“Jumanakax akawjaru qhiparapxam, janiraki ikipxamti.” (MAT. 26:38.)

1-3. ¿Jesusar katuntapkäna uka arumax kunansa apostolanakax pantjasipxäna ukat kuns yatiqapxäna?

 JESUSAR jiwayañatak katuntapkäna uka arumat amtañäni. Jupat jan jithiqtapkäna uka arkirinakapampiw Jesusax Getsemaní siski uka chiqar saräna, ukasti Jerusalenat inti jalsu tuqinkänwa. Chiqas walja kutiw uka chiqar sarapxirïna. Kunayman tuqit lupʼiñapaw wakisïna, ukatwa Jesusax Awkipar sapaki mayisiñ munasax ukawjar saräna (Mat. 26:36; Juan 18:1, 2).

² Ukat uka chiqar purisaxa, mayni arkirinakapar jayttʼasaw Pedrompi, Santiagompi ukat Juanampi chikax mä jukʼampi sartapxäna. Awkipar mayisir janïr sarkasaxa, jupanakar akham sänwa: “Jumanakax akawjaru qhiparapxam, janiraki ikipxamti” sasa. Ukampis kuttʼanïna ukhaxa, wali sumaw ikirtʼasipkäna, ukatwa Jesusax akham sarakïna: “Jichhax jan ikipxamti” sasa. Ukampis pay kutimpiw Jesusax arkirinakapar ikiskir katjäna. Chiqansa, kunas pasani ukxa apostolanakax janiw sum amuyasipkänti. Mä qhawqha horatxa taqiniw axsarañat imantasiri tʼijtxapxäna ukat sapakwa Jesusar jaytjapxäna (Mat. 26:38, 41, 56).

³ Ukampis jan sum amuytʼasis lurapxatapatxa amtasipxänwa. ¿Kunats ukham sistanxa? Kunattix wali amuyumpi ukat yatiqaskayaw qhipat sarnaqxapxäna, sasaw Diosan amuytʼayat Hechos librox qhanañchi. Ukat walja jilat kullakanakaw jupanakat yatiqasisin sarnaqapxäna. Ukhamarakiw jiwasanakax wali amuyumpi sarnaqañasaraki (Mat. 24:42). Kunanaksa jupanakax lurapxäna uka tuqitwa Hechos qillqatax qhanañchi, ukhamax kunsa jiwasax yatiqassna ukwa aka yatichäwin kimsa tuqit yatxataskañäni.

KAWKINSA YATIYASIÑAPÄNA UKXA JANKʼAKIW ISTʼAPXÄNA

4, 5. ¿Kunjamsa qullan ajayux Pablompir ukat jupamp chik saririnakar irpäna?

⁴ ¿Amuyump sarnaqañ tuqitxa kunsa apostolanakat  yatiqassna? Apostolanakax kawkinsa yatiyapxani uk yatiñatakix wal suyapxirïna. Mä kutixa, Pablompi ukat jupamp chik sarapkäna uka jilatanakampixa kawkirus yatiyir sarapxañapäna ukxa, qullan ajay tuqiw Jesusax uñachtʼayäna (Hech. 2:33). Kunanakas pasäna uk uñjañäni (Hechos 16:6-10 liytʼasiñapawa).

⁵ Pablo, Silas ukat Timoteo jilatanakaxa, Galacia markat aynach tuqinkir Listra sat markatwa sarasipkäna. Ukat mä qhawqha urunak sarkasaxa, Roma thakir sarxatasaw inti jalant tuqir Asia markan walja jaqinak utjkäna uksar sarapxäna. Cristo tuqit walja jaqinakar yatiyañatakiw uka markanakar sarapxäna. Ukampis jarkʼatäpxänwa. Ukat 6 jiskʼa tʼaqax akham siwa: “Qullan ajayux jupanakarux Tatitun arunakapxa janiw Asia markan parlayañ munkänti. Ukatwa jupanakax Frigia, ukhamarak Galacia tuqinakaru sarxapxäna” sasa. Kunjamxay qullan ajayux jarkʼchïna ukxa janiw yatktanti. Ukampis janiw Asia tuqinkir markanakar sarapxañapxa munkänti. Chiqansa, Jesusaw Jehová Diosan qullan ajayupampix arkirinakapar maysa tuqir irpäna.

6, 7. 1) ¿Bitinia markar puriñampisipkäna ukhax kunas Pablompir compañeronakapampirux pasäna? 2) ¿Kun lurañs amtapxäna ukat kunas pasäna?

⁶ ¿Kawkirus jupanakax Diosan arunakap yatiyirix sarapxäna? Uka tuqitxa, 7 jiskʼa tʼaqax akham sasaw qhanañcharaki: “Misia qurpar purisinsti, Bitinia tuqinakaruw sarañ munapxäna, ukampis Qullan Ajayux janiw jupanakarux sarayañ munkänti” sasa. Niyakixay Asia tuqit jarktʼat uñjasipxchïnxa, alay tuqiruw sarxapxäna, Bitinia tuqinkir markanakan yatiyañataki. Ukampis uka markar niya puriñampïsipkäna ukhaxa, wasitampiw Jesusax qullan ajay tuqi jupanakar jarktʼarakkïna. Uk uñjasax Pablompi compañeronakapampix wal mayjtʼasipxpachäna. Kunsa ukat kunjamsa yatiyapxani ukxa sum yatisipkäna. Ukampis kawkinsa yatiyapxani ukxa janiw yatipkänti. Amuytʼañäni, nayraqatxa Asia ukxarux Bitinia markanakan punkups liqtʼapkaspa ukhamänwa, ukampis janiw mä punkus jistʼartkänti. Ukhaman uñjasisasa, janiw aynachtʼapkänti, Diosan arunakap taqi chuyma yatiyañ munasipkakïnwa.

⁷ Ukhamasti, ¿kuns lurapxäna? Uka tuqitxa 8 jiskʼa tʼaqax akham siwa: “Misia tuqi sarasinsti Troasaruw saraqapxäna” sasa. Uka markar puriñatakixa inti jalant tuqiruw niya 563 kilometronak sarapxañapäna, ukat walja markanakwa pasapxañaparakïna. Chiqas uka markar purisaw Macedoniar mantapxaspäna. Jichha kuchaw jupanakatakix punkux jistʼartäna. Uka tuqitxa 9 jiskʼa tʼaqax akham siwa: “Pablox mä arumax, mä unañchäwi uñjäna. Uka unañchäwinsti Macedonia tuqinkiri mä chacharuw uñjäna saytʼata, jupar akham achiktʼasiri: ‘Macedoniar pastʼanisin yanaptʼapxita’” sasa. Apóstol Pablox ukhaw kawkinsa Diosan arunakap yatiyapxañapa uk yatisiskäna, ukat jankʼakiw barcor mantasax Macedoniar sarapxäna.

8, 9. ¿Kunsa Pablon viajepat yatiqtanxa?

⁸ ¿Kuns jupanakat yatiqtanxa? Chiqas apóstol Pablox Asia tuqir sarxäna ukhaw Diosan qullan ajayupax jupar yanaptʼxäna. Ukat kunapachatï Pablox Bitinia tuqir sarxäna ukharakiw Jesusax yanaptʼarakïna. Ukat qhipatsti, Pablox Troas markar purxäna ukhaw Cristox Macedoniar sarañapatakix Pablorux khitaskäna. Jichhürunakanxa ukhamarakiw Jesusax taman pʼiqtʼirjamax irparakistaspa (Col. 1:18). Amuytʼañäni, inas precursorjam irnaqtʼañ munstan, jan ukax kawkintï yatiyirinakax wal munaski uka chiqar sarañ munarakstan. Ukampis uka amtasarjam lurañ qalltxañäni ukhaw Jesusax qullan ajay tuqix yanaptʼistaspa. ¿Kunatsa ukham sistanxa? Uk amuytʼañatakix auto apnaqirit parltʼañäni: Kunapachatï mä autox sartki ukhakiw auto apnaqirix kupirus jan ukax chʼiqarus auto apaspa. Chiqas kunapachatï kun amtasas ukarjam lurañ qallttan, mä arunxa Diosan arunakap yatiyañatak chʼamachastan ukhakiw Jesusax yanaptʼistaspa.

⁹ Ukampis awisax janiw chʼamachasitasarjam jankʼaki kuns jikxatksnati. Ukhamax ¿janit qullan  ajayux yanaptʼkpachïstu? Janiw ukham amuyañasäkiti. Amtañäni, qalltanxa Pablox jistʼantat punkunaks jikxatkaspa ukhamänwa. Ukampis chʼamachasiskakïnwa, ukhamatwa yaqha markar purisax punkus jistʼartkaspa ukhamänxa. Jichhürunakanxa ukhamarakiwa, jiwasatï, chʼamachasiskakiñäni ukhaxa, ‘waliw lurañanakax utjarakini’ (1 Cor. 16:9).

‘ORACIONSA JAN JAYTASAW LURAPXÄNA’

10. Jan ikjañatakix Diosat mayisiñax wali wakiskiriwa sasaxa, ¿kunats sistanxa?

¹⁰ ¿Amuyump sarnaqañatxa kunsa yatiqaraksna? Nayra patak maranakan jakir jilat kullakanakax Diosat mayisipxapunirïnwa (1 Ped. 4:7). Diosar yupaychañ tuqit jan ikjañatakixa, Jehová Diosar mayisiñax wali wakiskiripuniwa. Getsemaní qullun janïr katuntapkäna ukhaxa, Jesusax kimsa apostolanakaparux kamsänsa uk amtañäni: “Jan ikipxamti, jan ukasti Diosatxa mayisipxamaya” sasaw säna (Mat. 26:41).

11, 12. ¿Kunjamsa ukat kunatsa Pedrorusa ukat mayni cristianonakarus Herodesax tʼaqhisiyäna?

¹¹ Jesusax jan ikipxamti Diosat mayisipxapunim siskäna ukxa, Pedrox istʼarakïnwa, ukat qhipatxa, Diosar taqi chuyma mayisiñax wali wakiskirïtapxa jupa pachpaw amuyäna (Hechos 12:1-6 liytʼasiñapawa). Kunjamsa Herodesax judionakamp sum uñjatäñ laykux cristianonakar tʼaqhisiyäna uka tuqitwa qallta jiskʼa tʼaqanakax parli. Santiagox Jesusan wali suma apostolapänwa ukat suma amigoparakïnwa, uk yatisasti Herodesax “Espadampiw” jiwayäna (2 jiskʼa tʼaqa). Santiagon jiwatapatxa jilat kullakanakax wali llakitaw jikxatasipxpachäna, kunattix juparux wal munasipxäna.

¹² Ukxarusti, ¿kuns Herodes reyix lurarakïna? 3 jiskʼa tʼaqa leytʼaskakiñäni, ukanxa akham siwa: “Judionakatak [Santiagor jiwayatapax] walïtap uñjasinsti, Herodesax Pedrorux katuntayarakïnwa” sasa. Ukampis amtañäni, janiw Pedros ni mayni apostolanakas carcelan qhiparapkänti (Hech. 5:17-20).Uk yatisax ¿Herodes reyix Pedror jan antutañ munasax kuns luräna? Uka tuqit 4 jiskʼa tʼaqax akham siwa: “Pedrox pusi tama soldadonakampi uñjatäskänwa. Sapa tamansti pusi soldadow utjarakïna. Herodesasti Pascua fiesta qhipatwa markan nayraqatapar uñstayañ munäna” sasa. ¿Amuyapxtanti? Pedrorux pä soldadonakaruw cadenampi Herodesax chinkatayäna. Ukat jan escapañapatakixa, tunka suxtani soldadonakaruw khithäna. Jupanakaw uruy aruma uñjañatakix turnasipxäna. Herodesax pascua fiesta pasatatwa jaqinak nayraqatar irpsuñ munäna, ukat jaqinakan kusisipxañapatakiw Pedror jiwañapatak juchañchäna. Ukham jan walin jikxatasir uñjasax ¿kunsa jilat kullakanakax lurapxaspäna?

13, 14. 1) ¿Pedrox carcelankän ukhax kunsa jilat kullakanakax lurapxäna? 2) ¿Pedron cristiano masinakapat kuns yatiqassna?

¹³ Ukham jan waltʼäwin jikxatasisax kuns lurapxani ukxa jilat kullakanakax yatipxänwa, uka tuqit 5 jiskʼa tʼaqax akham siwa: “Pedrox carcelan soldadonakampi wali uñjatäskäna. Ukampis Tatitur arkirinakax Diosat oracionan jan inaktʼasaw jupatak mayipxäna” sasa. Kunjamtï amuyktanxa, jupanakax taqi chuymaw munat jilapatakix Diosat mayirapipxäna. Chiqansa, Santiagon jiwatapatxa janiw aynachtʼapkänti, ni Diosat mayisiñax inamayakïspawa sasas amuyapkarakïnti. Jan ukasti, Jehová Diosax yupaychirinakapan mayisitap istʼiritapsa ukat Jupan munañaparjam mayisipki ukhax yanaptʼirïtapsa, jupanakax sum yatipxäna (Heb. 13:18, 19; Sant. 5:16).

¹⁴ ¿Pedrotak Diosat mayipkäna uka cristianonakat kuns yatiqassna? Jan ikjañatakixa Diosat mayisiñasapuniwa, ukampis janiw jiwasatakik mayisiñasäkiti jan ukasti cristiano jilat kullakanakasatakix mayiñasarakiwa (Efe. 6:18). ¿Kawknïr jilat kullakanakas jan waltʼäwin jikxatasipxi uk yattati? Inas arknaqata, gobiernonakan jarkʼata, jan ukax yaqha jan waltʼäwinakan jikxatasipxchi. ¿Janit jupanakatak oración lurañax wakiskarakispa? Ukat inas yaqhip jilat kullakanakan jan walinkatap yatiraksta, sañäni:  inas aynachtʼatäpxchi, usutäpxchi, jan ukax familia taypin kuna jan waltʼäwins jikxatasipxarakchi. Chiqas jupanakat lupʼiñäni ukhaxa, ‘mayisitanak istʼir’ Diosaru oración lurkasax jupanakatakiw mayirapsna (Sal. 65:2).

15, 16. 1) ¿Kunjamsa Jehová Diosan angelapax Pedror qhispiyäna? (Foto uñxattʼam.) 2) ¿Jehová Diosax kunjamtï Pedror qhispiykäna ukax kunats chʼamañchistu?

¹⁵ ¿Pedrorux kunas carcelan qhip qhipa arumax pasarakïna? Pä soldadonak taypinwa Pedrox cadenanakamp chinuntat ikiskäna, ukat qhipatsti wali muspharkañanakaw jupampix pasäna (Hechos 12:7-11 liytʼasiñapawa). Mä akatjamatwa carcel manqhan mä qhanax qhantäna. Ukatxa, mä angelaw Pedror uñstäna ukat sartayarakïna, jankʼak isthapisim sasaw sarakïna. Ukampis soldadonakax janiw uka angelar uñjapkänti. Ukspachaw Pedron amparanakapat chinuntat cadenanakax ukhamak jarartawayxäna. Punku uñjir guardianakan nayraqatapwa angelax Pedror carcelat irpsüna. Ukat jachʼa fierro punkus “jupapachakiw jistʼart[xäna]”. Ukat anqar mistxapxäna ukhaxa, angelax chhaqtawayxänwa. ¡Pedrox librëxänwa!

¹⁶ Jehová Diosax taqi chʼamani Diosawa, luqtirinakaparux jan walinakat qhispiyaspawa, uk yatiñax wal chʼamañchistu. Chiqas janiw jichha tiempon mä milagro tuqi jiwasar qhispiyañap suyktanti. Ukampis markaparux qullan ajayupampix qhispiyaskakiniwa sasaw taqi chuyma confiastanxa (2 Cró. 16:9). Jehová Diosax qullan ajayup tuqiw kunayman jan waltʼäwinak aguantañatakix yanaptʼistu (2 Cor. 4:7; 2 Ped. 2:9). Ukampis niyaw munat Yuqap tuqix mä jan mistkañ carcelat mä arunxa, jiwañata walja millón millón jaqinakar qhispiyani (Juan 5:28, 29). Chiqansa, Jehová Diosan uka arsutanakapar taqi chuym confiytan ukhaxa, jan walinakar saykatañatakix wali chʼamañchtʼataw jikxatastanxa.

JARKʼATPACHAS DIOSAN ARUNAKAPAT YATIYASIPKAKÏNWA

17. ¿Taqi chuym Diosan arunakap yatiyañatakix kunatsa Pablot yatiqasiñasa?

¹⁷ ¿Amuyump sarnaqañatxa kunsa apostolanakat yatiqasiraksna? Jupanakax jarkʼatpachas taqi chiqan yatiyasipkakïnwa. Jan ikjañatakix Jehová Diosan arunakap taqi chuyma yatiyañasawa, ukat kuna urunakans jakasktan uk sum amuyasiñasarakiwa. Jiwasax apóstol Pablotwa yatiqasiraksna, jupax taqi chuymaw Diosatakix irnaqäna, wali jayanakwa saräna ukat walja tamanakwa uttʼayarakïna. Kunayman jan walinakan uñjasisas Diosan arunakapxa jan jaytas yatiyaskakïnwa, janiw kusisiñapsa chhaqtaykänti (2 Cor. 11:23-29).

18. ¿Roma markan cadenanakampi chinuntatpachas kunsa Pablox Diosan arunakapat parlañatakix luräna?

¹⁸ Hechos 28 jaljan apóstol Pablot kamsarakis uk jichhax yatxataskakiñäni. Nerón sat emperadoran nayraqatapan uñstañapatakiw Pablor Roma markar apapxäna. Soldadonakampi katuntataw uñjasïna, inas mä soldador cadenamp chinkatatächïna. Ukampis janiw kunas Pablorux Diosan arunakap yatiyañat amuktʼaykänti, kunjamatsa Diosan arunakapatxa parlapunirïnwa  (Hechos 28:17, 23, 24 liytʼasiñapawa). Kimsürutxa, Diosan arunakap yatiyañatakiw judionakan jilïrinakapar jawsayäna. Ukatsti, mä uru tantachasiñatakiw amtapxäna ukhamat jukʼamp sum qhanañchtʼañataki. Uka tuqitxa, 23 jiskʼa tʼaqax akham siwa: “[Romankir judionakaxa] mä urutakiw tantachasiñ amtapxäna. Ukürusti walja jaqinakarakiw jutapxäna, kawkhantix Pablox qurpachaskäns uka utaru. Alwat jaypʼukamarakiw jupax Diosan reinopat jupanakarux parläna. Moisesan leyinakap tuqita, ukhamarak profetanakan qillqatanakapampita Jesusxat amuytʼayañ munäna” sasa.

19, 20. 1) ¿Kunatsa Pablox wali suma yatichirïnxa? 2) Janiw taqinis Diosan arunakap istʼañ munapkänti, ¿uk uñjasax Pablox kamachänsa?

¹⁹ ¿Kunatsa Pablox Diosan arunakapat wali sum yatichirïpachäna? Ukwa 23 jiskʼa tʼaqax walja tuqit qhanañchistu. 1) Diosan Reinopata ukat Jesucristot yatiyañaw jupatakix nayrankäna. 2) Jaqinakan chuymapar purtʼañatakixa, wali amuyumpiw parltʼirïna. 3) Bibliampipuniw qhanañchtʼirïna. 4) Jupan askip thaqañat sipansa, “alwat jaypʼukamarakiw” Diosan arunakapat parlirïna. Yatichäwipax jan kamskayäkchïnsa, janiw taqinipunix walikiw sapkänti. Uka tuqit parlkasaxa 24 jiskʼa tʼaqax akham siwa: “Yaqhipanakasti kuntix Pablox siskäna ukarux iyawsapxänwa, mayninakasti janirakiw iyawsapkänti” sasa. Ukatwa jupanakkam wal chʼaxwarasax sarxapxäna.

²⁰ Waljanis jan istʼañ munapkchïnxa, apóstol Pablox janiw aynachtʼkänti. Hechos 28:30, 31 qillqatanxa akham sarakiwa: “Pablosti pä maraw alquilat utapanxa utjasiwayi. Taqi jupar uñjtʼir jutirinakarusti katuqarakirïnwa. Ukansti jan axsartasarakiw jupax Diosan Reinopatxa yaticharakïna, ukhamarak Tatit Jesucris[totsa]. Janirakiw khitis juparux jarkʼkänti ukham parlatapatxa” sasa. Ukham suma arunakampiw Diosan amuytʼayat Hechos librox tukuyxi.

21. ¿Pablox pachpa utapan jistʼxasitäsas kuns luräna ukat kuns jupat yatiqassna?

²¹ ¿Kunanaks apóstol Pablot yatiqtanxa? Niyakixay jupax pachpa utapan jistʼxasitächïnxa, janiw utat uta Diosan arunakap yatiyirjamäkänti. Ukhampachas janiw aynachtʼkänti, khitinakatï jupar visittʼir sarapkäna ukanakarux Diosat parlapunirïnwa. Jichhürunakanxa, ukhamarakiw walja jilat kullakanakasax Diosar yupaychapxatap laykux carcelankapxaraki. Ukham tʼaqhisiyatpachas kusisitakiw sarnaqasipki. Ukat yaqhipax wali chuymanïxapxiwa, yaqhipasti usutaw uñjasipxaraki, ukatwa utan qhiparxapxi. Yaqhipax usutanakaru ukat chuymaninakar uñjapki uka utanakanwa jikxatasipxaraki. Ukhamarus jupanakax visitirinakarusa, doctoranakarusa, jan ukax yaqhanakarus Diosat parlapxapuniwa. Chiqas jupanakax taqi chuymaw Diosan Reinopat yatiyapxi. Ukham lurapxatapaxa, yatiqaskañapuniwa.

22. 1) ¿Kunasa Hechos librot jukʼamp sum yatxatañatakix yanaptʼistaspa? (Aka janankir recuadro uñxattʼäta.) 2) Akapachax niya tukusiñampiwa, ¿ukañkamax kunsa sapa maynix lurañasa?

²² Kunjamtï Hechos librox qhanañchkixa, apostolanakasa ukat mayni cristianonakasa, Diosar yupaychäwipänxa wali amuyumpiw sarnaqapxäna. Jiwasax jupanakat wal yatiqasiraksna. Aka jan wali pachax niyaw tukusxani, uka uru puriniñapkamaxa, jupanakat yatiqasis jan axsartʼasa, Diosan arunakap taqi chuyma yatiyasipkakiñäni. Aka qhipa urunakan Diosan Reinopat yatiyañaw taqi kunat sipans wali wakiskirixa, janiw ukham yaqha suma lurañax utjkaspati (Hech. 28:23).

[Jiskt’anaka]

[13 janan recuadropa]

“HECHOS LIBROX WALI KHUSAPUNITAYNAWA”

“Testimonio cabal” del Reino de Dios sat libro liyiñ tukuyasaxa, tamanak tumptʼir mä jilatax akham sasaw säna: “Hechos librox wali khusapunitaynawa. Walja kutiw nayrax liytʼawayta, ukampis wasürkamax chʼamak taypin velamp qhantʼayasisa ukat lentis qʼañu ukhams sarnaqkiriskayät ukham amuyasta. Ukampis jichhax suma lupi qhanampis uñjxirista ukham amuyasxarakta” sasa.

[12 janan fotopa]

Jachʼa fierro punknämwa mä angelax Pedror irpsüna