Ia Aʻoaʻo Mai i ʻle Faavae o le upu Moni’

ʻUa iai iā te outou le faavae o le poto ma le upu moni.’ —ROMA 2:20.

SUʻE TALI O FESILI NEI:

O le ā na fai ma ata o taulaga na faatonuina e le Tulafono a Mose?

O ā tulaga e tutusa ai nisi o taulaga na faia e tagata Isaraelu ma taulaga a Kerisiano i aso nei?

O ā vala e iloa ai pe faamata o le a talia pe lē talia e Ieova se taulaga?

1. Aiseā e tatau ai ona tatou taumafai ia malamalama i le tāua o le Tulafono a Mose?

PE ANA lē seanoa tusitusiga paia a le aposetolo o Paulo, semanū e lē faigofie ona tatou malamalama i le tāua o le tele o vala o le Tulafono a Mose. O se faaaʻoaʻoga, i le tusi a Paulo i Kerisiano Eperu, na ia taʻua ai o Iesu o le ʻositaulaga sili e faamaoni,’ o lē e na o le faatasi lava ona ia ofoina atu se “taulaga o le leleiga,” ma o ē e faatuatua i lenā taulaga e mafai ona latou maua le “faaolataga e faavavau.” (Epe. 2:17; 9:11, 12) Na faamatala e Paulo o le faleʻie ua fai ma “ata o mea o i le lagi,” ma ua avea Iesu ma Puluvaga o “se feagaiga e sili atu ona lelei” nai lo o le feagaiga lea na avea ai Mose ma puluvaga. (Epe. 7:22; 8:1-5) I aso o Paulo, sa tāua tele i Kerisiano na faamatalaga e faatatau i le Tulafono, ma o loo tumau pea ona tāua. Ua fesoasoani iā i tatou e malamalama lelei ai i le tāua o sauniuniga ua faia e le Atua mo i tatou.

2. O le ā le faamanuiaga na maua e Kerisiano Iutaia nai lo o tagata e lē o ni Iutaia?

² Ina ua tusi atu Paulo i Kerisiano i Roma, o nisi o ana faamatalaga sa faasino atu i sui o le faapotopotoga, o ni tagata Iutaia ma o ē na aʻoaʻoina i le Tulafono a Mose. Na ia taʻua e faapea, talu ai ua latou masani i lenā Tulafono mai i le Atua, ua faamanuiaina ai i latou i le mauaina o le “faavae o le poto ma le upu moni” e faatatau iā Ieova ma ana taʻiala amiotonu. Sa malamalama ma matuā naunau Kerisiano Iutaia i lenā ʻfaavae o le upu moni.’ O lea la, i le pei o Iutaia faatuatua na muamua atu iā i latou, na mafai ona latou taʻitaʻia, aʻoaʻo ma faamalamalama ē sa lē malamalama i le Tulafono na tuuina mai e Ieova i ona tagata.—Faitau le Roma 2:17-20.

 FAI MA ATA O LE TAULAGA A IESU

3. E faapefea ona tatou maua aogā mai le iloiloina o taulaga a tagata Iutaia anamua?

³ O loo tumau pea ona tāua iā i tatou le faavae o le upu moni lea na faasino i ai Paulo, ina ia tatou malamalama ai i fuafuaga a Ieova. O loo tumau pea ona aogā taʻiala na maua i le Tulafono a Mose. Ona o lenei manatu, seʻi o tatou iloiloina se vala se tasi o lenā Tulafono—pe na faapefea i taulaga eseese ma mea na ofo atu, ona taʻitaʻiina atu ai tagata Iutaia lotomaulalo iā Keriso, ma fesoasoani e malamalama ai i mea na finagalo ai le Atua iā i latou. Ma talu ai e lē o suia vala autū e manaʻomia e Ieova mo ana auauna, o le a tatou iloaina ai foʻi e mafai ona fesoasoani tulafono a le Atua na tuu atu i tagata Isaraelu e tusa ai o taulaga, ina ia iloiloina ai le auala o loo faia ai la tatou auaunaga paia.—Mala. 3:6.

4, 5. (a) O le ā na faamanatu atu e le Tulafono a Mose i tagata o le Atua? (e) O le ā sa fai ma “ata” o taulaga?

⁴ O le tele o vaega o le Tulafono a Mose na faamanatu atu ai i tagata Iutaia, o i latou o tagata agasala. O se faaaʻoaʻoga, o so o se tasi e paʻi i le tino o se tagata oti, sa tatau ona faamamāina o ia. Ina ia faia faapea, sa tatau ona fasia ma susunuina se povi mūmū e matuā lelei lava. E ao ona teu le lefulefu o le povi ina ia fai ai le “vai e faamamāina ai.” I le aso lona tolu ma le aso lona fitu talu mai le aso na lē mamā ai lea tagata, sa sausauina lenei vai i ona luga ina ia faamamāina ai o ia. (Nu. 19:1-13) Sa faamanatu atu foʻi i tagata Iutaia, o tagata uma lava e fananau mai e lē lelei atoatoa ma agasala, auā pe a uma ona fanau se pepe a se fafine, sa lē mamā o ia mo ni aso, ma pe a uma na aso, sa tatau ona ia ofo atu se taulaga mo le faamagaloga.—Levi. 12:1-8.

⁵ E tele isi mea na tutupu i aso taʻitasi na manaʻomia ai taulaga e faia i manu ina ia magalo ai agasala. E tusa pe na iloa pe e leʻi iloa e le tagata tapuaʻi, ae o taulaga na ofo atu i le faleʻie ma taulaga na mulimuli ane ofo atu i le malumalu o Ieova, sa fai ma “ata” o le taulaga lelei atoatoa a Iesu.—Epe. 10:1-10.

LE UUNAʻIGA SAʻO E FAATATAU I TAULAGA

6, 7. (a) O ā mea sa tatau ona manatua e tagata tapuaʻi Iutaia pe a latou filifili e ofo atu se taulaga, ma o le ā na faaāta mai ai i lenei mea? (e) O ā fesili e tatou te ono fesili ifo ai iā i tatou lava?

⁶ Sa finagalo Ieova i tagata Isaraelu ia ofo atu na o manu e “matuā lelei,” pe e malolosi atoatoa, e lē tauaso, manunuʻa, faalētonu tino pe mamaʻi. (Levi. 22:20-22) Pe a ofo atu e tagata Isaraelu iā Ieova se taulaga i fua o laau ʻaina po o fatu, sa manaʻomia ona ofo atu “uluaʻi fua” po o mea e “sili ona lelei” mai i a latou seleselega. (Nu. 18:12, 29) E leʻi talia e Ieova taulaga e lē lelei. Pe a ofo atu e tagata Isaraelu taulaga e faia mai i manu e sili ona lelei, e faaāta mai ai i lenei mea, o le taulaga a Iesu e leai se ila ma e lē ponā. Ua faataulaga e Ieova Lē e pele iā te ia ma sili ona lelei, ina ia faasaoina ai tagata mai i le agasala ma le oti.—1 Pete. 1:18, 19.

⁷ Pe afai sa lotofaafetai moni le tagata na faia le taulaga iā Ieova mo Lona agalelei, po o le a lē fiafia la o ia e filifili le mea e sili ona lelei e ofo atu? Sa ono mafai ona filifili le tagata e ofo atu le taulaga e sili ona lelei pe leai. Peitaʻi, sa ia iloa e lē fiafia le Atua i se taulaga e ponā, auā e faaalia ai na manatu  lea tagata i le taulaga ua na o se mea e tau ina fai, pe o se avega mamafa foʻi. (Faitau le Malaki 1:6-8, 13.) O lenei mea e tatau ona uunaʻia ai i tatou e manatunatu i la tatou auaunaga i le Atua: ʻAiseā o loo oʻu auauna ai iā Ieova? Pe e tatau iā te aʻu ona toe iloilo le auala o loo faia ai laʻu auaunaga, ma uunaʻiga ou te auauna atu ai iā Ieova?’

8, 9. Aiseā e tatau ai ona tatou iloilo le uunaʻiga na faia ai e tagata Isaraelu a latou taulaga?

⁸ Pe afai na ofo atu ma le lotomalie e se tagata Isaraelu se taulaga e faailoa atu ai lona lotofaafetai iā Ieova, pe ina ia maua ai lona finagalo malie e pei ona faia i se taulaga mū, sa faigofie la ona ia filifilia le manu e matuā sili ona lelei e ofo atu. Sa fiafia le tagata tapuaʻi e ofo atu iā Ieova le mea e matuā sili ona lelei. E lē o ofoina atu e Kerisiano i aso nei ni taulaga moni e pei ona faamaʻoti mai i le Tulafono a Mose, peitaʻi o loo latou ofo atu taulaga, e ala i le faaaogā o lo latou taimi, malosi ma alagāʻoa ina ia auauna atu ai iā Ieova. Sa faasino atu le aposetolo o Paulo i le ʻfaailoa atu i tagata’ o le faamoemoe o Kerisiano, “le faia o mea lelei, ma le tufa atu o mea i isi,” o taulaga ia e fiafia i ai le Atua. (Epe. 13:15, 16) O le uunaʻiga lea e māfua ai ona auai tagata o Ieova i le faia o na galuega, ua faailoa atu ai lo latou lotofaafetai ma le talisapaia o mea uma lava ua aumaia e le Atua mo i latou. O lea la, e tutusa uiga ma uunaʻiga o i latou o loo auai i le auaunaga faa-Kerisiano i aso nei, ma i latou sa ofoina atu ma le lotomalie taulaga i aso anamua.

⁹ I nisi tulaga, na poloaʻia ai i le Tulafono a Mose se tagata Isaraelu e ofo atu se taulaga o agasala po o se taulaga o le nofosala pe afai na agasala o ia. Talu ai na poloaʻia le faia o nei taulaga, pe e te manatu la na faigatā i le tagata Isaraelu ona ofo atu ma le lotomalie na taulaga? Pe sa ofo atu ma le musuā na taulaga? (Levi. 4:27, 28) E lē o le tulaga lenā e tatau ona iai pe afai sa manaʻo moni lava le tagata ia iai pea se la faiā lelei ma Ieova.

10. O ā “taulaga” e ono faia e Kerisiano ina ia toe faaleleia ai faiā ua faaleagaina?

¹⁰ I se tulaga talitutusa i aso nei, e aunoa ma le mafaufau muamua pe iloaina foʻi, atonu e te faia se faamatalaga e faatigā ai i se uso. Pe atonu foʻi e taʻu atu e lou lotofuatiaifo iā te oe ua e faia se mea sesē. O so o se tasi lava e manatu mamafa i le auaunaga iā Ieova, o le a ia faia mea uma e gata ai lona malosi ina ia toe faasaʻo ai le mea sesē na fai. O lenā mea e manaʻomia ai ona faatoese atu ma le lotoatoa i le tagata na faatigā i ai, pe saʻili atu mo le fesoasoani faaleagaga a ovasia Kerisiano e alolofa, pe afai ua faia se mea sesē matuiā. (Mata. 5:23, 24; Iako. 5:14, 15) O lea, e manaʻomia ona tatou faia se gaoioiga ina ia toe faasaʻo ai se agasala na tatou faia i se uso talitonu po o le Atua, e pei o le faia o se taulaga. Pe a tatou faia na “taulaga,” ua toe faaleleia la tatou faiā ma Ieova faapea lo tatou uso, ma  e tatou te maua foʻi se lotofuatiaifo mamā. O nei iʻuga lelei, e faamautinoa mai ai iā i tatou, o ala o Ieova e sili ona lelei.

11, 12. (a) O le ā se mea e mataʻina ai taulaga faifaatasi? (e) O le ā le sootaga o taulaga faifaatasi i le tapuaʻiga mamā i aso nei?

¹¹ O nisi taulaga sa taʻua i le Tulafono a Mose o ni taulaga faifaatasi. O nei taulaga sa faaalia ai le mauaina o le filemu ma Ieova. E ʻai e le tagata na faia lenā taulaga ma lona aiga le aano o le manu na fai ai le taulaga, pe atonu i se potu ʻai o le malumalu. Na maua e le ositaulaga na osia le taulaga se tufaaga o le aano o le manu, e pei foʻi o isi ositaulaga na auauna i le malumalu. (Levi. 3:1; 7:31-33) Na saʻo le māfuaaga na faia ai e le tagata tapuaʻi lana taulaga, ina ia maua se faiā lelei ma le Atua. Sa peiseaʻī na faiʻaiga faatasi le tagata tapuaʻi, lona aiga, ositaulaga ma Ieova i le fiafia ma le filemu.

¹² I se tulaga faafaatusa, pe e lē o se matuā faaeaga le valaaulia o Ieova i se taumafataga faapena, ma le taliaina e Ieova o le valaaulia? E mautinoa sa manaʻo lē na talimālō e ofo atu le mea e sili ona lelei i lenā malo faaaloalogia. O le sauniuniga o taulaga faifaatasi, o se vaega o le faavae o le upu moni i le Tulafono, ua faailoa mai ai le mea moni e faapea, o tagata uma e mananaʻo ia maua se faiā māfana ma filemu ma Lē na foafoaina i latou, e mafai ona latou maua e ala i le taulaga silisili a Iesu. I aso nei, e mafai ona avea i tatou ma uō a Ieova, a o tatou lotomalilie e faataulaga a tatou alāʻoa ma le malosi mo le auaunaga iā te ia.

FAAAʻOAʻOGA O TAULAGA E LEʻI TALIAINA E LE ATUA

13, 14. Aiseā e leʻi talia ai e Ieova le taulaga na manaʻo le tupu o Saulo e ofo atu?

¹³ O le tulaga masani, ina ia talia e Ieova taulaga na faatonuina i le Tulafono a Mose, sa tatau ona lelei le loto ma saʻo le uunaʻiga e faia ai lenā taulaga. Peitaʻi, o loo iai i le Tusi Paia nisi o faaaʻoaʻoga o taulaga e leʻi taliaina e le Atua. Aiseā na ia teena ai na taulaga? Seʻi o tatou iloiloina ni tulaga se lua.

¹⁴ Na taʻu atu e le perofeta o Samuelu i le tupu o Saulo, ua oo i le taimi e tatau ona faaoo ai le faamasinoga a Ieova i tagata Amaleka. O lea la, sa tatau ona matuā faaumatia e Saulo lenei nuu na fai ma fili, atoa ai ma a latou lafumanu. Peitaʻi, ina ua manumalo Saulo, sa ia faatagaina ana fitafita e faasao Akako le tupu o tagata Amaleka. Sa faasaoina foʻi e Saulo manu e sili ona lelei o a latou lafumanu ina ia ofo atu ai taulaga iā Ieova. (1 Samu. 15:2, 3, 21) O le ā le tali mai a Ieova? Sa teena e Ieova Saulo ona o lona lē usiusitaʻi. (Faitau le 1 Samuelu 15:22, 23.) O le ā e tatou te aʻoaʻoina  mai i lenei mea? Ina ia talia e le Atua a tatou taulaga, e tatau ona tatou usiusitaʻi i ana poloaʻiga.

15. O le ā na faaalia atu i amioga leaga a nisi o tagata Isaraelu na faia taulaga i aso o Isaia?

¹⁵ E faapena foʻi se faaaʻoaʻoga o loo i le tusi o Isaia. I aso o Isaia, sa ofo atu e tagata Isaraelu taulaga iā Ieova mo le faamagaloina o agasala. Peitaʻi, ona o a latou amioga leaga, na faaalia atu ai le leai o se aogā o a latou taulaga. Na fetalai mai Ieova: “O le ā le aogā iā te aʻu o le tele o a outou taulaga? Ua ou fiu i taulaga mū o tamaʻi mamoe poʻa ma le gaʻo o manu pepeti; ou te lē fiafia i le toto o tamaʻi povi poʻa, ma tamaʻi mamoe poʻa, ma ʻoti poʻa. . . . Aua neʻi toe aumaia ni taulaga o meaʻai e lē aogā. Ou te ʻinoʻino i le faamūina o mea manogi.” O le ā le faafitauli? Na fetalai mai le Atua iā i latou: “E tusa lava pe tele ni a outou tatalo e fai, ou te lē faalogo atu lava i ai; auā ua tutumu o outou lima i le faamasaatoto. Inā fafano ia outou; inā faamamā ia outou; ia faateʻaese a outou gaoioiga leaga mai i oʻu luma; ma aua le toe faia mea leaga.”—Isa. 1:11-16.

16. E faapefea ona iloa pe e talia e le Atua se taulaga?

¹⁶ E leʻi taliaina e Ieova taulaga na ofo atu e tagata agasala e lē salamō. Peitaʻi, sa ia taliaina tatalo ma taulaga a ē na taumafai moni e ola e tusa ai ma ana poloaʻiga. O le faavae o le Tulafono na aʻoaʻo atu ai iā i latou na, o i latou o tagata agasala ma e manaʻomia le faamagaloga. (Kala. 3:19) O le iloaina o lenā tulaga, na talafeagai ai ona atiaʻe se loto salamō. I se tulaga talitutusa i aso nei, e ao ona tatou iloa e tatou te manaʻomia le taulaga a Keriso, lea e mafai moni lava ona totogia ai agasala. Pe afai e tatou te malamalama ma talisapaia lenei mea, o le a “fiafia” la le finagalo o Ieova i mea uma e tatou te ofo atu i le auaunaga iā te ia.—Faitau le Salamo 51:17, 19.

IA FAATUATUA I LE TAULAGA A IESU!

17-19. (a) E faapefea ona faaalia atu iā Ieova lo tatou lotofaafetai mo le taulaga togiola a Iesu? (e) O le ā o le a talanoaina i le mataupu o sosoo mai?

¹⁷ Ua faamanuiaina i tatou i aso nei i lo o ē na ola i le taimi a o lumanaʻi le faa-Kerisiano, ona e lē na o se “ata” o fuafuaga a le Atua o loo tatou mātauina, ae ua tatou malamalama moni lava i le uiga o na fuafuaga. (Epe. 10:1) O tulafono e faatatau i taulaga na taʻu atu ai i tagata Isaraelu mea na manaʻomia ona latou faia, ina ia maua ai se faiā lelei ma le Atua. Sa manaʻomia ona faaalia atu iā te ia lo latou lotofaafetai, ia iai se faanaunauga e tuu atu iā te ia le mea e sili ona lelei, ma ia malamalama e latou te manaʻomia lana faamagaloga. E ala i faamatalaga o loo i Tusitusiga Paia Eleni, ua mafai ai ona tatou malamalama e faapea, e ala i le togiola, o le a aveesea ai e faavavau e Ieova āuga o le agasala, ma ua mafai ai foʻi i aso nei ona tatou maua se lotofuatiaifo lelei. O le taulaga togiola a Iesu o se sauniuniga matagofie!—Kala. 3:13; Epe. 9:9, 14.

¹⁸ O le mea moni, ina ia maua aogā mai i le taulaga togiola, e iai nisi mea e manaʻomia ona tatou faia nai lo o le tau ina malamalama e faatatau i ai. Na tusi le aposetolo o Paulo: “Ua avea le Tulafono ma o tatou taʻitaʻitama e taʻitaʻia i tatou iā Keriso, ina ia taʻuamiotonuina ai i tatou ona o le faatuatua.” (Kala. 3:24) Ma e tatau ona faaalia atu lenā faatuatua e ala i galuega. (Iako. 2:26) Na faalaeiau e Paulo Kerisiano i le uluaʻi senituri, o ē na mauaina le faavae o le poto lea na faamanino atu e ala i le Tulafono a Mose, ia faatatauina lenā poto. O le faia faapea, o le a faaōgatusa ai a latou amio ma taʻiala a le Atua na latou aʻoaʻoina.—Faitau le Roma 2:21-23.

¹⁹ E ui lava e lē o manaʻomia e Kerisiano i aso nei ona tausia le Tulafono a Mose, ae e tatau pea ona latou ofo atu taulaga e taliaina e Ieova. O le a tatou talanoaina i le mataupu o sosoo mai auala e tatou te faia ai faapea.

[Fesili mo le Suʻesuʻega]

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 17]

E lē o suia vala autū e manaʻomia e Ieova mo ana auauna

[Ata i le itulau 18]

O lē fea manu o le a e ofo atu iā Ieova?

[Ata i le itulau 19]

O ē e ofo atu taulaga e taliaina e Ieova, e latou te maua lona finagalo malie