Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

¿Natlawayaw tuku tlan tlawakgolh chu ni wa tuku nitlan?

¿Natlawayaw tuku tlan tlawakgolh chu ni wa tuku nitlan?

¿Natlawayaw tuku tlan tlawakgolh chu ni wa tuku nitlan?

«Jehová [...] nakinkamasiyaniyan xlakata xtiji, chu xlikana nalatamayaw kxtiji.» (ISA. 2:3)

1, 2. ¿La pulaktiy kinkamakgtayakgoyan liʼakxilhtit xalak Biblia?

XLAKSKUJNIN Dios katsiyaw pi kBiblia lichuwinan lhuwa tuku kinkamakgtayayan. Lichuwinan lakchixkuwin chu lakpuskatin tiku ni makgxtakgkgolh Dios nema tlan nachuna natlawayaw (Heb. 11:32-34). Pero na wan tuku kuenta kilitlawatkan, lichuwinan tiku nitlan xtayat chu nitlan xtalakapastaknikan xkgalhikgo chu ni kilitlawatkan la xlakan.

2 Pero makgapitsi tiku talichuwinan kBiblia xapulana tlan liʼakxilhtit xwankgonit xlakata la xlinkgo xlatamatkan pero alistalh nitlan likatsikgolh chu ni chuna kilitlawatkan. Kalilakapastakwi David tiku kaj xkuentajtlawa borregos pero alistalh lanka mapakgsina litaxtulh. David lu tlan liʼakxilhtit xlakata xpaxki tuku xaxlikana, chu lu xlipawan Jehová; pero na tlawalh laklanka talakgalhin, makgapitsi wa uma, nema tatlawalh Bat-Seba, tuku tlawanilh Urías, chu akxni tlawalh akgtum censo nema ni xlitlawat xwanit. Pero la uku wa nalichuwinanaw Salomón, xkgawasa David tiku na mapakgsina wa chu na tsokgli makgapitsi libros xalak Biblia. Pulana kaʼakxilhwi pulaktiy tuku tlan tlawalh nema na tlan chuna natlawayaw.

«Xliskgalala Salomón»

3. ¿Tuku xlakata tlan wanaw pi Salomón tlan liʼakxilhtit?

3 Jesús xaPuxku Salomón, lu tlan lichuwinalh uma mapakgsina, chu wa pi lu tlan liʼakxilhtit xwanit. Akxni kawanilh judíos tiku ni xkanajlakgo: «Wa reina nti mincha kSur, natalakastakwanankgoy ntachixkuwitat xla yuma nkilhtamaku akxni yama nkilhtamaku naputsanankan, [...]; xampi asta anta mincha kxtankgana tiyat, milh kgaxmatniy [xliskgalala] Salomón; na kaʼukxilhtit, wa yunu nti wi, tlakg kgalhiy xlakatsukut, ni xawa Salomón» (Mat. 12:42). Uma mapakgsina lhuwa lakgapaska xlakata lu skgalala xwanit chu kawanilh amakgapitsin pi na xputsakgolh liskgalala.

4, 5. ¿Tuku tlawalh Salomón xlakata xkgalhilh liskgalala chu tuku kilitlawatkan xlakata na nakgalhiyaw?

4 Akxni Salomón tsukulh mapakgsinan, Jehová tasiyanilh kʼakgtum tamanixnat chu wanilh pi kskinilh tuku xlakaskilh. Xlakata xkatsi pi kgawasaku xwanit, skinilh liskgalala (kalikgalhtawakga 1 Reyes 3:5-9). Dios lu lakgatilh pi uma mapakgsina ni skilh tumin o lilanka, wa xlakata maxkilh «akgtum xaskgalala naku chu nema akgatekgsnan» pero na maxkilh lhuwa tumin (1 Rey. 3:10-14). Chuna la lichuwinalh Jesús asta mapakgsina xalak Seba katsilh xlakata Salomón, chu makgat tlawalh xlakata milh akxilha komo xlikana lu skgalala xwanit (1 Rey. 10:1, 4-9).

5 La uku nila kaj lakapala nakgalhiyaw liskgalala. Salomón wa pi Jehová tiku masta liskgalala, pero na lichuwinalh tuku kilitlawatkan xlakata tlan namakglhtinanaw: «Min takgan nalikuentajtlawaniya liskgalala, xlakata mi naku tlan nalaksaka tuku tlan chu tuku nitlan». Na masiyalh pi xlakata nakgalhiyaw liskgalala talakaskin lhuwa naliskujaw, xlakata limaklakaskilh umakgolh tachuwin «komo tasaskina», «komo chuntiya putsapat», chu «komo chuntiya naputsaya» (Pro. 2:1-6). Chuna la akxilhaw, xlilat chu tlan namakglhtinanaw liskgalala.

6. ¿La limasiyayaw pi tlawayaw chuna la Salomón lu xlakaskinka xakxilha liskgalala?

6 Tlan natlawayaw uma takgalhskinin: «¿Lu xlakaskinka kaʼakxilha xliskgalala Dios chuna la tlawalh Salomón?». Xlakata la uku ni anan tumin uma tlawa pi lhuwa tlakg naskujkgo chu naputsakgo tumin, chu lakkaxtlawakgo tuku nakgalhtawakgakgo chu la xlilhuwa kilhtamaku. ¿Tuku tlawamaw akinin chu kifamiliajkan? ¿Limasiyayaw tuku tlawayaw pi putsayaw chu lu xlakaskinka akxilhaw xliskgalala Dios? ¿Tlan nalakgpaliyaw tuku lakaskinaw chu tuku lakkaxwilinitaw natlawayaw xlakata tlakg nakgalhiyaw liskgalala? Akxni nakgalhiyaw liskgalala chu nalilatamayaw, putum kilhtamaku tlan nakinkakitaxtuniyan. Salomón wan pi wa uma tuku namakglhtinankgo tiku chuna natlawakgo: «Naʼakgatekgsa tuku xaʼakgstitum, tlan talakapastakni chu tuku lakatitum, putum tiji xlakata xatlan» (Pro. 2:9).

Tlawalh pi tlan xtawilakgolh xlakata malankilh xaxlikana takanajla

7. ¿La kgalhilh Dios akgtum lanka templo?

7 Akxni Salomón tsukulh mapakgsinan, lakkaxwililh xlakata natlawakan lu stlan templo chu nialh xtamaklakaskilh tabernáculo nema xtamaklakaskin akxni xlama Moisés (1 Rey. 6:1). Lilakgapasaw xtemplo Salomón, pero ni wa xakstu lakapastakli natlawa xlakata lu xlakgapaska la chatum tiku tlawa chiki o tiku lu makgtayanan. Wa David tiku lakapastakli natlawakan templo chu mastalh lhuwa tuku xlitlawaka, pero wa Dios tiku lakkaxwililh la xʼama tlawakan chu tuku xʼama kgalhi (2 Sam. 7:2, 12, 13; 1 Cró. 22:14-16). Pero Salomón lakgatayalh xtlawaka templo chu akgtujun kata aitat litlawakgoka (1 Rey. 6:37, 38; 7:51).

8, 9. 1) ¿Tuku lu tlan liʼakxilhtit kinkamakgxtakgnin Salomón xlakata ni namakgxtakgaw tuku tlawamaw? 2) ¿Tuku tlan kitaxtulh xlakata Salomón malankilh xaxlikana takanajla?

8 Chuna, Salomón kinkawilinin lu tlan liʼakxilhtit, pi pulana nawiliyaw tuku tlakg xlakaskinka chu chuntiya natlawayaw tuku tlan. Akxni tlawakgoka templo chu tamaknuka caja xla talakkaxlan, Salomón tlawalh uma oración xlakatin latamanin chu wanilh Jehová: «Milakgastapu kaliʼakxilhti uma chiki tantaku chu tantaskaka, nema wix wanti: “Kintukuwani anta natawila”, xlakata nakgaxpata oración nema milakskujni natlawa unu» (1 Rey. 8:6, 29). Israelitas chu tiku ni israelitas xwankgonit tlan xtlawakgolh oración kʼuma templo nema xtlawanikanit Dios (1 Rey. 8:30, 41-43, 60).

9 ¿Tuku kitaxtulh xlakata Salomón malankilh xaxlikana takanajla? Akxni xmasastikgonitta templo, putum «lipaxuwakgolh chu tlan xlimakgkatsikgo xnakujkan xlakata putum tuku tlan xtlawanit Jehová xpalakata xlakskujni David chu xlakata Israel» (1 Rey. 8:65, 66). Tipuxum kata nema mapakgsinalh Salomón ni analh taʼakglhuwit chu lhuwa tuku xkgalhikgo (kalikgalhtawakga 1 Reyes 4:20, 21, 25). Chuna lichuwinan Salmo 72, nema kinkamakgtayayan naʼakxilhaw tasikulunalin nema nakgalhiyaw akxni namapakgsinan Cristo, mapakgsina tiku xaPuxku Salomón litaxtu (Sal. 72:6-8, 16).

Tuku katsiniyaw xlakata tuku nitlan tlawalh Salomón

10. ¿Tuku pulana lakapastakaw xlakata tuku nitlan tlawalh Salomón?

10 Pero ¿tuku xlakata wanaw pi xlatamat Salomón na kinkamasiyaniyan pi skgalalh kilitawilatkan? Max tuku pulana lakapastakaw xlakata tuku nitlan tlawalh, wa pi xkgalhi lhuwa lakpuskatin nema ni israelitas xwankgonit. Biblia wan: «Chu akxni Salomón kgololh, xlakpuskatin tlawakgolh pi xnaku nastalani atanu dioses chu ni xliputum xnaku liskujnilh Jehová» (1 Rey. 11:1-6). Ni tlawaputunaw la Salomón tiku kaj akglakgwa tuku tlawalh. Pero ¿kajwatiya uma tuku nitlan tlawalh? Ni. Na tlawalh atanu tuku max ni lu kuenta tlawayaw, pero kinkamasiyaniyan tukuya tayat ni kilikgalhitkan.

11. ¿Tuku nitlan kitaxtulh xlakata tiku pulana tatamakgaxtokgli Salomón?

11 Salomón mapakgsinalh tipuxum kata (2 Cró. 9:30). Xlakata katsiyaw uma, ¿tuku kinkamasiyaniyan 1 Reyes 14:21? (Kalikgalhtawakga.) Chuna la wan uma versículo akxni Salomón nilh, Rehoboam xkgawasa tawilalh xlakgxokgo chu xkgalhi 41 kata, chu xtse xwanikan «Naamá xalak Ammón». Uma wamputun pi akxni nina mapakgsina xwanit, Salomón xtatamakgaxtokgnita tiku xalak atanu kachikin nema xkakninanikgo ídolos chu ni xakxilhputunkgo xkachikin Dios (Jue. 10:6; 2 Sam. 10:6). Ni katsiyaw komo uma puskat xkakninani ídolos. Komo xkakninani ídolos max xmakgxtakgnita nixaxlikana takanajla chu tsukulh kakninani Jehová chuna la Rahab chu Rut (Rut 1:16; 4:13-17; Mat. 1:5, 6). Maski ni liwana katsiyaw, Salomón max xkatalalin xnatlatni xpuskat chu amakgapitsi xparientes tiku ni kskujnikgo Jehová.

12, 13. ¿Tuku nitlan tlawalh Salomón akxni tsukulh mapakgsinan chu la xlimasiyaputun pi tlan tuku tlawalh?

12 Chu tlakg nitlan tuku lalh akxni Salomón mapakgsina tlawaka. «Salomón talakkaxlalh Faraón mapakgsina xalak Egipto chu tatamakgaxtokgli xtsumat Faraón chu limilh xKachikin David.» (1 Rey. 3:1.) ¿Na tsukulh kakninani Dios chuna la Rut? Biblia ni wan pi chuna tlawalh? Kaj kinkawaniyan pi akxni Salomón tlawanilh xchik, (max xlakata na anta xtawilakgolh amakgapitsi xlakpuskatin xalak Egipto), ni anta tlawalh niku xwi xKachikin David. ¿Tuku xlakata? Biblia masiya pi chuna tlawalh xlakata nitlan xwanit pi tiku ni xkakninanikgo Jehová xtawilakgolh lakatsu niku xwi caja xla talakkaxlan (2 Cró. 8:11).

13 Salomón max tatamakgaxtokgli xtsumat mapakgsina xalak Egipto xlakata xlakpuwan pi chuna tlan xkatalalilh. Pero ¿tlan tuku xtlawama? Ni. Xtitaxtunita akglhuwa siglos, akxni Dios xkawaninit xlakskujni pi ni natatamakgaxtokgkgo lakpuskatin xalak Canaán, chu kawanilh tukuya kachikinin ni xtatamakgaxtokgkgolh (Éxo. 34:11-16). ¿Lakpuwa Salomón pi Dios ni xlichuwinanit Egipto, chu wa xlakata tlan xkatatawi lakpuskatin? Komo chuna lakpuwa nitlan tuku tlawalh. Ni kuenta xtlawama tuku Jehová xwanit pi xʼama kaʼakgspula, wa pi max xʼamakgolh makgtanukgo knixaxlikana takanajla (kalikgalhtawakga Deuteronomio 7:1-4).

14. ¿La limasiyayaw pi wi tuku katsiniw xlakata tuku tlawalh Salomón?

14 ¿Limasiyayaw pi wi tuku kinkamasiyaninitan tuku tlawalh Salomón? Chatum tala tsumat max nawan pi nitu wamputun natsuku lakgati tiku ni xtatayana Jehová, chu nalakatsala xtastakyaw Dios niku wan «natatawila[yatit] xman wa lapi kanajlaniy nkimPuchinakan» (1 Cor. 7:39). Amakgapitsi nachuna tsukukgo lakpuwankgo chu katalalinkgo o katakgamanankgo amakgapitsin akxni taxtukgo kʼescuela, makgapitsi ni liwana wankgo la xlilhuwa tlajakgo, o akgsaninankgo akxni xliwanatkan tuku max nalitamamaxanikgo. Uma kinkamasiyaniyan pi max nachuna nakinkaʼakgspulayan, pi wi tuku nawanaw kaj xlakata ni namakgantaxtiyaw xlimapakgsin Dios chuna la max tlawalh Salomón.

15. ¿La limasiyalh Jehová pi xlakgalhaman Salomón, pero tuku kililakapastakatkan putum kilhtamaku?

15 Anta kBiblia lichuwinan pi Salomón pulana tatamakgaxtokgli puskat xalak Egipto chu alistalh maxkika liskgalala nema kskinit, chu na maxkika lhuwa tumin (1 Rey. 3:10-12). Maski lakatsalalh xlimapakgsin Dios, Biblia ni wan pi Dios lakgmakgalh o kilhnilh. Uma limasiya pi Jehová katsi pi pokgxni akinin chu lakgalhinanin (Sal. 103:10, 13, 14). Pero kalakapastakwi pi tuku nitlan tlawayaw, nalakgaxokgoyaw, max tunkun o alistalh.

¡Lhuwa lakpuskatin!

16. ¿Tukuya limapakgsin ni makgantaxtilh Salomón akxni lhuwa lakpuskatin kgalhilh?

16 Klibro Cantar de los Cantares, mapakgsina lu tlan lichuwinalh chatum tsumat tiku nina xtatalakgxtumi chixku, tiwa pi tlakg stlan xwanit nixawa 60 reinas chu 80 lakpuskatin (Cant. de Cant. 6:1, 8-10). ¿Xlichuwinama Salomón la chalhuwa xkgalhi xlakpuskatin ama kilhtamaku? Komo chuna, lhuwata lakpuskatin xkgalhi. Ni katsiyaw komo atsinu ni putum o max putum xkakninanikgo xaxlikana Dios. Pero Salomón xlakatsalanita xlimapakgsin Dios, nema xmaxkikanit Moisés xlakata mapakgsinanin xalak Israel: «[Ni] lhuwa lakpuskatin natatawila, xlakata ni nalakgpalinikgo xnaku» (Deu. 17:17). Pero amakgtum akxilhaw pi Dios ni lakgmakgalh Salomón. Wata chuntiya limaklakaskilh xlakata xtsokgli libro Cantar de los Cantares.

17. ¿Tuku kilikatsitkan putum kilhtamaku?

17 ¿Wamputun uma pi Salomón tlan ni xkgalhakgaxmatli xlimapakgsin Dios chu ni xmalakgaxokgeka?, chu ¿akinin na tlan chuna natlawayaw? Ni. Uma tuku lalh kinkamasiyaniyan pi Jehová xakgalhkgalhina. Pero akxni chatum xlakskujni ni kgalhakgaxmata xlimapakgsin chu ni tunkun wi tuku kaʼakgspula, ni wamputun pi alistalh nitu katiʼakgspulalh. Kalakapastakwi pi Salomón tsokgli: «Akxni wi tiku tlawa tuku nitlan chu ni lakapala malakgaxokgekan, wa xlakata xkamanan lakchixkuwin lakpuwankgo natlawakgo tuku nitlan». Chu alistalh na wa: «Pero na kakxilha pi tiku pekuanikgo xaxlikana Dios tlan nakakitaxtunikgo, xlakata pekuanikgo» (Ecl. 8:11, 12).

18. ¿La limasiya tuku akgspulalh Salomón pi xlikana tuku wan Gálatas 6;7?

18 ¡Lu nitlan pi Salomón nialh lakapastakli uma tuku xwanit Dios! Xlikana pi lhuwa tuku tlan xtlawanit chu akglhuwa kata tlan xtalalinit Dios. Pero titaxtulh kilhtamaku tsukulh tlawa tuku nitlan, chu nitlan lilh xlatamat. Titaxtulh akglhuwa siglos Dios malakpuwanilh apóstol Pablo natsokga uma: «Ni titakgskgawiyatit; xampi wa Dios, ni [...] xalikgaman katitatlawalh; xampi xlipaks wa ntu xchalh nchixku kxlatamat, na wa nakimakgalay» (Gál. 6:7). Salomón ni kgalhakgaxmatli Jehová xlakata «kapaxkilh lhuwa lakpuskatin xalak atanu países chu xtsumat Faraón» (1 Rey. 11:1). Max lhuwa xlakpuskatin ni makgxtakgkgolh xdioseskan chu Salomón na tsukulh kakakninani. Titaxtulh kata, nitlan kitaxtunilh xlakata tuku nitlan xtlawatilhama, makgxtakgli chu nialh tlan talalilh Jehová tiku lu xakgalhkgalhina (kalikgalhtawakga 1 Reyes 11:4-8).

Katlawaw tuku tlan tlawakgolh chu ni wa tuku nitlan

19. ¿Tukuya lu tlan liʼakxilhtit lichuwinan Biblia?

19 Xlakata Jehová xalakgalhamana, tlawalh pi Pablo xtsokgli: «Xampi wa nkatuwa ntu xapulana ntatsokgli, wa litsokgka mpi chuna nalikatsiniyaw wantu ntlan; [...] nalikgalhiyaw ntapaxuwanaliyan, chu naliʼakgpuwantiyaw ntatsokgnun, nalikgalhiyaw ntakgalhkgalhitin» (Rom. 15:4). Tuku na «ntatsokgli», wa tuku tlan tlawakgolh makgapitsi lakchixkuwin chu lakpuskatin tiku lu tliwakga xwi xtakanajlakan. Pablo wan: «Xampi wa nkilhtamaku nakintsankganiy lantla nakawaniyan xpalakata Gedeón, chu Barac, chu Sansón, chu Jefté, chu David, chu Samuel, chu xpalakata xpalakachuwinanin Dios. Na wa xpalakata xtakanajlakan, tilitlajakgolh amakgapitsin tiyat, tilitlawakgolh [tuku xaʼakgstitum], na tililakgchankgolh ntamalaknun [...] tikgalhikgolh litliwakga» (Heb. 11:32-34). Xlikana, tlan nalitamakgtayayaw laktlan liʼakxilhtit nema lichuwinan Biblia. Akxni makgantaxtiyaw kkilatamatkan tuku kinkamasiyanikgoyan tiku kalichuwinan Biblia.

20, 21. ¿Tuku xlakata lakpuwanitaw ni chuna nakinkaʼakgspulayan la tiku nitlan kaʼakgspulalh tiku lichuwinan Biblia?

20 Pero kBiblia na lichuwinan tiku nitlan xlikatsikgo nema kinkamasiyanikgoyan pi kuenta kilitlawatkan. Talichuwinan lakchixkuwin chu lakpuskatin tiku Dios kamakgamakglhtinalh chu kalimaklakaskilh maski kaj tsinu kilhtamaku. Akxni likgalhtawakgayaw Biblia akxilhaw la tsukukgo makgxtakgkgo Dios chu kinkamasiyanikgoyan pi kuenta kilitlawatkan. Chu makgapitsi tsinu tsinu tsukukgolh kgalhikgo nitlan tayat chu alistalh nitlan tuku kaʼakgspulalh. ¿La nakinkamakgtayakgoyan uma tuku nalikgalhtawakgayaw? Tlan natlawayaw uma takgalhskinin: «¿Tuku tlawalh chuna nalikatsikgo? ¿Nachuna max nakiʼakgspula? ¿Tuku tlan naktlawa xlakata nichuna nakiʼakgspula?».

21 Kuenta kilitlawatkan umakgolh tuku tatsokgnit, xlakata Pablo wa: «Wa yuma nkaj xaliʼukxilhtit nchuna ntiliʼakgspulakgolh, chu na wa litatsokgnit mpi nalistaktayayaw, kin wa nti awatiya nalatamayaw yunu nkakilhtamaku» (1 Cor. 10:11).

¿Tuku katsinitaw?

• ¿La kinkamakgtayakgoyan liʼakxilhtit xalak Biblia xlakata tuku tlan tlawakgolh chu tuku nitlan?

• ¿Tuku matlawilh Salomón tuku nitlan?

• ¿La limasiyayaw pi wi tuku katsiniw xlakata tuku tlawalh Salomón?

[Takgalhskinin]

[Dibujo xla página 11]

Xliskgalala Dios pulalilh Salomón

[Dibujos xla páginas 14]

Ni kakinkaʼakgspulan chuna la akgspulalh Salomón