Nˈokniˈˈijxtutëm tijaty oy tyuuny ets nˈokjëjpkudijëm mä tyëgooy
“Jyobaa [...] xytyukniˈˈixëyäˈänëm ja nyëˈë tyuˈu, ets nëjkxëp nˈyoˈoyëm mä ja nyëˈë tyuˈu.” (ISA. 2:3)
1, 2. ¿Wiˈix majtsk peky xypyudëjkëmë ijxpajtën diˈib miimp mä Biiblyë?
TIJATY yajkujäˈäyë mä Biiblyë, yëˈë diˈib xypyudëjkëm. Myaytyakypyë yetyëjk etsë toxytyëjk diˈib mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtën mä wiˈix jyukyˈäjttë ets wiˈix jyaˈayˈäjttë (Ebre. 11:32-34). Per nan myaytyakypy diˈib kyaj yˈoyëty nbanëjkxëmë yˈijxpajtën, ets yëˈë xypyudëjkëm parë nnaygyuentˈäjtëm.
2 Biiblyë myaytyakypyë jäˈäy diˈib yajkypy majtsk pekyë ijxpajtën, diˈib mbäät nbaduˈunëm ets diˈib mbäät njëjpkudijëm. Extëmë David, diˈibë nety borreegë kuentˈäjtp ets ok jyajty rey, yëˈë xymyoˈoyëm tuˈugë oybyë ijxpajtën mä wiˈix ttsejky ja tëyˈäjtën ets ttukˈijxpejtyë Jyobaa, per nan pokytyuun mëjwiin kajaa, extëm ko tsyënääy mëdë Bat-Seba, ko dyaˈoˈky ja Urías ets ko ojts tniˈanaˈamë yajtunët ja sensë. Per tyam kyaj yajmaytyäˈägäˈänyë David, yëˈë yajmaytyäˈägäämbë Salomón, diˈib nanduˈun tuun rey ets jyaayë Biiblyë. Min jawyiin nˈokˈijxëm majtsk peky wiˈix dyajkyë oybyë ijxpajtën.
Ja wyijyˈäjtënë Salomón
3. ¿Tiko mbäät njënäˈänëm ko Salomón yëˈë tuˈugë oybyë ijxpajtën?
3 Jesus, diˈib yajtijp Mëj Salomón, ojts tˈanëëmë nääk ja judiyëty diˈib kyaj myëbëjkëdë: “Es ko jäˈäy yajpayoˈoytyët, yëˈë toxytyëjk diˈibë ijt reynë jekyëp mä nax mä jëmboj myiny, jyikypyëkäˈäny tiˈigyë mët ja jäˈäyëty diˈibë tyam jikyˈäjttëp, es yëˈë nigëxëˈëgëp ko pekyjyaˈayëty diˈibë tyam jikyˈäjttëp, jaˈa ko yëˈë jagam [tsyoˈony] es tmëdo[wany] ja rey Salomóngë kyäjxwijën, [per] taa ja yää tuˈuk diˈibë myëdäjtypy niˈigyë ja mëjˈäjtën këdiinëm ja rey Salomón” (Mat. 12:42). Salomón mëjkugäjpxë yˈijty ko tmëdäjty ja wijyˈäjtën, ets yëˈë jyënany parë niˈamukë nˈëxtäˈäyëm.
4, 5. ¿Mä tpejkyë Salomón ja wijyˈäjtën, ets ti mbäät nduˈunëm parë nbatëm?
4 Ko Salomón tyëjkë anaˈambë, ta Jyobaa yˈanmääyë mä tuˈugë kumäˈäy ets tˈamdowët ti tsyejpy. Salomón ta tˈamdooyë wijyˈäjtën, pes nyijäˈäbë nety ko kyaj nëgoo tijaty tnijawë (käjpxë 1 Reyes 3:5-9). Dios jantsy jotkujk nyayjäˈäwë ko tyäˈädë rey yˈamdoojë wijyˈäjtën ets kyaj yëˈëjëtyë mëkjäˈäyˈäjtën etsë mëjˈäjtën, pääty tmooy “tuˈugë korasoonë wijypyë ets diˈib jaygyujkëp”, ets abeky tmooyë mëkjäˈäyˈäjtën (1 Rey. 3:10-14). Ets extëmë Jesus jyënany, axtë ja reyna diˈib Seba myëdoyˈäjt ja myëjˈäjtënë Salomón ets ojts tniyoˈoyë jantsy jeky parë tˈixäˈäny pën jantsy wijy (1 Rey. 10:1, 4-9).
5 Jyobaa yëˈë tyuun tuˈugë miläägrë ko Salomón tmooyë wijyˈäjtën. Tyam kyaj nˈawijxëm ets nanduˈun ttunët. Perë Salomón kyujäˈäyë ko “Jyobaa këˈëm dyaky ja wijyˈäjtën” ets nan nyigäjpx ti mbäät nduˈunëm parë nyajmoˈoyëm, jyënany: “Mëdë mdatsk xymyëdooˈitët ja wijyˈäjtën, parë ja mgorasoon xyajnëjkxët mä ja jaygyujkën”. Ets nan ojts jyënaˈany, “pën mˈamdoopy”, “pën mˈëxtääyˈadëtsypy” ets “pën duˈunyëm xyˈëxtäˈäy” (Pro. 2:1-6). Tyäˈädë xytyukˈijxëm ko mbäät nyajmoˈoyëmë wijyˈäjtën.
6. ¿Wiˈix nyajnigëxëˈkëm ko nmëjjäˈäwëm ja wijyˈäjtën duˈun extëmë Salomón?
6 Oy ko nnayajtëˈëwëm: “¿Nmëjpëjtakypyëtsë Salomóngë yˈijxpajtën ets nanduˈunëts ntsekyë Diosë wyijyˈäjtën?”. Ko yˈamääytyaˈaky tijaty, ta mayë jäˈäy tmëjpëjtäˈäktë meeny sentääbë etsë tuunk ayoˈon. Päätyë net twinmaytyë ti nyiˈëxpëkëdëp ets nuˈun ndiempë. Per ¿ti net nduˈunëm mëdë familyë? Ko tijaty ndukniwinmäˈäyëm, ¿nyajnigëxëˈkëm ko nyajtsobatëm ja wijyˈäjtën diˈibë Dios yajkypy ets yëˈë nˈëxtäˈäyëm? Tsojkëp nyajtëgäjtsëmë winmäˈäny mä wiˈix nˈijxëmë meeny sentääbë etsë ëxpëjkën parë net nduˈunëmë mëjää ets nbatëm ja wijyˈäjtën. Winë xëë ndukˈoyˈatäˈänëm ko nbatëm ja wijyˈäjtën ets ko nyajtuˈunëm. Salomón tkujäˈäyë: “Net nëjkx xyjaygyukë ja tëyˈäjtën, ets xymyëdatët ja jot winmäˈäny ets xynyijawët diˈib mëdëy ets ja nëˈë tuˈu diˈib oy” (Pro. 2:9).
Yajmiinë jotkujkˈäjtën ko jëjpˈam tpëjtaky ets yaˈˈawdatëdë Jyobaa
7. ¿Wiˈix ojts kyojy ja templë?
7 Ko Salomón tyëjkë anaˈambë, ta ojts dyajnitëgatsy ja witëjk diˈibë nety yajtuundëp desde mä Moisés jyukyˈajty ets ta ojts tkojy ja templë (1 Rey. 6:1). Mbäät ndijëm, ja Salomóngë tyemplë, per kyaj yëˈë tniwinmäˈäyë ets nan kyaj ojts tkojy parë mëj nyayajnaxäˈänyëty. Yëˈë nyiwinmäˈäyë David, etsë Dios yëˈë nyigäjpx wiˈix yajkojët ets tijaty jap yajpëjtäˈägëp. David yäjk kajaa tijaty mä ojts kyojy ja templë (2 Sam. 7:2, 12, 13; 1 Cró. 22:14-16). Perë Salomón yëˈë nyikëjxmˈäjt ja tuunk diˈib jajk jëxtujk jëmëjt ja kujm (1 Rey. 6:37, 38; 7:51).
8, 9. 1) ¿Ti ijxpajtënë yäjkë Salomón parë xëmë nduˈunëm tijaty oy? 2) ¿Ti tuun jäjtë ko Salomón jëjpˈam tpëjtaky ets yaˈˈawdatëdë Jyobaa?
8 Salomón ojts dyajweˈemy tuˈugë ijxpajtën parë jawyiin nduˈunëm diˈib jëjpˈam ets tijaty oy. Ko tkojˈabejty ja templë, ta jap dyajtëjkë ja kääxë kajpxyˈatypyë, ta net nyuˈkxtaky mayjyaˈay wyinduuy ets tˈanmääyë Jyobaa parë tmëdooˈittët ko myënuˈkxtäˈägëdët mä ja templë pënaty mëduunëdëp (1 Rey. 8:6, 29). Ja israelitëty ets ja jabyoˈkxy jyaˈay mbäädë nety nyuˈkxtäˈäktë mä ja templë diˈib yajkoj parë myëjpëtsëmëdë Diosë xyëë (1 Rey. 8:30, 41-43, 60).
9 ¿Ti tuun jäjtë ko Salomón jëjpˈam tpëjtaky ets yaˈˈawdatëdë Jyobaa? Ko yajmëjtuundääy ja templë, ta ja nax käjpn “xyondaktë ets ja kyorasoon tjäˈäwëdë agujk jotkujk mët tukëˈëyë ja oyˈäjtënë diˈibë netyë Jyobaa të ttuny mëdë David, ja tyuumbë, ets parë mëdë Israel” (1 Rey. 8:65, 66). Nuˈun ojts yˈaneˈemy 40 jëmëjt, jamˈäjtë jotkujkˈäjtën ets nitii kyatëgoyˈajty (käjpxë 1 Reyes 4:20, 21, 25). Mä Salmo 72 jap xytyuknijäˈäjëm ja kunuˈkxën diˈib nmëdatäˈänëm ko nety yˈaneˈemyë Jesukristë, ja Mëj Salomón (Sal. 72:6-8, 16).
Nˈoknaygyuentˈäjtëm ets kyaj ndëgoˈoyëm extëmë Salomón
10. ¿Diˈibë Salomóngë tyëgoˈoyën miimp mä winmäˈäny?
10 Extëmë Salomón jyukyˈajty nan xytyukniˈˈijxëm parë kyaj duˈun nˈadëtsëm. Waˈan nwinmäˈäyëm ko yëˈë tyëgoˈoyënˈäjt ko tmëdäjty mayë toxytyëjk diˈib mëët tsyënääy ets mayë nyëdoˈoxy diˈib kyaj yˈisraelitëty. Biiblyë jyënaˈany: “Ja tiempë mä ojts myëjjäˈäyë Salomón, ja nyëdoˈoxyëty ojtsë wiink dios tyukpanëjkxënë; ets kyaj amuum ja kyorasoon tnekyyaˈijty mä Jyobaa” (1 Rey. 11:1-6). Ëtsäjtëm kyaj duˈun nˈadëˈëtsäˈänëm. Per ¿yëˈëyë tyëgoˈoyënˈäjtë tyäˈädë rey? Kyaj, kanäk peky tijaty tyuun diˈib mbäät xypyudëjkëm parë kyaj duˈun nˈadëtsëm.
11. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm ko Salomón tpejky ja myëduˈukpë toxytyëjk?
11 Salomón ja ojts yˈaneˈemy 40 jëmëjt (2 Cró. 9:30). Ko duˈun nnijäˈäjëm, ¿ti net xytyukniˈˈijxëmë 1 Reyes 14:21? (Käjpx.) Tyäˈädë tekstë jyënaˈany ko Salomón ojts yˈoˈknë, ta ja yˈuˈunk Rehoboam tyëjkë anaˈambë diˈibë netyë jyëmëjt 41, ets yëˈë tyääkˈäjtë “Naamá ja amonitë”. Yä nˈijxëm ko Salomón tyëjkë anaˈambë, të nety pyeky mët tuˈugë toxytyëjk diˈib kyaj yˈisraelitëty, diˈib tsoˈomp mä jäˈäy tˈawdattë kanäägë dios ets diˈib myëtsipˈäjttëp ja Diosë kyäjpn (Jue. 10:6; 2 Sam. 10:6). Kyaj yajnijawë pënë tyäˈädë toxytyëjk yˈawdäjtë awinax. Pën kyaj tˈawdäjty, waˈan tmastuty ja ryelijyonk etsë net tˈawdäjtyë Jyobaa, extëm ttuunyë Rahab mëdë Rut (Rut 1:16; 4:13-17; Mat. 1:5, 6). Per mët ko tpejkyë tyäˈädë toxytyëjk, waˈanë Salomón ojts yoˈoymyuky nyäjxmuky mët ja tyääk tyeety etsë jyiiky myëguˈuk diˈib kyaj tmëdundë Jyobaa.
12, 13. ¿Ti kyaj oy ttuunyë Salomón ko yˈanaˈamtsondaky, ets naa wiˈix ojts wyinmay?
12 Oˈktëy jyajty ko Salomón tyëjkë anaˈambë. Pes “ojts tkajpxyˈaty mëdë Faraón ja rey diˈib Egipto parë pyëkäˈäny mët ja nyëëx, ta twooy ja Faraóngë nyëëx ets dyajmiiny mä David ja Kyäjpn” (1 Rey. 3:1). ¿Ojtsëdaa tyäˈädë toxytyëjk tˈaxäjë ja relijyonk diˈib tëyˈäjtën, extëmë Rut? Biiblyë kyaj tnigajpxy. Per nyigajpxypy ko Salomón ojts tkojë tyëjk ets nan waˈan ojts tnikojy ja toˈoxyˈënäˈk diˈib myëtsoˈon Egipto, per kyaj jyamëty mä David ja Kyäjpn. ¿Tiko? Biiblyë jyënaˈany ko duˈunën ijty yajtuny kyaj nety yˈoyëty etsë jäˈäy diˈibë wiink dios yˈawdäjttëp jamyë tsyëënëdët mä yˈity ja kääxë kajpxyˈatypyë (2 Cró. 8:11).
13 Salomón waˈan tpejky ja Faraóngë nyëëx parë mas oy yˈittët ja israelitëty mët ja Egipto jäˈäy. Per ¿oyë nety extëm yˈadëˈëtsy? Kyaj. Pes tëëyëp të netyë Dios tˈanëëmë ja kyäjpn ets kyaj pyëktët mëdë jäˈäyëty diˈib Canaán, ets nyigäjpx diˈibaty käjpn (Éxo. 34:11-16). Perë Dios kyaj nety të tnigajpxyë Egipto, pääty, ¿waˈandaa Salomón wyinmääy ko kyaj yˈaxëëgëty ti tyuumpy? Pën duˈun, kyaj tmëjpëjtaky extëmë netyë Jyobaa të jyënaˈany, ko mbäät yˈaxëktunëdë ja israelitëty ko tpëktët ja toxytyëjk diˈib wiink nasionk. Pes mbäädë nety tyukmastuˈudëdë Jyobaa ets tpanëjkxtëdë wiink dios (käjpxë Deuteronomio 7:1-4).
14. ¿Wiˈix nyajnigëxëˈkëm ko kyaj duˈun nˈadëˈëtsäˈänëm extëmë Salomón?
14 ¿Nyajtunäˈänëmë Salomóngë yˈijxpajtën parë nnaygyuentˈäjtëm ets kyaj duˈun nˈadëtsëm? Mbäät tuˈugë kiixy ttukäjpxy tijaty parë nyaywyinˈëënëdët mët tuˈugë jäˈäy diˈib kyaj yˈëxpeky ets kyaj tmëjpëjtäˈägëdë Diosë yˈanaˈamën mä jyënaˈany ets “pyëkët mët diˈibë [...] nandëˈën myëbejkypy ja Jesukristë” (1 Kor. 7:39). Nan ta diˈib tyukkäjpxtëp tijaty parë nyëjkxtë ëyëˈk kuyäjtpë mëdë myëëˈeskuelë ënäˈk ko yˈëxpëjktäˈäytyë. Ta diˈib kyaj dyaktë kyugëbety extëm pyaatyëty ets nan ta diˈib kyuyuˈtstëp tijaty parë kyaj tsyoytyuˈunbäädët. Diˈib mbäät njamyajtsëm, yëˈë ko Salomón waˈan ojts tijaty ttukajpxy parë kyaj tmëmëdooyë Diosë yˈanaˈamën ets nan mbäät ëtsäjtëm duˈun njäjtëm.
15. ¿Wiˈixë Jyobaa tpaˈˈayooyë Salomón, per ti mbäät njamyajtsëm?
15 Mbäät nˈijxëm ko mä Biiblyë jawyiin tmaytyaˈaky ko Salomón pyejky mët ja Faraóngë nyëëx ets ta net tmaytyaˈaky ko yajmooy ja wijyˈäjtën ets ja mëkjäˈäyˈäjtën (1 Rey. 3:10-13). Salomón kyaj tmëmëdooyë Jyobaa yˈanaˈamën, per kyaj netyë ojts yajpëjkë ja kyutujkën extëmë rey ets nan kyaj yajtukumëdooy. Jyobaa jyaygyujkëp ko naxwinyëdë jäˈäy naxway të kyojy ets ko pokyjyaˈay (Sal. 103:10, 13, 14). Per nˈokjamyajtsëm ko tijaty nduˈunëm wimbëtsëmäämp, mbäät tyam o mbäät ok.
¡Jantsy mayë nyëdoˈoxy!
16. ¿Ti anaˈamënë Salomón kyaj tmëmëdooy ko mayë toxytyëjk tpejky?
16 Mä El Cantar de los Cantares japë rey Salomón jyënany ko tuˈugë kiixy mas niˈigyë tsyujëty ets kyaj dyuˈunëty 60 reyna ets 80 toxytyëjk (Cant. de Cant. 6:1, 8-10). ¿Yëˈë nety këˈëmë Salomón naymyaytyakëp? Pën yëˈë, mayë netyë toxytyëjk tmëdäjnë. Kyaj nnijäˈäjëm pën niˈamukë myëduundëbë netyë Jyobaa. Perë Salomón kyaj nety të tmëmëdoy ja Diosë yˈanaˈamën diˈib yajmooytyë ja rey, ko kyaj “mbäät dyajnimayë nyëdoˈoxy, parë këdiibë kyorasoon tyuˈudëgoyët” (Deu. 17:17). Per yä nˈijxëm jatëgok ko Jyobaa kyaj myëjagamgakë, niˈigyë ojts yajtunyëty parë tjäˈäyëdë El Cantar de los Cantares.
17. Ko tuˈugë jäˈäy tmëdëgoyë Diosë yˈanaˈamën, ¿ti kuanë tuun jäjtëp?
17 ¿Yëˈë tyäˈädë myaytyäˈägaampy ko Salomón mbäädë nety tmëdëgoyë Dios ets kyaj axëëk jyatët o ko mbäät nanduˈun nˈadëtsëm? Kyaj. Diˈibë tyäˈädë xytyukˈijxëm, yëˈë ko Jyobaa mbäät näˈäty jeky xymyëmaˈkxtujkëm. Ko tuˈugë Dios mëduumbë tkajpxykyutëjˈyë Diosë yˈanaˈamën ets kyaj netyë axëëk jyaty, kyaj yëˈë tˈandijy ko kyaj ok tkumëdowët. Nˈokjamyajtsëm ko Salomón tkujäˈäyë: “Kyaj pojënë yajtukumëdoy tuˈugë jäˈäy ko ttuny ja axëkˈäjtën, päätyë naxwinyëdë jäˈäyë kyorasoon duˈunyëm ttuunˈadëˈëtsyë axëkˈäjtën”. Per ta net jyënany: “Per nan nbejkypyëtsë kuentë ko oy wyimbëtsëmäˈäny pënaty tsyëˈkëbë Diosë tëyˈäjtënbë, mët ko të ttsëˈëgëdë” (Ecl. 8:11, 12).
18. Extëmë Salomón jyajty, ¿wiˈix tyëyˈäjtëndëkë Galasyʉ 6:7?
18 ¡Jotmay myëët njënäˈänëm ko Salomón jyaˈaytyëgooyë tyäˈädë tëyˈäjtën! Të nety tjatuny tijaty oy ets kanäk jëmëjtë netyë Dios të kyunuˈkxyëty. Per ko ja tiempë nyajxy, ta ttuuny janääm jatsojk diˈib kyaj yˈoyëty ets kyaj tnekymyëmëdooy Jyobaa. Per tëyˈäjtëndëjkë extëmë apostëlë Pablo ok tkujäˈäyë: “Exkëm mnaywyinˈëënëdë miitsëty: Ni pën mbäät tkatukxiˈiky ja Dios. Ja nippë yajpëdeˈkypy ja pyëjtaˈaky diˈibë të tniˈipy” (Gal. 6:7). Axëëk wyimbëtseemy ko Salomón tkamëmëdooyë Jyobaa yˈanaˈamën. Biiblyë jyënaˈany ko “tsyojk mayë toxytyëjk diˈib jabyoˈkxy jyaˈay ja Faráongë nyëëx, ja moabitëty, ammonitëty, edomitëty, sidonyëty etsë ititëty” (1 Rey. 11:1). Waˈan mayë tyäˈädë toxytyëjk kyaj tmastuttë ja dios diˈibë nety yˈawdäjttëp ets axtë tyukˈawdäjttë Salomón. Ko ja tiempë nyajxy, ta Salomón ttuuny “diˈib axëëk Jyobaa wyindum” ets ta kyaj nyekykyupëjkë tyäˈädë Dios diˈib jantsy maˈkxtujkp (käjpxë 1 Reyes 11:4-8).
Nˈokpanëjkxëm tijaty oy tyuun ets nˈokjëjpkudijëm tijaty axëëk tyuun
19. ¿Ti oybyë yˈijxpajtën yajpatp mä Biiblyë?
19 Jyobaa wyinmäˈäny myooyë Pablo parë duˈun tkujayët: “Tëgekyë diˈibë wëˈëmp mä ja Diosë jyaaybyajtën, yajkëxjääy es nnaytyukniˈˈijxëm es nmëdäjtëm ja maˈxtujkën es jotkujk nˈawijx njëjpˈijxëm diˈibë minäämp” (Rom. 15:4). Mä Diosë jyaaybyajtën miimp kanäägë ijxpajtën diˈib mbäät xypyudëjkëm, diˈib yäjktë yetyëjk etsë toxytyëjk diˈib myëdäjttë mëbëjkën. Pablo jyënany: “¿Tits nˈaktimnimaytyäˈägëp [...]? Pes kyajtsë tiempë nmëdaty esëts nnimaytyäˈägët ja wiink jäˈäyëty extëmë Jedeón, Barak, Sansón, Jeftee, Dabit, Samwel esë wiingatypyë ja Diosë kyugäjxpëty. Mëbëjkëngyëjxm myëmadaktë wiink naxwinyëdë, tyuundë diˈibë dëˈën tëyˈäjtën, yˈaxäjëdë diˈibë Diosë naty të tyukmëwandäägëdë, [...] myëjäädëjkë ko naty ja myëjää kyaˈity” (Ebre. 11:32-34). Jëjpˈam ets nˈijxëmë oybyë ijxpajtën diˈib yajpatp mä Biiblyë ets yëˈë nbaduˈunëm.
20, 21. ¿Tiko yˈoyëty ets nnijäˈäjëm niˈigyë ijxpajtënë diˈib miimp mä Biiblyë?
20 Per mä Biiblyë nan miimbë ijxpajtën diˈib kyaj yˈoyëty nbanëjkxëm. Yajmaytyakpë yetyëjk etsë toxytyëjk diˈib tuk tiempë myëduundë Dios ets kupëjkëdë. Ko ngäjpxëmë Biiblyë, ta nbëjkëmë kuentë mäjaty tyëgooytyë, diˈib xytyukˈijxëm parë kyaj duˈun nˈadëtsëm. Näˈäty mbäät nˈijxëm ko yajmëjwindëjkëdë axëëkpë jot winmäˈäny etsë jäˈäyˈäjtën diˈib ok mëjwiin kajaa kyumëdoodë. Parë tyäˈädë ijxpajtënë xypyudëjkëm oy ko nnayajtëˈëwëm: “¿Wiˈix ko duˈun jyajty? ¿Mbäädëts nanduˈun njaty? ¿Wiˈixëts mbäät xypyudëkë tyäˈädë ijxpajtën parëts kyaj duˈun njatët?”.
21 Oy ko yajxon nˈëxpëjkëm ja ijxpajtën diˈib miimp mä Biiblyë, pesë Pablo tkujäˈäyë: “Tëgekyë tyäˈädë dëˈën jyäjtë mä nˈaptëjkˈäjtëm es yajpëjtaky jääybyety mä Diosë jyaaybyajtën extëm tuˈugë ijxpajtën, es nnaytyukˈëwij nnaytyukkäjxwijëm, ëtsäjtëm diˈibaty jikyˈäjtëm mä yëˈë Nintsënˈäjtëm Jesukristë tyimminannë” (1 Kor. 10:11).
¿Ti të njäjtëm?
• ¿Wiˈix xypyudëjkëmë ijxpajtën diˈib yajpatp mä Biiblyë?
• ¿Tiko Salomón kyaj tnekymyëmëdooyë Jyobaa?
• ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë Salomóngë yˈijxpajtën mäjaty tyëgooy?
[Yajtëˈëwën]
[Letrë diˈib miimp mä dibujë mä pajina 11]
Salomón yajtuun ja wijyˈäjtën diˈibë Dios mooyë
[Letrë diˈib miimp mä dibujë mä pajina 14]
¿Xypyudëjkëbëtsë Salomóngë yˈijxpajtën parëts kyaj duˈun njatët?
