Tokimanyiya apami dia mpama lo nyuma

“Uma ka kakiane, we ayundaka antu.”—LUKA 5:10.

1, 2. a) Kakɔna kakasale apami etena kakâsambisha Yeso? b) Kakɔna kangaso nsɛdingola lo sawo nɛ?

ETENA kakawatasambishaka la Ngalileya, Yeso nde l’ambeki ande wakɔtɔ lo waato ndo wakatshu lo dihole dia diɛta. Koko nyemba y’anto wakatawayelaka l’ekolo. Wanɛ wakatawayelaka lushi lɔsɔ waki “uku apami nunu tanu, ndu amantu la ana.” (Mat. 14:21) Lo diaaso dikina, olui w’anto wakaye le Yeso dia vɔ ndjɔkɔnɔ ndo ndjetshama oma le nde. L’atei awɔ mbaki ndo “apami nunu nei, ndu amantu la ana.” (Mat. 15:38) Mɛnamaka di’apami efula wakaye le Yeso ndo waketawɔ kɛnɛ kakandetshaka. Lo mɛtɛ, nde akalongamɛ di’apami efula mbetawɔ losango lande nɛ dia l’ɔkɔngɔ wa nde mbakimanyiya dia vɔ munda nse lo yoho ya dihindo, Yeso akatɛ ombeki ande ɔmɔtshi lakawelɛka Simɔna ate: “Uma ka kakiane, we ayundaka antu.” (Luka 5:10) Ambeki ande wakahombe mbidja ɛtɛi lo ndjale ka didjidji, mbuta ate andja ɔnɛ ndo nongamɛ dia ‘munda’ apami efula.

² Woho akɔ wâmɛ mbele, ɛlɔ kɛnɛ apami wekɔ lo mbetawɔ losango la l’Afundelo lâsambishaso. (Mat. 5:3) Koko, apami efula ndjakaloyaka ɛkɔngɔkɔngɔ ndo hawohame lo nyuma. Ngande wakokaso mbakimanyiya? Kânga mbele Yeso kokongɛ esambishelo ka lânde ka nyanga apami, nde akatɛkɛta awui wakendanaka l’apami wakasɛnaka lo nshi yande. Lo nkamba l’ɛnyɛlɔ kande, nyɛsɔ tɔsɛdingole woho wakokaso nkimanyiya apami l’akambo asato waleka mpomana lawɔ ɛlɔ kɛnɛ: 1) oyangelo wa kɛnɛ ka ndjasɛnya, 2) wɔma wa kɛnɛ kata anto akina ndo 3) ndjaoka ɔnɛ sho bu l’akoka.

Oyangelo wa kɛnɛ ka ndjasɛnya

3, 4. a) Naa awui waleka apami ndjasha lɔkɔ? b) Lande na kele apami amɔtshi mbetshaka oyangelo wa kɛnɛ ka ndjasɛnya la ntondo k’akambo wa lo nyuma?

³ Ofundji ɔmɔtshi akatɛ Yeso ate: “Umbetsha, dimi layukuyela lu ahuli tshe wayuyutsho.” Koko, etena kakawotɛ Yeso ate “On’a untu kema la lama mbetamia ote andi,” ofundji ɔsɔ akatshikitanya ekanelo kande. Nde kombetawɔ dia monga onto laheye kɛnɛ kayondɔlɛ luyi kana lɛnɛ ayondotodjasɛ nɛ dia ndoko divɛsa diɛnya dia nde akayokoma ombeki wa Kristo.—Mat. 8:19, 20.

⁴ Mbala efula, apami mbetshaka elimu wa l’emunyi la ntondo k’awui wa lo nyuma. Mbɔtɔ kalasa y’adidi ndo nkondja olimu wa dimɛna ekɔ l’atei w’awui amɔtshi walekawɔ ndjasha. Lo ndjela ekanelo kawɔ, vɔ mɛnaka di’oyangelo wa falanga ndeka wahɔ tshɛ wakokawɔ nkondja lo mbeka Afundelo ndo lo nyanga dia ndeka monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna la Nzambi. Kɛnɛ ketsha Bible mbeyaka mbangɛnyangɛnya, koko “tukanyi t’akambu wa l’etena kene, lukesu l’ekundji” mbeyaka nkitshakitsha nsaki kakoka monga la wɔ. (Mako 4:18, 19) Tɔsɛdingole woho wakakimanyiya Yeso ambeki ande dia mbeya awui wakawahombe mbetsha lo dihole dia ntondo.

5, 6. Kakɔna kakakimanyiya Andɛlɛ, Petero, Jakɔba ndo Joani dia ntshikitanya akambo wakawetshaka lo dihole dia ntondo lo kɛnɛ kendana la ndjasha l’olimu w’esambishelo ndo nyanga kɛnɛ ka ndjasɛnya?

⁵ Andɛlɛ nde la Simɔna Petero k’ɔnango waki amundji wa nse. Olimu ɔsɔ mbakakambaka ndo Joani nde la Jakɔba y’ɔnango kâmɛ la shɛwɔ Zebede. Lam’ele olimu waki efula, vɔ wakɔshi ase olimu. (Mako 1:16-20) Kam’akeye Joani nde l’Andɛlɛ akambo wendana  la Yeso oma le Joani Obatizanyi, vɔ waketawɔ ɔnɛ wambɛna Mɛsiya. Andɛlɛ akatotɛ Simɔna Petero k’ɔnango, ondo kɛsɔ mbakasale ndo Joani etena kakandahomana la Jakɔba y’ɔnango. (Joa. 1:29, 35-41) Lɔkɔngɔ wa ngɔndɔ mɔtshi, vɔ akɔ anɛi wakasambisha kâmɛ la Yeso la Ngalileya, la Judeya ndo la Samariya. Oma lâsɔ, vɔ akɔ anɛi wakakalola dia totetemala l’olimu awɔ wa munda nse. Kânga mbakawayashaka l’akambo wa lo nyuma, vɔ kombetshaka olimu w’esambishelo lo dihole dia ntondo.

⁶ Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ, Yeso akelɛ Petero nde la Andɛlɛ dia vɔ mboyela ndo nkoma “amundji w’antu.” Kakɔna kakawasale? “Kem’edja vo wakatshiki tei yawo, wakûyeli.” Kɛsɔ mbakasale ndo Jakɔba nde la Joani. “Kem’edja vo wakatshiki watu la shewo, wakûyeli.” (Mat. 4:18-22) Kakɔna kakakonya apami asɔ dia nkamba olimu wa lo tena tshɛ? Onde ɔsɔ aki yɛdikɔ ya l’esasesase? Kema. L’edja ka ngɔndɔ efula, apami asɔ wakahokamɛka Yeso, wakɛnaka ahindo wakandasalaka, ohetoheto waki la nde dia nsala awui wosembwe ndo woho waketawɔ anto efula esambishelo kande. Etombelo waki la dikambo sɔ ele vɔ wakafudia mbetawɔ ndo wɛkamu awɔ le Jehowa.

7. Ngande wakokaso nkimanyiya ambeki aso wa Bible dia vɔ nkeketsha wɛkamu wele la wɔ lo dikoka diele la Jehowa dia nkotsha ehomba w’ekambi ande?

⁷ Ngande wakokaso mbokoya Yeso lo nkimanyiya ambeki aso wa Bible dia vɔ nkeketsha wɛkamu awɔ le Jehowa? (Tuk. 3:5, 6) Woho wawaetshaso ekɔ la shɛngiya ya wolo lo dui sɔ. Etena kawaetshaso, sho koka mbaɛnya ɔnɛ Nzambi ayotɔtshɔkɔla efula naka sho mbetsha wahɔ wa Diolelo lo dihole dia ntondo. (Adia Malaki 3:10; Mateu 6:33.) Kânga mbakokaso nkamba l’avɛsa efula wa lo Bible dia mɛnya woho wakokɛ Jehowa ekambi ande, hatohombe mbohɛ di’ɛnyɛlɔ kaso kekɔ la shɛngiya ya wolo efula. Naka sho mbakɔndwɛ awui wakahomana laso lo lɔsɛnɔ, kete dui sɔ diayokimanyiya ambeki aso dia vɔ ndeka ndjaɛkɛ le Jehowa. Sho kokaka nto mbatɛ awui amɔtshi wakatadia lo mikanda aso. *

8. a) Lande na kele ekɔ ohomba di’ambeki aso wa Bible ‘monganela ndo mbeya ɔnɛ Jehowa ekɔ ɔlɔlɔ’? b) Ngande wakokaso nkimanyiya ambeki aso wa Bible dia vɔamɛ mɛna ɔlɔlɔ wa Jehowa?

⁸ Dia monga la mbetawɔ ka wolo, ambeki wa Bible hawohombe komɛ tsho lo mbadia ndo lo mpokamɛ woho wakatshɔkɔla Jehowa ekambi ande. Vɔ pombaka nto mɛna ɔlɔlɔ waki Jehowa vɔamɛ. Omembi w’esambo Davidi akembe ate: “Nyunganeli, nyeyi nyati: [Jehowa] eli ololo! Untu latuyangaka eshamelu kandi le ndi, keli la ongenongeno.” (Osam. 34:8) Ngande wakokaso nkimanyiya ambeki wa Bible dia mbeya ɔnɛ Jehowa ekɔ ɔlɔlɔ? Tɔshi di’ombeki aso wa Bible wele l’ekakatanu wendana l’ekondjelo ekɔ lo nsala nto la wolo dia ntshika mbekelo mɔtshi ya kɔlɔ yele oko ɔnwɛlɔ wa mfɔka, tɔkɛnyɔ ta falanga kana ɔnwɛlɔ wa wanu wa tshambandeko. (Tuk. 23:20, 21; 2 Kor. 7:1; 1 Tim. 6:10) Shi mbêtsha dia nyanga ekimanyielo ka Nzambi lo dɔmbɛlɔ dia ntshika mbekelo ya kɔlɔ ayowokimanyiya dia mɛna ɔlɔlɔ ande? Tokanyiya  nto etombelo wakoka monga etena kakeketshaso ombeki wa Bible dia nde mbetsha akambo wa lo nyuma lo dihole dia ntondo, lo ndjatshungolɛka etena ka salaka wekelo wa Bible lomingu tshɛ ndo ka nɔngɔsɔlaka nsanganya y’Akristo. Ande woho wayokeketshama mbetawɔ kande etena kayondɛna woho watshɔkɔla Jehowa welo ande lee!

Wɔma wa kɛnɛ kata anto akina

9, 10. a) Lande na kele Nikɔdɛmɔ nde la Yɔsɛfu y’ose Arimateya konanga mɛnya lo sɛkɛ ɔnɛ waketawɔ Yeso? b) Lande na koka apami amɔtshi wɔma dia ndjela Kristo ɛlɔ kɛnɛ?

⁹ Anto amɔtshi mbeyaka mboka wɔma dia ndjela Kristo tshɛ lo tshɛ l’ɔtɛ wa kɛnɛ kakanyiya anto akina. Ɛnyɛlɔ, Nikɔdɛmɔ nde la Yɔsɛfu y’ose Arimateya konanga mɛnya lo sɛkɛ dia vɔ waketawɔ Yeso nɛ dia waki la wɔma wa kɛnɛ kotota kana kotosala ase Juda akina naka vɔ mbeya dui sɔ. (Joa. 3:1, 2; 19:38) Vɔ komboka wɔma wa wokoka. Ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wakahetshaka Yeso wakakome polo lo mbitshanya anto tshɛ waki la mbetawɔ le nde oma lo shinangɔnga.—Joa. 9:22.

¹⁰ Ɛlɔ kɛnɛ l’ahole amɔtshi, naka onto ɔmɔtshi ndjashaka efula l’awui wendana la Nzambi, lo Bible kana l’awui w’ɔtɛmwɛlɔ, asekande wa l’olimu, angɛnyi kana ewotɔ ande mbeyaka mbosoya. Ndo nto, l’ahole akina kokaka monga tshondo ya wâle dia ntshikitanya ɔtɛmwɛlɔ. Shɛngiya y’oma le angɛnyi kokaka monga wolo efula djekoleko etena kele onto ekɔ lo nkamba olimu w’ɔsɔlayi, ndjashaka l’awui wa pɔlɔtikɛ kana l’awui wa lo ngelo. Ɛnyɛlɔ, pami kɛmɔtshi k’ose Allemagne akasuya ɔnɛ: “Kɛnɛ kasambishanyu nyu Ɛmɛnyi wa Jehowa lo kɛnɛ kendana la Bible kekɔ mɛtɛ. Koko naka dimi nkoma ɔmɛnyi wa Jehowa ɛlɔ kɛnɛ, kete lokumu lɔsɔ layohandjɔnɛ le anto tshɛ lo kamula ka sso. Kakɔna kayɔfɔnya wanɛ wakamba la mi olimu, asukanyi ami ndo ase nkumbo kami? Halotokikɛ akambo asɔ tshɛ.”

11. Ngande wakakimanyiya Yeso ambeki ande dia ndɔshana la wɔma w’anto?

¹¹ Kânga mbaki apɔstɔlɔ waki Yeso komonga tɔlɔmɔ tɛwɛ, vɔ tshɛ wakahombe ndɔshana la wɔma w’anto. (Mako 14:50, 66-72) Ngande wakâkimanyiya Yeso dia mpama kânga mbakawasɛngiyamaka oma le asekawɔ? Yeso akasale kɛnɛ kaki ohomba dia nkimanyiya ambeki ande dia vɔ ndjonga l’akoka wa ndɔshana l’ɔhɛnyɔhɛnyɔ wakahombe ndjakomɛ. Nde akawatɛ ate: “Lam’ayunyuhetsha antu, lam’ayuwunyunya uma l’ului awo, lam’ayuwunyuhangwela, ndu lam’ayuwutundja kumbu yanyu vati: Kolo lu dikambu dia On’a untu, nyeko la otshoko.” (Luka 6:22) Yeso akahɛmɔla ambeki ande ɔnɛ anto wayowaɔnyɔla “lu dikambu dia On’a untu.” Nde akâshikikɛ nto dia Nzambi ayowasukɛ etena tshɛ kayowoyaɛkɛka le nde dia nyanga ekimanyielo ndo ekeketshelo. (Luka 12:4-12) Ndo nto, Yeso akelɛ anto akina w’eyoyo dia vɔ monga kâmɛ l’ambeki ande ndo nkoma angɛnyi awɔ.—Mako 10:29, 30.

12. Lo toho takɔna takokaso nkimanyiya ambeki wa Bible w’eyoyo diaha mboka anto wɔma?

¹² Sho lawɔ pombaka nkimanyiya ambeki aso wa Bible dia ntondoya wɔma w’anto. Vɔ  kokaka ntondoya okakatanu ɔsɔ naka vɔ tayalɔngɔsɔdi la ntondo. (Joa. 15:19) Ɛnyɛlɔ, shi sho kokaka nkimanyiya ambeki aso wa Bible dia nɔngɔsɔla ekadimwelo ɛmɔtshi wa wɔdu w’oma lo Bible dia tokadimola lo ambola wawaoka anto wakamba la wɔ olimu kana anto akina? Lâdiko dia sho mbɔtɔ la wɔ ɔngɛnyi, sho kokaka mbaeyanya le ase etshumanelo akina, djekoleko le wanɛ waleka mbɔtɔnɛ laso. Lâdiko di’akambo asɔ tshɛ, sho kokaka mbaetsha dia vɔ salaka alɔmbɛlɔ w’oma k’ɛse otema mbala la mbala. Dui sɔ kokaka mbakimanyiya dia vɔ ndeka ndjasukanya la Nzambi ndo mbêtɛ eshamelo ndo dive diawɔ.—Adia Osambu 94:21-23; Jakoba 4:8.

Ndjaoka dia sho bu l’akoka

13. Ngande wakoka kanyi ya ndjaoka ɔnɛ sho bu l’akoka nshimba anto amɔtshi dia ndjasha l’awui wa lo nyuma?

¹³ Apami amɔtshi tonaka dia ndjasha l’awui wa lo nyuma nɛ dia haweye mbadia dimɛna, bu la lolemi l’ɔsɛlɔ kana wekɔ ɛsɔnyi. Apami akina kema l’akoka wa mbuta akambo kana tokanyi tawɔ lo sɛkɛ. Vɔ mbeyaka mboka sɔnyi dia mbeka, dia mbisha kɔmatɛrɛ lo nsanganya y’Akristo kana dia nsambisha awui wendana la dietawɔ diawɔ. Ɔlɔngɔlɔngɔ ɔmɔtshi w’Okristo mbutaka ate: “Mbala efula, etena kakimi l’esambishelo, laki la mbekelo ka mina ngunga ka lo lokombo lɔmɔtshi ko l’ɔkɔngɔ diko dimi minya demba, l’elongamelo k’ɔnɛ ndoko onto lakamɛnyi. . . . Kanyi ya nsambisha lo luudu la luudu yakatatshaka tshondo ya hemɔ.”

14. Lande na kaki ambeki waki Yeso komonga l’akoka wa nkɔnɔla yana ya hiami yaki l’ɔdiɛngɛ?

¹⁴ Ondo ambeki waki Yeso wakɔshi dia vɔ bu l’akoka etena kakawahekɔ dia nkɔnɔla yana ya hiami yaki l’ɔdiɛngɛ. She ɔnɔsɔ akatshu le Yeso ndo akawotɛ ate: “[Ɔnami] eko kanga ekhunye, ambusuyama wulu. Ndi atokokaka tena efula lu dja, la tena efula lu ashi. Dimi lakayi la ndi le ambeki aye, keli vo kumbeya mbôkimanyiya.” Yeso akakɔnɔla ɔnɔsɔ lo ntondja ɔdiɛngɛ wakɔkɔshaka ekunyɛ. Ambeki wakayotshɔka le Yeso ndo wakawombola ɔnɛ: “Okoko wana wakisu kumbeya ntundja odienge?” Yeso akâkadimola ɔnɛ: “Ne dia mbetawo kanyu keko tshitshe. Mete kanyutelami nti: Naka nyu la mbetawo uku lotongo la lohodia, nyu nyayutela ukungu one nyati: Umo uma laku, utshu lene, ku vo wayumo. Nduku dikambu diayunyuheka lama ntsha.” (Mat. 17:14-20) Ekɔ ohomba monga la mbetawɔ le Jehowa dia sho mbekola wekamu wele oko akona. Ko kakɔna kayotomba naka sho minya yimba lo dikambo sɔ ndo ndjotatɛ ndjaɛkɛ l’akoka aso hita? Naka sho nshisha wɛkamu aso le Jehowa, kete hatototondoya.

15, 16. Ngande wakokaso nkimanyiya ambeki aso wa Bible diaha ndjaoka ɔnɛ vɔ bu l’akoka?

¹⁵ Yoho mɔtshi ya dimɛna ya nkimanyiya onto layaoka dia nde bu l’akoka, ele lo mbokeketsha dia nde ndjaɛkɛ le Jehowa lo dihole dia ndjaɛkɛ le nde ndamɛ. Petero akafunde ate: “Nyuyakitshakitsha la tshina dia lunya la wulu la [Nzambi], dia ndi nyumbiya lam’ayukuka etena kanyu. Nyukitsha ukananu anyu tshe le ndi.” (1 Pet. 5:6, 7) Kɛsɔ tɔlɔmbaka dia sho nkimanyiya ambeki aso wa Bible dia monga la lonyuma la dimɛna. Onto lele la lonyuma la dimɛna ndjashaka efula l’awui wa lo nyuma. Nde nangaka Ɔtɛkɛta waki Nzambi ndo kɛnɛmɔlaka “elua wa nyuma” lo lɔsɛnɔ lande. (Ngal. 5:22, 23) Nde ndjashaka lo dɔmbɛlɔ. (Fil. 4:6, 7) Ndo nto, nde nɔmbaka Nzambi dihonga ndo wolo wele la nde ohomba dia ndɔshana l’ekakatanu  wahomana la nde kana dia mɛmba ɔkɛndɛ ande dimɛna.—Adia 2 Timote 1:7, 8.

¹⁶ Ambeki wa Bible amɔtshi mongaka l’ohomba w’ekimanyielo dia mbadia, nsawola l’anto kana dia ntɛkɛta la ntondo k’anto. Akina mbeyaka ndjaoka dia hawokoke kambɛ Nzambi l’ɔtɛ w’awui wa kɔlɔ wakawasale la ntondo ka vɔ nkondja ewo k’oshika. Oyadi ngasɔ mbediɔ kana bu, ondo vɔ kombolaka dia sho mbaoka ngandji ndo mbakimanyiya la solo dia lotutsha. Yeso akate ate: “Wane weli la wulu hawuhumbi wetshi, paka wane weli la kandji.”—Mat. 9:12.

Tonyomoleka ‘munda’ apami

17, 18. a) Ngande wakokaso ntana apami efula etena keso l’esambishelo? b) Dimbola diakɔna diayotokadimola lo sawo diayela?

¹⁷ Sho kombolaka di’apami efula mbetawɔ losango la dimɛna latanema paka lo Bible. (2 Tim. 3:16, 17) Ko ngande wakokaso ntana apami efula etena keso l’esambishelo? Lo sambishaka l’akɔlɔ, lo wikɛndɛ l’ɔkɔngɔ wa midi kana lo nshi ya fɛtɛ etena katanema apami efula lawakawɔ. Sho kokaka nɔmba apami dia nsawola lawɔ lo tena diewɔ la diaaso. Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ tosambishake lo tshakitudi apami wakamba la so olimu naka kokaka ndo waomi wele bu ambetawudi w’akadiyɛso wele lo tshumanelo diaso.

¹⁸ Naka sho nsambisha anto tshɛ wahomana laso, wanɛ wele l’etema w’ɛlɔlɔ wayotohokamɛ. Nyɛsɔ tokimanyiyake wanɛ wɛnya nsaki l’akambo wa mɛtɛ la lotutsha tshɛ. Ko ngande wakokaso nkimanyiya apami wambobatizama dia nkotsha kɛnɛ kalɔmbama dia mɛmba ɛkɛndɛ l’okongamelo waki Nzambi? Sawo diayela diayokadimola dimbola sɔ.

[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]

Ngande wayoyokadimola?

• Ngande wakokaso nkimanyiya apami dia mbetsha awui wa lo nyuma lo dihole dia ntondo?

• Ngande wakokaso nkimanyiya ambeki wa Bible w’eyoyo dia ndɔshana la tɔsɛngiya t’oma le asekawɔ?

• Kakɔna kakoka nkimanyiya apami amɔtshi diaha ndjaoka dia vɔ bu l’akoka?

[Ambola wa wekelo]

[Osato wa lo lɛkɛ 25]

Onde wɛ nyangaka waaso wa nsambisha apami?

[Osato wa lo lɛkɛ 26]

Ngande wakokaso ndowanya ambeki wa Bible dia ndɔshana l’ehemba?