Ibeiltasatik ta chʼul espiritu li yajtuneltak Dios ta voʼnee
Ibeiltasatik ta chʼul espiritu li yajtuneltak Dios ta voʼnee
«Jaʼ yuʼun vuʼun ta jtac ta jvuʼel [j]tsatsal [o «chʼul espiritu», NM], vuʼun li Mucʼul Diosun[e].» (ISA. 48:16)
1, 2. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa xchʼi li xchʼunel koʼontontike, xchiʼuk kʼusi sbalil ta jtabetik mi la jkʼelbetik sloʼil xkuxlejal li tukʼil krixchanoetik ta voʼnee?
LI TA skʼakʼalil Abele oy xa onoʼox epal viniketik xchiʼuk antsetik ti oy lek xchʼunel yoʼontonike, pe taje mu skotoluk oy yuʼunik, yuʼun xi chal li Vivliae: «Mu onoʼox scotoluc ta xchʼunic li Cajvaltique» (2 Tes. 3:2). Mi jaʼ jeche, ¿kʼuxi xuʼ jchʼiestik xchiʼuk xkakʼtik ta ilel ta skotol kʼusitik ta jpastik li xchʼunel oʼontonale? Jaʼo kʼalal ta jchantik li Skʼop Diose, yuʼun «tscʼan chcaʼitic baʼyuc ti jech xuʼ ta jchʼuntique» (Rom. 10:17). Jech xtok, li xchʼunel oʼontonale jaʼ jun yabtel li chʼul espiritue (Gál. 5:22, 23). Jaʼ yuʼun chaʼa, mi ta jkʼantik oy xchʼunel koʼontontike skʼan tskoltautik li xchʼul espiritu Diose.
2 Oy buchʼutik chalik ti tukʼil krixchanoetik chalbe skʼoplal Vivliae, oy xa onoʼox la lek xchʼunel yoʼontonik ti kʼalal i-ayanike, pe mu jechuk maʼ taje. Ta melel, yuʼun «coʼol cristianoutic» (Sant. 5:17). Kʼuchaʼal li krixchanoetik avie chiʼik, kʼun yoʼontonik, xchiʼuk xnaʼetik noʼox. Akʼo mi jech, kuch yuʼunik skotol li svokol laj yilike. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun akʼbat «stsatsalic» koliyal li xchʼul espiritu Diose (Heb. 11:34). Jkʼeltik batel jayvoʼuk tukʼil krixchanoetik kʼuxi ikoltaatik yuʼun li yip ch-abtej Jeovae. Li kʼusitik ta jchantik batele jaʼ me tspat koʼontontik sventa xkuch kuʼuntik batel li akʼel ta preva chichʼ xchʼunel koʼontontik avie.
Itsatsubtasbat yoʼonton yuʼun xchʼul espiritu Dios li Moisese
3-5. 1) ¿Kʼuxi xuʼ jnaʼtik ti jaʼ ikoltaat yuʼun chʼul espiritu sventa spas yuʼun yabtel li Moisese? 2) ¿Kʼusi chakʼ jchantik ta stojolal Moisés ta sventa ti kʼuxi chakʼbutik xchʼul espiritu li Jeovae?
3 Li Moisese jaʼ toʼox «jun vinic ti toj biqʼuit yacʼoj sba» ta skotolal li krixchanoetik ti ikuxiik ta sjabilal 1513 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike (Núm. 12:3). Akʼo mi jech, li Jeovae laj yakʼbe tsots yabtel, taje jaʼ li skʼelel jteklum Israele. ¿Mi oy van stsatsal yoʼonton sventa spas yuʼun li abtelal i-akʼbate? Oy, jaʼ koliyal li xchʼul espiritu Diose, yuʼun itun kʼuchaʼal jun j-alkʼop, jchapanvanej, jtsʼibajom, jbeiltasvanej xchiʼuk la spas skʼelobiltak juʼelal xtok (kʼelo Isaías 63:11-14). Pe bakʼintike laj yal ti mu xa xuʼ yuʼun chaʼi spasel skotol li kʼusitik oy ta sbae (Núm. 11:14, 15). Li Jeovae laj yichʼbe sutel jutuk stsatsal o xchʼul espiritu ti yakʼojbe li Moisese, vaʼun jaʼ laj yakʼbe li 70 moletik sventa xkoltaate (Núm. 11:16, 17). ¿Kʼusi chakʼ ta ilel taje? Akʼo mi toj ep xa laj yaʼi kʼusi sbainoj li Moisese, mu stukuk la spas li abtelale. Jech li 70 moletik ti jaʼ yajkoltaobbae mu stukuk la spasik ek.
4 Melel onoʼox ti yichʼoj xchʼul espiritu Dios sventa tspas batel yuʼun li abtelal i-akʼbate. Xchiʼuk kʼalal ichʼbat xaʼox sutel jutuk li chʼul espiritue, ep to onoʼox laj yichʼ komel. Li Moisés xchiʼuk li 70 moletike, koʼol yichʼojik li chʼul espiritue. Li Jeovae ta onoʼox xakʼbe xchʼul espiritu yajtuneltak ti kʼuyepal chtun yuʼunik sventa spas yuʼunik li yabtelike. Jech onoʼox, li Vivliae chalbutik ta melel ti «ep ta jyalel li slequilale, jech laj xa quichʼtic scotol ec» xchiʼuk «muc bisbiluc noʼox [chakʼ] li Chʼul Espiritue», jaʼ xkaltik ti muʼyuk tsjalane (Juan 1:16; 3:34).
5 ¿Mi yakal van chavil ep avokoltak? ¿Mi mas xa ch-epaj jujun kʼakʼal li kʼusi oy ta aba spasel xchiʼuk ti mas xa jutuk xokolot ta skoj taje? ¿Mi mas xa tsots chavaʼi jujun kʼakʼal ti chavakʼbe kʼusitik chtun yuʼun avutsʼ avalal xchiʼuk li kʼusitik sventa mantal ta skoj ti chʼabal lek atakʼin o ta skoj li chamele? ¿Mi oy abainoj junuk abtelal ta tsobobbail? Kʼusuk noʼox, xuʼ xapat avoʼonton ti Diose xuʼ skoltaot ta xchʼul espiritu kʼalal chtun avuʼun koltaele (Rom. 15:13).
Ichanubtasat ta chʼul espiritu li Bezaleele
6-8. 1) ¿Kʼusi abtelal la spas Bezaleel xchiʼuk li Aholiab ta skoj ti laj yichʼik koltael yuʼun li xchʼul espiritu Diose? 2) ¿Kʼuxi jnaʼtik ti laj yichʼik koltael ta xchʼul espiritu Dios li Bezaleel xchiʼuk li Aholiabe? 3) ¿Kʼu yuʼun tspat tajek koʼontontik li kʼusi ikʼot ta pasel ta stojolal Bezaleele?
6 Yan yajtunel Jeova ti ikuxi ta skʼakʼalil Moisés xchiʼuk ti laj yichʼ chʼul espiritu eke, jaʼ li Bezaleele (Bezalel). Li kʼusi ikʼot ta pasele jaʼ chakʼ jchantik ti xuʼ sbeiltasutik li chʼul espiritue (kʼelo Éxodo 35:30-35). Li vinik taje akʼbat sbain sventa tspas skotol li kʼusitik chtun sventa tsmeltsanik li chʼulna pasbil ta nukule. ¿Mi snaʼoj xa onoʼox van li kʼusitik tspas ta sventa li mukʼta abtelal taje? Xuʼ van. Pe li yabtel toʼox ta voʼnee jaʼ noʼox votsʼ achʼel xchiʼuk puru pat xamit tspas sventa li j-egiptoetike (Éxo. 1:13, 14). Vaʼun chaʼa, ¿kʼuxi xa noʼox ipas yuʼun li tsatsal abtelal taje? Jaʼ koliyal ti «acʼbil xa lec sbijil yuʼun li Diose; lec snaʼ snopel cʼusi tspas. Oy sbijil ta sventa scotol abtel. Lec snaʼ sbisel, lec snaʼ yichʼel ta poroval cʼusi tspas [...]. Cʼusiuc noʼox tsbis lec snaʼ yichʼel ta poroval». Kʼusiuk noʼox ti xtojobuk spasele, li Diose laj yakʼbe stsatsal ta xchʼul espiritu, jech la spas ta stojolal ek li Aholiabe (Oholiab). Xuʼ van xchaʼvoʼalik lek la xchanik spasel li yabtelike: pe maʼuk noʼox ti ipas yuʼunike, yuʼun li Jeovae laj yakʼbe «ep sbijil[ik] sventa chchanubtas[ik]» li yantike.
7 ¿Kʼusi yan sprevail xuʼ jtatik ti laj yichʼik beiltasel ta xchʼul espiritu Dios li Bezaleel xchiʼuk li Aholiabe? Jaʼ ti lek ibat ta pasel li yabtelike, yuʼun li kʼusitik la spasike jal ikuch yuʼun. Yuʼun li krixchanoetike yakal toʼox stunesik li kʼusitik la spasik taje, akʼo mi echʼem xaʼox 500 jabil (2 Cró. 1:2-6). Ep krixchanoetik li avie, jaʼ noʼox tskʼanik ichʼel ta mukʼ ta skoj li yabtel tspasike. Pe li Bezaleel xchiʼuk li Aholiabe mu jechuk la spasik. Yuʼun jaʼ noʼox oy ta yoʼontonik ti akʼo xichʼ ichʼel ta mukʼ li Jeovae (Éxo. 36:1, 2).
8 Li avi eke, oy buchʼutik tspasik tsatsal abtelaletik ta stojolal yermanoik ti tskʼanik chapanel leke, jech kʼuchaʼal liʼe: svaʼanel naetik, spasel vunetik, xchapanel mukʼta tsobajeletik, skoltael ermanoetik ta skoj nikel, nojelal ta voʼ o yan kʼusitik, yalbel smelolal doktoretik xchiʼuk li buchʼutik te ch-abtejik li ta ospitaletik ti kʼu yuʼun mu stakʼ xkichʼtik chʼichʼe. Bakʼintike lek chanunajemik ta sventa li abtelaletik taje, pe oy buchʼutik ti muʼyuk xchanojbeik lek skʼoplale. Akʼo mi jech, koliyal li xchʼul espiritu Diose lek tspas yuʼun li yabtelike. ¿Kʼusi van xuʼ xkaltik li ta jtojolaltike? ¿Mi xijnaʼet van ta jchʼamtik junuk abtelal ta slumal Jeova ta skoj ti ta jnoptik ti oy yan ermanoetik ti mas lek chanemike? Mi jaʼ jeche, jvules ta joltik ti xuʼ tskoltautik ta stunesel kʼusitik jnaʼtik xa spasel li chʼul espiritue xchiʼuk ti chchanubtasutik xtok ta spasel kʼusuk abtelal chakʼbutik li Jeovae.
Ibeiltasat ta xchʼul espiritu Dios li Josuee
9. ¿Kʼu van yelan oyik li j-israeletik kʼalal muʼyuk toʼox jal slokʼelik ta Egiptoe, xchiʼuk kʼusi to skʼan spasik un?
9 Li avi une, jkʼelbetik skʼoplal jun vinik ti ikuxi ta skʼakʼalil Moisés xchiʼuk Bezaleel ti laj yichʼ beiltasel ta xchʼul espiritu Dios eke. Kʼalal muʼyuk toʼox jal slokʼelik ta Egipto li j-israeletike, li steklumal amalequetike la saʼik ta kʼop li steklumal Diose. Akʼo mi mu xtojobik ta paskʼop, persa la spak skʼoplalik ta skoj ti jaʼik xa jun jteklum ti muʼyuk xa oyik ta mosoile (Éxo. 13:17; 17:8). Pe oy to kʼusi skʼan un, ¿buchʼu van tsbeiltas batel li soltaroetike?
10. ¿Kʼu yuʼun ivuʼ yuʼun paskʼop li Josué xchiʼuk li yajsoltarotake?
10 Jaʼ laj yichʼ tʼujel li Josuee. Vaʼun chaʼa, ti persauk skʼan xal li kʼusitik snaʼ spasel sventa x-akʼbat li abtelal taje, ¿kʼusi van laj yal ti jechuke? ¿Tsatsal abtelal? ¿Votsʼ achʼel sventa ta jpas xamit? ¿Stsobel maná? Li smukʼtot Josué, ti jaʼ li Elisamae, lek chanem, yuʼun jaʼ toʼox jbabe li ta jvokʼ snitilulal Efraine, xchiʼuk yaʼeluk xtoke jaʼ toʼox bankilal yuʼunik 108,100 viniketik li ta oxvokʼ snitilulal Israele (Núm. 2:18, 24; 1 Cró. 7:26, 27). Pe li Diose maʼuk la stʼuj li Elisamae xchiʼuk li xnichʼon ti Nun sbie. Moʼoj, jaʼ la sbeiltas Moisés sventa akʼo stʼuj Josué yoʼ xkʼot ta jbabe yuʼun li soltaroetik ti tstsal yuʼun li yajkontratakike. Jutuk mu sjunul kʼakʼal jalij li paskʼope. Koliyal ti la xchʼun mantal xchiʼuk ti laj yakʼ sba ta beiltasel yuʼun li xchʼul espiritu Dios li Josuee, li j-israeletike ivuʼ yuʼunik li paskʼope (Éxo. 17:9-13).
11. Jech kʼuchaʼal la spas li Josuee, ¿kʼusi skʼan jpastik sventa lek chbat kuʼuntik li chʼul abtelal ta jpastike?
11 Li Josuee «la sta ep sbijil» ta skoj li chʼul espiritue, yuʼun jaʼ ikom ta jbeiltasvanej kʼalal cham xaʼox li Moisese (Deu. 34:9). Li chʼul espiritue muʼyuk laj yakʼbe Josué sventa xal albilkʼopetik xchiʼuk sventa spas skʼelobiltak juʼelal jech kʼuchaʼal li Moisese, pe la xchapan sventa sbeiltas batel j-israeletik yoʼ ch-ochik ta Canaán. Li kʼusi la spas li tukʼil vinik taje, jaʼ tstij koʼontontik kʼalal mu spas kuʼuntik o mu xijtojob chkaʼitik spasel junuk chʼul abtelal ti akʼbilutike. Li Jeovae chalbutik ta melel ti lek chbat kuʼuntik skotol li kʼusi ta jpastike, pe jaʼ noʼox mi jech ta jpastik kʼuchaʼal chalbutike (Jos. 1:7-9).
«Li espíritu yuʼun Mucʼul Diose la sventainbe yoʼnton li Gedeone»
12-14. 1) ¿Kʼusi ta jchantik ta sventa ti ikuch yuʼunik li oxib sien j-israeletik kʼalal la spasik kʼop xchiʼuk li epal jmadianetike? 2) Li Jeovae, ¿kʼuxi la stsatsubtasbe xchʼunel yoʼonton Gedeón? 3) ¿Kʼuxi tspat koʼontontik Jeova li avie?
12 Kʼalal chamem xaʼox li Josuee, li Jeovae la stunes-o xchʼul espiritu sventa xakʼbe stsatsal li tukʼil yajtuneltake. Li ta slivroal Juecese yichʼoj tal epal loʼiletik ta stojolal viniketik ti «jaʼ icʼataj ta stsatsalic li yalubenal sbecʼtalique» (Heb. 11:34). Li june jaʼ li Gedeone. Li Jeovae la stunes xchʼul espiritu sventa tstijbe yoʼonton ta spojel li jteklum Israele (Jue. 6:34). Li yajsoltarotak Gedeone toj jutebik, yuʼun chanib to velta yepalik li soltaroetik yuʼun Madiane. Pe li Jeovae laj yal ti ep to tajek soltarotak li Gedeone, jaʼ yuʼun chib to velta laj yalbe ti akʼo stak sutel ta snaik jlomuke. Jutuk xa ikomik, li jujun j-israele skʼan smil 450 jmadianitaetik (Jue. 7:2-8; 8:10). ¿Kʼu yuʼun jech la spas li Jeova taje? Jaʼ ta skoj ti mu stoy sbaik ti ta yip noʼox stukik xchiʼuk spʼijil stukik ti ikuch yuʼunike.
13 Nopo noʼox avaʼi ti te oyot ek kʼuchaʼal yajsoltaro Gedeón kʼalal jutuk xaʼox skʼan xlik li paskʼope. ¿Mi ta van xapat avoʼonton ta skoj ti ibatik xa li buchʼutik chiʼik o li buchʼutik chʼayal noʼox yoʼontonike? ¿O mi solel chayakʼbot kʼakʼalsik ta skoj ti jaʼ noʼox chanop li kʼusi xuʼ chkʼot ta pasele? Jech kʼuchaʼal li Gedeone, mu stakʼ te xijnaʼet noʼox. Li stuke muʼyuk bu inik ta xiʼel, yuʼun jaʼ la spas skotol jech kʼuchaʼal i-albat yuʼun Diose (kʼelo Jueces 7:9-14). Li Gedeone la skʼanbe svinajeb mi chkoltaat yuʼun li Diose (Jue. 6:36-40). Li Jeovae muʼyuk bu x-ilin ta skoj taje, li kʼusi noʼoxe jaʼ ti la stsatsubtasbe xchʼunel yoʼonton li Gedeone.
14 Li Jeovae muʼyuk spajeb yip sventa tskoltautik. Jech xtok, mu ventauk mi tsots svokol li yajtuneltake, xuʼ skolta xchiʼuk buchʼuuk noʼox xuʼ tstunes, akʼo mi kʼunik o mi muʼyuk xa buchʼu chpojat yileluk. Bakʼintike chkakʼtik venta ti toj ep li buchʼutik tskontrainutike xchiʼuk ti mu xa jnaʼ kʼusi ta jpastik ta skoj ti toj ep jvokoltike. ¿Kʼusi van xuʼ jpastik mi jeche? Manchuk mi muʼyuk chkilbetik senyailtak kʼuchaʼal ikʼot ta stojolal li Gedeone, xuʼ chakʼbutik beiltasel xchiʼuk spatobil koʼontontik Jeova ta Skʼop xchiʼuk ta s-organisasion ti beiltasbil ta xchʼul espiritue (Rom. 8:31, 32). Li kʼusitik yaloj tspase, chakʼ x-epaj li xchʼunel koʼontontike xchiʼuk sventa jpat koʼontontik ti ta onoʼox skoltautike.
«Li Jeftee iventainbat yoʼnton yuʼun Espíritu yuʼun Mucʼul Dios»
15, 16. ¿Kʼu yuʼun lek stalelal li stseb Jeftee, xchiʼuk taje kʼuxi tspatbe yoʼonton li totil meʼiletike?
15 Jkʼeltik to yan skʼelobil. Kʼalal echʼem xaʼox jayibuk jabile, li j-israeletike la spasik kʼop xchiʼuk j-ammonetik, vaʼun «li Jeftee iventainbat yoʼnton yuʼun Espíritu yuʼun Mucʼul Dios». Li Jeftee laj yalbe Jeova ti chakʼbe smotonin li buchʼu chlokʼ nupatuk ta be kʼalal mi isut tal ta stsalel li j-ammonetike. Li buchʼu ilokʼ talele jaʼ li stsebe (Jue. 11:29-31, 34). ¿Mi labal to van laj yaʼi ti jech ikʼot ta pasel taje? Xuʼ van muʼyuk, yuʼun chʼabal yan xnichʼon. Akʼo mi jech, la spas onoʼox li kʼusi yaloj tspase xchiʼuk laj yikʼ batel ta Silo sventa jaʼ noʼox te chtun ta xchʼulna Jeova li stsebe. Ta skoj ti jaʼ jun tseb ti tukʼ yakʼoj sba ta stojolal li melel yichʼel ta mukʼ Diose, xaʼibe lek smelolal ti persa skʼan spas li kʼusi laj yal stote (kʼelo Jueces 11:36). Ta skoj ti ikoltaatik yuʼun li chʼul espiritue, xchaʼvoʼalik akʼbat yipik sventa spas yuʼunik taje.
16 ¿Kʼuxi ti i-epaj xchʼunel yoʼonton xchiʼuk ti laj yakʼ svokol li stseb Jeftee? Ta melel, jaʼ van ta skoj ti laj yil stuk ti kʼuyelan laj yichʼ ta mukʼ Dios xchiʼuk ti ta sjunul yoʼonton la spas kʼusitik li stote. Totil meʼiletik, ¿kʼusi chakʼ achanik liʼe? Jaʼ ti lekuk ta chanel li atalelalike. Li avalab anichʼnabike skʼan me xil stukik ti achʼunojik lek li kʼusitik chachanubtasike. Skʼan xilik ta melel ti ta sjunul avoʼontonik chakʼanik li Jeovae, maʼuk noʼox ti ta sjunul avoʼonton chapasik li orasione xchiʼuk ti chavakʼ avipalik sventa chachanubtasvanike, moʼoj, skʼan me xilik xtok ti tukʼ atalelalike. Kʼalal chilik ti jech chapasike, xuʼ van x-ayan ta yoʼonton chtunik ta stojolal li Jeovae. ¡Taje jaʼ jun muyubajel!
«Li espíritu yuʼun Mucʼul Diose laj yacʼbe stsatsal li Sansone»
17. ¿Kʼusi la spas Sansón koliyal li xchʼul espiritu Diose?
17 Ta slajebale, jkʼeltik kʼuxi la yakʼbe xchʼul espiritu Dios sventa tskolta li Sansone. Li ta skʼakʼalil Sansone, li j-israeletike laj yichʼik ikʼel batel kʼuchaʼal mosoil yuʼun li jfilistaetike. «Li espíritu yuʼun Mucʼul Diose laj yacʼ sba ta ilel ta stojol» sventa xkoltaatik (Jue. 13:24, 25). Jech i-akʼbat yip ti mu jechuk kʼuchaʼal yuʼun krixchanoetike, yuʼun ipas yuʼun li kʼusitik toj tsotsike. Jun velta li jfilistaetike la xchʼun yuʼunik jlom j-israeletik sventa xchukik li Sansone. «Pero li Sansone ta ora iʼacʼbat stsatsal yuʼun espíritu yuʼun Mucʼul Dios, jech ivuʼ yuʼun la xtuchʼ li lasuetique; xcoʼlaj noʼox xchiʼuc cʼaqʼuem teʼel lino laj yaʼay. Li xmochbenaltaque te xbajlajet yalel ta scʼob» (Jue. 15:14). Ta tsʼakale ivinaj ti toj kʼune, yuʼun muʼyuk laj yakʼ ta ilel spʼijil, manchuk mi jech li Jeovae laj yakʼbe yip ta slajeb velta ta skoj li xchʼunel yoʼontone (Heb. 11:32-34; Jue. 16:18-21, 28-30). Melel onoʼox ti labal to sba kʼusi la spas li xchʼul espiritu Diose, yuʼun labal sba kʼusi ikʼot ta pasel yuʼun. Akʼo mi jech, li sloʼil xkuxlejal Sansone xuʼ tskoltautik ta melel.
18, 19. 1) ¿Kʼuxi tspat koʼontontik li sloʼil xkuxlejal Sansone? 2) ¿Kʼusi sbalil la atabe kʼalal la achan ta sventa li tukʼil yajtuneltak Dios ti chal ta xchanobil liʼe?
18 Jech kʼuchaʼal li Sansone, xuʼ skoltautik ek li xchʼul espiritu Diose. Koliyal taje xuʼ jchʼuntik li kʼusi laj yal Jesuse, «ti acʼo jcholbe[tik] [mantal] scotol cristianoetic [xchiʼuk] ti acʼo [xkaltik] ta jamal[e]» (Hech. 10:42). Spasel li abtelal taje skʼan jchantik batel, yuʼun muʼyuk jchanojtik kʼalal li jvokʼe. Jaʼ yuʼun, ta jtojtik ta vokol ti akʼo skoltautik li chʼul espiritue (Isa. 48:16). Ta melel, li voʼotike takbilutik ta xchʼul espiritu Dios. Jaʼ yuʼun, ta muyubajeluk jpastik batel li abtelale, yuʼun li Jeovae tstojobtasutik ta spasel batel, jech kʼuchaʼal la spas ta stojolal Moisés, Bezaleel xchiʼuk li Josuee. Jtsak kespadatik ti chakʼbutik li Chʼul Espiritue, jaʼ li Skʼop Diose, yuʼun jnaʼojtik ti tstsatsubtasutik jech kʼuchaʼal la spasbe Gedeón, Jefté xchiʼuk li Sansone (Efe. 6:17, 18). Mi ta jnuptantik vokoliletike, jkʼanbetik koltael li Jeovae. Mi jaʼ jech ta jpastike, xuʼ lek tsotsutik ta mantal, jech jtsatsaltik kʼuchaʼal li Sansone.
19 Jnaʼojtik lek ti chakʼbe sbendision Jeova li buchʼutik ta sjunul yoʼonton tspakbeik skʼoplal li melel relijione. Mi chkakʼtik akʼo sbeiltasutik li chʼul espiritue, ta me xchʼi jujun kʼakʼal li xchʼunel koʼontontike. Li ta yan xchanobile ta jchantik yan skʼelobiltak ti te ta jtatik ta Tsʼibetik ta Griego Kʼope. Taje te chalbe skʼoplal kʼuxi la sbeiltas ta xchʼul espiritu tukʼil yajtuneltak ta baʼyel siglo, kʼalal skʼan toʼox xkʼot xchiʼuk kʼalal echʼem xaʼox li skʼakʼalil Pentecostese.
¿Kʼusi la achan kʼalal la akʼel kʼuxi la skolta ta xchʼul espiritu Dios li krixchanoetik liʼe?
• Moisés
• Bezaleel
• Josué
• Gedeón
• Jefté
• Sansón
[Sjakʼobiltak sventa xchanobil]
[Lokʼol ta pajina 22]
Jech kʼuchaʼal tsots li Sansone, li chʼul espiritue xuʼ stsatsubtasutik ta mantal
[Lokʼol ta pajina 21]
Totil meʼiletik jaʼ me chchan atalelalik li avalab anichʼnabike
