‘Kunatix chiqäki ukat yatiñäkaraki ukwa Leyinakax yatichistu.’ (ROM. 2:20.)

1. ¿Moisesan katuqat Leyinakat yatxatañax kunjamsa jiwasar yanaptʼitu?

 APÓSTOL Pablon qillqatanakapax jan utjkaspa ukhaxa, janiw Moisesan katuqat nayra Leyinakat sum amuyksnati. Amuytʼañäni, hebreo jilat kullakanakar apaykäna uka cartanxa, Jesusaw jilïr ‘Jachʼa Sacerdotexa’, ukat Jehová Diosampi sum apasiñatakisa, wiñay jakañ jikxatañatakisa jupar iyawsañasawa sasaw Pablox säna (Heb. 2:17; 9:11, 12). Ukatxa, israelitanakax apnaqapkäna uka tabernáculo sat yupaychañ utax mä chʼiwikïnwa, kunatix alaxpachan utjki ukan mä uñachtʼäwipakïnwa, ukat Jesús tuqi mä arustʼäwir mantasiwayki ukaw Moisesax katuqkän uka Leyinakapat sipansa jukʼamp jilankixa sasaw sum qhanañcharakïna (Heb. 7:22; 8:1-5). Jïsa, Moisesan katuqat Leyinakat qhanañchasax walpun Pablox jilat kullakanakar uka tiempon yanaptʼäna. ¿Janit jiwasar ukhama yanaptʼkarakistu? Chiqansa, kunanaksa Jehová Diosax jiwas layku lurawayi ukanak sum amuyañwa yanaptʼistu.

2. ¿Judío cristianonakax kunsa yaqha markankir jilat kullakanakat sipansa sum uñtʼapxäna?

² Kunapachatï Roma markankir tamar qillqkäna ukhaxa, judío cristianonakatakiw mä qhawqha arunak apóstol Pablox qillqarakitayna. Uka jilat kullakanakax Moisesan katuqat Leyinakxa nayratpachwa sum uñtʼapxäna, ukat uka Leyinakat yatxatasarakiw Jehová Diosarus ukat chiqa yatichäwinakapsa sum uñtʼxapxäna. Ukhamax janïr cristianökasas uka jilat kullakanakax wali respetompiw alaxpachankir Dios Awkin kamachinakapxa uñjapxäna ukat ukarjama sarnaqañatakisa wal chʼamachasipxarakïna. Ukat khitinakatix Diosan uka Leyinakap jan uñtʼapkäna uka jilat kullakanakar yatichañatakisa jan ukax ukarjam yanaptʼañatakis wakichtʼatäpxänwa (Romanos 2:17-20 liytʼasiñapawa).

 SACRIFICIONAKAX KUNSA UÑACHTʼAYÄNA

3. ¿Nayra sacrificionakat yatxatañax kunatsa wakisi?

³ Moisesan katuqat Leyinakan utjki uka chiqa yatichäwinakax Diosan amtanakap amuyañwa yanaptʼistu. Uka kamachinakax nayra israelitanakar churatäkchïnsa, kunayman tuqitwa jiwasar yanaptʼistu. Ukhamasti, uka Leyinakarjam luqtaskäna uka sacrificionakax kunsa uñachtʼayäna, mä arunxa, kunan chʼiwipänsa ukwa nayraqat amuytʼañäni. Uka sacrificionakat sum amuyasax taqi chuymaw altʼat chuymani nayra judionakax Cristor katuqapxäna, ukat Jehová Diosax kunsa jupanakar mayi uksa amuyapxarakïnwa. Jiwasarux uka pachparakiw yanaptʼistaspa. Niyakixay Diosar sacrificionak luqtarakstanxa, kunjam chuymampis luqtasktan uk amuyañatakiw uka nayra sacrificionakat yatxatañax yanaptʼistani (Mal. 3:6).

4, 5. 1) ¿Moisesax katuqkäna uka Leyinakax kunsa Diosan luqtirinakapar amtayäna? 2) ¿Nayra tiempon luqtat sacrificionakax kunsa uñachtʼayäna?

⁴ Judionakan juchararäpxatapax kunayman tuqitwa Moisesan katuqat Leyinakan uñachtʼayasïna. Sañäni, khititix mä amayar llamktʼäna ukax qʼumachasiñapänwa. Ukatakix jan usuchjat mä wila wakwa sacedoten ukar irpañapäna. Sacerdotex uka waka kharinukusaw nakhantayañapäna ukat qhillapampix “qʼumachasir uma” wakichañapäna. Ukat amay llamktʼirin qʼumäxañapatakixa, uka umampiw sacerdotex jupar kimsürut ukat paqallq urut chʼalltʼañapäna (Núm. 19:1-13). Ukat kunapachatï mä warmix ususïna ukhaxa, Leyinakarjamax qʼañut uñjatarakïnwa. Ukatwa ususir warminakax perdón katuqañatakix mä ofrenda luqtapxarakïna. Ukhamatwa jaqinakan wawatpach juchanïtapax Leyinakan qhan uñachtʼayasirakïna (Lev. 12:1-8).

⁵ Chiqas janiw ukakïkänti, Diosampi perdonayasiñatakix kunayman tuqitwa judionakax sacrificionak luqtapxañapäna. Nayrax tabernáculo sat yupaychañ utanwa luqtapxäna, qhipatxa mä templonwa luqtapxarakïna. Ukampis taqi uka sacrificionakax mä chʼiwikïnwa, kunjamsa Jesusax luqtasiñapäna ukwa uñachtʼayäna (Heb. 10:1-10).

KUNJAM CHUYMAMPIS LUQTAPXAÑAPÄNA

6, 7. 1) ¿Diosar mä sacrificio luqtañatakix kunsa israelitanakax amtapxañapäna, ukat uka sacrificionakax kunarus uñtayäna? 2) ¿Kunsa sapa maynis jisktʼasiñasa?

⁶ Israelitanakax suma uywanakwa Diosar luqtapxañapäna. Janiw usuchjat uywanaksa ni juykhunaksa jan ukax wixrunaksa luqtapxañapäkänti (Lev. 22:20-22). Ukat achunak jan ukax juyranak luqtasasa, nayrïr achunakwa Diosatakix apapxañapäna, mä arunxa sumäki ukanakpunwa Diosarux churapxañapäna (Núm. 18:12, 29). Jan sumäki ukanakxa janiw katuqkänti. Ukampis ¿kunatsa ukham suma sacrificionak luqtapxañapäna? Amtañäni, kuna kasta sacrificiotsa Jesusax jaqinakar juchampit jiwañampit qhispiyañatakix luqtasiñapäna ukwa uka sacrificionakax uñachtʼayäna. Ukhamax wali suma uywanakwa luqtapxañapäna. Jesusax jan juchani mä suma sacrificiotwa luqtasiwayi (1 Ped. 1:18, 19).

⁷ Jehová Diosar yuspärañatakiw israelitanakax ukham suma sacrificionak churapxäna. Chiqansa, kunjam sacrificionak luqtañas sapa maynitäxänwa. Ukampis usuchjat uywanak jan ukax jan wali achunak luqtapxaspäna ukhaxa, janis Diosar taqi chuym yupaychapkaspa, phuqañ laykukis churapkaspa ukhamaw amuyasispäna. Ukat Jehová Diosan  chuymaparus janirakiw purtʼkaspänti (Malaquías 1:6-8, 13 liytʼasiñapawa). ¿Kunsa jiwasax yatiqsna? Kunjamsa Diosar servisktan uk sum amuytʼasiñasawa. Ukat akham sasin jisktʼasiñäni: “¿Kunjam chuymampis luqtasktxa? ¿Taqi chʼamat luqtasktxa, jan ukax jukʼamp chʼamachasiñajach wakisispa?” sasa.

8, 9. ¿Kunjam chuymampis israelitanakax Diosar sacrificionak luqtapxäna, ukax kunsa jiwasar amuytʼayistu?

⁸ Awisaxa, chuymanakapatjamwa israelitanakax Jehová Diosar sacrificionak churapxarakïna. Yaqhippachax Jupampi sum apasiñatakiw naktʼayat ofrendanak churapxäna ukat awisax yuspärañatakis luqtapxarakïnwa. Chiqansa, chuymanakaparjam luqtañ amtasax Diosan chuymapar purtʼkir suma sacrificionakwa luqtapxäna. ¿Kunsa jiwasax yatiqsna? Janis Moisesan katuqat Leyinakarjam phuqañax wakiskchixa, yaqha kasta sacrificionakwa luqttanxa. “Lakanakasampi yupaychañäni”, ukax “mä suma sacrificio[wa]”, ukat “janiraki armtʼasipxamti aski lurañatxa, ukhamarak maynit maynikama kunanakamatix utjapktam uk jaljasiñsa; uka casta sacrificiow Diosarux kusisiyi” sasaw apóstol Pablox säna. Jïsa, Jehová Diosar ukham luqtañatakiw tiempsa, chʼamsa apsustanxa ukat yänakampis yanaptʼaraktanwa (Heb. 13:15, 16). Ukat uka kasta sacrificionak taqi chuym luqtasaxa, qhawqsa bendicionanakapat Diosar yuspärtan ukwa uñachtʼaytanxa. Ukhamasti, kunjam chuymampis Jehová Diosar luqtasktan uk sapa maynis amuytʼasiñasawa. “¿Jiwasanakax Diosat jan jithiqtir nayra israelitanakjamarakit luqtasktxa?” sasin jisktʼasiñasawa.

⁹ Ukampis kunapachatï maynix juchar purini ukhaxa, mä sacrificio luqtañapawa sasaw Moisesan katuqat Leyinakax sarakïna. Ukampis ¿kunjam chuymampis juchar puririnakax luqtapxañapäna? Jariyataki jan ukax kamachinak phuqañ laykuki luqtapxaspäna ukhaxa, ¿walïspänti? (Lev. 4:27, 28.) Janiwa. Jehová Diosamp sum apasiñ laykux taqi chuymaw luqtapxañapäna.

10. ¿Jilat kullakanakampi sumthapiñatakisa ukat Diosampi sum apasiñatakis kunatsa chʼamachasiñasa?

¹⁰ Jichhürunakat amuytʼañäni, awisax jan amuytʼasisaw arunakampis jan ukax luratanakampis jilat kullakanakar chuym ustʼaysna. Ukat yaqhippachax juchanakar kunaw purtanxa. Ukampis Jehová Diosampi sum apasiñ munstan ukhaxa, janiw ukhamaki jaytañasäkiti, jan ukasti jankʼakiw askichañasa. Cristian jilat kullakanakasat perdón mayisiñax wakisini ukhax mayisiñasawa, ukat juchar puriñäni ukhax irpir chuymaninakar jakʼachasiñasarakiwa (Mat. 5:23, 24; Sant. 5:14, 15). Chiqansa, jilat kullakampi sumthapiñasa ukat Jehová Diosampi wasitat sum apasiñas awisax chʼamäspawa. Ukampis taqi chuym chʼamachasiñasawa, ukhamatwa Jehová Diosar suma chuymampi luqtatasxa uñachtʼayañäni, ukat chuymasansa wali kusisitaw jikxatasirakiñäni. Diosan kamachinakaparjam phuqañax jiwasan askisatakiwa.

11, 12. 1) ¿Sumankthapiñataki sat sacrificionakax kunatakis luqtasïna? 2) ¿Sumankthapiñataki sat sacrificionakax kunsa jiwasar yatichistu?

 ¹¹ “Sumankthapiñataki” sat sacrificionakaw Moisesan katuqat Leyinakarjamax utjañaparakïna. Uka kasta sacrificionakax Jehová Diosampi sum apasiñatakïnwa. Kunapachatï maynix Diosar ukham luqtäna ukhaxa, familiapamp chikaw uka luqtat uywan aychapxa manqʼasipxäna, kawkintix wakiski uka chiqana. Ukat sacrificio luqtir sacerdotesa ukat mayni sacerdotenakas mä qhawq katuqapxarakïnwa (Lev. 3:1; 7:31-33). Ukhamasti, mä wawakiw sacrificio luqtirisa, familiapasa ukat sacerdotenakas Jehová Diosamp chikax sumat manqʼasipxäna.

¹² Amuytʼañäni, kunapachatï israelitanakax sumankthapiñataki sat sacrificionak luqtapkäna ukhaxa, Jehová Diosarus manqʼasiñataki jawstʼapkaspa ukhamänwa. Ukat Diosax iyaw säna ukhaxa, chuymas chuymapuniw jikxatasipxäna. Ukat sumäki ukanakpunwa Diosatakix wakichapxäna. ¿Kunsa taqi ukanakax yatichistu? Sumankthapiñataki sacrificionakax Diosan chiqa yatichäwinakap amuyañwa yanaptʼistu. Mä arunxa, kunjamsa Jesucriston luqtasitapax Diosar jakʼachasiñ yanaptʼistu ukwa qhan amuytʼayistu. Jichha tiempo cristianonakax nayra israelitanakar uñtasitarakiw Diosampi wali sum apasipxi, taqi chuymaw jupatakix irnaqapxi, ukat chʼamatsa, qullqitsa janiw Jupar luqtañ laykux sinttʼasipkiti.

¿DIOSAX KUNA SACRIFICIONAKS KATUQAKÏNTI?

13, 14. ¿Saúl reyin sacrificionakap kunatsa Jehová Diosax jan katuqkäna?

¹³ Kunapachatï sacrificionakax Moisesan katuqat Leyinakarjam suma chuymampi luqtasïna ukhaxa, Jehová Diosax katuqasïnwa. Ukampis janirakiw awisax yaqhip sacrificionak katuqañ munkänti. ¿Kunatsa? Uk amuytʼañatakix pä sacrificionak uñjañäni.

¹⁴ Nayraqatxa Saúl sat reyit parltʼañäni. Amalicitanakar qʼal tukjir sarañamawa, yänakapsa jan mayani tukjañamawa sasaw Samuel profetax jupar satayna. Uk satax iyaw sasaw Saulax saräna. Ukampis uka markar atipjäna ukhaxa, amalicitanakan Agag reyiparux janiw Saulan soldadonakapax jiwayapkänti. Ukat Jehová Diosar sacrificiot luqtañatakiw sasaw suma yänaksa animalanaksa Saulax jiltʼayäna (1 Sam. 15:2, 3, 21). ¿Uk uñjasax kunjamsa Jehová Diosax jikxataspachäna? Saúl reyin jan istʼatax walpun chuym ustʼayasïna, ukat reyïñatsa apaqarakïnwa (1 Samuel 15:22, 23 liytʼasiñapawa). ¿Kunsa ukax jiwasar yatichistu? Kamachinakap istʼañäni ukhakiw Diosax sacrificionak katuqistani.

15. ¿Diosar sacrificionak luqtkasas kunjam chuymampis Isaías profetan mitanakapax luqtapxäna?

¹⁵ Jichhax Isaías libron utjir yaqha uñachtʼäwit parltʼarakiñäni. Uka tiemponxa, israelitanakax kunjamtï Diosax maykäna ukarjamaw  sacrificionak luqtasipkäna. Ukampis janirakiw jan wali luräwinakap jaytapkänti. Ukatwa Diosax jupanakar sacrificionak jan katuqkänti. Ukat akham sasaw jupanakar jisktʼäna: “¿Kunatakis ukataq wilañchanak luqtapxista?” sasa. Ukat akham sarakïna: “Qaritäxtwa jumanakan wilañchat urqu ovejanak luqtapxatanakamampixa, ukhamaraki likʼi vaca qallu luqtatanakamampisa; urqu vacanakana, ovejanakana, cabritonakana wilanakapax axtasiyxituwa. [...] Jan jukʼampi uka jan wali churäwinak apanxapxistati, janiw ukanakan jiqʼinakapxa uñjan munkti” sasa. ¿Kunatsa uka sacrificionak jan katuqañ munkpachäna? Diosax jupanakar saskakïnwa: “Kunapachatix jumanakax [...] mayisinipxitäta ukapachax, [...] janiw nayax istʼapkämati. Amparanakamax wilararkamakiwa. ‘¡Jariqasipxam, qʼumachasipxarakim! ¡Uka ñanqha lurañanakamsti nayraqataxatxa jayar apapxam! ¡Ñanqha lurañanaksti apanukupxarakim!’” sasa (Isa. 1:11-16).

16. ¿Jehová Diosampi sacrificionak katuqayasiñ munasax kun lurañasasa?

¹⁶ Jan arrepintisir jucharar jaqinakan sacrificionakapxa, janiw Jehová Diosax katuqkänti. Ukampis khitinakatix kamachinakaparjam sarnaqañataki chʼamachasipki uka jaqinakan sacrificionakapxa wali askit katuqäna ukat oracionanakapsa istʼarakïnwa. Ukhamax ¿kunsa uka jucharar jaqinakax lurapxañapäna? Kunjamtï Diosan chiqa yatichäwinakap amuytʼayir Leyinakan uñachtʼayaskixa, juchanakapat arrepentisipxañapänwa (Gál 3:19). Kunapachatï mä israelitax Moisesan katuqat Leyinakarjam amuytʼasïna ukat juchanakapat pisayasïna ukhaxa, Jehová Diosaruw “juch pampachita” sasin jakʼachasïna. ¿Kunsa jiwasax ukat yatiqsna? Jehová Diosampi juchanak perdonayasiñatakix Jesucriston jiwatapar taqi chuym atinisiñasawa. Ukat Jesusan jiwatapax kunja wakiskirisa uk amuyasin wali askit uñjañäni ukhaxa, kusisitaw Jehová Diosax luqtäwis katuqasistani (Salmo 51:17, 19 liytʼasiñapawa).

JESUSAN JIWATAPAR IYAWSAPXAÑÄNI

17-19. 1) ¿Jesusan luqtasïwipat Diosar taqi chuym yuspäratasxa kunjamsa uñachtʼaysna? 2) ¿Kuna tuqitsa jutïr yatichäwin yatiqaskañäni?

¹⁷ Jehová Diosan amtanakapxa janiw israelitanakax sum amuyapkänti, uka amtanakan chʼiwipaksa uñjapkaspa ukhamänwa (Heb. 10:1). Ukampis sacrificionakat parlir Leyinakaxa, Jehová Diosar jakʼachasiñatakiw jupanakar yanaptʼäna. Uka leyinakarjam amuytʼasaw Diosarux wali suma sacrificionak luqtapxäna, ukat taqi chuymas yuspärapxäna. Ukat kunatsa juchanakat pampachayasiñax wakiski uksa amuyapxarakïnwa. Ukampis jiwasax wali qhanwa Diosan amtanakapat amuytanxa. Griego Arut Qullan Qillqatanakaw sum qhanañchistu. Ukat Jesusan luqtasitapax kunja wakiskirisa, jiwañampi juchampix kunjamsa jan mayampitaki tukusini uksa qhan amuyaraktanxa. Ukatsti, Jesusan luqtasitapxar juchanak pampachatax aka urunakansa suma chuymampiw Dios nayraqatan sarnaqastanxa. Chiqansa, kunjamsa Jehová Diosax Yuqap tuqix qhispiyistu uk yatisax walpun jupar yuspärtanxa (Gál. 3:13; Heb. 9:9, 14).

¹⁸ Ukampis Jesusan luqtasitapat askinak katuqañatakixa, janirakiw aliqakix amuyañasäkiti. Pablox akham sänwa: “Leyix mä wawa uywirjamänwa. Mä wawarjamaw uywawayistu Criston jutañapkama, jupar iyawsasinxa Diosampi katuqatäñasataki” sasa (Gál. 3:24). Ukat kunjamtï yatktanxa, Cristor iyawsatasxa luratanakampi uñachtʼayañasarakiwa (Sant. 2:26). Ukatsti, kuntï yatipktax ukarjam taqi kuns lurapxam sasaw Pablox Leyinakarjam Diosan chiqa yatichäwinakap uñtʼir nayra jilat kullakanakarux sarakïna. Ukhamatwa Diosan yatichäwinakaparjam sum phuqapxaspäna (Romanos 2:21-23 liytʼasiñapawa).

¹⁹ Chiqansa, janiw Moisesan katuqat Leyinakarjam phuqañax wakisxiti. Ukampis cristianonakax Diosar sacrificionak luqtaskaktanwa. Ukatwa jutïr yatichäwinxa, kunjam sacrificionak luqtañas wakisispa uk amuytʼarakiñäni.

[Jiskt’anaka]

[17 janan qhanañchäwipa]

Kuntï Jehová Diosax markapat suyki ukax janiw kunjamatsa mayjtʼkaspati

[18 janan fotopa]

¿Jumax kawkïr animalsa Jehová Diosar luqtasmäna?

[19 janan fotopa]

Mayitaparjam phuqañäni ukhakiw Diosax sacrificio katuqistani