«Mu me jaʼuc xapat avoʼnton yuʼun li abijil atuque»

«Jaʼ noʼox pato avoʼnton ta stojol li Mucʼul Diose; mu me jaʼuc xapat avoʼnton yuʼun li abijil atuque.» (PRO. 3:5)

1, 2. 1) ¿Kʼusitik vokol xuʼ xkʼot ta jtojolaltik? 2) Kʼalal oy tsots jvokoltik, oy kʼusi ta jnop ta jpastik o sventa stsal kuʼuntik li prevaetike, ¿buchʼu xuʼ jpat koʼontontik ta stojolal xchiʼuk kʼu yuʼun?

 LI YAJVAL yabtel Claudiae, a laj xaʼox sbaj jayvokʼuk li s-empresae, jaʼ yuʼun la slokʼes jayvoʼuk yaj-abteltak. Li stuke la snop ti jaʼ chichʼ lokʼesel li ta yan veltae. ¿Kʼusi van tspas mi lokʼesat li ta yabtele? ¿Kʼusi van chkuxi-o? Jun yajtsʼaklom Cristo ti jaʼ sbi Pamelae, oy ta yoʼonton chbat tunuk ti bu ep chtun jcholmantaletike, pe, ¿mi lek van ti jech tsnop tspase? Li Samuele, ti jtob sjabilal yichʼoje, yan li kʼusi tsvul-o yoʼontone. Ta sbikʼtal noʼox lik skʼel pornografia, jaʼ yuʼun li avie toj tsots chaʼi li prevae yuʼun tskʼan to tskʼel yaʼi. ¿Kʼusi stakʼ spas sventa stsal yuʼun li prevae?

² ¿Buchʼu xuʼ jpat koʼontontik ta stojolal kʼalal tsots chkil jvokoltike, kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal ta jnop ta jpastike o sventa stsal kuʼuntik li prevaetike? ¿Mi ta jpat koʼonton ta jtuktik noʼox o mi chkakʼbetik sventain Jeova li jvokoltike? (Sal. 55:22.) Xi ta xal li Vivliae: «Li Mucʼul Diose jaʼ te oy o sat ta stojol li bochʼo tucʼ yoʼntonique; lec tstucʼulanbe scʼop ti cʼalal chcʼopanate» (Sal. 34:15). Jaʼ yuʼun, tsots skʼoplal ti jpat koʼontontik ta stojolal li Jeovae, maʼuk li ta jpʼijiltik noʼoxe (Pro. 3:5).

3. 1) ¿Kʼusi skʼan xal ti ta jpat koʼontontik ta stojolal li Jeovae? 2) ¿Kʼu yuʼun xuʼ xlik spat yoʼonton ta spʼijil stukik li jlome?

³ Kʼalal ta jpat koʼontontik ta stojolal li Jeovae, jaʼ skʼan xal ti ta jpastik li kʼusi tskʼan yoʼontone. Jaʼ yuʼun, tsots skʼoplal ti jpasilantik-o orasione xchiʼuk ti jkʼanbetik ta sjunul koʼontontik li beiltasele. Ep yajtsʼaklomtak Cristoe tsots chaʼiik ti tspat lek yoʼontonik ta stojolal Jeovae. Kalbetik skʼoplal li Lindae, ti jaʼ jun yajtsʼaklom Cristoe, xi chale: «Li voʼone, toj vokol chkaʼi ti solel skʼan jpat tajek koʼonton ta stojolal li Jeovae». ¿Kʼu yuʼun jech chal taje? Xi tstakʼe: «Muʼyuk jkʼopon-o li jtote, li jmeʼ eke muʼyuk tsvul yoʼonton ta jtojolal kʼalal chi-ipaje o ti kʼuyelan chkaʼi jbae. Jaʼ yuʼun ta jbikʼtal noʼox lik jchan jkʼel jba jtuk». Ta skoj li kʼusi ikʼot ta stojolale, tsots chaʼi ti tspat yoʼonton ta stojolal li yantike. Kʼalal xijtojob noʼox xchiʼuk mi lek chkʼot ta pasel li kʼusi ta jpastike, xuʼ me jnoptik ti mu xa persauk ta jkʼantik koltaele. Jech xtok, kʼalal jun mol ta tsobobbail tspat yoʼonton ta skoj ti ep xa kʼusitik snaʼe, xuʼ van mu xa skʼopon baʼyuk Jeova sventa tskʼanbe beiltasel kʼalal oy kʼusitik tskʼel ta tsobobbaile.

4. ¿Kʼusi ta jchantik li ta xchanobil liʼe?

⁴ Li Jeovae oy ta yoʼonton ti jkuxlebintik li kʼusi ta jkʼan ta j-orasiontike xchiʼuk ti jaʼ jpastik li kʼusi tskʼan yoʼontone. ¿Kʼuxi xuʼ jnaʼtik bu kʼalal xuʼ skoltautik Jeova ta xchapanel li tsatsal vokolil jtaojtike? Xchiʼuk ¿kʼuxi xuʼ jnaʼtik ti xuʼ jchapan jtuktike? Kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal ta jkʼan ta jpastike, ¿kʼusi skʼan teuk ta joltik? ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal skʼan jpastik orasion kʼalal ta jnuptantik prevaetike? Sventa ta jtakʼtik taje, jkʼeltik batel jayibuk loʼiletik ta Vivlia.

Kʼalal chkil jvokoltike

5, 6. ¿Kʼusi la spas Ezequías kʼalal isaʼat ta kʼop yuʼun li ajvalil ta Asiriae?

⁵ Li Vivliae xi chal ta stojolal li ajvalil Ezequías ta Judae: «Jun yoʼnton o ta stojol li Mucʼul  Diose; me jutuc muʼyuc la svocʼ sba taʼ stojol. Jaʼ la xchʼun scotol li mantaletic ti iʼalbat yuʼun Mucʼul Dios li Moisese». Jech onoʼox la spas, «la spat o yoʼnton ta stojol Mucʼul Dios» (2 Rey. 18:5, 6). Li Senaquerib, ajvalil ta Asiriae, la stak batel Rabsaces (Rabsaqué) xchiʼuk yan yajkʼopojeltak ta Jerusalén ti te bat ek li epal soltaroetike, ¿kʼusi van la spas li Ezequiase? Li j-asirioetike toj tsots yipik, yuʼun oy xa onoʼox jayibuk jteklumetik ta Judá yuʼninojik akʼo mi lek joyajtik ta muro, li avi une jaʼ oy ta yoʼonton chuʼninik li Jerusalene. Li Ezequiase ibat ta xchʼulna Jeova xchiʼuk xi lik yal ta s-orasione: «Ajvalil, ti Diosot cuʼuncutique, pojuncutic ta yoc ta scʼobic yoʼ jech ta snaʼic scotol ti mucʼtiquil lumetic ti oy ta sbejel banomile, ti voʼot Ajvalilote, ti atuc noʼox Diosote» (2 Rey. 19:14-19).

⁶ Li Ezequiase jech la spas jech kʼuchaʼal laj yal ta s-orasione. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal skʼan toʼox xbat ta chʼulna sventa xbat spas orasione, laj yalbe komel jteklum ti mu xakʼik ta venta li kʼusi chal Rabsacese. Jech xtok, la stak batel jtsop viniketik ta stojolal j-alkʼop Isaías sventa tsaʼ tojobtasel (2 Rey. 18:36; 19:1, 2). Li Ezequiase la spas li kʼusi oy ta skʼobe. Li avi une, maʼuk xa la skʼanbe koltael li Egiptoe mi jaʼuk li jteklumetik ti te nopajtik noʼoxe, ti lajuk spase muʼyuk la spas jechuk li kʼusi tskʼan Jeovae, xchiʼuk xtok muʼyuk la spat yoʼonton ta stojolal li kʼusitik xa snaʼoje. Li Ezequiase la spat yoʼonton ta stojolal Dios. Kʼalal laj xaʼox smil 185,000 soltaroetik li yaj-anjel Jeovae, li Senaqueribe isut batel ta Nínive (2 Rey. 19:35, 36).

7. ¿Kʼuxi xuʼ spat koʼontontik li orasion la spas Ana xchiʼuk li Jonase?

⁷ Li yajnil Elcanae (Elqaná), jaʼ sbi Ana. Li ants taje la spat yoʼonton ta stojolal Jeova kʼalal laj yil svokol ta skoj ti mu snaʼ x-alaje (1 Sam. 1:9-11, 18). Li j-alkʼop Jonase, ikoltaat lokʼel ta xchʼut mukʼta choy kʼalal laj xaʼox spas orasione: «Mucʼul Dios, oyun ta at-oʼnton; aʼibun jcʼop ti liʼ chajcʼopanote. Liʼ chiʼavan tal ta atojol ta yut li lajele; aʼibun li jcʼope» (Jon. 2: 1, 2, 10). Tspat tajek koʼontontik kʼalal jnaʼojtik ti xuʼ xijnopajutik ta stojolal mi laj «jcʼanb[etik] vocol[...]» li Jeovae, akʼo mi toj tsots tajek li jvokoltike (kʼelo Salmo 55:1, 16).

8, 9. Jech kʼuchaʼal la spas orasion Ezequías, Ana xchiʼuk Jonase, ¿kʼusi mas laj yakʼ ta yoʼontonik xchiʼuk kʼusi xuʼ jchantik?

⁸ Jech xtok, li kʼusi laj yakʼik ta ilel Ezequías, Ana xchiʼuk li Jonase, chakʼ jchantik li kʼusi skʼan mu xchʼay xkaʼitik kʼalal ta jpastik orasion kʼalal tsots chkil jvokoltike. Yoxvoʼalik toj kʼux laj yaʼiik li svokolike, pe akʼo mi jech, kʼalal la spasik orasione te ivinaj ti maʼuk bat ta yoʼontonik li svokolike. Yuʼun jaʼ laj yakʼ ta yoʼontonik li sbi Diose, li yichʼel ta mukʼe xchiʼuk ti kʼotuk ta pasel li kʼusi tskʼan Diose. Li Ezequiase kʼux laj yaʼi ti muʼyuk laj yichʼ ichʼel ta mukʼ li sbi Jeovae. Li Anae laj yal ti chakʼ akʼo tunuk ta chʼulna pasbil ta nukul ta Siló li yole, akʼo mi solel skʼanoj. Li Jonase xi laj yale: «Li cʼusi caloj ta atojole ta jpas» (Jon. 2:9).

⁹ Kʼalal ta jkʼanbetik Jeova ti akʼo skoltautik ta junuk jvokoltike, jaʼ me lek ti jkʼeltik ti kʼu yuʼun jech ta jpastike. ¿Mi jaʼ noʼox chbat ta koʼontontik xchapanel li jvokoltike o mi te van ta joltik li Jeovae xchiʼuk li kʼusi tskʼan tspase? Kʼalal chkil jvokoltike, xuʼ van jaʼ xa noʼox chbat ta koʼontontik, jaʼ yuʼun muʼyuk xa ta jkʼeltik li kʼusitik ta sventa mantale. Kʼalal ta jkʼanbetik akʼo skoltautike, skʼan mu me jchʼay ta joltik li Jeovae, skʼan jchʼultajesbetik li sbie xchiʼuk ti jpakbetik skʼoplal li mukʼul pasmantal yuʼune. Taje jaʼ me tskoltautik sventa xkuch batel kuʼuntik li jvokoltike, akʼo mi muʼyuk to kilojtik stakʼobil li j-orasiontike. Bakʼintike, li Jeovae jaʼ noʼox chakʼ kiptik sventa xkuch batel kuʼuntik li jvokoltike (kʼelo Isaías 12:2; 40:29).

Kʼalal oy kʼusi ta jnop ta jpastike

10, 11. ¿Kʼusi la spas Josafat kʼalal tsots kʼusi ikʼot ta stojolale?

¹⁰ ¿Kʼu yelan chanop li kʼusitik tsots skʼoplal  chakʼan chapase? ¿Mi baʼyuk van chanop, ti jaʼ tsʼakal xa chapas orasion sventa xakʼbe bendision Dios li kʼusi laj xa anope? Jkʼeltik kʼusi la spas li ajvalil Josafat ta Judá kʼalal saʼat ta kʼop yuʼun j-amonetik xchiʼuk li jmoabetike. Li jteklum Judae muʼyuk lek chapal sventa tspasik kʼop. ¿Kʼusi la spas li ajvalile?

¹¹ Xi chal li Vivliae: «Li Josafate ixiʼ, jech la snop ti jaʼ lec tsjacʼbe Mucʼul Dios cʼusi tspase». Li stuke la stak mantal ta skotol Judá ti akʼo yiktaik ixime xchiʼuk la stsob skotol li jnaklumetik ta Judá sventa «lic scʼanic coltael yuʼun li Mucʼul Diose». Vaʼun li Josafate ivaʼi ta stojolal li jteklum Judá xchiʼuk ta stojolal li Jerusalene xchiʼuk xi laj yale: «Dios cuʼun, ¿me muc chavacʼbeic stoj smulic leʼe? Yuʼun li vuʼuncutique mu xuʼ cuʼuncutic ta jcontraincutic ti jech yepal cristianoetic leʼe. Mu jnaʼ cʼusi ta jpascutic; jaʼ noʼox ta xcacʼ jbacutic o ta atojol». Li Dios ta melele laj yaʼibe s-orasion li ajvalile, vaʼun la skolta ta jun skʼelobil juʼelal li jteklume (2 Cró. 20:3-12, 17). Jaʼ yuʼun, kʼalal oy kʼusi ta jnoptik ta jpastike, ¿mi mu masuk lek ti jpat koʼontontik ta stojolal li Jeovae, ti mu jpat koʼontontik ta jpʼijiltik noʼoxe? Mas to jech skʼan jpastik mi xuʼ tsokes ti kʼuyelan chkil jbatik xchiʼuk Jeovae.

12, 13. ¿Kʼusi laj yakʼ ta ilel ajvalil David kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal la snop tspase?

¹² ¿Kʼusi skʼan jpastik mi laj kil jvokoltik ti xchapaj noʼox kuʼuntik yiluk ta skoj ti oy xa onoʼox jech jchapanojtike? Li ta sloʼilal xkuxlejal Davide jaʼ te ta jtabetik li stakʼobile. Kʼalal laj yakʼbeik slajeb jteklum Siclag li amalequetike, laj yikʼik batel li yajniltak David xchiʼuk li xnichʼnabtake, te laj yikʼik batel xtok li yantik viniketike. Li Davide xi la sjakʼbe ta orasion li Jeovae: «¿Me xuʼ chbat jnuts li jtsob jʼeleqʼuetic leʼe?». Xi la stakʼ li Jeovae: «Bat nutso. Ta to xata, xchiʼuc te chacolta o tal li bochʼotic chucbilic batele». Vaʼun, ibat li Davide xchiʼuk «la spoj sutel scotol li cʼusitic yelcʼanojic batele» (1 Sam. 30:7-9, 18-20).

¹³ Ta mas tsʼakale, li jfilistaetike laj yuʼuninik li Israele. Li Davide la xchaʼjakʼbe li Jeovae, vaʼun lek jamal laj yichʼ takʼbel: «Xuʼ chbat avacʼbe; vuʼun chacacʼbot ta acʼob» (2 Sam. 5:18, 19). Pe li jfilistaetike ibat yan velta ta paskʼop ta stojolal li Davide. ¿Kʼusi van tspas xtok? Xuʼ van xi la snop jechuk li Davide: «Xkoʼolaj jech kʼuchaʼal ikʼot ta pasel li yantik veltae. Ta jpaskʼop xchiʼuk li yajkontratak Diose». ¿Mi ta van snop stuk kʼusi ta spas o mi tsaʼ van beiltasel ta stojolal Jeova? Li Davide muʼyuk la spat yoʼonton li ta kʼusi xa snaʼe, yuʼun la saʼ tojobtasel yan velta ta stojolal Jeova ta orasion. ¡Toj lek ti jech la spase, yuʼun li kʼusi albate jelel xa tajek! (2 Sam. 5:22, 23.) Kʼalal chkil jvokoltik ti oy xa onoʼox jech kʼotem ta jtojoltike, skʼan me jkʼel jbatik ti mu jpat koʼontontik li ta kʼusi xa noʼox jnaʼojtike (kʼelo Jeremías 10:23).

14. ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi la spas Josué xchiʼuk li moletik ta Israel ta stojolal li jgabaonetike?

¹⁴ Ta skoj ti jmulavilutike, persa skʼan jsaʼtik koltael ta stojolal Jeova kʼalal oy kʼusi ta jnop ta jpastike, jech li moletik ta tsobobbail eke skʼan saʼik koltael, akʼo mi lek xa chanemik. Jnoptik kʼusi la spas Josué, li xkʼexol Moisese, xchiʼuk li moletik ta Israel kʼalal toj manya ikʼot loʼlavanikuk li jgabaonetik sventa mu xa spasik pleito xchiʼukike. Li jgabaonetike yan xa skʼuʼ spokʼ la slapik sventa ta namal lum xa likemik yileluk. Li Josué xchiʼuk li sviniktake muʼyuk la sjakʼbeik Jeova mi xuʼ spasik jun trato xchiʼuk li jgabaonetike. Akʼo mi melel onoʼox ti ta yorail xa laj yal Jeova ti leke, pe la skʼel lek ti tsʼibabiluk xkom ta Tsʼibetik xtok ti muʼyuk la saʼik koltael ta stojolal li Jeovae, taje jaʼ sventa jtabetik sbalil (Jos. 9:3-6, 14, 15).

Kʼalal ta jnuptantik akʼel ta prevae

15. ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti jpastik orasion kʼalal ta jnuptantik akʼel ta prevae?

¹⁵ Ta skoj ti kichʼojtik «smantal li mulile», skʼan xkakʼtik persa spʼajel li kʼusi chopol ta jkʼan ta jpastike (Rom. 7:21-25). Pe, ¿kʼuxi xuʼ xkutik sventa xpʼaj kuʼuntik taje? Li Jesuse laj yalbe yajtsʼaklomtak ti tsots skʼoplal skʼan  spasik orasion sventa stsal yuʼunik li akʼel ta prevae (kʼelo Lucas 22:40). Mi te oy-o ta jnopbentik li kʼusi chopol ta jkʼan ta jpastik kʼalal jpasojtik xaʼox li orasione, tsots me skʼoplal skʼan jkʼanilanbetik Dios jpʼijiltik sventa stsal kuʼuntik li prevae. Li yajtsʼaklom Cristo Santiagoe jamal chalbutik ti «[Diose] yutsil yoʼnton ta xacʼ; mu snaʼ xʼechʼ yoʼnton ta cʼanbel» li pʼijilale (Sant. 1:5). Xi to chal xtoke: «Me oy bochʼo ip [ta mantal] chaʼay avuʼunique, acʼo yicʼ tal li jcholcʼopetique, acʼo cʼopanbatuc Dios ta stojol, xchiʼuc acʼo jaxbatuc aceite ta sbi li Cajvaltique. Me oy xchʼunojel yoʼnton ta scʼopan Diose, ta xcol li jchamele» (Sant. 5:14, 15).

16, 17. Mi ta jkʼantik tskoltautik Jeova sventa stsal kuʼuntik li akʼel ta prevae, ¿kʼusi ora skʼan jpastik li orasione?

¹⁶ Kʼalal jaʼo yakalutik ta stsalel li prevaetike tsots me skʼoplal skʼan jpastik orasion, pe skʼan me xichʼ pasel ta yorail noʼox. Jnoptik ta stojolal li kerem ti te chal ta Proverbios 7:6-23. Kʼalal ch-ikʼub xaʼoxe te chanav batel ta jun kaye ti snaʼoj ti te nakal li jmulavil antse. Ta skoj ti toj jun yutsil yaʼyel li sloʼile, te ipichʼaj yoʼonton yuʼun, li vinike ta ora noʼox napʼal ibat ta spat li antse, jech kʼuchaʼal xnapʼnun xa batel ta nitel jkot vakax sventa chbat yichʼ milele. ¿Kʼu yuʼun te ibat li ta kaye taje? Xuʼ van yakal chakʼ persa spʼajel li kʼusi chopol tskʼan tspase, yuʼun li ta Vivliae chalbutik ti «mu jʼechʼel snaʼ snopel» li kereme, jaʼ xkaltik ti muʼyuk spʼijile (Pro. 7:7). ¿Kʼusi van ora jechuk la spas li orasione? Jechuke jaʼ lek yorail spas orasion kʼalal jaʼo chloʼilaj li antse, pe jaʼ mas to lek ti lajuk spas orasion kʼalal jaʼo tal ta sjol ti tskʼan ch-echʼ li ta kaye taje.

¹⁷ Li avie, xuʼ van oy junuk vinik ti chakʼ persa yiktael skʼelel li pornografiae. Jnoptik noʼox ti ch-och li ta pajina ta Internet ti bu snaʼoj ti oy lokʼoletik xchiʼuk videoetik ti chakʼ jnoptik kʼusitik chopolike. ¿Mi mu xkoʼolajuk li kʼusi la jkʼeltik li ta kapitulo 7 yuʼun Proverbiose? Ti mi ch-och li ta pajina taje, ta melel toj xibal me sba. Sventa stsʼik yuʼun skʼelel pornografia li jun krixchanoe, skʼan me skʼan koltael ta stojolal Jeova kʼalal muʼyuk to ochem li ta pajina ta Internet, ti bu xuʼ sta li kʼusitik taje.

18, 19. 1) ¿Kʼu yuʼun xuʼ tsots chkaʼitik stsalel li akʼel ta prevae, pe kʼuxi xuʼ stsal kuʼuntik? 2) ¿Kʼusi skʼan jpʼeluk ta koʼontontik spasel?

¹⁸ Mu kʼunuk ta tsalel li akʼel ta prevae o li kʼusitik nopem xa xkaʼitik spasele. Xi la stsʼiba li jtakbol Pabloe: «Li cʼusitic tscʼan jbecʼtaltique, scontra cʼusi tscʼan li Chʼul Espiritue. Jech ec li cʼusi tscʼan Chʼul Espiritue contra cʼusi tscʼan li jbecʼtaltique». Jaʼ yuʼun, «mu xuʼ [kuʼuntik] spasel li cʼusi oy ta [koʼontontik spasele]» (Gál. 5:17). Sventa stsal kuʼuntike, skʼan xijvokoletutik ta orasion kʼalal jaʼo te oy ta jtojolaltik li prevaetike o jaʼo kʼalal ta jnoptik spasel li kʼusitik chopole, vaʼun skʼan jech jpastik  kʼuchaʼal laj kaltik li ta j-orasiontike. Xi tsvules ta joltik li Vivliae: «Li voʼoxuque muʼyuc to bu chtal ta atojolic tsots preva ti muʼyuc bochʼo cʼotem ta stojol jeche», jaʼ yuʼun koliyal li koltael chakʼbutik Jeovae xuʼ tukʼ-o oyutik ta stojolal (1 Cor. 10:13).

¹⁹ Mi yakal tsots chkil jvokoltik, mi oy kʼusi tsots skʼoplal ta jnop ta jpastik o sventa stsal kuʼuntik li prevaetike, oy jun alakʼ sba jmotontik yakʼojbutik li Jeovae: ti xuʼ jkʼopontik ta orasione. Kʼalal ta jsaʼtik beiltasel ta stojolal li Jeovae, chkakʼtik ta ilel ti jpatoj koʼontontik ta stojolale. Jech xtok, skʼan jkʼanilanbetik xchʼul espiritu sventa akʼo sbeiltasutik xchiʼuk sventa chakʼ jtsatsaltik (Luc. 11:9-13). Li kʼusi skʼan jpastike, jaʼ ti jpat-o koʼontontik ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ti mu jpat koʼontontik li ta jpʼijil jtuktike.

[Tsʼib ta yok vun]

¿Mi xvul ta ajol?

• ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal Ezequías, Ana xchiʼuk Jonás ti kʼuyelan la spat yoʼontonik ta stojolal Jeovae?

• ¿Kʼuxi chakʼ ta ilel David xchiʼuk Josué ti tsots skʼoplal skʼan lek jnoptik kʼalal oy kʼusi ta jkʼan ta jpastike?

• ¿Kʼusi ora lek skʼan jpastik orasion sventa stsal kuʼuntik li akʼel ta prevae?

[Sjakʼobiltak sventa xchanobil]

[Lokʼol ta pajina 9]

¿Kʼusi ora lek xuʼ jpastik orasion sventa stsal kuʼuntik junuk akʼel ta preva?