Ammoyo Kadi?

Ania ti “cocus nga eskarlata a material” a masansan a tukoyen ti libro nga Exodo?

▪ Sigun iti Biblia, ti tabernakulo isu ti sentro ti panagdayaw ti nagkauna nga Israel. Dagiti lupot ti tolda a nagserbi a diding ken ruangan ti tabernakulo ket naaramid iti “asul a sinulid ken delana a natinaan iti lumabaga a purpura ken cocus nga eskarlata a material ken napino a lienso a tinabid.” (Exodo 26:1; 38:18) Ti “nasantuan a kawkawes” ti papadi ket naaramid iti “cocus nga eskarlata a material.”​—Exodo 28:1-6.

Ti cocus nga eskarlata, a pagaammo met kas kermes, ket tina a narangrang a nalabaga ti kolorna, wenno eskarlata. Maala daytoy a tina iti bagi dagiti kabaian nga insekto iti Coccidae family. Dagitoy nga awanan payak nga insekto agnaedda iti kayo a kermes oak (Quercus coccifera), a masarakan iti Middle East ken iti igid ti Baybay Mediteraneo. Eskarlata ti kolor dagiti itlog iti uneg ti bagi ti kabaian nga insekto, a kadakdakkelna ti bukel ti kardis. Kumpet dagitoy nga insekto kadagiti bulong ken sanga. Maala dagitoy nga insekto sa matumek tapno rummuar ti eskarlata a kolor, a marunaw iti danum ken nasayaat a pagtina iti lupot. Ti Romano a historiador a ni Pliny a Laklakay dinamakatna ti cocus nga eskarlata ken imbilangna a maysa kadagiti nakapatpateg a kolor idi kaaldawanna.

Siasino kadagiti mannurat ti Kristiano a Griego a Kasuratan ti presente idiay Jerusalem idi Pentecostes 33 C.E.?

▪ Posible a presente idi ti innem kadagiti walo a lallaki a nagsurat iti Kristiano a Griego a Kasuratan.

Sigun iti Aramid 1:4, imbilin ni Jesus kadagiti adalanna: “Dikay pumanaw manipud Jerusalem, no di ket itultuloyyo nga urayen ti inkari ti Ama.” Ipasimudaag met dayta a salaysay a tinungpal dagiti nagbalin a mannurat iti Biblia a da Mateo, Juan, ken Pedro daytoy a bilin ta karamanda kadagiti adalan a naguummong iti “maymaysa a lugar.” Adda met sadiay dagiti kakabsat ni Jesus. (Aramid 1:12-14; 2:1-4) Dua kadakuada, da Santiago ken Judas, ti nagsurat idi agangay iti dua a libro ti Biblia a naawagan iti naganda.​—Mateo 13:55; Santiago 1:1; Judas 1.

Iti insuratna nga Ebanghelio, dinakamat ni Marcos ti maysa nga agtutubo a lalaki a nagtalaw iti rabii a naaresto ni Jesus. Nalawag a tuktukoyenna ti bagina, ta amin nga adalan binaybay-andan ni Jesus. (Marcos 14:50-52) Agparang ngarud a maysa ni Marcos kadagiti immuna nga adalan, ken mabalin a presente idi Pentecostes.

Da Pablo ken Lucas ti dua a sabali pay a mannurat ti Kristiano a Griego a Kasuratan. Idi Pentecostes 33 C.E., ni Pablo ket saan pay a pasurot ni Kristo. (Galacia 1:17, 18) Nabatad nga awan met idi ni Lucas ta saanna nga inraman ti bagina kadagiti ‘nakasaksi’ iti ministerio ni Jesus.​—Lucas 1:1-3.

[Ladawan iti panid 22]

Dagiti insekto a pakaalaan ti tina

[Credit Line]

Courtesy of the SDC Colour Experience (www.sdc.org.uk)

[Ladawan iti panid 22]

Panagbitla ni Pedro idi Pentecostes 33 C.E.