¿Imatá kʼacha kaykunasninku pantasqasninku yachachiwanchik?

“Tata Dios[qa] ñankunanmanta yachachiwasunchej, chaki ñankunampi purinanchejpaj.” (ISA. 2:3.)

1, 2. ¿Imastá Bibliapi parlakusqan runasmanta yachakunchik?

BIBLIAPI qillqasqa kaqqa, allinninchikpaq, ¿icharí? Chaypiqa chiqa sunqu qharispa, warmispa ima kawsayninkumanta, kʼacha kaykunasninkumantataq ñawirinchik. Paykunamantaqa mayta yachakusunman (Heb. 11:32-34). Chantapis wakin runaspa ruwasqanku, yuyasqanku ima, mana allin kasqanta nillantaq. Chayqa mana paykunajina ruwana kasqanta yuyarichiwanchik.

² Bibliapi parlasqan wakin runasmantaqa, yachakusunman: 1) allin kaqta ruwasqankumanta, 2) mana allin kaqta ruwasqankumanta. Davidpi tʼukurina, payqa ovejeritolla karqa, sumaq kamachiqmantaq tukurqa. Paymantaqa chiqa kaqta munakuyta, Jehovapitaq atienekuyta yachakunchik. Chaywanpis mayta juchallikurqa, Betsabewan khuchichakuspa, Uriasta wañuchichispa, mana allinta tʼukurispa israelitasta yupachispa ima. Kunanqa mana paymantachu ukhuncharisun, manaqa churin Salomonmanta, payqa kamachiqllataq karqa, Bibliatapis qillqallarqataq. Ñawpaqtaqa, imasta ruwasqanmantachus yachakuyta atisqanchikta qhawarina.

“Salomonpa yachaynin”

3. ¿Imaraykutaq Salomonmanta mayta yachakuyta atisqanchikta nisunman?

³ Kuraq Salomón Jesusqa, kamachiq Salomonmanta allinta parlarqa, payjinataq ruwananchik kasqanta nirqa. Chaytataq mana creeq judiosman nisqanpi reparanchik, pay nirqa: “Ura ladomanta reinapis juiciopi jatarimuspa, kunan pʼunchay runasta juchachallanqataj. Payqa karu llajtamanta jamorqa uyarej. Kaypi kajtajrí, Salomonmanta nisqaqa aswan kuraj”, nispa (Mat. 12:42). Arí, Salomonqa, may yachayniyuq kasqanrayku may riqsisqa karqa, tukuytataq yachayniyuq kanankupaq kallpachakunankuta nirqa.

4, 5. ¿Imaynamantá Salomón yachayniyuq karqa? Chantá, ¿ñuqanchikrí imaynamantá yachayniyuq kasunman?

⁴ Diosqa, Salomón kamachiyta qallarichkaptin musquyninpi rikhurispa imatachus munasqanta mañakunanta nirqa. Salomonqa, waynallaraq kasqanta yachaspa, yachayta mañakurqa (1 Reyes 3:5-9 ñawiriy). Diosqa mana qhapaq kayta, nitaq jatunchasqa kayta mañakusqanmanta mayta kusikurqa, chayrayku “jatun sonqotawan, yuyayniyoj” kaytawan qurqa, qhapaqyachirqataq (1 Rey. 3:10-14). Jesús nirqajina riqsisqa kasqantaqa Sabamanta reinapis uyarirqa, paytaq chiqamantapunichus yachayniyuq kasqanta rikuyta munaspa karuta viajarqa (1 Rey. 10:1, 4-9).

⁵ Kay tiempopiqa ni jinallamanta yachayniyuq kayta suyasunmanchu. Salomonqa, Jehová yachayta qusqanta nirqa, chaywanpis imatachus sapa juk ruwananchik kasqanta nillarqataq: “Yachaytaqa uyariy; yuyayniyoj kayman sonqoykita jayway”, nispa. Chantapis chay kʼacha kaytaqa, mayta kallpachakuspalla tarinanchikta rikuchirqa, imaraykuchus “tukuy kallpaykiwan”, “maskʼay” nisqa rimaykunata uqharirqa (Pro. 2:1-6). Arí, yachayniyuq kayta atisunman.

6. ¿Imaynasmantataq yachayniyuq kayta Salomonjina may allinpaq qhawasqanchikta rikuchinchik?

 ⁶ Allin kanman tapurikunanchik: “¿Salomonjinachu ruwachkani? ¿Payjinachu Dios yachayta qusqanta allinpaq qhawani?”, nispa. Kay tiempopiqa, mana ancha llamkʼay kasqanrayku achkha runas qullqi japʼiyllaman, llamkʼayllamantaq qukunku. Chantapis chaymanjina imatachus, machkha tiempotataqchus estudianankuta akllanku. Ñuqanchikmanta, familianchikmanta, ¿imatá nisunman? Akllasqanchik, ¿Diospa qusqan yachayta allinpaq qhawasqanchiktachu, chayta maskʼasqanchiktataqchu rikuchinku? ¿Manachu astawan yachayta japʼinanchikpaq imatachus qullqimanta, llamkʼaymanta ima yuyasqanchikta tikrachisunman? Arí, yachayta japʼisqanchikqa, wiñaypaq kanqa. Chayrayku Salomón nirqa: “Yachallankitaj cheqan kajta, allin kajta, maychus kajta ruwayta, tukuy allin ñantapis”, nispa (Pro. 2:9).

Chiqa yupaychayta pataman churaspa allin kawsayta apamurqa

7. ¿Imaynatá Diospa sumaq templon ruwasqa karqa?

⁷ Moisespa tiempomantapacha Diosta yupaychanapaqqa Dioswan tinkukuna toldota apaykachakuq. Salomontaq kamachiyta qallarisqanmantaña, chaypa cuentanmanta sumaq templota sayarichinanta nirqa (1 Rey. 6:1). Chaytaq Salomonpa templon sutikun, manataq pay chayta ruwakunanta yuyasqanraykuchu, nitaq may sumaq arquitectojina nitaq kʼacha runajina riqsisqa kayta munasqanraykuchu. Templo ruwakunantaqa, David munarqa achkha qullqiwantaq yanaparqa. Chantapis imaynachus, imasniyuqtaqchus kanantaqa Dios nirqa (2 Sam. 7:2, 12, 13; 1 Cró. 22:14-16). Chaywanpis templotaqa, Salomón ruwachirqa, qanchis wata khuskanniyuqpitaq tukuchakurqa (1 Rey. 6:37, 38; 7:51).

8, 9. a) ¿Imatataq Salomonmanta yachakusunman? b) ¿Imataq karqa Salomón chiqa yupaychayta ñawpaqman churasqanrayku?

⁸ Salomonqa, aswan allin kaqta ñawpaqman churana kasqanta, allin ruwaykunatataq ruwanallapuni kasqanta yachachiwanchik. Templo tukukusqantawanqa, trato ruwasqan arcata chay ukhuman apaykuspa, Salomonqa tukuypa ñawpaqinpi Jehovamanta ajinata mañakurqa: “Tuta pʼunchay kay wasita qhawarispa, ñawisniyki kicharisqa kachun, mayqenmantachus qanqa nerqanki: Noqaj sutiy chaypi kanqa, nispa, chayta. Uyariy noqa kamachiykej mañakuyniyta, kay Templo qhawarisqa  mañakojtiy”, nispa (1 Rey. 8:6, 29). Diospa sutinpaq ruwasqa temploman rispaqa israelitaspis, forasteropis chay templo qhawarisqa Diosmanta mañakuyta atinkuman karqa (1 Rey. 8:30, 41-43, 60).

⁹ ¿Imataq karqa Salomón chiqa yupaychayta ñawpaqman churasqanrayku? Templota Diosman jaywakuchkaptinqa, tukuy israelitas “ancha jatun kusiywampuni, sonqo juntʼasqastaj” kachkarqanku, “Tata Diosqa chay jina bendicionesninta kamachin Davidman, Israel ayllunmanwan qosqanrayku” (1 Rey. 8:65, 66). Salomón 40 watasta kamachisqanpiqa, runas allin kawsaypi tiyakurqanku (1 Reyes 4:20, 21, 25 ñawiriy). Chaytataq Salmo 72 rikuchiwanchik. Chantapis Kuraq Salomón Cristo kamachichkaptinqa, ima bendicionestachus japʼinanchikta yachananchikpaq yanapawanchik (Sal. 72:6-8, 16).

Salomonpa pantasqasninmanta yachakusunman

10. ¿Salomonpa ima pantayninmantataq yuyarikunchik?

¹⁰ ¿Imaraykutaq Salomonpa pantasqasninmanta yachakuyta atisqanchikta nisunman? Ichapis achkha tanta warmisniyuq, wak llaqtayuq warmisniyuq kasqanta yuyarikunchik. Biblia nin: “Salomón machu runaña kashajtintaj, warmisnenqa waj dioskunaman sonqonta kutiricherqanku. Ajinamanta sonqonqa mana cheqanchu karqa Señornin Tata Diospajqa”, nispa (1 Rey. 11:1-6). Ñuqanchikqa mana payjina ruwayta munanchikchu. Payqa mana chayllapichu pantarqa. Wak imaspipis pantallarqataq, chaytaq imastachus mana ruwana kasqanta rikuchiwanchik.

11. ¿Imatataq nisunman Salomonpa ñawpaq warminmanta?

¹¹ Salomonqa 40 watasta kamachirqa (2 Cró. 9:30). Chayta yachaspa, ¿imatá 1 Reyes 14:21 nisqanmanta yachakunchik? (Ñawiriy.) Chaypi nisqanmanjinaqa, pay wañupuptin churin Roboam cuentanmanta 41 watayuq kachkaspa kamachiyta qallarirqa. Paypa mamanqa “Naama; amonita” karqa. Kayqa, Salomón niraq kamachichkaspa, wak llaqtayuq warmiwan casarasqantaña rikuchiwanchik. Chay llaqtataq llulla dioskunata yupaychaq, Israelpa enemigontaq karqa (Jue. 10:6; 2 Sam. 10:6). Chay warmin llulla dioskunata yupaychallasqantapuniqa, mana yachanchikchu. Payqa ichá chayta saqispa, Rahabjina, Rutjinataq chiqa Diosta yupaychanman karqa (Rut 1:16; 4:13-17; Mat. 1:5, 6). Chayta mana yachaptinchikpis Salomonqa warminpa tatasninwan wak familiaresninwan ima masichakunan karqa, paykunaqa mana Jehovata yupaychaqchu kanku.

12, 13. ¿Imatá Salomón kamachiyta qallarichkaspa ruwarqa, chantá imatá yuyarqa?

¹² Salomonqa, rey kasqantawan saqra imasta ruwayta qallarirqa. “Egiptomanta rey Faraonwan aylluchakorqa, Faraonpa ususinwan casarakuspa. Chantá payta pusamorqa Davidpa llajtanman” (1 Rey. 3:1). Chay warmi maykʼaqllapis Rutjina, ¿Diosta yupaycharqachu? Bibliaqa mana chayta ninchu. Astawanpis Davidpa llaqtan jawapi Salomón chay warminpaq (ichá egipcia doncellasninpaqwan) wasita ruwapusqanta nin. Bibliapi nin payqa chayta ruwarqa Diosta mana yupaychaqkuna, Dioswan trato ruwasqan arcap qayllanpi tiyananku, mana allinchu kasqanrayku (2 Cró. 8:11).

¹³ Salomonqa, ichá chay warmiwan, Egipto suyuwan allinta apanakuyta yuyaspa casarakurqa. Chay ruwasqanrí, ¿allinchu karqa? Mana. Diosqa aswan ñawpaqtaña israelitasta cananeaswan mana casarakunankuta kamachirqa, chay llaqtaspa sutisninkutapis uqharirqa (Éxo. 34:11-16). Salomonqa, ichá Egiptop sutin mana rikhurisqanrayku mana juchayuq kasqanta yuyanman karqa. Ajinata yuyaspaqa, Jehová kamachisqanta mana kasukurqachu. Imaraykuchus llulla dioskunata yupaychaqkunaqa, Jehovamanta karunchachinman karqa (Deuteronomio 7:1-4 ñawiriy).

14. ¿Imaynatá ruwasqanchikwan Salomonpa pantasqasninmanta yachakusqanchikta rikuchinchik?

¹⁴ ¿Ruwasqanchikwan Salomonpa pantasqasninmanta yachakusqanchikta rikuchinchikchu? Ichapis juk hermanaqa, Diosta mana  yupaychaqwan riqsinakuchkasqan, Diospa ñawpaqinpi allillan kasqanta yuyaspa, Diospi “creej[llawan]” casarakuy kamachiyta mana kasukuchkanmanchu (1 Cor. 7:39). Wakinqa ichá ajinata yuyaspa, yachaywasipi wakichikusqan pukllaykunapi chayri wak imasta ruwankuman mana clasesta pasananku horaspi. Wakintaq mana allintachu ganakusqankuta ninkuman chayri pʼinqaypi mana rikukunankurayku llullakunkuman. Arí, Diospa kamachiykunasninta mana juntʼayta munaspa ima achakistapis nisunman, ichá Salomonpis ajinata ruwarqa.

15. ¿Imaynatá Jehová Salomonman khuyakuyninta rikuchirqa? ¿Imatá ni jaykʼaq qunqanachu?

¹⁵ Biblia nin Salomón egipciawan casarakusqanmantaraq Dios yachayta qusqanta, qhapaqyachisqanta ima (1 Rey. 3:10-13). Diospa kamachiykunasninta mana kasukuptinpis, Diosqa reyjina kasqanta mana qhisacharqapachachu, nitaq mana khuyarispachu kʼamirqa. Imaraykuchus Jehovaqa, jallpʼallamanta ruwasqa kasqanchikta, pantaq runas kasqanchiktataq yachan (Sal. 103:10, 13, 14). Chaywanpis ruwasqanchikqa, chay ratopacha chayri aswan qhipaman llakiyta apamuwanchikpuni, chaytataq ni jaykʼaq qunqanachu.

¡Chay chhika warmisniyuq!

16. ¿Ima kamachiytataq Salomón achkha warmisniyuq kaspa mana kasukurqachu?

¹⁶ Salomonqa Cantares libropi, 60 reinasmanta, 80 tanta warmismanta ima, juk sipas aswan kʼachita kasqanta nirqa (Cant. 6:1; 8-10). Salomón chayta nispa, ¿paymantachu parlachkarqa? Jina kaptinqa achkha warmisniyuqña karqa. Tukuyninkuchus manachus Jehovata yupaychasqankutaqa, mana yachanchikchu. Chaywanpis Diosqa, Moisesniqta reyespaq kamachirqa: “Amallataj ashkha warmisniyoj kachunchu, ama sonqompi Tata Diosmanta karunchakunampaj”, nispa. Chaytataq Salomonqa, mana kasukurqachu (Deu. 17:17). Chay kutipipis Jehovaqa nillataq saqirparirqachu. Cantares librota qillqananpaqtaq bendecillarqapuni.

17. ¿Imatataq mana qunqananchikchu tiyan?

¹⁷ Chayqa mana ninayanchu, Diosta mana kasukuspa imatapis Salomón ruwallasqanta, nitaq chaymanta ñakʼarisqanta. Nitaq payjina ruwayta atillasqanchiktapis. Astawanpis Jehová may pacienciayuq kasqanta rikuchin. Chaywanpis juk cristianoqa, Diospa kamachiykunasninta mana kasukusqanrayku mana chay rato ñakʼarispapis aswan qhipaman ichapis ñakʼarinqa. Salomonllataq qillqarqa: “Juchasapa runas mana usqhayta castigasqa kajtinkoqa, runaspa sonqosninku astawan sajra ruwayman qokunku. Juchasapaqa pachaj kutita juchasta ruwashaspapis, unayta kawsan”, nispa. Nillarqataq: “Noqaqa yachani, pikunachus Diosta manchachikuspa kawsakunku, chaykunata allimpuni rinanta”, nispa (Ecl. 8:11, 12).

18. ¿Imaynatá Salomonpa kawsaynin, Gálatas 6:7 nisqan chiqapuni kasqanta rikuchin?

¹⁸ Salomón chayta qunqasqanqa may llakiy. Achkha allin imasta allinta ruwarqa, achkha watastataq Diospa bendicionesninta japʼirqa. Chaywanpis tiemponmanqa achkhata pantarqa, chaymantaq yachaykukurqa. Aswan qhipaman ajinata apóstol Pablo qillqarqa: “Ama piwampis chʼawkiyachikuychejchu; Dioswanqa mana pujllakuy kanchu. Runaqa imatachus tarpun, chayllatataj oqharenqa”, nispa (Gál. 6:7). Salomonqa, Jehovata mana kasukusqanrayku “Faraonpa ususin[ta], mana judío kajkunamanta waj ashkha warmistawanraj munakorqa: Amonitasta, moabitasta, edomitasta, sidoniasta, hititasta ima” (1 Rey. 11:1, 2). Chay warmisninmanta achkhas, llulla diosesninkuta yupaychallankumanpuni karqa. Salomonpis paykunawan khuska chayta ruwarqa. Watasninmanqa saqrata ruwasqanrayku Diosmanta karunchakurqa, ñawpaqinpipis manaña allinpaqchu qhawasqa karqa (1 Reyes 11:4-8 ñawiriy).

Kʼacha kaykunasninku, pantasqasninkuqa yachachiwanchik

19. ¿Bibliapi pikunamantataq yachakusunman?

¹⁹ Jehovaqa, kʼacha kayninpi Pablowan kayta  qillqachirqa: “Ñaupajta qhelqasqa kajqa yachachinawanchejpaj qhelqasqa karqa, Diosmanta Qhelqasqapi pacienciakuspa, sonqochakuspataj suyakuyniyoj kananchejpaj” (Rom. 15:4). Qillqasqa kaqpiqa achkha creeyniyuq warmismanta, qharismanta ima yachakunapaqjina kachkan. Pablo nirqa: “Parlanaqa mayraj kashan, manataj tiempo kanchu willanapaj Gedeonmanta, Baracmanta, Sansonmanta, Jeptemanta, Davidmanta, Samuelmanta, profetasmanta ima. Paykunaqa creesqankurayku reyesta atiparqanku, justiciata ruwarqanku, Diospa qonan kasqanta[pis] japʼerqanku [...]. Pisi kallpayoj kaspapis, kallpasapasman tukorqanku”, nispa (Heb. 11:32-34). Arí, Bibliapi chay runasmanta qillqasqa kasqanqa, mayta yanapawasunman, yachakunanchikpunitaq tiyan. ¿Imaynatá? Paykunajina kawsaspa, ruwaspa ima.

20, 21. ¿Imaraykutaq Bibliapi nisqanmanta yachakuyllatapuni munanchik?

²⁰ Bibliapiqa, pikunajinachus mana ruwananchikta rikuchillantaq. Paykunamantaqa, wakin qharis, warmis ima Diosta sirvirqanku, chantá allinpaq qhawasqas karqanku. Bibliata ñawirispaqa, maykʼaqchus, imaynatataqchus Diosmanta karunchakusqankuta reparasunman, chantá imastachus mana ruwananchik kasqantapis. Wakin kutipiqa, pisimanta pisi saqra imasta yuyasqankuta, chaymantataq llakiypi rikukusqankuta reparanchik. ¿Imaynatá paykunamanta yachakunchik? Tapurikuspa: “¿Imataq chayman tanqarqa? ¿Ñuqa ajinallapitaq rikukuymanchu? ¿Imatá chay pantasqanmanta yachakuyman chantá imatá ruwayman mana kikinpi urmanaypaq?”, nispa.

²¹ Chaykunata qhawarispaqa, allinta ruwanchik. Pablo nirqa: “Chay tukuy imas qhatirerqa ñawpa tatasninchejta, qhelqasqataj kashan noqanchej yachaqakunanchejpaj ama paykuna jina ruwananchejpaj, kay qhepa pʼunchaypi kawsajkunapaj” (1 Cor. 10:11).

¿Imatá yachakurqanchik?

• ¿Imaynatá Bibliapi pantaq runasmanta, kʼacha kaykunasniyuq runasmanta ima, nisqan yanapawanchik?

• ¿Imataq saqra ruwayman yachaykukunanpaq Salomonta tanqarqa?

• ¿Imatá Salomonpa pantasqasninmanta yachakunchik?

[Tapuykuna]

[9 paginapi dibujo/foto]

Salomonqa ruwarqa Dios yachayta qusqanmanjina

[12 paginapi dibujos/fotos]

Salomonpa pantasqasninmanta, ¿yachakunchikchu?