Dyondza Eka ‘Ntila Wa Ntiyiso’
“U ni ntila wa vutivi ni wa ntiyiso hi tlhelo ra Nawu.”—RHOM. 2:20.
1. Ha yini swi ri swa nkoka eka hina ku twisisa leswi Pawulo a swi vuleke malunghana ni Nawu wa Muxe?
LESWI muapostola Pawulo a swi tsaleke eBibeleni swi hi pfuna ku twisisa nkoka wa swiyenge swo tala swa Nawu wa Muxe. Hi xikombiso, epapileni rakwe leri a ri tsaleleke Vaheveru, u hlamusele leswaku Yesu a a ri ‘muprista lonkulu wo tshembeka’ loyi a nyikeleke hi “gandzelo ra ku vuyelelana” kan’we ntsena swi helela kwalaho leswaku lava kombisaka ripfumelo eka rona va kota ku kuma “ku kutsuriwa loku nga heriki.” (Hev. 2:17; 9:11, 12) Pawulo u tlhele a vula leswaku tabernakela a yi ri “ndzhuti wa swilo swa le tilweni” ntsena nileswaku Yesu a a ri Muhlanganisi wa “ntwanano wo antswa” lowu tlulaka Nawu wa Muxe. (Hev. 7:22; 8:1-5) Vakreste va le nkarhini wa Pawulo va vuyeriwe ngopfu hileswi a va hlamuseleke leswi swiyenge swa Nawu wa Muxe swi fanekiselaka swona. Leswi a swi hlamuseleke swi nga hi pfuna na hina leswaku hi swi tlangela swinene leswi Xikwembu xi hi endleleke swona.
2. Ha yini Vayuda lava nga Vakreste a va xi tiva ngopfu Xikwembu ni milawu ya xona ku tlula Vamatiko?
2 Timhaka tin’wana leti Pawulo a ti tsaleleke Vakreste va le Rhoma a ti kongomisiwe eka Vakreste lava nga Vayuda, lava a va tshama kwalaho ni lava a va dyondzisiwe Nawu wa Muxe. U va byele leswaku leswi a va wu tiva Nawu, se a va ri na wona “ntila wa vutivi ni wa ntiyiso” malunghana na Yehovha swin’we ni milawu yakwe yo lulama. Ku fana ni Vayuda vo tshembeka lava hanyeke emahlweni ka vona, ku twisisa ‘ntila wolowo wa ntiyiso’ ni ku wu xixima swi pfune Vayuda lava nga Vakreste leswaku va kongomisa, va dyondzisa ni ku voningela lava a va nga wu tivi Nawu lowu Yehovha a wu nyikeke vanhu vakwe.—Hlaya Varhoma 2:17-20.
NDZHUTI WA GANDZELO RA YESU
3. Ku dyondza hi magandzelo lawa a ma nyikeriwa hi Vayuda va khale swi hi vuyerisa hi ndlela yihi?
3 Ntila wa ntiyiso lowu Pawulo a vulavuleke ha wona wu hi pfuna ku twisisa swikongomelo swa Yehovha. Tidyondzo leti Yehovha a ti dyondziseke vanhu vakwe hi ku tirhisa Nawu wa Muxe ta ha ri ta nkoka ninamuntlha. Kutani sweswi hi ta dyondza hi magandzelo ni minyikelo leyi a yi laviwa hi Nawu leyi pfuneke Vayuda lava titsongahataka leswaku va amukela Kreste ni ku twisisa leswi Xikwembu a xi swi languterile eka vona. Nakambe leswi swilaveko swa xisekelo leswi Yehovha a swi languteleke eka malandza yakwe swi nga cinciki, hi ta tlhela hi vona ndlela leyi milawu yakwe leyi a a yi nyike Vaisrayele malunghana ni ku endla magandzelo yi nga hi pfunaka ha yona ku kambisisa ndlela leyi hi n’wi tirhelaka ha yona.—Mal. 3:6.
4, 5. (a) I yini leswi Nawu wa Muxe wu va tsundzuxeke swona Vayuda? (b) Nawu wa Xikwembu malunghana ni magandzelo a wu kombetela eka yini?
4 Swiyenge swo tala swa Nawu wa Muxe a swi tsundzuxa Vayuda leswaku i vadyohi. Hi xikombiso, munhu un’wana ni un’wana loyi a a khumba ntsumbu wa munhu a a fanele a titengisa. Kutani a a fanele a nyikela gandzelo hi thokazi ro tshwuka leri hanyeke kahle naswona nkuma wa rona a wu ta vekiwa leswaku ku ‘tengisiwa mati’ ha wona. Hi siku ra vunharhu ni ra vunkombo endzhaku ka loko munhu yoloye a ve la nyameke, a a xuviwa hi mati wolawo leswaku a tengisiwa. (Tinhl. 19:1-13) Nakambe Vayuda a va tsundzuxiwa leswaku va velekiwa va ri ni ku nga hetiseki ni xidyoho hikuva wansati a a nga tenganga loko a veleka naswona endzhaku ko veleka a a fanele a nyikela gandzelo ro kombela ku rivaleriwa.—Lev. 12:1-8.
5 Vayuda a va boheka ku nyikela magandzelo ya swiharhi eka swiyimo swin’wana swo tala swa vutomi leswaku va kombela ku rivaleriwa swidyoho. Ku nga khathariseki leswaku a va swi xiya kumbe a va nga swi xiyi, switlhavelo leswi a va swi nyikela etabernakeleni ni leswi va swi nyikeleke hi ku famba ka nkarhi etempeleni, a swi ri “ndzhuti” wa gandzelo ra Yesu leri hetisekeke.—Hev. 10:1-10.
KU VA NI LANGUTELO LERINENE HI MAGANDZELO
6, 7. (a) I yini leswi Vaisrayele a va fanele va swi tsundzuka loko va hlawula xiharhi naswona gandzelo leri amukelekaka a ri fanekisela yini? (b) Hi swihi swivutiso leswi hi nga tivutisaka swona?
6 Yehovha a a lava leswaku Vaisrayele va nyikela hi swiharhi leswi “hanyeke kahle” ntsena—leswi nga fangiki mahlo, leswi nga vavisekangiki, leswi nga lamalangiki kumbe leswi nga vabyiki. (Lev. 22:20-22) Loko Vaisrayele va nyikela hi mihandzu kumbe mavele eka Yehovha, a ma fanele ma va “swirhangana,” ‘leswinene ku tlula hinkwaswo’ swa ntshovelo wa vona. (Tinhl. 18:12, 29) Magandzelo lawa a ma nga ri manene a ma nga amukeleki eka Yehovha. Loko Vaisrayele va nyikela magandzelo hi swiharhi leswi hanyeke kahle, a swi fanekisela leswaku gandzelo ra Yesu a ri ta va leri nga solekiki ni leri nga riki na xivati. Yehovha a a ta nyikela hi nchumu lowunene ngopfu ni lowu nga wa risima swinene eka yena leswaku a kutsula vanhu eka xidyoho ni rifu.—1 Pet. 1:18, 19.
7 Loko munhu loyi a nyikelaka gandzelo a byi tlangela swinene vunene bya Yehovha, xana a a nga ta swi tsakela ku nyikela hi swilo swakwe leswinene ngopfu? Munhu a a tiendlela xiboho loko a lava ku nyikela hi gandzelo lerinene kumbe leri nga riki rinene. Kambe a a swi tiva leswaku Xikwembu a xi nge tsakisiwi hi gandzelo leri nga riki rinene hikuva sweswo a swi ta kombisa leswaku u teka ku nyikela gandzelo ku ri ku hetisisa nawu ntsena kumbe ku ri ndzhwalo. (Hlaya Malakiya 1:6-8, 13.) Xikombiso lexi xi fanele xi hi susumetela ku ehleketisisa hi ndlela leyi hi tirhelaka Xikwembu ha yona. Hi nga ha tivutisa: ‘Ha yini ndzi tirhela Yehovha? Xana ndzi fanele ndzi cinca ndlela leyi ndzi n’wi tirhelaka ha yona? Xana ndzi n’wi nyika leswinene ngopfu leswi ndzi nga na swona?’
8, 9. Ha yini hi fanele hi kambisisa langutelo leri Vaisrayele a va ri na rona loko va nyikela magandzelo?
8 Loko Muisrayele a lava ku nyikela gandzelo ra ku tirhandzela leswaku a tlangela Yehovha kumbe ro hisiwa leswaku a kombela ku amukeriwa, a swi nga n’wi tikeli ku hlawula xiharhi xo endla ha xona gandzelo. A a ta tsakela ku nyika Yehovha xiharhi lexinene ngopfu. Namuntlha a hi boheki ku nyikela magandzelo ya xiviri lama nga eka Nawu wa Muxe, kambe hi nyikela magandzelo man’wana. Hi tirhisa nkarhi, matimba ni rifuwo ra hina leswaku hi tirhela Yehovha. Muapostola Pawulo u vulavule hi “xitiviso xa le rivaleni” xa ntshembo wa hina ni “ku endla leswinene ni ku avelana swilo ni van’wana” tanihi magandzelo lama tsakisaka Xikwembu. (Hev. 13:15, 16) Ndlela leyi hi titwaka ha yona hi ku tirhela Yehovha emintirhweni yoleyo yi kombisa ndlela leyi hi swi tlangelaka ha yona swilo hinkwaswo leswi a hi nyikaka swona. Kutani ku fana ni Vaisrayele, na hina hi fanele hi kambisisa ndlela leyi hi titwaka ha yona hi ku tirhela Xikwembu nileswaku ha yini hi fanele hi xi tirhela.
9 Kambe ku vuriwa yini loko Nawu wa Muxe wu lava leswaku munhu a nyikela gandzelo ra xidyoho kumbe gandzelo ra nandzu hileswi a dyoheke? Xana u ehleketa leswaku leswi a swi boha ku nyikela gandzelo rero a swi ta endla leswaku a cinca langutelo ni ku tiyimisela kakwe loko a ri nyikela? Xana a a ta va a nyikele magandzelo wolawo hi xikongomelo xo hetisisa nawu ntsena? (Lev. 4:27, 28) A a nga ta endla tano loko a a swi lava hi mbilu hinkwayo ku hlayisa vuxaka byakwe na Yehovha.
10. Hi wahi magandzelo lawa hi nga ma nyikelaka loko hi endle xihoxo?
10 Namuntlha, hi nga ha vula swin’wana leswi nga khunguvanyisaka vamakwerhu handle ko swi xiya kumbe hileswi hi vulavuleke handle ko rhanga hi ku ehleketa. Kumbe ripfalo ra hina ri nga ha hi byela leswaku hi dyohile. Loko hakunene hi lava ku tsakisa Yehovha, hi ta tikarhatela ku lulamisa timhaka teto. Sweswo swi nga lava leswaku hi ya kombela ndzivalelo eka vamakwerhu lava hi va khunguvanyiseke kumbe hi ya kombela mpfuno eka vakulu loko hi endle xidyoho lexikulu. (Mat. 5:23, 24; Yak. 5:14, 15) Kutani ha swi xiya leswaku swi lava matshalatshala lamakulu ku va hi lulamisa swidyoho leswi hi swi endleleke vanhu van’wana kumbe Xikwembu hi xoxe. Hambiswiritano, loko hi endla magandzelo yo tano, hi kondletela vuxaka lebyinene na Yehovha swin’we ni vamakwerhu naswona hi va ni ripfalo leri baseke. Kutani vuyelo byebyo lebyi tsakisaka bya hi tiyisekisa hakunene leswaku Yehovha wa swi tiva leswi nga swinene eka hina.
11, 12. (a) I yini switlhavelo swa xinakulobye? (b) Hi nga dyondza yini eka switlhavelo sweswo?
11 Magandzelo man’wana lama nga eka Nawu wa Muxe a ma ri ya switlhavelo swa xinakulobye. A ma kombisa leswaku munhu u ni ku rhula na Yehovha. Munhu loyi a a nyikela gandzelo rero, a a ta dya nyama ya xiharhi xexo ni ndyangu wakwe, kumbexana eka rin’wana ra makamara yo dyela eka wona ya le tempeleni. Muprista loyi a hiseke gandzelo rero swin’we ni vaprista van’wana lava tirhaka etempeleni a va ta kuma xiphemu xa nyama ya kona. (Lev. 3:1; 7:31-33) Munhu yoloye a a endla xitlhavelo xakwe hi ku tirhandzela leswaku a va ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu. A swi fana ni loko yena, ndyangu wakwe, vaprista na Yehovha va ri eku dyeni ka swakudya hi ku rhula ni ntsako.
12 Hakunene a ku ri lunghelo lerikulu ku rhambela Yehovha eswakudyeni swo tano hi ndlela yo fanekisela ni ku va a amukela xirhambo xexo! Hi ntolovelo, muendzeriwa a a ta tsakela ku nyika muendzi wo tano wo xiximekaka swakudya swa xiyimo xa le henhla. Switlhavelo swa xinakulobye a swi ri xiphemu xa ntila wa ntiyiso lowu nga eka Nawu wa Muxe naswona a swi kombisa leswaku gandzelo ra Yesu leri tlakukeke ri nga pfuna vanhu hinkwavo lava va lavaka ku va ni vuxaka lebyinene ni Muvumbi wa vona. Namuntlha hi nga va ni vuxaka na Yehovha loko hi nyikela hi ku tirhandzela hi rifuwo ni matimba ya hina entirhweni wakwe.
MAGANDZELO LAWA XIKWEMBU XI NGA MA AMUKELANGIKI
13, 14. Ha yini magandzelo lawa Hosi Sawulo a a lava ku ma nyikela a ma nga amukeleki eka Yehovha?
13 Hi ntolovelo, Yehovha a a amukela magandzelo lama nga eka Nawu wa Muxe loko munhu a ma nyikela hi ku tirhandzela. Hambiswiritano, Bibele yi ni swikombiso swin’wana swa magandzelo lawa a ma nga amukeleki eka Xikwembu. Ha yini xi nga ma amukelanga magandzelo wolawo? A hi kambisiseni swiyimo swimbirhi.
14 Muprofeta Samuwele u byele Hosi Sawulo leswaku nkarhi wa leswaku Yehovha a avanyisa Vaamaleke wu fikile. Xisweswo, u byele Sawulo leswaku a va dlaya swin’we ni swifuwo swa vona hinkwaswo. Kambe endzhaku ka loko Sawulo a hlule nyimpi yoleyo, u byele masocha yakwe leswaku ma nga n’wi dlayi Agaga, hosi ya Vaamaleke. U tlhele a tshika ku dlaya swifuwo swa vona leswinene leswaku a ta endlela Yehovha switlhavelo ha swona. (1 Sam. 15:2, 3, 21) I yini leswi Yehovha a swi endleke? U fularhele Sawulo hikwalaho ka leswi a nga n’wi yingisangiki. (Hlaya 1 Samuwele 15:22, 23.) Hi dyondza yini emhakeni leyi? Hi dyondza leswaku Yehovha u amukela magandzelo ya hina loko hi yingisa milawu yakwe.
15. Mahanyelo yo biha ya Vaisrayele van’wana lava nyikeleke magandzelo enkarhini wa Esaya ma kombise langutelo rihi?
15 Xikombiso xin’wana lexi fanaka xi kumeka ebukwini ya Esaya. Hi nkarhi wa Esaya, Vaisrayele a va nyikela magandzelo yo kombela ku rivaleriwa eka Yehovha. Hambiswiritano, mahanyelo ya vona yo biha ma endle leswaku magandzelo ya vona ma nga amukeleki. Yehovha u va vutise a ku: “Xana switlhavelo swa n’wina swo tala swi ndzi pfuna ha yini? Ndzi korwile hi magandzelo yo hisiwa lama heleleke ya tinyimpfu ni mafurha ya swifuwo leswi wundliweke kahle; naswona a ndzi yi tsakelanga ngati ya swinkunzana ni swinyimpfana swa xinuna ni swiphongo. . . . Tshikani ku tisa magandzelo ya mavele lama nga pfuniki nchumu. Murhi wa risuna—i nchumu lowu nyenyetsaka eka mina.” Ha yini a a nga ha ma lavi magandzelo ya vona? U va byele a ku: “Hambiloko mi endla swikhongelo swo tala, a ndzi yingisi; mavoko ya n’wina ma tele ku halata ngati. Tihlantsweni; tibasiseni; susani vubihi bya swiendlo swa n’wina ematihlweni ya mina; tshikani ku endla leswo biha.”—Esa. 1:11-16.
16. Xikwembu xi amukelaka magandzelo ya njhani?
16 Yehovha a nga ma amukelanga magandzelo lama nyikeriweke hi vadyohi lava nga hundzukangiki. Hambiswiritano, a a amukela swikhongelo ni magandzelo ya vanhu lava a va tiyimisele ku hanya hi ku pfumelelana ni milawu yakwe. Ntila wa ntiyiso lowu nga eka Nawu wa Muxe wu dyondzise vanhu volavo leswaku a va ri vadyohi nileswaku a va fanele va rivaleriwa swidyoho swa vona. (Gal. 3:19) Kutani ku tiva sweswo swi va endle va tisola hikwalaho ka swiendlo swa vona. Ninamuntlha, hi fanele hi tsundzuka leswaku i gandzelo ra Kreste ntsena leri nga endlaka leswaku hi rivaleriwa swidyoho swa hina. Kutani loko hi twisisa nkoka wa gandzelo rero ni ku ri tlangela, Yehovha u ta “tsakisiwa” hi swilo hinkwaswo leswi hi nyikelaka ha swona entirhweni wakwe.—Hlaya Pisalema 51:17, 19.
KOMBISA RIPFUMELO EKA GANDZELO RA YESU
17-19. (a) Hi nga swi kombisa njhani leswaku ha n’wi tlangela Yehovha hileswi a hi nyikeke gandzelo ra nkutsulo ra Yesu? (b) Hi ta dyondza yini exihlokweni lexi landzelaka?
17 Vaisrayele va vone ntsena “ndzhuti” wa swikongomelo swa Xikwembu, kambe hina hi vona ku hetiseka ka swona. (Hev. 10:1) Milawu leyi vulavulaka hi magandzelo yi dyondzise Vayuda leswi a va fanele va swi endla leswaku va va ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu—ku n’wi tlangela hi mbilu hinkwayo, ku navela ku n’wi nyika leswinene ngopfu ni ku twisisa leswaku va lava nkutsulo. Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki ma hi pfuna ku twisisa leswaku Yehovha u ta tirhisa nkutsulo leswaku a herisa xidyoho ni rifu naswona u ta hi endla hi va ni ripfalo leri baseke sweswi. Hakunene gandzelo ra nkutsulo ra Yesu i nyiko ya risima!—Gal. 3:13; Hev. 9:9, 14.
18 Leswaku hi vuyeriwa eka gandzelo ra nkutsulo, a hi fanelanga hi twisisa leswi ri vulaka swona ntsena. Muapostola Pawulo u tsale a ku: “Nawu wu hundzuke mukongomisi wa hina la yisaka eka Kreste, leswaku hi vuriwa lava lulameke hikwalaho ka ripfumelo.” (Gal. 3:24) Hi fanele hi kombisa ripfumelo ra hina hi mintirho. (Yak. 2:26) Hikwalaho, Pawulo u khutaze Vakreste va lembe-xidzana ro sungula lava a va twisisa ntila wa vutivi lowu nga eka Nawu wa Muxe leswaku va tirhisa vutivi byebyo. Loko va endla tano, a va ta hanya hi ku pfumelelana ni milawu ya Xikwembu leyi a va yi dyondzisa van’wana.—Hlaya Varhoma 2:21-23.
19 Hambileswi Vakreste namuntlha va nga ha riki ehansi ka Nawu wa Muxe, kambe va fanele va hambeta va nyikela magandzelo lama amukelekaka eka Yehovha. Exihlokweni lexi landzelaka hi ta dyondza leswaku hi nga swi endlisa ku yini sweswo.
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 17]
Swilaveko swa xisekelo leswi Yehovha a swi languteleke eka malandza yakwe a swi cinci
[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]
I xiharhi xa njhani lexi a wu ta va u endlele Yehovha gandzelo ha xona?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]
Hi nga amukeriwa hi Yehovha loko hi nyikela hi magandzelo lawa a ma tsakelaka
