Yang pafundinau anch yidiamu

Yang pafundinau anch yidiamu

Ov, Chidi Chilakej Chiwamp Bil Anch Kubabesh Kudi Ey?

Ov, Chidi Chilakej Chiwamp Bil Anch Kubabesh Kudi Ey?

Ov, Chidi Chilakej Chiwamp Bil Anch Kubabesh Kudi Ey?

“Nzamb wa in Isarel . . . ukutulej rusot rend, chad etu tukez kendil mu jinjil jatonday ndiy.”—ISAY 2:3.

1, 2. Ov, mu jinjil ik ukutwisha kutaninamu mu yilakej ya Bibil?

 OV, KANDIKAL wikalap nich kashinsh anch ukutwish kutan ukwash mu yom yafundau mu Bibil? Watana mwinomu yilakej ya amakundj ni amband ashinshamena adinga nich mwom ni mikadil yiukutwisha kwimburij. (Heb. 11:32-34) Pakwez, wamana pamwing ap yilakej ya kubabesh kand—ya amakundj ni amband akweta yisal ap yaku yitufanyidina kwipuk.

2 Nlel unou, antu amwing isambidinau mu Bibil atwinkishin yilakej yiwamp ya njil tufanyidina kulondul ni mudi kubabesh kwa yom tufanyidina kwipuk. Tongin bil piur pa David, kafung witudishina ni kupwa mwant wa usu. Watana chilakej chiwamp kudi ndiy cha muntu wakata uyakin ni wamuchingejina Yehova. Chikwau kand, David wasala yom yiyimp nakash mudi milong ya Batisheba, ya Uriy, ni kuchind uvud wa antu kwakad usey. Shinshikinany kand pa mwanend—mwant ni mwin kufund kand Bibil—Salomon. Tukez kushinshikin cha kusambish jinjil jaad jasala anch ikala chilakej chiwamp.

“Manangu ma Mwant Salomon”

3. Ov, mulong wak tukutwish kulond anch Salomon watushila chilakej chiwamp?

3 Yesu Kristu, Salomon Mujim, walonda yom yiwamp piur pa Mwant Salomon, wamuteka kurutu kwetu mudi chilakej chiwamp. Yesu wayileja in Yuda amwing ading akat kwidjidjek anch: “Pidikeza kushik Dichuku dia Dirumburish dia Nzamb, antu a chirung chinech akez kuyifund kudi mwant mband wa ku Seba. Mulong mwant winou wadiokala kulemp kwi ngand yend ya kurul, weza ni kutesh malejan ma manangu ma Mwant Salomon! Chakin nakulejany, pinap padi chom chijim chimupandakenamu Mwant Salomon!” (Mat. 12:42) Mwaning, Salomon wading wijikena nawamp mulong wa manangu mend, ni watukasikesha kumatambul.

4, 5. Ov, mutapu ik watambulay Salomon manangu mend, pakwez mutapu ik kushalijadina kutambul kwetu kwa manangu?

4 Kwinsambishil kwa want wa Salomon, Ndiy wamumana Nzamb mu chilat ukat kumulej chakwel amwita chom kanang. Mulong wading wija anch ukwet ukaliweny ukemp, Salomon wamwita manangu. (Tang 1 Ant 3:5-9.) Ndiy wasangera pa kumuman mwant ukat kumwit manangu pa ndond pa kumwinkish mapit ni uyaj, Nzamb wamwinkisha Salomon “manangu ni ronganyin”—ni mapit kand. (1 Ant 3:10-14) Mudi mwalejanay Yesu, manangu ma Salomon mading ma usey nakash chawiy chasalay anch mwant wa Sheba atesha, ni kukas weny ulemp chakwel aya akiteshinap amwinend.—1 Ant 10:1, 4-9.

5 Tuchingejinap ayinetu kutambul manangu mu chilay. Salomon walonda anch “[Yehova] ndiy ukata kupan manangu,” pakwez ndiy wafunda anch tufanyidin kusal usu wa kutambul ngikadil ya Nzamb anch: “Tang matu mey ku manangu, ni kulimik muchim wey ku win yakin.” Palejanay mwamu, ndiy wasadila mazu mudi “tazuk”, “masota” manangu. (Jinsw. 2:1-6) Chimeken patok anch, tukutwish kutambul manangu.

6. Ov, mu mutapu ik tukutwisha kumekesh anch tukat kutaninamu mu chilakej chiwamp cha Salomon piur pa manangu?

6 Chiwapidil kwiyipul anch, ‘Ov, nitekin ku muchim chilakej cha Salomon cha kwikal nich manangu ma Nzamb?’ Yakamish ya milong ya nfalang yayibachika antu avud chakwel ashinshikina pa mudimu wau ni pa nfalang ap yayibachika mu kukwat mipak piur pa kutond shikol ni kulep kwa malejan kukutwishau kulondul ku shikol. Ov, chidi nchik piur pey ni pa dijuku diey? Ov, kutond kwey kumekeshin anch usangaredin ni ukimbin manangu ma Nzamb? Ov, kutenchik kwey piur pa kwitekin jintong kukukwashin chakwel utambula manangu mavud? Chakin kamu, kutambul ni kusadil manangu kukez kukukwash chikupu. Salomon wafunda anch: “Anch ey wantesh ukez kwijik kutentam, ni win yakin, ni kuwap, ni jinjil jawonsu jiwamp.”—Jinsw. 2:9.

Kutek Difukwil Diakin Piur Kuletin Chisambu

7. Ov, mutapu ik washikenay Nzamb ku kwikal ni tempel mujim?

7 Kwinsambishil kwa winyikel wend, Salomon wakwata chiyul cha kuswinkesh Dizang diadingau ni kusadilau kudiosh pa chirung cha Moses. (1 Ant 6:1) Tukutwish kutazuk anch tempel wa Salomon, pakwez chadingap chitongijok chend, ap kasotap kwitekin dijin chakwel amwijika mudi mwin kutung ap mudi mpich mwin kulet nfalang chakwel atunga. Pakwez, David ndiy wasambisha kulet chitongijok cha kutung tempel, kupwa Nzamb wamuleja David kachom pa kachom piur pa mutapu wa kutung tempel ni yom ya kutekamu. Ni David wapana yom yivud chakwel asala mudimu. (2 Sam. 7:2, 12, 13; 1 Jnsg. 22:14-16) Chikwau kand, Salomon wafanyidina kusal mivu sambwad ni chikunku mu mudimu wend wa rutung riner.—1 Ant 6:37, 38; 7:51.

8, 9. (a) Ov, tutanina chilakej ik chiwamp mudiay Salomon cha kudandamen mu midimu yiwamp? (b) Ov, chom ik chashikena patekay Salomon difukwil diakin piur?

8 Chawiy lel, Salomon watwinkisha chilakej chiwamp cha kudandamen mu mudimu uwamp, ni walama chitongijok chitentamina. Papwishau tempel ni patekau mushet wa manswik mwinimwa, Salomon wasala malembil kurutu kwa antu awonsu. Mu malembil minam, ndiy wamulembila Yehova anch: “Mes mey matala chikumbu chinech muten ni uchuku. Ndond yiney yawiy walonda anch: ‘Dijin diam dikwikal kwinikwa.’ Tesh kulembil kwa kashalapol wey kulembidilay pa ndond yiney.” (1 Ant 8:6, 29) In Isarel ni angez afanyidina kulembil mulong wa chikumbu chinech mwafanyidinau kulembil dijin dia Nzamb.—1 Ant 8:30, 41-43, 60.

9 Ov, chom ik chashikena patekay Salomon difukwil diakin piur? Kupwa kwa kusal musambu wa kushikij tempel, antu ova “musangar ni kwishimek mu muchim, mulong wa yom yiwamp yasadilay [Yehova] kudi kashalapol wend David ni kudi antwend in Isarel.” (1 Ant 8:65, 66) Kupwa, mu mivu 40 ya winyikel wa Salomon kwadinga chisambu ni mapit mavud. (Tang 1 Ant 4:20, 21, 25.) Kuseng 72 ulejen chinech ni utwinkishin ronganyin piur pa yiyukish tukeza kusanger mwishin mwa winyikel wa Salomon Mujim, Yesu Kristu.—Kus. 72:6-8, 16.

Chilakej cha Kubabesh cha Salomon

10. Ov, chilim ik cha Salomon ukutwisha kuvurik?

10 Ov, mulong wak tukutwish kulond anch mwom wa Salomon udi kand chilakej chibabeshina? Ukutwish kutongin cha kusambish piur pa akajend angendj ni amband a kuns. Tutangin anch: “Pikalay Mwant Salomon ipal, akajend amukarumuna muchim kutal ku akish. Muchim wend wawonsu kiwadingap kand kudi [Yehova] Nzamb wend.” (1 Ant 11:1-6) Chakin kamu, ufanyidin kusal usu wa kwipuk kulondul jinjil jinej ja usup. Ov, kwawiy kubabesh kumwing kusu tutanina mu mwom wa Salomon? Shinshikin kachom pa kachom kashikena mu mwom wend yiswapela kudiuril, ni tal kubabesh ik ukutwisha kutan.

11. Ov, chom ik tukutwisha kulond piur pa uruw wa kusambish wa Salomon?

11 Salomon wayikela mu mivu 40. (2 Jnsg. 9:30) Chawiy lel, chom ik ukutwisha kulond piur pa 1 Ant 14:21? (Tang.) Kulondulijan nich verse winou, pafay Salomon mwanend Robowam wikala mwant pa chimbu cha mivu 41, makwend wading “Nama mwin Amon.” Chinech chirumburikin anch kurutu kwa Salomon kwikal mwant, ndiy wata ngez umwing wa muchid wa akankuny adinga ni kuyisadil anzamb akish. (Ank. 10:6; 2 Sam. 10:6) Ov, ndiy wayifukwila? Ap anch ndiy wasala mwamu chisu chimwing, chimeken pamwing ap anch walika kwifukwil akish ni wading wikala kal mwin kwifukwil wakin, mudi mwasalau Rahab nenday Rut. (Rut 1:16; 4:13-17; Mat. 1:5, 6) Chikwau kand, Salomon wikala ni a tatuwen ni a mawenend in Amon ni anamaku akad kumusadil Yehova.

12, 13. Ov, mupak ik uyimp wakatay Salomon kwinsambishil kwa winyikel wend, ni mutapu ik watwishay kutong?

12 Kupwa yom yayipa nakash pikalay mwant. Salomon “wakwat urund nend Farao, mwant wa in Idjibit. Pamwatay Changadim wa Mwant Farao, waya nend mu musumb wa David.” (1 Ant 3:1) Ov, mband winou mwin Idjibit wamwimburija Rut mu kulondul difukwil diakin? Kwikil chom chilejen anch ndiy wasala mwamu. Pakwez, pa chisu chinicha Salomon wamutungina chikumbu (wamutungina pamwing ap mband mwin Idjibit) pol pa Musumb wa David. Mulong wak? Mifund yilondin anch ndiy wasala mwamu mulong mwin kwifukwil wa makasu kafanyidinap kushakam piswimp ni mushet wa manswik.—2 Jnsg. 8:11.

13 Salomon wamana anch ukez kutaninamu mu chipolitik anch wat mwan a mwant wa in Idjibit, ov ela kumulikishin pasalay mwamu? Pasak, Nzamb walikisha kwatan ni akayitil in Kanan, waleta majin ma antu akwau. (Kub. 34:11-16) Ov, Salomon watonga anch in Idjibit kadingap pakach pa antu ajimbulau? Ap anch ndiy watonga mwamu, ov chitongijok chinech chading chiwamp? Ndiy wavuramena yibudikin yiyimp yalejanay Yehova—ya kuyidiosh in Isarel ku difukwil diakin ni kusal alondula difukwil dia makasu.—Tang Kuvurik Yijil 7:1-4.

14. Ov, mutapu ik tukutwisha kutaninamu mu kutek mu muchim chilakej cha kubabesh cha Salomon?

14 Ov, tukusal mwom wa Salomon wikala chilakej cha kubabesh kudi etu? Nambaz ukutwish kupakish kuta urund wa kukatijan wakad kwijik chany cha Nzamb cha kwatijan “ching kudi mwin Kristu.” (1 Kor. 7:39) Nich yitongijok yiney yikutwish kusal anch muntu ipana mu milong ya masengan ap mu yisak ya antu akwau ku shikol, kulejan kutaninamu uvud udia mwinshin mwa kutaninamu kwakin, ap kulejan ya makash pakatau kuyipul piur pa yisal yikutwisha kwovishan kuyip. Chirumburikin anch, Salomon wasadila chitongijok chakad kuwanyin cha kutek kuns chijil cha Nzamb, ni ubaj wa chilik chimwing udiaku nlel unou kudi etu.

15. Mutapu ik wamekeshay Yehova riy rend kudi Salomon, pakwez chom ik tufanyidina kuvurik pa chinech?

15 Chidi chom chisangareshina mud ik pa kuman anch kupwa kwa kwisambin piur pa uruw wa Salomon nich mwan a mwant ngez, Bibil ulejen anch Nzamb witiya pamwitay manangu ni Ndiy wamuwejina kand mapit. (1 Ant 3:10-13) Salomon wavuramena yany ya Nzamb, chikwau kand kwikil chom chimekeshin anch Yehova wamudjibula kapamp kamwing ni kumudiosh pa want ap kumupup mu mutapu ukash. Chinech chambaten nich chitongijok chakwel anch Nzamb wij anch tudi antu akad kuwanyin atangau kusutil ku rufunfut. (Kus. 103:10, 13, 14) Chawiy lel vurik anch: Yisal yetu yikutwish kwikal ni yibudikin nlel unou ni mu machuku ma kurutu.

Amband Avud Nakash!

16. Ov, chom ik chavuramenay Salomon pasenday amband avud?

16 Mu Muminy wa Salomon, mwant walonda nich kushimok piur pa changadim mujik anch wading wa ufun nakash kupandakanamu ad a mwant 60 ni amband a kuns 80. (Mum. 6:1, 8-10) Anch rusangu riner rilejen mwikadil wa Salomon, ndiy wikala ni amband avud pa chisu cha winyikel wend. Ap anch avud pakach pau awonsu ading in kwifukwil akin, Nzamb wamuleja Moses anch mwant mwin Isarel kafanyidinap “kuvudish amband end, chamwamu muchim wend ukez kurumbuk.” (Kuv. 17:17) Chikwau kand, Yehova kamulikap Salomon. Pakwez, Nzamb wamuyukisha Salomon, wamusadila chakwel afunda mukand wa Bibil wa Muminy.

17. Ov, chom ik tufanyidinap kuvuramen chakin kamu?

17 Ov, chinech chimekeshin anch Salomon wavuramena umutakel wa Nzamb pakad kumupup ap ni yetu tukutwish kusal mwamu? Bwat. Pakwez, chimekeshin anch kushimpish kwa muchim kwa Nzamb kukutwish kwikalaku pa chisu kanang. Chikwau kand, anch muntu umwing pakach pa antu a Nzamb wavuramen umutakel wend pakad kuman kapamp kamwing yibudikin yiyimp, kupwa, chinech chirumburikinap anch kakutwishap kwikal nich yibudikin yiyimp kurutu. Vurik chafunday Salomon anch: “Antu akwet michim ya kusal kuyip mulong kakat kuyiruburishap ni kuyilej kadimu swa.” Ndiy walonda kand anch: “Anch ey wamulimish Nzamb, yom yawonsu yikwikal kwau nawamp.”—Mul. 8:11, 12.

18. Ov, chamushikena Salomon chimekeshin mutapu ik uyakin udia mu Galatia 6:7?

18 Anch Salomon watesha chakin kamu uyakin wa Nzamb! Mwaning, ndiy wela kusal yom yiwamp yivud ni wela kudandamen kusanger yiyukish ya Nzamb. Pakwez, mu kusut kwa machuku, ndiy wiyandjika mu jinjil jiyimp. Mwikadil uyimp wakula. Chidi chakin mud ik chafunday kambuy Paul pamupepilau anch: “Kangal kwidimbany ayinen, mulong kwikil muntu ukutwisha kumudimb Nzamb. Yikukunay muntu, yawiy yikez kwangulay”! (Gal. 6:7) Kupwa, Salomon washikena ku kwangul mabuj mayimp kusutil ku kuvuramen umutakel wa Nzamb. Tutangin anch: “Mwant Salomon wakata nakash amband avud a michid yindj. Ndiy wamuwejap kand mwan mband wa Farao, ni amband a in Mowab, ni a in Amon, ni a in Edom, ni a in Sidon, ni a in Het.” (1 Ant 11:1) Amband avud adandamena kwifukwil anzamb a makasu, ni Salomon kadingap wakad kukwachik nich. Ndiy wabwambwila ni washadisha kwitiyik ni kushimpish muchim kwa Nzamb.—Tang 1 Ant 11:4-8.

Ileja Kusutil ku Chilakej Chend —Chiwamp ni Chiyimp

19. Mulong wak ukutwish kulond anch Bibil ukwet yilakej yiwamp yivud?

19 Yehova wamupepila nawamp Paul chakwel afunda anch: “Yom yawonsu yafundau pakur mu Mukand wa Nzamb ayifunda mulong wa kutulej etu. Afunda mwamu chakwel tukujamish ni kukasikesh mulong wa ruchingej rezila mu Mukand wa Nzamb.” (Rom 15:4) Pakach pa yom yiney yafundau pading yilakej yivud yiwamp, ya amakundj ni amband a ritiy rikash. Paul walonda anch: “Ov, nikulond kand ik? Kinikwetap chisu cha kurumburil rusangu ra Gedeyon, ni ra Barok, ni ra Samson, ni ra Jefite, ni ra David, ni ra Samwel, ni ra aruu a Nzamb. Ku ritiy arish jinjit, chad akwata mant makwau. Ayikela nich kutentam, chad atambula yom yayishilaumu, . . . ading aziyin, chad ikala akash.” (Heb. 11:32-34) Tukutwish ni tufanyidin kutaninamu mu yilakej yiwamp yidia mu Bibil, kulondul ap kwimburij yilejenau mu jinsangu jinej jiwamp jidia mu Bibil.

20, 21. Ov, mulong wak ukwatin mupak wa kutaninamu mu yilakej ya kutubabesh yidia mu Dizu dia Nzamb?

20 Pakwez, mu jinsangu jimwing ja Bibil, mudi yilakej yimwing ya kubabesh. Tukutwish kutan yilakej ya mwom wa amakundj ni amband itiyidinau kudi Yehova ni wayisadila mudi atushalapol nend. Pitutangina Bibil, tukutwish kuman kwisu ni mutapu ik wabwambwilau antu a Nzamb amwing ni yiney yikala yilakej yibabeshina. Tukutwish kujingunin anch antu amwing adandamena pakemp-pakemp nich mikadil ap yibachikin yiyimp, yayishikisha ku yibudikin yiyimp. Mutapu ik tukutwisha kwilej kusutil ku jinsangu jinej? Tukutwish kwiyipul mwamu: ‘Mutapu ik chaku chinech chaya kurutu? Ov, chinech chikutwish kuya kurutu ku mutambu wam? Ov, chom ik nikutwisha kusal chakwel nipuka kusal mwamu ni nitana yiyukish kusutil ku kubabesh kuwamp?’

21 Tufanyidin kushinshikin nakash pa yilakej yiney, mulong Paul amupepila chakwel afunda anch: “Yom yiney yawonsu yashika kudi awiy mulong wa kwikal chijingidij kudi antu akwau, chad ayifunda mulong wa kutubabesh nich etu. Mulong etu tudi piswimp ni disudiel dia mangand.”—1 Kor. 10:11.

Ov, Chom ik Wilejina?

• Mulong wak ukutwish kutan yilakej yiwamp ni ya kutubabesh mu Bibil?

• Ov, mutapu ik walikidilay Salomon mwikadil uyimp uya kurutu mu mwom wend?

• Mutapu ik ukutwisha kutaninamu mu chilakej cha kutubabesh cha Salomon?

[Yipul ya Dilejan]

[Chipich chidia pa paj wa 11]

Salomon wasadila manangu mamwinkishau kudi Nzamb

[Chipich chidia pa paj wa 14]

Ov, ukat kutaninamu mu chilakej cha kutubabesh piur pa Salomon?