Kukwe kwin bämikani kwe ni kräke o tä kukwe ja töi kräke driere nie

“Jehovakwe [...] ni tötikai ji kwe yebätä, aune erametre nikwe nändi ji niarakwe yebiti” (ISA. 2:3).

1, 2. ¿Kukwe namani bare nieta Bibliabätä ye tä ni dimike ño kukwe ketebubätä?

NI NGÖBÖ mikaka täte yei gare Bibliabätä kukwe kwin ni dimikakäre tä. Nitre brare aune merire Ngöbö mikaka täte metre käkwe dre nuainbare aune ja ngwani ño kwetre erere nikwe ja ngwandre mikata gare kwe nie (Heb. 11:32-34). Akwa kukwe namani bare mikata gare kwe ye tä ja töi kräke nie, ñodre, nitre ja töi mikani ño aune ja ngwani ño abokän erere nikwe ñaka ja ngwandre tä niere nie.

² Erametre, nitre ruäre kädekateta Bibliabätä yekwe kukwe ketebu bämikani: ruäre ngwane, kukwe kwin bämikani kwetre, o tä kukwe ja töi kräke driere nie ye erere nikwe ñaka ja ngwandre. Ani töbike David yebätä, niara ni obeja ngübaka töi bobre abokän namani reire dite krubäte. Niara kukwe metre tarebare aune tö ngwani kwe Jehovai; akwa ja mikani ngite bä kabre kwe, ñodre, ja mikani ngite kwe Bat-Seba ben bätä Urías yebätä aune ja töi mikani kwe ni mada mike nitre nämene nibe nüne ye täine. Akwa, matare ni ñaka bike blite niarabätä, ñakare aune ni bike blite ngobo Salomón yebätä, niara namani reire aune kukwe tikaka Bibliabätä. Kena kukwe meden ketebubätä niara ja ngwani kwin, ye ani mike gare jai.

“Salomón töbätä”

3. ¿Ñobätä ni raba niere Salomón kukwe kwin bämikani ni kräke?

³ Jesús bämikani Salomón yebiti, käkwe rei ye kädriebare kwin, niara kukwe kwin bämikani niebare kwe. Jesús niebare nitre judío ñaka nämene Ngöbö mike täte ie: “Ngöbökwe kukwe ükadite ni jökrä kräke kä mrä angwane, jreina nünanka mobe mötarikri nükani kira basare jrei Salomónye ye käkwe mun kidati ngise [...] ñobtä ñan angwane Salomón nämene kukwe töbtä töbtä niere, ye jreina mobe jatani kukwe nuen jakrä, akwa tita nete abko bäri ütiäte kri Salomónkrä” (Mat. 12:42). Erametre, rei ye namani gare nitre jökrä ie töbätä kri yebätä aune nitre jökrä nübaibare kwe känene ja dibiti.

4, 5. ¿Ñokänti Salomón namani töbätä aune ñokänti raba nemen nikwe?

⁴ Salomón namani reire ngwane, Jehová ja mikani tuare köböre ie aune Salomón tö namani dre dre ie ja kräke ye niara nübaibare kärere jai. Salomón töi nämene braibe yebätä Ngöbökwe mikadre töbätä käräbare kwe (ñäkädre 1 Reyes 3:5-9 yebätä). Salomón rabadre jondron bökäne ere aune käi kitadrekä ye ñaka ai käräbare kwe, ñakare aune rabadre töbätä käräbare kwe, ye käi namani juto Ngöböbätä aune Ngöbökwe jondron ütiäte biani ere ie, arato “brukwä mikani töbätä kwe aune kukwe mikani nüke gare kwe ie” (1 Rey. 3:10-14). Jesús niebare erere, niara töbätä ye namani gare reina Seba ie, aune erametre niara nämene töbätä o ñakare ye jatani mike gare jai (1 Rey. 10:1, 4-9).

⁵ Kä nengwane ja töbiti ni ñaka raba nemen töbätä. Jehová tä ni mike töbätä niebare Salomonkwe, akwa rabadre nikwe gäre ni itire itire dre nuaindre ye niebare kwe arato: ‘Ngöbö töbätä ye mäkwe kukwe nuadre, ne kwe mäkwe ja brukwä mikadre kukwe ye mike nüke gare  jai’. Ne madakäre, nikwe ja di ngwandre köböire Ngöbö töi ye rabai nikwe niebare kwe, ñodre niebare kwe, mäkwe käräi, mäkwe känäin aune mäkwe näin jankunu jiebiti (Pro. 2:1-6). Nibira gare nie erere, ye raba nemen nikwe.

6. ¿Salomón nämene Ngöbö töbätä mike ütiäte jai erere ni töita ye ni raba bämike ño?

⁶ Nikwe ngwandretari jai: “¿Salomón kukwe bämikani aune Ngöbö töbätä ye tita mike ütiäte jai niara nuainbare erere?” Kä nengwane, ngwian ñaka krubäte ye tä nitre kwati töi mike bäri sribi aune ngwian jiebiti, aune drebätä ja tötikai kwetre bätä kä kwäbe te nuaindi kwetre yebätä tä töbike arato. ¿Ni aune ni mräkä tä töbike ño? Nita ja töi mike jondron nuainne ngwane, ¿Ngöbö kukwei ye ütiäte ni kräke aune nita känene ye nita bämike? Dre nuainta nikwe aune drebätä ni töita yebätä nikwe ñaka ja töi mikadre krubäte angwane, ¿raba nemen bäri nikwe? Rabadre nikwe aune ye ererebätä ni ja ngwandre ye raba ni dimike käre. Nire nire käkwe ja ngwandi ye erere kräke Salomón kukwe ne käbämikani: “Ye erere angwane kukwe metre aune kukwe ükate bätä ja ngwan metre ye rükai gare mäi, kukwe kwin nuainkäre” (Pro. 2:9).

Ngöbö mika täte metre mikani bäri ütiäte kwe ye köböire nünanbare jäme

7. ¿Ñokänti templo kri ye namani Ngöbökwe?

⁷ Salomón namani reire kena ngwane, kukwe ükaninte kwe tabernáculo sribekäreta, yete ja ükakrö nämene Moisés näire, bä nuäre krubäte yebätä (1 Rey. 6:1). Nita kädeke templo Salomonkwe, akwa ñaka niara ja töi mikani sribere o ju sribe gare ie aune töi nämene kwin krubäte ni mada dimikakäre yebätä. David kukwe ükaninte metrere aune jondron biani ju ye sribekäre, aune sribedre ño bätä dre dre mikadre te ye Ngöbö niebare (2 Sam. 7:2, 12, 13; 1 Cró. 22:14-16). Akwa Salomón sribi ye jie ngwani metrere ne kwe rabadre nemen bare, sribi ye nuabare kä kwä kükü biti ötare (1 Rey. 6:37, 38; 7:51).

8, 9. a) ¿Sribi meden nuaindre jankunu nikwe abokän Salomón bämikani ni kräke? b) ¿Ngöbö mika täte ye Salomón mikani bäri ütiäte jai ye köböire dre namani bare?

⁸ Erametre, Salomón kukwe bäri ütiäte mikani käne jai aune sribi kwin nuainbare jankunu kwe, yebiti kukwe kwin bämikani kwe ni kräke. Templo sribebare täte aune kaja deme mikani te ye ngwane, orabare kwe ni jökrä okwäbiti Jehovai: “Rare aune dibire mä tädre okwä mike ju nebätä, abokän kräke mäkwe kukwe ne niebare: ‘Ti kä tädi yete’, ne kwe nitre mä mikaka täte käkwe orasion nuaindre ju ne kokwäre ye mäkwe  kukwe nuadre” (1 Rey. 8:6, 29). Nitre Israel aune nitre menteni rabadre orasion nuainne templo sribebare ye kokwäre Ngöbö kä mikakäre ütiäte (1 Rey. 8:30, 41-43, 60).

⁹ Ngöbö mikadre täte ye Salomón mikani bäri ütiäte jai, ¿ye köböire dre namani bare? Templo käi ngwani juto jabätä ye ngwane, nitre jökrä nämene yebätä “kä namani juto aune brukwä namani nuäre jondron jökrä kwin nuainbare Jehovakwe David aune Israel kräke yebätä” (1 Rey. 8:65, 66). Niara gobranbare kä gre ketebu te ye ngwane nitre nünanbare jäme aune jondron namani krubäte kwetre (ñäkädre 1 Reyes 4:20, 21, 25 yebätä). Kukwe ne mikata gare Salmo 72 yekänti, abokän tä mike gare Kristo rei bämikani Salomón yebätä ye rabai gobrane ngwane jondron kwin nuaindi kwe (Sal. 72:6-8, 16).

Salomón ja mikani ngite ye tä kukwe ja töi kräke driere nie

10. ¿Kukwe meden käme nuainbare Salomonkwe abokän raba nüke käne ni töibätä?

¹⁰ ¿Ñobätä ni raba niere Salomón ja mikani ngite ye namani ja töi kräke nie? Niara ja mikani ngite meritre nämene sribire niara kräke aune meritre ñaka israelita ben ye raba nüke ni töibätä käne. Biblia tä niere: “Salomón jatanina umbre ngwane meritre ben niara ja mikani gure ye brukwä mikani ngöbö mada mike täte, aune niara brukwä ñaka namanina Jehová aibe mike täte” (1 Rey. 11:1-6). Erametre, ni ñaka törba ja ngwain ni tö ñaka erere. Akwa, ¿rei ye kukwe ne aibe nuainbare? Ñakare. Kukwe mada nuainbare kwe abokän ni ñaka töbike krubätebätä, aune ye erere nikwe ñaka ja ngwandre.

11. ¿Salomón ja mikani gure kena meri iti ben ye köböite dre namani bare?

¹¹ Salomón gobranbare kä gre ketebu te (2 Cró. 9:30). Ye ngwandre törö nikwe jai angwane, ¿1 Reyes 14:21 yebätä dre raba nüke gare nie? (Ñäkädrebätä). Kukwe nieta bersikulo nebätä erere, niara krütani ye ngwane ngobo Rehoboam namani gobrane täte, kä nämene 41 niarabiti, meye abokän “Naamá nünanka Amón”. Ne tä mike gare, Salomón jämi nemen gobrane känenkri ja mikani gure kwe meri iti juta madate ben, juta yete ngöbö ngwarbe mika nämene täte bätä nitre nämene ja mike juta Ngöbökwe rüere (Jue. 10:6; 2 Sam. 10:6). Meri yekwe jondron ngwarbe mikani ngöböre jai o ñakare ye ñaka gare nie. Ye erere akräke, Rahab aune Rut erere niarakwe kukwe ngwarbe tuanimetre aune kukwe metre kani ngäbiti (Rut 1:16; 4:13-17; Mat. 1:5, 6). Nuainbare kwe o ñakare akwa, Salomón ja mäkäbare meri ye rünbe aune meye ben bätä mräkätre mada ñaka nämene Jehová mike täte yebe raba ruin nie.

12, 13. Salomón namani gobrane kena ngwane, ¿kukwe meden ñaka kwin nuainbare kwe, aune niara ja töi mikani ño kukwe mike jabiti?

¹² Niara namani gobrane ye bitikäre, kukwe kwin ñaka namani bare jire. “Salomón namani ja mäke Faraón rey Egipto yebe aune ja mikani gure kwe Faraón ngängän yebe bätä jänikani kwe Juta Davidkwe yekänti” (1 Rey. 3:1). ¿Meri ye Ngöbö mikani täte Rut erere? Niarakwe nuainbare ye Biblia ñaka niere. Akwa Salomón ju sribebare kwati (meritre bati kä Egipto yekänti kräke arato raba ruin) ye ngwane nuainbare kwe Juta Davidkwe bäre mento ye aibe nieta Bibliakwe. ¿Ñobätä? Nuainbare kwe nieta Bibliakwe ñobätä ñan aune nitre ñaka Ngöbö mike täte ye ñaka rabadre nüne kaja deme ye ken (2 Cró. 8:11).

¹³ Salomón ja mikani gure rei Egipto ngängän yebe ne kwe rabadre nemen gobrane. Akwa, ¿kukwe nuainbare kwe ye rüere ñäkäbare? Ñakare. Kirabe Ngöbökwe niebare nitre niara mikaka täte yei, ñakare ja mikadre gure kwetre meritre nünanka Canaán yebe, juta keta kabre kä yekänti nämene ngöbö ngwarbe mike täte ye kädekaninte jatäri kwe ietre (Éxo. 34:11-16). Juta ye ngätäite juta Egipto ñaka kädekaninte Ngöbökwe, ¿yebätä Salomón namani nütüre kukwe nuainbare kwe ye ñaka käme? Nuainbare kwe akräke, kukwe ñaka namani niedre jire ie jabätä. Ñaka kukwe ngwarbe mikadre täte niebare Jehovakwe ye niarakwe ñaka mikani ütiäte jai (ñäkädre Deuteronomio 7:1-4 yebätä).

14. ¿Salomón ja mikani ngite yebätä kukwe ütiäte nüke gare nie ja töi kräke ye ni raba bämike ño?

 ¹⁴ ¿Salomón ja mikani ngite ye erere ni ñaka tö ja ngwain ye nita bämike kukwe nuainta nikwe yebiti? Ja ngwai iti raba kukwe mike jabiti ja töi mikakäre ja mike gure ni brare ñaka kukwebätä ben, kukwe nieta Ngöbökwe “ni tödekaka Jesubti aibe ben ja mikadre[...] gure” ye niara ñaka mikadre ütiäte jai (1 Cor. 7:39). Ye erere nitre ruäre, raba ja töi mike ja ükökrö ni madabe aune ja denkä kwela tä krüte ye bitikäre, ñaka raba kukwe metre niere o kukwe meden mikadre gare kwetre yekänti niaratre mika raba ja gaire yebätä rabadre ja töi mike ni ngökö. Kukwe ne tä mike gare, Salomón erere, ni jökrä raba kukwe mike jabiti kukwe nieta Ngöbökwe ye ñaka mikakäre täte.

15. ¿Jehovakwe Salomón mikani tuin bobre jai ye bämikani ño kwe, akwa nikwe ñaka dre käikwitadrekä jabiti?

¹⁵ Biblia tä mike gare Salomón ja mikani gure meri juta madate ben aune ye bitikäre niara mikani töbätä Ngöbökwe käräbare kwe ye erere aune jondron biani krubäte ie (1 Rey. 3:10-13). Niara ñaka Ngöbö kukwei mikani täte yebätä Ngöbökwe gobran dianinkä kän aune mäträbare jadibitibätä ye nie ñaka jire. Ni sribebare dobrobiti aune ni ngite ye nüke gare kwin Jehovai (Sal. 103:10, 13, 14). Akwa nikwe dre nuaindi ye ererebätä kukwe tare rabai bare nibätä, kä nengwane o ja känenkäre ye nikwe ñaka käi kwitadrekä jire jabiti.

¡Meritre kwati krubäte!

16. Salomón ja mikani gure meritre kwati ben ngwane, ¿kukwe meden biani nuaindre abokän niara ñaka mikani täte?

¹⁶ Tärä Cantar de los Cantares yebätä nieta, rei töi namani ñan krütare käkwe niebare, meri iti bati jämi ja mike gure ye bäri bä nuäre 60 reina aune meritre 80 sribikä niarabe ye kräke (Cant. de Cant. 6:1, 8-10). ¿Salomón namani gobrane ye ngwane kukwe namani barebätä ye aibätä nämene blite? Ye erere akräke, kä ye ngwane ja mikanina gure kwe meritre kwati ben. Meritre ye jökrä bäsi käkwe Ngöbö mikani täte kä ye näire o ñakare ye ñaka gare nie. Nuainbare kwe o ñakare akwa, Ngöbökwe kukwe biani Moiseye nitre reire Israel kräke: “Niara [ñaka] raba ja mike gure meritre kwati ben, ne kwe brukwä ñaka rabadre kukwe mada jiebiti” ye Salomón ñaka mikani täte (Deu. 17:17). Akwa ni raba miketa ñärärä, Jehová ñaka niara tuanimetre. Niara mikani kwe tärä Cantar de los Cantares ye tike.

17. ¿Kukwe meden namani bare abokän nikwe ñaka käi kwitadrekä jabiti?

¹⁷ ¿Kukwe ne tä mike gare Salomón rabadre ñaka kukwe biani Ngöbökwe ye mike täte aune kukwe tare ñaka rabadre barebätä o ye erere ni raba nuainne arato? Ñakare. Nete mikata gare, ruäre ngwane Jehová tä ni ngübarebätä bätärekä kä raire te. Ni iti Ngöbö mikaka täte ye ñaka niara kukwei mikadre täte aune kukwe tare ñaka rabadre bare drekebebätä akwa ye ñaka tä mike gare niara ñaka ja tare nikai ja känenkäre. Salomón arabe käkwe kukwe tikani ye nikwe ngwandre törö jai: “Nitre tä kukwe käme nuainne yebe kukwe ükate ñaka jötrö ngwarbe, yebätä nitre känebätä ye töita kwatibe kukwe käme ye aibe nuainbätä”. Aune ye bitikäre niebare kwe: “Akwa nüke gare tie arato, nitre Ngöbö mikadre täte ye kräke kukwe kwin rabai bare, ñobätä ñan aune tä jürä ngwen jabätä” (Ecl. 8:11, 12).

18. ¿Kukwe metre nieta Gálatas 6:7 ye namani bare ño Salomón yebätä?

¹⁸ ¡Salomón kukwe metre Ngöbökwe käi kwitaninkä jabiti ye köböite ja tuani kukwe tare ben kwe! Erametre niara kukwe kwin nuainbare keta kabre aune Ngöbökwe jondron kwin biani ie kä kwati krubäte te. Akwa ye bitikäre ja ngwani käme kwe, ja töi mikani kukwe käme nuainne kwe. Siklo nikani ta ye bitikäre, apóstol Pablo kukwe metre tikabare Ngöbö üai deme yebiti: “Ñan ja ngöka. Ngöböbätä ni ñan raba ja denkä, ñobätä ñan aune jondron jökrä [...] nökadi, ye arabe nikwe ngwä diainta” (Gál. 6:7, NGT). Salomón ñaka Jehová mikani täte, ñobätä ñan aune niara “meritre kwati juta madate tarebare gwairebe Faraón ngängän yebe, meritre Moab, Amón, Edom, Sidón bätä hitita” (1 Rey. 11:1). Meritre kwati ye ngöbö  ngwarbe mikani täte, aune rei ye ngöbö ngwarbe mikani täte bentre arato. Ye bitikäre ja ngwani käme kwe ye köböite kukwe tare ben ja tuani kwe, ñobätä ñan aune kä mikaninkä kwe Ngöböbätä aune Ngöbö ñaka namanina dimike (ñäkädre 1 Reyes 11: 4-8 yebätä).

Kukwe kwin bämikani kwe ni kräke o tä kukwe ja töi kräke driere nie

19. ¿Kukwe meden kwin namani bare abokän tä tikani Bibliabätä?

¹⁹ Töi kwinbiti Jehovakwe Pablo mikani kukwe ne tike: “Kukwe jökrä tikani kore Ngöbö Kukweibtä, ye abko tikani ni töi tikakrä amne kukwe tikani kira, ye abko btä nikwe nünandrekä dite käre amne tä kä mike nuäre nibtä, ye köböire ni rabadre tödeke” (Rom. 15:4). “Kukwe tikani” ye ngätäite blitata nitre brare aune merire tödekaka metre Ngöböbiti käkwe kukwe kwin nuainbare yebätä. Pablokwe niebare: “¿Aune ti bike dre niere mada? Ñobätä ñan aune köbö ame tie blitakäre Gedeonbätä, Baracbätä, Sansonbätä, Jeftebätä, Davidbätä, Samuelbätä, aune nitre kukwe jämi nakainkä niekäbätä. Niaratrekwe tödekabare Ngöböbiti köböire, kä dianinkä kwetre jae, aune nämenentre gobrane kwin. Kukwe köböi mikani Ngöbökwe namani kwetre [...] niaratre di ñakare, akwa namani dite” (Heb. 11:32-34, NGT). Erametre, nitre kukwe kwin bämikani kädrieta Bibliabätä ye raba ni dimike. Nitre kädrieta Bibliabätä yebätä nikwe ja tötikadre aune erere nikwe nuaindre angwane raba ni dimike.

20, 21. ¿Ñobätä ni töita kwatibe ñaka ja ngwen nitre kukwe käme nuainbare kädrieta Bibliabätä erere?

²⁰ Kukwe namani bare tä Bibliabätä ja töi kräke nie. Jehová nitre brare aune merire kani ngäbiti aune mikani sribire ja kräke kä debe erere te ye raba kwen nie. Nikwe ñäkädre Bibliabätä angwane, rabai gare nie niaratre yekwe ñongwane aune ño kämikaninkä Ngöböbätä abokän  erere ni ñaka raba nuainne ye rabai gare nie. Niaratre jatani bätärekä jatäri ja töi mike käme aune ja ngwen käme, ye köböite kukwe tare namani barebätä rabai gare nie. ¿Kukwe namani bare nieta ne tä dre driere ja töi kräke nie? Nikwe ngwandretari jai: “¿Drekwe niaratre töi mikani ja ngwen ye erere? ¿Ye erere raba nemen bare tibätä arato? ¿Ti raba dre nuainne ne kwe kukwe käme nuainbare ne rabadre ja töi kräke tie aune tikwe ñaka nuaindre?”

²¹ Kukwe namani bare yebätä nikwe töbikadre bökän, ñobätä ñan aune Ngöbö üai yebiti Pablo mikani gare: “Jondron ne nakaninkä krörö niaratrebätä, nebätä ni kitadre gäre; angwane nebrä tä tikani täräbätä mäträkäre nibätä ne nie medendre tä nüne kä mrä nete” (1 Cor. 10:11, NGT).

¿Drebätä nikwe ja tötiri?

• Nitre kukwe kwin bämikani aune ja mikani ngite arato, ¿ye tä dre driere nie?

• ¿Dre Salomón töi mikani ja ngwen ñaka kwin?

• ¿Salomón ja mikani ngite ye tä dre drie nie ja töi kräke?

[Kukwe ngwantarita]

[Jondron üai bämikani página 9]

Salomón ja tuanimetre jie ngwandre Ngöböi

[Jondron üai bämikani página 12]

¿Salomón kukwe käme nuainbare ye tä ja töi kräke nie?