Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Wayimikila Chakutalilahu Chachiwahi Tahindi Chakuyisoñamisha?

Wayimikila Chakutalilahu Chachiwahi Tahindi Chakuyisoñamisha?

Wayimikila Chakutalilahu Chachiwahi Tahindi Chakuyisoñamisha?

‘Nzambi yaYakoba; wakatuleja mwendelañayi, kulonda twakendaña munjila jindi.’—ISA. 2:3.

1, 2. Munjilanyi mumunateli kuhetela muyakutalilahu yamuBayibolu?

 KOMANA mwakuhwelela chikupu nenu munateli kuhetelamu hama munsañu yasonekawu muBayibolu? MuBayibolu mwekala yakutalilahu yawamayala niambanda adiña ashinshika mukuhanda kwawu nawa munateli kwimbujola yililu yawu. (Heb. 11:32-34) Hela chochu, hadaha mwatañahu dehi yakutalilahu yakuyisoñamisha, yawamayala niambanda adiña nayililu yimwatela kutondolwela.

2 Kafwampi muBayibolu atenamu antu amakwawu elili yuma yayiwahi yitwatela kwimbujola niyuma yakutusoñamisha yitwatela kutondolwela. Chakutalilahu, Davidi wadiña kabiña wadizoza, kufumahu wekalili mwanta wañovu. Himuntu wemikili chakutalilahu chachiwahi chakukeña nsañu yalala nikumukuhwelela Yehova. Ilaña Davidi wakoñeli yiluwa yamaneni, yidi neyi yakoñeliyi naBatisheba, Uriya nikuchinda antu chakubula kumuleja. Hela chochu, tushinshikenu hadi mwanindi Solomoni, mwanta nawa nsoneki yaBayibolu. Tukusambila kushinshika hayuma yiyedi yemikayi chakutalilahu chachiwahi.

“Maana aSolomoni”

3. Muloñadi wutukuhoshela netu Solomoni watwimikila chakutalilahu chachiwahi?

3 Solomoni Muneni, Yesu Kristu, wahosheli yuma yayiwahi hadi Mwanta Solomoni nakumushimuna nindi watwimikila chakutalilahu chachiwahi. Yesu walejeli aYudeya amakwawu ajinokeleña nindi: “Mwanta wamumbanda wakukabeta kakuchidiilu wamba kemana nakuhisha antu achisakichi hakusompesha, muloña yena wafumini kwakumina maseki enzi nakutiya maana aSolomoni; talenu, kunu kudi wabadika Solomoni.” (Mat. 12:42) Chalala Solomoni wayili mpuhu hamuloña wakwikala namaana nawa watukonkomwena kuheta maana.

4, 5. Indi Solomoni waheteli ñahi maana, hanu dinu etu tunateli kuheta maana munjilanyi?

4 Hampinji yatachikiliyi Solomoni kuyuula, Nzambi wamumwekeneni muchilota nawa wamulejeli kulomba chuma chakeñeleñayi. Solomoni walombeli maana muloña welukili nindi kwadiña yuma yayivulu yatela kudizayi. (Tañenu 1 Anyanta 3:5-9.) Muloña wakwila Nzambi watiyili kuwaha chalombeliyi maana chatela yalombi maheta nikulema, wamwinkeli Solomoni “muchima wamaana nakashinshi” kushilahu nimaheta. (1 Anya. 3:10-14) Neyi chahosheliyi Yesu, maana aSolomoni abadikili chakwila mwanta wakuSheba wamumbanda chachitiyiliyi wendeli lwendu lwalulehi kulonda yadimweni.—1 Anya. 10:1, 4-9.

5 Hitunateli kukuhwelela kutwinka maana muchihayamishaku. Solomoni wahosheli nindi, ‘Yehova diyi wahanaña maana,’ ilaña wasonekeli nindi twatela kuzata nañovu hakwila twikali nanichi chililu chaNzambi nindi: ‘Teñelekaku itu deyi wutiyi maana, wushi muchima weyi kukashinshi.’ Wazatishili cheñi nhoshelu yadifwanaku naniyi, yidi neyi ‘kubilela,’ ‘kukeñakeña,’ ‘nikutondatonda’ maana. (Yish. 2:1-6) Chakadi nikujina, tunateli kuheta maana.

6. Munjilanyi mutukumwekeshela netu tunakuhetela muchakutalilahu chachiwahi chemikayi Solomoni chakuheta maana?

6 Chachiwahi kudihula netu, ‘Komana nakeña maana aNzambi neyi chayikeñeliyi Solomoni?’ Kukala kwamali kwaleteshaña antu amavulu kusha maana kunyidimu yawu nikukeña mali nawa kunakojeji antu amavulu kufuukulahu kutalisha hashikola yatela kutañawu nikutaña chikupu. Indochi enu nichisaka chenu dichuma chimwafwilaña? Komana yuma yimwafuukulaña yamwekeshaña nawu mwalemesha nikukeña maana aNzambi? Komana kuhimpa yikonkwanyi yenu kukuyikwasha kuheta maana chikupu? Eña, kuheta maana nikuyizatisha kukayikwasha muchihandilu chenu chejima. Solomoni wasonekeli nindi: “Henohu dihu hiwakashinshikila nikuloña, niwuñaji, nimwesekena yuma, kafwampi njila jejima jajiwahi.”—Yish. 2:9.

Kutwamijaku Kudifukula Kwalala Kwaleteli Kuwunda

7. Indi Nzambi amutuñilili ñahi tembeli yayiwahi?

7 Kumatachikilu achiyuulu chindi, Solomoni watuñili tembeli yayiwahi kulonda yihiñi tabanaka yazatisheleñawu mumafuku aMosi. (1 Anya. 6:1) Tunateli kuyitena netu tembeli yaSolomoni, ilaña hidiyi wafuukwiluhu kuyituña kulonda yatiyakani mpuhu nawu diyi wayituñili hela wahanini maluku. Kafwampi, Davidi diyi wasambilili kufuukulahu kutuña tembeli nawa Nzambi wamulejeli chakuyituña niyuma yakushamu. Nawa Davidi wahanini yuma yayivulu nankashi yakuzatisha hakutuña. (2 Sam. 7:2, 12, 13; 1 Kushi. 22:14-16) Hela chochu, Solomoni diyi wadiñi namudimu wakutuña tembeli nawa wayituñili nyaka yitanu nayiyedi nachikunku.—1 Anya. 6:37, 38; 7:51.

8, 9. (a) Indi Solomoni watwimikila chakutalilahwinyi chachiwahi chakukakela kunyidimu yayiwahi? (b) Yumanyi yafuminumu chelili Solomoni yatwamijuku kudifukula kwalala?

8 Dichi Solomoni watwimikila chakutalilahu chachiwahi chakukakela kunyidimu yayiwahi, nawa washiluku muchima chikupu. Chamanishiluwu kutuña tembeli nikushamu chimbañu chachitiyañenu, Solomoni wemenenuku antu mukulomba. Walombeli kudi Yehova nindi: “Mesu eyi atoneni italidi niwufuku nimwaana, wutoneni chipela chiwelili neyi, Kwoku kwakekala ijina dami; kulonda wakatiyilili kulomba kwakalombañayi kambuñeyi nakutalisha kuchipelichi.” (1 Anya. 8:6, 29) A Isarela nienyi alombeleleña kutalisha hatembeli yatuñiluwu yakulemesha nachu ijina daNzambi.—1 Anya. 8:30, 41-43, 60.

9 Yumanyi yafuminumu chelili Solomoni yatwamijuku kudifukula kwalala? Hanyima yakuhana tembeli kudi Nzambi, antu ‘azañaleli, nakutiya kuwaha munyichima yawu, nakuwaha kwejima kwanamwiluwu kambuñindi Davidi, niantu indi aIsarela kudi Yehova.’ (1 Anya. 8:65, 66) Kafwampi muchiyuulu chaSolomoni chayuuliliyi nyaka 40 mwadiña kuwunda nimaheta. (Tañenu 1 Anyanta 4:20, 21, 25) Mukanda waMasamu 72 wamwekeshaña chumichi nawa watulejaña hankisu yitwadiluñishaña muchiyuulu chaSolomoni Muneni, Yesu Kristu.—Mas. 72:6-8, 16.

Chakutalilahu chaSolomoni Chatusoñamishaña

10. Yiluwanyi yakoñeliyi Solomoni yitunateli kwanuka?

10 Hanu dinu, tunateli kuhosheladi netu chuma chamwekeni muchihandilu chaSolomoni hichakutalilahu chatusoñamishaña? Chatachi munateli kutoñojoka hadi añodi jindi akunyunza yacheñi niantombu. Twatañaña nawu: ‘Cheliliyi Solomoni nakuli dehi, añodi jindi hiyakubalumuna muchima windi hiwukulondela akishi; muchima windi kuya chikupu kudi Yehova nehi.’ (1 Anya. 11:1-6) Chakadi nikujina himwakeñaña kulondela chakutalilahu chindi chatamaku. Komana ichi dichakutalilahu hohu chakutusoñamisha chitweluka muchihandilu chaSolomoni? Shinshikenu nsañu yikwawu yamwekeni muchihandilu chindi yitwabulaña kushaku maana ilaña yinateli kutusoñamisha.

11. Chumanyi chitwatela kudiza hamaluwi aSolomoni atachi?

11 Solomoni wayuulili nyaka 40. (2 Kushi. 9:30) Chumanyi chitwadizaña hamukanda wa 1 Anyanta 14:21? (Tañenu.) Kwesekeja naniyi vasi, chafwiliyi Solomoni mwanindi Rehobowami wekalili mwanta nanyaka 41, mama yindi wadiña “Nayama kaAmoni.” Dikwila nawu henohu Solomoni kanda yekali mwanta wasumbwili mumbanda wakumunza wawayilumbu jawu adifukwileña kudi akishi. (Ansomp. 10:6; 2 Sam. 10:6) Komana niyena wadifukwileña kudi awa akishi? Hela chakwila wadifukwileña hakusambila, walekeli kudifukula kudi akishi nawa watela wekalili mukwakudifukula walala neyi cheliluwu aRahaba naLuti. (Luti 1:16; 4:13-17; Mat. 1:5, 6) Hela chochu, Solomoni wadiña nawakuwindi, amashaku jindi niantaña akuAmoni abulileña kumukalakela Yehova.

12, 13. Chumanyi chatama chafuukwiliyi Solomoni kumatachikilu achiyuulu chindi nawa watoñojokeli nindidi?

12 Yuma yatamini chikupu chelili yekali mwanta. Solomoni “wakundañeni namwanta wakuEjipitu Fwaro, wasumbwili mwana kaFwaro, wamuleteli mumukala waDavidi.” (1 Anya. 3:1) Komana ona mumbanda kaEjipitu wamwimbujoleli Luti nakutachika kudifukula kudi Nzambi walala? Kwosi wunsahu wamwekesha chumichi. Ilaña chimwahitili mafuku Solomoni wamutuñilili iñodindi itala (hadaha niambuña indi awambanda akuEjipitu) kunsa yaMukala waDavidi. Muloñadi? Nsona yahoshaña nawu wamutuñilili kunsa yamukala muloña muntu wapesheleña akishi hateleleli kushakama kwakwihi nachimbañu chachitiyañenuku.—2 Kushi. 8:11.

13 Solomoni wamweni nindi kusumbula mwana kamwanta hichuma chachiwahi muloña chikukolesha wulunda wawaIsarela niaEjipitu, chumichi chakeñekeleña wanyi. Hakusambila Nzambi wakaanishili kusumbula ambanda asenji akuKenani, nawa wateneni niantu amakwawu. (Kwid. 34:11-16) Komana Solomoni watoñojokeli nindi munza waEjipitu hiwadiña hakachi kanyunza yatenenuwuku? Hela chakwila watoñojokeli mwenimu, chumichi hichatela kumuyiñishaku. Kafwampi, wadiwili kusoñamisha kwayisoñamishiliyi Yehova kwakwila nawu aIsarela akamba kaleka kudifukula kwalala nakulondela akishi.—Tañenu Kuhituluka 7:1-4.

14. Tunateli kuhetelamu ñahi muchakutalilahu chaSolomoni chakutusoñamisha?

14 Komana chuma cheliliyi Solomoni chekala chakutalilahu chakutusoñamisha? Muhela nateli kudiyiñisha hakudiwula nshimbi yaNzambi yahosha hakusumbukila “mudi Mwanta hohu.” (1 Kor. 7:39) Muntu nateli kutoñojoka munjila yoyimu nakudiñija muyisela yakudishiyamu hashikola henohu hatela kwila mwenimuku, indi kwiji kubula kufweta mali ejima anyisonku hela kubula kushimuna wunsahu walala kutalisha hayuma yeliliyi yatiyishaña nsonyi. Chuma chalema chitwatela kwanuka iche, Solomoni watoñojokeli mwaluwa hakudiwula nshimbi jaNzambi, anetu nawa tunateli kutoñojoka mwaluwa.

15. Indi Yehova wamutiyililili ñahi Solomoni wushona, hanu dinu chumanyi chitwatela kwiluka?

15 Tunateli kuhayama hakuwana neyi hanyima yakushimuna nawu Solomoni wasumbwili mwana kamwanta wakumunza wacheñi, Bayibolu yahosha nawu Nzambi wamwinkeli maana alombeliyi nawa Wamuwejeleluhu nimaheta. (1 Anya. 3:10-13) Solomoni wadiwili nshimbi jaNzambi, ilaña kwosi wunsahu wamwekeshaña nawu Yehova wamukaanini kwikala mwanta hohenohu hela kumubabesha. Chumichi chamwekeshaña nawu Nzambi weluka nindi twekala antu abula kuwanina aleñeliyi nalunkuñu. (Mas. 103:10, 13, 14) Ilukenu nenu: Yuma yitwelaña mwafumaña yuma yatama hohenohu hela kumbidi.

Wasumbwili Ambanda Amavulu

16. Solomoni wadiwili chumanyi hakusumbula ambanda amavulu?

16 Mukamina kaSolomoni, mwanta wahosheli mazu akukomoka mumbanda wabulahu dehi kukama neyala nindi waswejeli lubanji kubadika nyadi 60 niantombu 80. (Kam. 6:1, 8-10) Neyi iyi nsañu yahosha hadi Solomoni, dikwila nawu wadiña nawambanda amavulu haniyi mpinji muchiyuulu chindi. Hela chakwila ambanda amavulu hela ejima asumbwiliyi Solomoni adiña akwakudifukula alala, Nzambi wahanini nshimbi kuhitila mudi Mosi nindi mwanta wawaIsarela ‘bayi yakadivulishila ambandaku, akenza kamuteñulula muchima windi.’ (Kuhit. 17:17) Hela chochu, Yehova hamufutaleleli Solomonuku. Kafwampi Nzambi wamukiswilili Solomoni nawa wamuzatishili hakusoneka mukanda wamuBayibolu waKamina kaSolomoni.

17. Chumanyi chitwatela kubula kudiwula?

17 Komana chumichi chinayi mukwila nawu Solomoni wadiwili nshimbi jaNzambi chakubula kumona kukala, anetu nawa tunateli kwila chuma chochimu? Kwakulehi. Ilaña chamwekeshaña nawu Nzambi hazuwaña swayuku. Hela chakwila muntu waNzambi yofumpa nshimbi yindi chakubula kumubabesha hohenohu, hichinayi mukwila nawu kumbidi hakamona yuma yatamaku. Anukenu chasonekeliyi Solomoni nindi: “Chabulañawu kubabesha swayi muntu nakoñi mudimu watama, dichi chakwatilañawu anyana kawantu munyichima yawu ñovu yakwila chatama.” Wabombeleluhu nindi: “Neluki nami komana amwakamaña Yehova, atiyaña woma kumesu indi, akamona kuwaha.”—Mukwa. 8:11, 12.

18. Indi nsañu yaSolomoni yamwekeshaña ñahi walala wekala hamukanda waAŋalija 6:7?

18 Chawushona, Solomoni hovwahilili iyi nshimbuku. Welili yuma yayiwahi nawa Yehova wamukiswilili chikupu. Chimwahitili mpinji, watachikili kukoña yiluwa yayivulu. Wemikili chakutalilahu chatama. Nsañu yamonenenuwu kapostolu Pawulu kusoneka yalala, wasonekeli nindi: “Bayi mudidimbaku, Nzambi hiyamusehañaku; yonsu yakudimayi muntu, diyi yakadyayi.” (Ŋal. 6:7) Chimwahitili yaaka Solomoni wañwili yuma yatama hamuloña wakudiwula nshimbi jaNzambi. Twatañaña nawu: ‘Ilaña Mwanta Solomoni wakeñeli ambanda amavulu akwacheñi nakwacheñi akulunjika hadi mwana kaFwaro; ambanda awaMowabi, niawaAmori, niawaEdomi, niakuSidoni, niawaHiti.’ (1 Anya. 11:1) Amavulu atwalekeluhu kupesha akishi, Solomoni niyena watachikili kupesha. Wahuñumukili nawa hadiña nawuselewa waNzambi yetu wadiwunjikaku.—Tañenu 1 Anyanta 11:4-8.

Dizilenu Kuyuma Yayiwahi niYatama Yakoñeliyi

19. Muloñadi wutukuhoshela netu muBayibolu mwekala yakutalilahu yayiwahi yayivulu?

19 Yehova wamoneni Pawulu kusoneka nindi: “Yuma yejima yasonekeluwu hashankulu, ayisonekeli kulonda kutuleja nachu maana, kulonda nakutatakena, nikukukundeja kwanyikanda yajila, tumwenuku kuchiñeja.” (Rom. 15:4) Iyi yuma yasonekeluwu yabombelamu yakutalilahu yayivulu yayiwahi yawambanda niamayala adiña nachikuhwelelu chabadika. Pawulu wahosheli nindi: “Indi nukuhosha mwekwawu mudihi? Muloña nabuli mpinji yakushimuna nsañu jaGideyona, naBaraka, naSamisoni, naYefwata; nijaDavidi naSamweli nawatuprofwetu. Wenawa emikili mawanta mushindu nakukuhwelela, elili mwaya kuloña, atambwili yinakaninu, . . . hazeyeluwu akwatili ñovu.” (Heb. 11:32-34) Tunateli kuhetela muyakutalilahu yayiwahi yekala muNsona kuhitila mukwimbujola yuma yayiwahi yasonekawu muBayibolu.

20, 21. Muloñadi chimunakukeñela kuhetela muyakutalilahu yakutusoñamisha yasonekawu Mwizu daNzambi?

20 Hela chochu, nsañu yikwawu yamuBayibolu yekala yakutalilahu yakutusoñamisha. Ambanda niamayala azatishiliyi Yehova neyi ambuñindi hampinji yimu emikili yakutalilahu yeniyi. Hampinji yitunakutaña Bayibolu tunateli kwiluka chahuñumukiluwu antu jaNzambi nichaletesheli kuhuñumuka, nsañwiyi yikwikala chakutalilahu chakutusoñamisha. Tunateli kwiluka netu antu amakwawu atachikili kwikala nayililu yatama chovu-chovu, muyililu yeniyi mwafumini yuma yatama. Tunateli kudizilaku ñahi kunsañu yeniyi? Tunateli kudihula malwihu adi neyi awa: ‘Indi chumichi chatachikili ñahi? Komana ninami nateli kwikala nachililu chenichi? Chumanyi chinatela kwila hakwila nawu nitondolweli ichi chililu kulonda chumichi chikali chakutalilahu chakunsoñamisha?’

21 Twatela kushinshika iyi yakutalilahu nakanañachima muloña Pawulu amoneneni kusoneka nawu: “Yumiyi dinu yayishikeneni wena kulonda etu tutaliluhu; ayisonekeli kulonda kutukonkomwena, etu tudi kunu kunsa yanyaka yamakonu.”—1 Kor. 10:11.

Yumanyi Yimunadizi?

• Muloñadi chitukuhoshela netu muBayibolu mwekala yakutalilahu yayiwahi niyakutusoñamisha?

• Indi Solomoni wekalili ñahi nayililu yatama muchihandilu chindi?

• Munateli kuhetela ñahi muchakutalilahu chaSolomoni chakutusoñamisha?

[Malwihu aKuzatisha haKudiza]

[Mwevulu wudi hefu 9]

Solomoni wazatishili maana amwinkeluwu kudi Nzambi

[Nyevulu yidi hefu 12]

Komana munakuhetela muchakutalilahu chakusoñamisha chaSolomoni?