Tro jë kowe la alien

Tro jë kowe la itre alien

Hapeu, Ka Lolo La Tulu Hnei Angeice Hna Hamën Maine Ka Ngazo?

Hapeu, Ka Lolo La Tulu Hnei Angeice Hna Hamën Maine Ka Ngazo?

Troa Xome La Ita Ne Thup Celë e 30 Januare 2012 Me Wiike Cili

Nyima 61 Me 57

Hapeu, Ka Lolo La Tulu Hnei Angeice Hna Hamën Maine Ka Ngazo?

“[Tro la] Akötesi Iakobo . . . a ini shë la ite jë i nyidë, nge tro sha trongëne la ite gojenyi qa thei nyidë.”—IS. 2:3.

1, 2. Tro sa kepe eloine tune ka qa ngöne la itre tulu hna hamëne hnei Tusi Hmitrötr?

 EJE hi laka, hetre eloine la troa e la itre hna cinyihane e hnine la Tusi Hmitrötr. Easa öhne la tulu ne la itre trahmanyi me föe ka mele nyipici, tulu hne së hna ajane troa nyitipun. (Heb. 11:32-34) Ngo maine jë ketre öhne fe hë së la itre aqane ujë me itre thina ne la itre xa trahmanyi me föe tha nyine tro kö sa nyitipun.

2 Ame itre xan, hnei Tusi Hmitrötre hna qaja aloinyi angatr, ke itre ka loi thina hi, ngo hnei angatre fe hna kuca la itre xa ewekë tha nyine tro pi kö sa nyitipun. Pane meku Davita jë së, ka thupë mamoe angeice ekö, ngo ame hë thupen, tre, angeice la ketre joxu ka catr. Angeice la ketre tulu ka loi ka hnine la nyipici me mejiune koi Iehova. Ngo hnei Davita mina fe hna nyi xetë me Batheseba, me humuthi Uria, me e menune la etrune la angetre Isaraela. Ngo tro pe sa ce wange la pengö i Solomona nekö i angeic, ka hane joxu nge ketre atre cinyihane la Tusi Hmitrötr. Tro sa pane ce wange la lue aqane amamai tulu ka loi angeic.

“Inamacane i Solomona”

3. Pine nemene matre qaja jë së ka hape, Solomona la ketre tulu ka loi nyine tro sa xötrethenge?

3 Hnei Iesu Keriso, lo Solomona Ka Tru, hna qaja aloinyi Solomona Joxu, me qeje angeice ceitune me ketre tulu ka loi nyine troa xötrethenge. Öni Iesu kowe la angetre Iudra ka luelu, ka hape: “Tro la joxu föe ne kolojë a ce cile ngöne la drai ne amekötine memine la xöte celë tro ha ahnëjinë angat ; ke tropi nyido qa ngöne la cane la fene hnengödrai troa denge la inamacane i Solomona ; nge hana wang, dei pe la ka sisitia hui Solomona.” (Mat. 12:42) Nyipici, kola hlemu loi hnei Solomona qa ngöne la etrune la inamacane i angeic, nge angeice a ithuecatre koi së troa hane eje the së la inamacan.

4, 5. Hnei Solomona hna hetrenyi tune ka la inamacan, ngo ame easë ke, tro pe së a hane hetrenyi tune ka la inamacan?

4 Ame ngöne lo kola nyiqane joxu hnei Solomona, hnei Akötresieti hna mama koi angeic, me sipone troa qaja amamane la aja i angeic. Pine laka atre hnyawa hi angeice laka hna nyifegone hi la hnei angeice hna atre, hawe angeice pë hë a sipone jë la inamacan. (E jë la 1 Ite Joxu 3:5-9.) Atraqatre la madrine i Akötresie pine laka, hna sipone hnei Solomona la inamacane ngo tha trenga mo kö me hlemu; celë hi matre Nyidrëti a hamë angeice ju “la hni ka inamacane me wangate hmekun”—me atrenamo angeice mina fe. (1 Ite jo. 3:10-14) Tune la hna qaja hnei Iesu, kola hlemu e cailo fen la inamacane i Solomona uti hë la kola ketr la nöje ne la isola ne Sheba; celë hi matre hna xome hnene la isola la gojenyi ga nanyi matre troa ketre sipu öhne hnene la lue meke i nyidro.—1 Ite jo. 10:1, 4-9.

5 Atre hi së laka, tha tro kö sa kapa xanëne la inamacan. Maine nyipici laka, hnei Solomona hna qaja ka hape, “Iehova a hamëne la inamacan,” ngo loi e tro fe sa catre huliwa matre troa hetrenyi la thina cili qa thei Akötresie, ke öni angeic: “[Troa] hnangenyëne kowe la inamacan, me hnine troa trotrohnin.” Celë hi kepine matre kola hane xome la itre hnaewekë celë ka hape, troa “hëne” me “thel” la inamacan. (Ite edomë 2:1-6) Hawe, ijije hi tro sa hetrenyi la inamacan.

6. Tro sa xome tune ka la tulu i Solomona?

6 Loi e tro sa isa hnyinge ka hape, ‘Eni kö a hnine la inamacane qathei Akötresie, tui Solomona?’ Hnene laka ala nyimu la itre atr ka hnehengazone la ejolene göi mani elany, ame hnei angatre hna wangatrune la mani me huliwa i angatr, maine mekune pena troa aqeane la itre ini angatr. Hapeue la pengö i epuni me fami epun? Kolo kö a amamane hnene la itre hnei epuni hna axeciëne ka hape, epuni a hnine me thele la inamacane qathei Akötresie? Hapeu, nyipi ewekë kö troa amekötine la aqane waiewekë i epuni göi ini me mani, matre troa catre thele troa hetrenyi la inamacan? Eje hi laka, nyine loi ka cile huti koi së la troa hetrenyi me trongëne la inamacan. Öni Solomona lo ka hape: “Ame hnei ’ö hna troa trotrohnine la ka meköt, memine la hna amekötin, me ka ijij ; me ite jëne ka loi asë.”—Ite edomë 2:9.

Xulu Hë La Tingetinge Hnene La Hna Atrune La Nyipi Hmi

7. Nemene la hna kuca matre hetrenyi jë Akötresieti la ēnē ka tru?

7 Ame lo Solomona a nyiqane mus, hnei angeice hna xupe la ēnē ka tru nyine hnane la uma ne heta, ewekë thatraqane la hmi hna acile qane lo hneijine i Mose. (1 Ite jo. 6:1) Maine ju troa hëne ka hape ēnē i Solomona, ngo tha angeice kö la atrekë mekunan. Ketre tha hnei angeice kö hna xupe la ēnē matre tro angeice a hlemu me nyine troa qaja ka hape, atre trenamo ka hame angeic. Davita pe la ka pane mekune troa xupe la ēnē. Nge hnei Akötresieti hna hamë angeice la itre ithuemacanyi ka nyimutre thatraqane la aqane troa xupe me nyi aliene la ēnē. Hnei Davita hna hamëne la itre trenge manie ka tru thatraqane la huliwa ne xupe la ēnē. (2 Sam. 7:2, 12, 13; 1 A. l. Ite jo. 22:14-16) Ngo ame pe, Solomona la hna upe troa xupe la ēnē, nge traqa koi sevene nge sin lao macatre ne xup ej.—1 Ite jo. 6:37, 38; 7:51.

8, 9. (a) Nemene la tulu ka loi hne së hna öhne thei Solomona göi troa cile huti ngöne la itre huliwa ka loi? (b) Nemene la thangane la hnei Solomona hna atrune la nyipi hmi?

8 Qa ngöne lai, Solomona la ketre tulu ka loi koi së göi troa cile huti ngöne la itre huliwa ka loi hna kuca lo kola xupe la ēnē, memine fe la aqane amë panëne la hmi Iehova. Ame hë la kola afenesine la ēnē nge ase fe hë amë la pua ne isisinyikeu e hnine ej, Solomona a thithijë qëmekene la nöj. Hanawange la ketre hnepe götrane la thithi angeice koi Iehova: “[Epi] xajawatine enëtilai la ēnēti celë e jidi me lai, ene la göhnë lo hnei enëtilai hna ulatin, ka hape, Troa hnene lai la ëjenge mate shamatine la thithi ne la hlue i enëtilai ngöne la hnë celë.” (1 Ite jo. 8:6, 29) Tro la angetre Isaraela me itre trehnyiwa a thithi qëmeke kowe la hnë cili, lo hna atë la atresiwa i Akötresie.—1 Ite jo. 8:30, 41-43, 60.

9 Nemene la thangane la hnei Solomona hna atrune la nyipi hmi? Thupene la hna atrune la drai ne kola nue ēnē, itre atr a “madine memine la hni ka aciacine la nöjei loi asë hnei Iehova hna kuca thatraqai Davita hlue i nyidë, me angete Isaraela.” (1 Ite jo. 8:65, 66) Kola mama ngöne la fotre lao macatre ne musi Solomona la tingetinge memine la meledrai. (E jë la 1 Ite Joxu 4:20, 21, 25.) Salamo 72 a qaja amë koi së la ketre hneijine ka tune lai, me aijijë së troa atrehmekune la itre manathithi nyine tro sa kapa elanyi fene la musi ne la Solomona Ka Tru, ene Iesu Keriso.—Sal. 72:6-8, 16.

Tulu i Solomona Tha Nyine Tro Kö a Nyitipun

10. Nemene la tria i Solomona ka canga tro mama koi së?

10 Nga pine nemene hö matre qaja jë së ka hape, hetre tulu i Solomona tha nyine tro kö a nyitipun? Maine jë epuni a mekune panëne lo itre föe me itre palake i nyidrë. Easa e ka hape: “Qatë hë Solomona ame hnei ite fö’ i nyidëti hna aukene la hni nyidë troa xöte thenge la ite haze menu, nge tha meköti kö la hni nyidë koi Iehova.” (1 Ite jo. 11:1-6) Ka xecie hnyawa hi koi së laka tha nyine tro kö a xötrethenge la aqane ujë ka menu i nyidrë. Ngo hapeu, celë hmekuje hi tulu ka ngazo la, ka mama ngöne la mele i Solomona? Tro sa pane ce wange la itre xa ewekë kö ngöne la mele i nyidrë ka tha mama kö, ngo nyine tro pe sa hmekën.

11. Nemene la hne së hna mekune göne lo ewekë ka traqa ngöne la pane faipoipo i Solomona?

11 Traqa hi koi 40 lao macatre ne musi Solomona. (2 A. l. ite jo. 9:30) Nemene la hnei epuni hna mekun, thenge la hna qaja ngöne 1 Ite Joxu 14:21? (E jë.) Tune la hna qaja ngöne la xötre celë, meci pi hi Solomona, nge nyihnai nyidrëtri jë hi hnei Roboama nekö i nyidrë ka 41 lao macatre, nge “Naama, föe ne Amona” la thine i Reoboama. Kolo lai a hape, qëmekene tro Solomona a joxu, hnei nyidrëti hna pane faipoipo me föe trehnyiwa, atrene la nöje ithupëjia ka thili kowe la itre haze. (A. ame. 10:6; 2 Sam. 10:6) Hapeu, ka hmi kö la föi nyidrë kowe la itre haze? Maine ka tune jë fe hi nyiidro ekö, ngo maine jë hnei nyiidro hna hmaca qa ngöne la hmi koi itre idrola, me tro kowe la nyipi hmi, tui Rahaba me Rutha. (Rutha 1:16; 4:13-17; Mat. 1:5, 6) Qa ngöne la hnei Solomona hna xomi föe ne Amona, hetrenyi hë ngöne la hnalapa i nyidrë la lapa tresi nyidrë ka tha hmi kö koi Iehova.

12, 13. Nemene la huliwa ka menu hna kuca hnei Solomona ngöne la qane la hna nyi joxu i nyidrë, nge nemene jë la aqane waiewekë ka menu ka uku nyidrë troa wangacone la itre hna amekötin?

12 Nge tro ngazo hë la itre ewekë thupene la hna acili joxu nyidrë. “Solomona a luete me tesine me Farao joxu ne Aigupito, ke hnei nyidëti hna xome la nekö i Farao jajiny, me tro sai angeice kowe la lapa i Davita.” (1 Ite jo. 3:1) Hna kapa kö la nyipi hmi hnene la föe ne Aigupito tui Rutha? Pëkö enyipicin. Hnei Solomona pe e thupene hna xupi umane la föe ne Aigupito (me itre ka huliwa i nyiidro), e tröne la lapa i Davita. Pine nemen? Kola qaja hnei Tusi Hmitrötre ka hape, pine laka tha loi kö tro la itre ka hmi koi itre xa haze a lapa ezine la pua ne isisinyikeu.—2 A. l. ite jo. 8:11.

13 Maine jë Solomona a mekune ka hape, tro la faipoipo i nyidrë memine la isola ne Aigupito a acasine la lue nöj. Ngo tha mekune ka loi kö lai. Qane ekö hnei Iehova pala hi hna wathebone troa faipoipo me angetre Kanana, memine lo itre xa nöje hnei Nyidrëti hna qeje ëjen. (Eso. 34:11-16) Hapeu, Solomona jë kö a mekune ka hape patre fe kö la Aigupito ngöne lo itre nöje ne etheni hna qeje ëjen? Maine nyipici laka hnei angeice hna mekune tune lai, ngo hapeu ka meköti kö la aqane waiewekë cili? Hawe, kola amamane hnene la aqane axecië mekune i nyidrë ka hape, hnei nyidrë hna wangesixane la ethanyine la troa tha drei Iehova, ene la troa ananyine la atre Isaraela qa ngöne la nyipi hmi.—E jë la Deuteronomi 7:1-4.

14. Nemene hë la thangane koi së e tro sa atreine hmekëne la thina i Solomona?

14 Hapeu, nyine tro kö sa hmekëne la thina i Solomona? Eje hi laka, maine jë tro la ketre trejine föe a thele kepine matre troa wangacone la wathebo i Akötresie ka upi angeice troa faipoipo “göi Joxu hmekuje hi.” (1 Kor. 7:39) Ame pena itre xan, hnei angatre hna wangacone la aqane ujë i angatr, lo kola kuci elo e tröne maine ngöne la hnaini, itre xane a fejane thoine lo pepa ne ithuemacanyi göi hotr, itre xane a thoi pena matre tha tro kö a atre la itre ewekë nyine hmahmane hnei angatre hna kuca. Ame la ini ka tru, tre ene la tro fe sa hane hmek, wanga tro sa wangacone la itre wathebo i Akötresie hnei aqane waiewekë ka menu, tui Solomona.

15. Hna amamane tune ka, ka hape hnei Iehova hna nue la itre ngazo i Solomona, nge nemene la ewekë tha nyine tro kö sa thëthëhmin?

15 Ka nyipi ewekë koi së troa wange laka, thupene la hna faipoipo hnei Solomona memine la föe trehnyiwa nekö i joxu, Tusi Hmitrötre a qaja ka hape hnei Akötresieti hna kapa la sipo i Solomona matre tha inamacane hmekuje kö la hnei Nyidrëti hna hamën, ngo trenga mo fe. (1 Ite jo. 3:10-13) Hnei Solomona hna wangesixane la itre hnei Akötresieti hna amekötin, ngo pëkö ka amamane ka hape, hnei Iehova hna canga xometriji angeice qa ngöne la hna nyijoxu, maine thaipië angeice pena. Kolo hi lai a amamane la aqane goeë së hnei Akötresie, itre atr ka tha pexej, nge ka xulu qa ngöne la xaxau. (Sal. 103:10, 13, 14) Tha tro kö sa thëthëhmine ka hape, ame la itre ewekë hne së hna kuca, tre, tro kö së lai a xeni pun enehila maine elany.

Nyimu Föe Catr!

16. Ame la Solomona a xomi nyimu föe, nemene la hnei nyidrëti hna wange sixan?

16 Ame ngöne la nyima i Solomona, hnene la joxu hna selëne la ketre nyipi jajiny me hape, sisitria la emingömingö i angeice hune la 60 isola i joxu me 80 lao palake. (Ny. i. S. 6:1, 8-10) Kolo jë hi la a qajaqaja laka, ka nyimu föene hë Solomona ngöne la ijine cili, ijine musi nyidrë. Ngacama itre föe ju hë ka nyihlue i Iehova, ngo triane pala hi nyidrëti lo hna ahnithe hnei Akötresie jëne Mose kowe la itre joxu ne Isaraela, ka hape, “the tro kö angeic’ a anyimune la ite fö’ i angeic, wanga ujëne la hni angeic.” (Deu. 17:17) Ngo tha hna triji Solomona pi kö hnei Iehova. Hnei Akötresieti pe hna amanathithi Solomona, me ië nyidrë troa sili nyimane lo tusi ne la Tusi Hmitrötre hna hape Nyima i Solomona.

17. Nemene la trenge nyipici tha nyine tro kö sa mele thatre?

17 Hapeu kolo jë kö lai a qaja ka hape, tro Solomona a wangesixane la hna amekötine hnei Akötresie, nge pëkö troa hetre pune koi angeic? Nge hapeu, kolo lai a hape, ijije tro fe sa tui angeic? Ohea. Kolo pe a mama e celë la xomihni Akötresie. Ngo tha hnene kö laka ketre atr a wangesixane la ketre hna amekötine hnei Akötresie, nge pëkö ethane hna canga kapa hnei angeic, ke tro pala pë hë a pë pune koi angeic. Mekune ju hi së lo hna cinyihane hnei Solomona, kola hape: “Qa ngöne laka tha hna canga nyi thupene la huliwa ka ngazo, qa ngöne lai cate la ite hni ne la ite ate troa kuca la ngazo.” Öni angeice hmaca jë hi: “Loi pe öhnë hë ni laka troa loi koi angete qoue Akötesie, itete qou xajawa i nyidë.”—Ate cai. 8:11, 12.

18. Kola mama tune ka la trenge nyipici ngöne Galatia 6:7 ngöne la pengöi Solomona?

18 Epi a wangatrune ju Solomona la nyipici celë qathei Akötresie! Eje hi, tru hnei ewekë ka loi hnei angeice hna kuca nge hnei angeice hna kepe manathithi qa ngön. Ngo e thupene hë, kola tro xötrë la wenge tria i angeic. Kökötre hë la tha idrei thei angeic. Drei la enyipicine la hna cinyihane hnei Paulo aposetolo kola hape: “The amenu nyipunieti kö ; tha ’teine kö troa iaö Akötesie ; ke ame la hna trane hnei ate, celë hi hnei angeice hna tro ha menuën”! (Gal. 6:7) Ame hë la itre drai thupen, Solomona a menuëne la wene ne la hna wangesixane la itre hna amekötine hnei Akötresie. “Hnei Solomona joxu hna ajane la ite föe tenyiwa ka ala nyimu ce memine la ifapi Farao, ite föe ne Moaba, me Amona, me Edoma, me Zidona, me Heth.” (1 Ite jo. 11:1) Nyimutre catre la itre föe ka catre fë pala hi troa nyihlue ne la itre haze i angatr, nge tha ka pë thangane kö lai koi Solomona. Hnei angeice hna hutrö koi Iehova Akötresie ka xomihni, ame hna triji angeice hnei Nyidrë.—E jë la 1 Ite Joxu 11:4-8.

Ini Nyine Kapa Qa Ngöne La Tulu Ka Loi Me Ka Ngazo

19. Pine nemene matre qaja jë së ka hape nyimu tulu ka loi e hnine la Tusi Hmitrötr?

19 Qathei Iehova la hna cinyihane hnei Paulo ka hape: “Ame la nöjei ewekë hna cinyihan’ ekö, hna cinyihane nyine ini shë, mate hete mejiune shë hnene la xomi hni me keukawa qa ngöne la ite hna cinyihan.” (Rom. 15:4) Ame ngöne la itre hna cinyihane cili, nyimutre la itre tulu ka lolo, tulu ne la itre trahmanyi me föe ka catre lapaune me mele nyipici koi Akötresie. Celë hi matre qaja jë Paulo ka hape: “Tro hmaca ni a qeje nemen ? ke tha ijije kö la ijine nyine troa qeje Gideona, me Baraka me Samasona, me Iefetha, me Davita, me Samuela, me ange perofeta ; angete apone la ite baselaia hnene la lapaun, me kuca la thina ka meköt, me hetenyi la ite hna thinge hnaean, . . . me aegöcatenyi angate angete kucakuca.” (Heb. 11:32-34) Loi e tro fe sa hane xomi ini qa ngöne la itre tulu ka loi e hnine la Itre Hna Cinyihan, me nyitipu angatr.

20, 21. Pine nemene matre nyipi ewekë tro sa catre wangatrune la itre tulu e hnine la Wesi Ula i Akötresie, itre tulu tha nyine tro kö sa nyitipun?

20 Hetre itre xa tulu ka ngazo hna cinyihane e hnine la Tusi Hmitrötr. Hetrenyi la itre xa trahmanyi me föe ka hane nyihlue i Iehova ekö, matre hnei Nyidrëti hna pane kepe angatr. Ngo easë fe a atre jëne la Tusi Hmitrötre la itre ewekë ka ngazo hnei angatre hna kuca me xomi ini qa ngön, matre tha tro kö sa hane tui angatr. Easa trotrohnine la aqane tria trotro la aqane waiewekë i angatr, uti hë la kola traqa koi angatre la itre ethanyine la itre huliwa i angatr. Tro sa xomi ini tune ka qa ngöne la itre hna melëne cili? Loi e tro sa isa hnyingëne thele tune la: ‘Hnei nemene matre kola kökötre lai aqane waiewekë cili? Tro fe kö a hane traqa tune koi eni? Nemene la nyine tro ni a kuca matre troa triane lai thina cili me xomi ini pe qa ngöne la itre tulu tha nyine tro kö a nyitipun?’

21 Nyipi ewekë tro sa wangatrune la itre tulu celë; ke hna upi Paulo troa cinyihane ka hape: “Traqa ha la nöjei ewekë cili koi angate nyine haten ; nge hna cinyihan’ it’ eje nyine eamo shë, lo hna traqa la ite pune la fene hnengödrai kow.”—1 Kor. 10:11.

Nemene La Ini Hnei Nyipunieti Hna Kapa?

• Pine nemene matre hetrenyi jë e hnine la Tusi Hmitrötr la itre tulu ka loi me itre tulu ka ngazo?

• Hnei nemene matre kola kökötre thei Solomona la tha idrei?

• Nemene la aqane tro epuni a xomi ini qa ngöne la thina i Solomona, tulu tha nyine tro kö a nyitipun?

[Thying]