Boila Ñeni ku Muswelo Wādi Utengele Batumibwa ba Yesu

“Muntengele nāmi.”—MAT. 26:38.

1-3. I muswelo’ka wākomenwe kutengela batumibwa mu bufuku bwa mfulo bwa Yesu pano panshi, ne i bika bilombola amba bāboile ñeni ku kilubo kyabo?

 LANGA’PO bidi byāfikile Yesu mu bufuku bwandi bwa mfulo pano panshi. Yesu waenda pa kifuko kyandi kyasenswe bininge, ku budimi bwa Ngesemani, kutunduka kwa Yelusalema. Waenda’ko na batumibwa bandi ba kikōkeji. Yesu usaka kwitolwela pafula mwanda wa kulombela, ke-pantu, mutyima umukambakanya bininge ne kulēmenenwa.—Mat. 26:36; Yoa. 18:1, 2.

² Batumibwa basatu—Petelo, Yakoba ne Yoano—abaenda na Yesu kwa bunka bwabo monka mu budimi. Yesu webanena’mba: “Ikalai bidi pano mutengele nāmi,” penepo waenda kufula kukalombela. Aye pa kujoka watana balunda nandi mu tulo bukū. Kadi webesāshila amba: “Tengelai.” Ino kadi abaponena monka mu tulo misunsa ibidi! Kupwa mu bonka bufuku’bo, batumibwa bonso abakomenwa kutengela ku mushipiditu. O mwanda mwine, abashiye Yesu ke banyema!—Mat. 26:38, 41, 56.

³ Bine bano batumibwa kebāijijepo kwialakanya pa kukomenwa kobākomenwe kutengela. Bano bantu ba kikōkeji bāboile ñeni ku kilubo kyabo pampikwa kwija. Mukanda wa mu Bible wa Bilongwa ulombola’mba bāendelele kuleta kimfwa kiyampe kya kutengela. Bine mwiendelejo wabo wa kikōkeji wākweshe banababo Bene Kidishitu balonge muswelo umo onka. Pano napo po pene potufwaninwe kwendelela na kutengela. (Mat. 24:42) Shi ke pano, twisambilei pa ñeni isatu itala kwendelela kutengela yotuboila ku mukanda wa Bilongwa.

BATELE MUTYIMA KU KULONDA BWENDEJI BUTALA KWINE KWA KUSAPULA

4, 5. Lelo Polo ne bapwani nandi bēmwenine namani bwendeji bwa mushipiditu sandu?

⁴ Dibajinji, batumibwa bādi batele mutyima ku kulonda bwendeji butala kwine kwa kusapula. Mu nsekununi imo, tusa kumona mwāingidijije Yesu mushipiditu  sandu, mwine wāmupele Yehova, pa kuludika mutumibwa Polo ne bapwani nandi mu lwendo lwa pa bula. (Bil. 2:33) Pano tutalei mobyapityile.—Tanga Bilongwa 16:6-10.

⁵ Polo, Shilasa, ne Temote bātalukile mu kibundi kya Lesetala kunshi kwa Ngalatea. Mafuku pa kupita’po, bafika mu dishinda dikata dya Bene Loma ditwala ku ntanda ya Asha ishikete bantu bavule kadi idi dya kushika. Bādi na mutyima wa kwenda mu dino dishinda mwanda wa kukapempula bibundi bidi na bantu bavule basakilwa kwivwana myanda ya Kidishitu. Ino kintu kimo kyebakankaja. Vese wa 6 unena amba: “Bakapityile monka mu mutamba wa Fidya ne wa Ngalatea, mwanda wa kukankajibwa kudi Mushipiditu Sandu’mba: Kemukasapwila mwanda mu Asha, mhm.” Mu muswelo keuyukenepo, mushipiditu sandu wākankeje bano bañenda kusapula mu polovenshi ya Asha. I kimweke patōka’mba Yesu—na bukwashi bwa mushipiditu wa Leza—wāsakile kuludika Polo ne bapwani nandi bende ku mutamba mukwabo.

6, 7. (a) I bika byāfikile Polo ne bañenda bakwabo kubwipi na Bityinia? (b) Lelo bana ba bwanga bākwete butyibi’ka ne kwalupuka bika?

⁶ Lelo bañenda bādi benda kwepi? Vese wa 7 ushintulula amba: “Ebiya pa kufikako ku Misha badi basaka’mba, twende monka mu Bityinia; ino Mushipiditu wa Yesu kēbaswidije kwendamo.” Polo ne bengidi nandi pa kupelejibwa kukasapula mu Asha, basasukila dya kungala, amba bakasapule mu bibundi bya Bityinia. Inoko, abo pa kufika kubwipi na Bityinia, Yesu waingidija monka mushipiditu sandu mwanda wa kwibakankaja. Pa kino, bano bana-balume ye bano bākambakanibwe bidi. Bādi bayukile bya kufundija ne muswelo wa kufundija’byo, ino kebādipo bayukile kwine kwa kukafundija. Tukokeja nansha kunena mu muswelo mukwabo amba: Bākokwele ku kibelo kitwala ku Asha—ino kutwela’mo mpika. Kadi bakakokola ku kibelo kitwala ku Bityinia—nako kadi mwa kutwelela mpika. Lelo bālekele’byo kukokola? Bano basapudi bapyasakane, kebālekele’byopo!

⁷ Mu uno mwanda, bana-balume bākwete butyibi bwādi bukokeja kumweka bu bweni. Vese wa 8 witusapwila’mba: “Nabo bapitaila pa Misha bakatūkila ku Toasa.” Bano bañenda bāalamuka kebenda dya kushika, ku bula bwa makilometele 563, benda bapita mu kibundi ne kibundi kufika ne ku nkula ya Toasa, kibelo kikatampe kya Masedonya. Kwine’ko Polo ne bapwani nandi bakokola musunsa wa busatu, penepo kibelo kibebashitwilwa! Vese wa 9 witulombola bintu bikwabo byalongekele amba: “Bufuku kimonwa kyasokokele kudi Polo: Wamona muntu, mwine Masedonya, wimene umwisashila’mba: Abukila kuno ku Masedonya witukwashepo.” Ebiya Polo wāyuka kwine kwa kukasapula. Ne kwija kwine mpika, bano bantu bashīka mu nkula ya Masedonya.

8, 9. I ñeni’ka yotuboila ku nsekununi ya lwendo lwa Polo?

⁸ Le i ñeni’ka yotuboila ku ino nsekununi? Yuka’mba i enka pa kupwa kwa Polo kutaluka kaenda ku Asha, pāmukweshe mushipiditu wa Leza. Kadi, i enka pa kupwa kwa Polo kufwena ku Bityinia pēbaludikile Yesu. Kadi ku mfulo, i enka pa kupwa kwa Polo kufika ku Toasa pēbaludikile Yesu amba bende ku Masedonya. Yesu byadi Mutwe wa kipwilo, ukokeja ne kwituludika muswelo umo onka. (Kol. 1:18) Kimfwa, padi wadi ulanga kwingila bupania nansha kuvilukila kokwa kusakilwa basapudi bavule. Ino padi i enka pa kupwa kutabula matabula makatampe a kufikila pa kitungo kyobe, penepa Yesu kakuludika kupityila ku mushipiditu wa Leza. Tubwanya kwikyelekeja namino: Muntu ubwanya kutonta motoka ku lunkuso nansha ku lundyo enka shi wenda. Mo monka, Yesu ukokeja kwituludika tutandabule mwingilo wetu enka shi twendelelanga—shi twielelanga’ko bya binebine kufikila pa bitungo byetu.

⁹ Ino bikekala namani shi bukomo bolonga ke bulupulapo bipa? Le ukaleka’byo na kulanga’mba mushipiditu wa Leza keukuludikangapo? Ino, vuluka’mba Polo nandi wātene bikoleja. Aye’ko, wāendelele na kukimba ne kukokola kufika’nka ne pāshitwilwe  kibelo. Nobe shi ukankamane na kukimba “kibelo kikatampe kya mīngilo,” nabya ukapalwa mpalo bwa Polo.—1 Kod. 16:9.

BADYUMUKE MU MWANDA UTALA MILOMBELO

10. I bika bilombola amba kwikala badyumuke mu mwanda utala milombelo kudi na mvubu pa kwendelela na kutengela?

¹⁰ Tubandaulei pano bufundiji bwa bubidi botuboila ñeni ku muswelo wādi utengele batutu Bene Kidishitu ba mu myaka katwa kabajinji: Bādi badyumuke mu mwanda utala milombelo. (1 Pet. 4:7) Kutakamana mu milombelo kudi na mvubu pa kwendelela na kutengela. Vuluka’mba Yesu, kumeso kwa kukwatwa’ye wālombwele batumibwa bandi basatu mu budimi bwa Ngesemani amba: “Tengelai ne kulombela.”—Mat. 26:41.

11, 12. Lelo Heloda wāsuswile namani Bene Kidishitu, kubadila’mo ne Petelo, ne mwanda waka?

¹¹ Petelo, wādi’po kitatyi’kya, wēmwenine bukomo bwa milombelo ilombelwa na kininga. (Tanga Bilongwa 12:1-6.) Mu mavese mabajinji a ino nsekununi, twifunda’mo amba, Heloda pa kusaka Bayuda bamusangele, wāshilwile kususula Bene Kidishitu. Mobimwekela, wādi’nka ne uyukile amba Yakoba i mutumibwa wādi upwene bininge na Yesu. O mwanda, Heloda wātapile “Yakoba ku kipete.” (Vese 2) Kipwilo kyājimije mutumibwa muswedibwe. Bine dyādi ditompo ku banabetu!

¹² I bika bikwabo byālongele Heloda? Vese wa 3 ulombola’mba: “Ino byāmwene ne baYudea kibebatōkeja ku mityima kaenda kukakwata ne Petelo mwine.” Inoko kebādipo babwanya kulama batumibwa nyeke mu bifungo, kubadila’mo ne Petelo mwine. (Bil. 5:17-20) Padi Heloda wādi uyukile biyampe kino. Uno mulopwe wa politike wākwete’po manwa a kumulama senene. Wāfikije Petelo “kudi bashidika mikuku īná, bakumulama, wadi ne mutyima’mba: Pashika īpite bidi, ebiya nkamulupwile ku bantu.” (Vese 4) Langa’po mobyāikadile! Heloda wākutyije Petelo nkano ulēle pa bukata bwa bashidika 2 ba kumulama, ne kutūla balami 16 ba kumulama beshinta dyuba ne bufuku, kutyina’mba mutumibwa wakanyema. Heloda wādi na mutyima wa kulupwila Petelo ku bantu pa kupwa kwa Pashika, lufu lwandi lwādi lwa kwikala bu kyabuntu kya kusangaja nakyo bantu. Lelo mu ino ngikadilo ya malwa banababo na Petelo Bene Kidishitu bālongele’po bika?

13, 14. (a) Lelo kipwilo kyālongele’po namani pākutyilwe Petelo mu kifungo? (b) I ñeni’ka yotuboila ku kimfwa kya banababo na Petelo Bene Kidishitu mu mwanda utala kulombela?

¹³ Kipwilo kyādi kiyukile kine kifwaninwe kulonga. Tutanga mu Vese wa 5 amba: “Penepo Petelo wadi mwikadijibwe monka mu kifungo, ino kipwilo nakyo kyadi kimukankamanine kumulombelela kudi mwine Leza.” Bine, bādi balombelela mwanabo muswedibwe na bukankamane bonso, yādi milombelo ilupuka ku mutyima. Lufu lwa Yakoba kelwebājimijijepo kikulupiji; ne kelwēbafikijepo ku kumona milombelo bu ya bitupubitupu. Inoko, bādi bayukile amba milombelo ya batōtyi ba kikōkeji idi na mvubu mikatampe kumeso a Yehova. Shi ino milombelo i mikwatañane na kiswa-mutyima kyandi, ulondololanga’yo.—Bah. 13:18, 19; Yak. 5:16.

¹⁴ Lelo i ñeni’ka yotukokeja kuboila ku byālongele banababo na Petelo Bene Kidishitu? Kwikala batengele kekwitusakilapo enka kulomba bya batwe bene, ino i ne kulombelela batutu ne bakaka. (Ef. 6:18) Lelo uyukile’ko banabetu kampanda mu lwitabijo badi mu matompo? Bamo bōminine kupangwapangwa, kukankajibwa na balupusa, nansha bimpengele bya kipangila. Le ubulwe’po kwibatela mu milombelo yobe ilupuka ku mutyima? Padi kadi uyukile bakwabo badi na makambakano makomo ampikwa kuyukana ku bavule. Bakokeja kwikala boba bekonda na makambakano mu kisaka, kutyumukwa mutyima, nansha ba kabole wa bela-bela. Ubulwe’po kulangulukila pa bantu kampanda bokokeja kutēla pa majina powisamba na Yehova, mwine “wivwananga kulombela.”?—Mit. 65:2.

15, 16. (a) Lombola muswelo wānyongolwelwe Petelo mu kifungo na mwikeulu wa Yehova. (Tala kifwatulo kidi kunshi.) (b) Mwanda waka tusengibwanga pa kumona muswelo wānyongolwelwe Petelo na Yehova?

 ¹⁵ Le ino byāpityīle Petelo namani? Bufuku bwandi bwa mfulo mu kifungo, Petelo wādi ulēle mu tulo twa bukū pa bukata bwa balami babidi bādi bamutala, Petelo wēmwenine myanda mivule itulumukwa. (Tanga Bilongwa 12:7-11.) Mona’po bidi mobyapityile: Enka nenki mu kitulumukila, kike kyātōkeja mu kifungo mwaādi. Mwikeulu wātwela’mo, kwampikwa kumonwa na balami, wālangula Petelo na kampeja-bukidi. Ebiya nkano yazulumuka ku makasa andi! Penepo mwikeulu walupula Petelo panja pa kifungo, bāpityila enka pene pādi pemene balami bādi panja’ba, kupwa bapityila pa kinjilo kya kilonda kyēshitukile “akyo kine.” Bapwa’tu kutamba mu kifungo, mwikeulu ne kwāya jimejime. Petelo wanyongololwa!

¹⁶ Mwene kino kiningija lwitabijo lwetu potumona bukomo bwa Yehova bunyongolola bengidi bandi? Na bubine, dyalelo ketukatengelapo Yehova ekale kupandija bengidi bandi mu kingelengele. Ino tukulupile amba wingidijanga bukomo bwandi pa bengidi bandi dyalelo. (2 Bil. 16:9) Kupityila ku bukomo bwandi bwa mushipiditu sandu, ubwanya kwitukwasha tunekenye matompo etutana. (2 Kod. 4:7; 2 Pet. 2:9) Kadi Yehova usa panopano ponka kupa wandi Mwana bukomo bwa kunyongolola midiyo ya bantu kebabadika mu bifungo bikomokomo ne mu lufu. (Yoa. 5:28, 29) Lwitabijo lwetu mu milao ya Leza lubwanya kwitupa bukankamane kebuneneka potutanwa na matompo dyalelo.

BASAPULA MYANDA MIYAMPE NE PA MFULO NANSHA KE MU BIKOLEJA

17. I muswelo’ka wāshile Polo kimfwa kya kutendelwa mu kusapula na bupyasakane ne kampeja-bukidi?

¹⁷ Tala bufundiji bwa busatu botuboila ñeni ku muswelo wa kutengela kwa batumibwa: Bādi basapula myanda miyampe ne pa mfulo nansha ke mu bikoleja. Kusapula na bupyasakane ne na mutyima wa kampeja-bukidi i kwa kamweno pa kwikala batengele. Mutumibwa Polo i kimfwa kya kutendelwa mu uno mwanda. Wādi wingila na bupyasakane, wenda ñendo milampe ne kushimika bipwilo bivule. Wāuminine bikoleja bivule, kwampikwa kujimija nansha dimo bupyasakane nansha mutyima wandi wa kampeja-bukidi.—2 Kod. 11:23-29.

18. Le Polo wāendelele kusapula bukamoni kitatyi kyadi ulaminwe mu kifungo mu Loma?

¹⁸ Tutalei musunsa wa mfulo myanda ya Polo idi mu mukanda wa Bilongwa, monka moisonekelwe mu Bilongwa shapita wa 28. Polo wāfikile mu Loma, kwaādi ukasamba ku meso a Nero. Padi wāelelwe mu kifungo, mukutwe ne nkano na balami. Inoko, nkano keyātalejepo mutumibwa mupyasakane! Polo wāendelele kusokola miswelo mikwabo ya kusapula. (Tanga Bilongwa 28:17, 23, 24.) Pa kupwa kwa mafuku asatu, Polo wāityile bonso pamo, ba bulēme ba mu Bayuda mwanda wa kwibasapwila. Kupwa,  mu difuku dyaātongele, Polo wāsapula bukamoni bukwabo bukatampe. Vese wa 23 unena amba: “Ebiya byo batungile [Bayudea ba mu kibundi’kya] ne pa difuku dyakwīlapo, ebiya bamwīla kwādi mu njibo, mwāfikile bavule bēne. Webashintulwila mwanda ne kwibasapwila bya bulopwe bwa Leza, webanekenya ne na mwanda wa Yesu, mo wendele monka mu mukanda-wabijila wa Mosesa, ne mu bapolofeto, aye mushilule lubanga watūla ne ku kyolwa.”

19, 20. (a) Mwanda waka Polo wādi ulupula bipa biyampe mu kusapula bukamoni? (b) Lelo Polo wālongele’po namani kitatyi kekyaitabijepo bantu bonso myanda miyampe?

¹⁹ Mwanda waka Polo wādi ulupula bipa biyampe mu kusapula bukamoni? Tubaivwananga vese wa 23, wadi walombola patōka bubinga buvule. (1) Wādi wimanina pa Bulopwe bwa Leza ne padi Yesu Kidishitu. (2) Wādi utompa kukoka bemvwaniki bandi na myanda ‘ibanekenya.’ (3) Wādi ulangulukila nabo mu Bisonekwa. (4) Wādi na mushipiditu wa kwipāna, usapula tamba “lubanga watūla ne ku kyolwa.” Polo wāsapwile musapu wa bukomo, ino ke bonsopo bāitabije’o. Vese wa 24 ulombola’mba: “Bamo bamo baitabija bintu byasapulwa, bangi ne kwitabija mpika.” Lupata pa kushilula, bantu bafunduka’po.

²⁰ Lelo Polo wātyumukilwe mutyima mwanda ke bonsopo bāitabije myanda miyampe? Mhm, nansha dimo! Bilongwa 28:30, 31 bitulombola’mba: “Polo waikele monka mu njibo yandi yāpwile myaka ībidi mituntulu, wadi usepelela bonso badi batwela mwādi, ne kusapula bya bulopwe bwa Leza, kadi ne kufundija byobya bya mwādi mwendele Mfumwetu Yesu Kidishitu na bukankamane bonka, ne muntu wakumukankaja mwine mpika, nansha umo.” Bino binenwa bya kyanga byo bifudijibwe nabyo mukanda wa Bilongwa wa ku bukomo bwa mushipiditu.

21. I ñeni’ka yotuboila ku kimfwa kya Polo paādi mu kifungo?

²¹ Lelo i ñeni’ka yotuboila ku kimfwa kya Polo? Polo, paādi mu kifungo, kādipo na bwanapabo bwa kusapula ku njibo ne njibo. Ino, wāshele na mumweno muyampe, usapwila bonso bādi bāya kwadi. Muswelo umo onka ne dyalelo, bantu ba Leza bavule i balame nsangaji yabo ne kwendelela kusapula nansha pobakutwa kwampikwa mwanda pangala pa lwitabijo lwabo. Batutu ne bakaka baswe bamobamo kebadipo ne mwa kutambila mu mobo mwine, padi bakwabo bashikete mu mobo a bilelelo pa mwanda wa bununu nansha misongo. Mungya bukomo bwabo, basapwilanga badokitele, bañanga, boba bāya kupempula babela, ne bonso bāya kwibatala. Mutyima wabo wibatonona enka basapule ne pa mfulo bukamoni bwa Bulopwe bwa Leza. Bine, tusangedile mpata kimfwa kyabo kiyampe!

22. (a) I mpangiko’ka itukwasha tumwene mu mukanda wa mu Bible wa Bilongwa? (Tala kapango kadi kūlu.) (b) Le ubasumininwa kulonga bika poilaija mfulo ya ino ngikadilo ya bintu minunu?

²² Na bubine, kudi bintu bivule bya kwifunda bitala kutengela kwa batumibwa ne Bene Kidishitu bakwabo ba mu myaka katwa kabajinji, batelelwe mu mukanda wa mu Bible wa Bilongwa. Potukilaije mfulo ya ino ngikadilo ya bintu minunu, tusumininwei kwiula Bene Kidishitu ba mu myaka katwa kabajinji, na kupāna bukamoni na kininga ne na bupyasakane. Pano kekukidipo dyese dikatampe dyotukokeja kwikala nadyo ditabukile dya ‘kusapula’ ne pa mfulo bukamoni bwa Bulopwe bwa Leza!—Bil. 28:23.

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kapango pa paje 17]

“KONDI, NKIKAMONEPO MUKANDA WA BILONGWA NA MONADI NEUMWENA”

Pa kupwa kutanga dibuku ‘ Rends pleinement témoignage au sujet du Royaume de Dieu ’, mutadi umo wendakana walombolwe milangwe yandi amba: “Kondi, nkikamonepo mukanda wa bilongwa na monadi ne umwena. ‘Nasatyile’ nsekununi ya bilongwa misunsa mivule ino nadi enka na ami ukwete buji, ne pamo bwa ami uvwele makalashi a luvumbi. Ino pano nemone bu naeselwa pa kumona ntumbo yao mu mwinya wa dyuba.”

[Kifwatulo pa paje 16]

Mwikeulu wālupwila Petelo pa kinjilo kya kilonda