea adwenle mɔɔ yɛlɛ la anu. Asoo yɛ nwo mɔɔ yɛkpondɛ kɛ ɔtɔ yɛ la a nwolɛ hyia yɛ titile a, anzɛɛ yɛmaa Gyihova nee ye bodane ne tɛnla yɛ adwenle nu? Anwongyelelɛ kola maa yɛ rɛle fi sunsum nu ninyɛne mɔɔ yɛbadwenledwenle nwo la. Saa yɛlɛsɛlɛ Nyamenle moalɛ a, ɔwɔ kɛ yɛfa yɛ adwenle yɛsie Gyihova duma ne mɔɔ bɛbade nwo nee ye tumililɛ ne mɔɔ bɛbahile kɛ yemɔ a ɔle kpalɛ la azo. Yɛyɛ zɔ a, yɛ nye bahɔ zo alie saa bɔbɔ mɔɔ yɛ nye la zo la anyɛ boɛ a. Ɔbahola yeara ye kɛ yɛ asɔneyɛlɛ ne anwo mualɛ ala a le kɛ Nyamenle baboa yɛ na yɛagyinla tɛnlabelɛ ne anloa.—Bɛgenga Ayezaya 40:29; Edwɛndolɛ 121:1, 2.

Mekɛ Mɔɔ Yɛlɛsi Kpɔkɛ La

10, 11. Mekɛ mɔɔ Gyɛhɔhyafate hɔle tɛnlabelɛ mɔɔ ɛnee ɔnnwu mɔɔ ɔwɔ kɛ ɔyɛ anu la duzu a ɔyɛle a?

10 Kɛzi ɛsi asetɛnla nu kpɔkɛ mɔɔ anwo hyia la ɛ? Asoo ɛdumua ɛsi kpɔkɛ ne na akee wɔazɛlɛ Gyihova kɛ ɔyila zo? Suzu mɔɔ Dwuda belemgbunli Gyɛhɔhyafate yɛle wɔ mekɛ mɔɔ Mowabema nee Amɔnoma vale konle doale ye la anwo. Ɛnee Dwudama ɛnrɛhola bɛ. Duzu a Gyɛhɔhyafate bayɛ a?

11 Baebolo ne ka kɛ: “Ɛzulolɛ hanle Gyɛhɔhyafate na ɔzɛlɛle moalɛ ɔvile” Gyihova ɛkɛ. Ɔmanle Dwudama amuala hyele ɛhɔne na ɔboɔboale menli ne anloa “kɛ bɛsɛlɛ” Gyihova moalɛ. Akee ɔdwazole ɔgyinlanle Dwudama nee Gyɛlusalɛmma avinli ɔzɛlɛle. Wɔ ye nzɛlɛlɛ ne anu ɔhanle kɛ: “O yɛ Nyamenle, tea bɛ maa yɛ. Ɔluakɛ menli ɛwolaa ɛhye mɔɔ ɛlɛba yɛ nwo zo la, yɛnrɛhola bɛ nyunlu gyinla. Yɛnnwu mɔɔ yɛyɛ bɔbɔ a, ɛ nyunlu ala a yɛ nye gyi a.” Nɔhalɛ Nyamenle ne diele Gyɛhɔhyafate nzɛlɛlɛ ne na ɔluale nwanwane adenle zo ɔliele bɛ. (2 Edk. 20:3-12, 17) Mekɛ mɔɔ yɛlɛsi kpɔkɛ la, titile saa ɔbaha yɛ sunsum nu gyinlabelɛ a, asoo ɔnle kɛ yɛfa yɛ nwo yɛto Gyihova anwo zo tɛla kɛ yɛbava yɛ adwenle yɛazɔ yɛ nrɛlɛbɛ ɔ?

12, 13. Kpɔkɛzilɛ nwo neazo boni a Belemgbunli Devidi yɛle a?

12 Saa yɛyia tɛnlabelɛ mɔɔ yɛte nganeɛ kɛ nwolɛ gyimalilɛ ɛnrɛyɛ se ɔlua nwolɛ anwubielɛ mɔɔ yɛlɛ la ati a, duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ a? Edwɛkɛ bie mɔɔ fane Belemgbunli Devidi anwo la bahola aboa yɛ. Mekɛ mɔɔ Amalɛkema honle vale suakpole Zekelage la, bɛvale Devidi aye mɔ nee ɔ mra yɛɛ ye menli ne aye mɔ nee bɛ mra bɛhɔle. Devidi hɔbizale Gyihova kɛ: “Memkpo nwule ne mɔ ɔ?” Gyihova buale ye kɛ: “Foa bɛ, ɛbahye bɛ na wɔalie menli mɔɔ bɛhye bɛ la.” Devidi diele, yemɔti, “debie biala mɔɔ Amalɛkema ne wuale la, Devidi asa hanle bɛ muala.”—1 Sam. 30:7-9, 18-20.

13 Amalɛkema rale hɔle la anzi, Filisitiama rale Yizilayɛma anwo zo. Eza Devidi hɔbizale Gyihova na ɔmanle ye adehilelɛ. Nyamenle hanle kɛ: “Kɔ na mebaye Filisitiama ne meamaa wɔali bɛ nwo zo konim.” (2 Sam. 5:18, 19) Yeangyɛ Filisitiama ne rale Devidi anwo zo bieko. Duzu a ɔbayɛ a? Anrɛɛ ɔbahola yeanyia adwenle kɛ: ‘Meyia deɛ ɛhye bie fane nwiɔ. Maa mengɔ me nee Nyamenle agbɔvolɛ ne mɔ ɛhɔho, kɛmɔ menyɛle ye dɛba ne la.’ Anzɛɛ asoo ɔwɔ kɛ Devidi kpondɛ adehilelɛ fi Gyihova ɛkɛ? Devidi anva ye adwenle anzɔ anwubielɛ ne mɔɔ ɛnee yenyia la. Ɔhɔle Gyihova anyunlu bieko wɔ asɔneyɛlɛ nu. Nea kɛzi ɔ nye liele kɛ ɔyɛle ye zɔ a! Adehilelɛ mɔɔ ɔnyianle ye wɔ mekɛ ɛhye anu la le ngakyile. (2 Sam. 5:22, 23) Saa yɛkɔ tɛnlabelɛ anzɛɛ ngyegyelɛ mɔɔ bie ɛdo yɛ ɛlɛ la anu a, ɔwɔ kɛ yɛnea boɛ na yɛanva yɛ nwo yɛando anwubielɛ mɔɔ yɛnyia ye dɛba la angome azo.—Bɛgenga Gyɛlɛmaya 10:23.

14. Duzu a yɛbahola yɛazukoa yɛavi kɛzi Dwɔhyua yɛɛ Yizilayɛ mgbanyima nee Gebɛyɔnoma ne lile la anu a?

14 Kɛmɔ yɛnli munli la ati ɔwɔ kɛ yɛ kɔsɔɔti—mɔɔ mgbanyima mɔɔ bɛlɛ anwubielɛ bɔbɔ boka nwo la—nea boɛ na yɛangoati Gyihova yɛanzi kpɔkɛ. Suzu mɔɔ Dwɔhyua mɔɔ lile Mosisi agya nee Yizilayɛ mgbanyima bie mɔ yɛle la anwo nea. Gebɛyɔnoma mɔɔ anye ɛde la yɛle bɛ nwo kɛ asɛɛ bɛvi moamoa bie a bɛra a. Dwɔhyua nee ɔ gɔnwo mɔ ambiza Gyihova anloa anu edwɛkɛ na bɛhɔle zo bɛ nee Gebɛyɔnoma ne yɛle anzondwolɛ ngyehyɛleɛ. Ɔnva nwo kɛ Gyihova lile boale ngyehyɛleɛ ne la, ɔmanle bɛhɛlɛle ye adehilelɛ mɔɔ bɛamkpondɛ la wɔ Ngɛlɛlera ne anu amaa nwolɛ ara yɛ nvasoɛ.—Dwɔ. 9:3-6, 14, 15.

Mekɛ Mɔɔ Yɛlɛko Sɔnea La

15. Kilehile deɛmɔti asɔneyɛlɛ nwo hyia wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛko sɔnea la anu.

15 “Ɛtane mɛla ne” wɔ yɛ nvɛyeba ne mɔ anu, yemɔti ɔwɔ kɛ yɛ nee ɛtane atiakunluwɔzo ne mɔ di apele kpalɛ kpalɛ. (Wulo. 7:21-25) Yɛbahola yɛaho konle ɛhye yɛali konim. Wɔ adenle boni azo? Gyisɛse zele ye ɛdoavolɛ ne mɔ kɛ asɔneyɛlɛ nwo hyia wɔ sɔnea mekɛ nu. (Bɛgenga Luku 22:40.) Saa yɛsɛlɛ Nyamenle wɔ atiakunluwɔzo anzɛɛ adwenle ɛtane bie anwo na ɔtɛgyegye yɛ a, ɔwɔ kɛ yɛkɔ zo “[yɛsɛlɛ] Nyamenle” yɛmaa ɔmaa yɛ nrɛlɛbɛ yɛgyinla ɔ nloa. Yɛze kɛ “Nyamenle ati akunlu le kɛnlɛma na ɔyila bɛdabɛ mɔɔ bɛbiza ye debie la.” (Gye. 1:5) Eza Gyemise hɛlɛle kɛ: “Bɛ nuhua bie ɛnde kpɔkɛ [sunsum nu] ɔ? Bɛmaa ɔvɛlɛ asɔne mgbanyima ne mɔ na bɛzɛlɛ bɛmaa ye, na bɛkpokpa ye nwole wɔ Awulae duma nu. Saa bɛfa diedi bɛyɛ nzɛlɛlɛ ɛhye a, wuleravolɛ ne anwo baza.”—Gye. 5:14, 15.

16, 17. Saa ɛlɛkpondɛ moalɛ wɔali sɔnea zo a, mekɛ boni a ɔwɔ kɛ ɛyɛ asɔne a?

16 Nzɛlɛlɛ nwo hyia wɔ sɔnea mekɛ nu, noko ɔwɔ kɛ yɛsɛlɛ wɔ mekɛ mɔɔ fɛta la. Fa kpavolɛ bie mɔɔ bɛha ɔ nwo edwɛkɛ wɔ Mrɛlɛbulɛ 7:6-23 la kɛ neazo. Ɔhɔvale tuutuu raalɛ bie kodoka ne anu wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee asɛɛ awozinli ɛra la. Raalɛ ne lile ye adwenle na ɔvale ɔ nloa anu menlemenle ɔbɛlɛbɛlale ye, yemɔti ɔlile raalɛ ne anzi tokoo kɛ ɛnlankɛ mɔɔ bɛ nee ye ɛlɛkɔ ahunleɛ la. Duzu ati a kpavolɛ ɛhye hɔle ɛkɛ a? Ɔboalekɛ “ɔnze nrɛlɛbɛ fee,” ɔnlɛ anwubielɛ, ɔbayɛ kɛ ɛnee ɔlɛko yeatia atiakunluwɔzo ɛtane. (Mrɛ. 7:7) Mekɛ boni a anrɛɛ asɔneyɛlɛ bahola aboa ye a? Nɔhalɛ nu, anrɛɛ ɔbahola yeazɛlɛ wɔ mekɛ biala anu wɔ ye sɔnea ne anu. Noko mekɛ mɔɔ le kpalɛ mɔɔ anrɛɛ ɔbahola yeazɛlɛ la a le mekɛ mɔɔ ɔnyianle adwenle kɛ ɔkava zɔhane kodoka ne anu la.

17 Bie a awie ɛlɛbɔ mɔdenle aho atia nla nwo nvoninli ɛnleanlɛ. Noko, fa ye kɛ yenyia adwenle kɛ ɔkɔ Intanɛte ɛleka ne mɔɔ ɔze kɛ nvoninli anzɛɛ video mɔɔ twehwe atiakunluwɔzo ɛtane wɔ la. Asoo tɛ kpavolɛ ne mɔɔ bɛha ɔ nwo edwɛkɛ wɔ Mrɛlɛbulɛ tile 7 ne la edwɛkɛ ne bie ɛne? Nɔhalɛ nu, ɛhye le esiane adenle mɔɔ awie bava zo a! Saa ahenle bahola ali sɔnea mɔɔ maa bɛnea nla nwo nvoninli la azo a, ɛnee ɔwɔ kɛ ɔdumua ɔyɛ asɔne kolaa na yeahɔ Intanɛte ne azo.

18, 19. (a) Kɛmɔti a sɔnea nloa ɛgyinlanlɛ bahola ayɛ se ɛ, na kɛ ɔkɛyɛ na wɔali ngyegyelɛ ne azo ɛ? (b) Duzu a wɔvua kɛ ɛbayɛ a?

18 Ɔnla aze kɛ yɛbali sɔnea anzɛɛ subane ɛtane zo konim. Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hɛlɛle kɛ: “Sonla atiakunluwɔzo ne ko tia Nyamenle Sunsum ne, yɛɛ Nyamenle Sunsum ne ɛhulolɛdeɛ ne ko tia sonla atiakunluwɔzo ne.” Yemɔti, alesama ɛngola ɛnyɛ “mɔɔ bɛkulo kɛ bɛyɛ la.” (Gal. 5:17) Saa yɛbali ngyegyelɛ ɛhye azo a, ɔwɔ kɛ yɛfi ahonle nu yɛdumua yɛyɛ asɔne wɔ mekɛ mɔɔ nzuzulɛ mɔɔ ɛndenrɛ kɛra yɛ adwenle nu la, na yɛyɛ yɛ nzɛlɛlɛ ne anwo gyima. “Sɔnea biala mɔɔ ɛdo bɛ la le kɛ mɔɔ to awie biala la,” na ɔlua Gyihova moalɛ zo, yɛbahola yɛali nɔhalɛ yɛamaa ye.—1 Kɔl. 10:13.

19 Saa yɛwɔ ngyegyelɛ nu, yɛlɛsi kpɔkɛ mɔɔ anwo hyia, anzɛɛ yɛlɛko sɔnea a, Gyihova ɛmaa yɛ ahyɛlɛdeɛ kɛnlɛma bie mɔɔ ɔbaboa yɛ—asɔneyɛlɛ nziezielɛ ne mɔɔ sonle bolɛ la. Yɛdua zo yɛda ye ali kɛ yɛ rɛle wɔ ye nu. Na ɔwɔ kɛ yɛkɔ zo yɛbiza Nyamenle yɛmaa ɔfa ye sunsum nwuanzanwuanza ne mɔɔ ɔkile yɛ adenle na ɔmaa yɛ anwosesebɛ la ɔmaa yɛ. (Luku 11:9-13) Zɔhane ati, bɛmaa yɛva yɛ nwo yɛdo Gyihova anwo zo, ɔnle kɛ yɛfa yɛ ti yɛsɔ yɛ ngome yɛ nrɛlɛbɛ.

[Ɔ bo ɛkɛ ne edwɛkɛ]

^ ɛden. 1 Tɛ bɛ aluma kpalɛ ɔ.

Asoo Ɛkakye?

• Gyihova mɔɔ yɛfa yɛ rɛle yɛawula ye nu la anwo debie boni a wɔzukoa wɔvi Hɛzikaya, Hana, yɛɛ Dwona ɛkɛ a?

• Kɛzi Devidi nee Dwɔhyua neazo ne maa yɛnwu kɛ ɔwɔ kɛ yɛnea boɛ wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛsi kpɔkɛ la ɛ?

• Duzu ati a ɔhyia kɛ yɛyɛ asɔne wɔ mekɛ mɔɔ fɛta la anu a?

[Debiezukoalɛ kpuyia ne mɔ]

[Nvoninli wɔ mukelɛ 13]

Ɛlɛko sɔnea a mekɛ boni a ɔwɔ kɛ ɛyɛ asɔne a?