Sambirani ku ‘Kaŵiro ka Unenesko’
Sambirani ku ‘Kaŵiro ka Unenesko’
“[Muli] na kaŵiro ka kumanya na ka unenesko uwo uli mu Dango.”—ROM. 2:20.
PENJANI MAZGORO GHA MAFUMBO AGHA:
Kasi sembe za mu Dango la Mozesi zikaŵa muzgezge wa vici?
Kasi sembe zinyake izo Ŵaisrayeli ŵakapelekanga, zikuyana wuli na za Ŵakhristu mazuŵa ghano?
Nchivici cikukhumbikwa kuti sembe ziŵe zakuzomerezgeka kwa Yehova?
1. Cifukwa wuli tikwenera kupulikiska kuzirwa kwa Dango la Mozesi?
IVYO mpositole Paulosi wali kulemba, vikutovwira kupulikiska vigaŵa vinandi vyakuzirwa vya mu Dango la Mozesi. Mwaciyelezgero, mu kalata iyo wakalembera Ŵahebere, wakalongosora umo vikendera kuti Yesu pakuŵa ‘musofi mukuru wakugomezgeka’ wapeleke “sembe yakuphepiskira” kamoza pera mwakuti wose awo ŵali na cipulikano mu sembe iyi ‘ŵawombokwe kwamuyirayira.’ (Heb. 2:17; 9:11, 12) Paulosi wakalongosora kuti cihema cakukumanamo cikaŵa waka “muzgezge wa vinthu vyakucanya” ndiposo kuti Yesu wakazgoka Muphemaniski wa “phangano liwemiko” kuluska la Mozesi. (Heb. 7:22; 8:1-5) Mu nyengo ya Paulosi, kalongosolero ka Dango aka kakaŵa kakuzirwa comene ku Ŵakhristu, sono napo kacali kakuzirwa. Ivyo Paulosi wali kulemba vikutovwira kupulikiska ivyo Ciuta wali kuticitira.
2. Kasi Ŵakhristu Ŵaciyuda ŵakaŵa na mwaŵi wuli pakuyaniska na Ŵakhristu Ŵamitundu?
2 Fundo zinyake izo Paulosi wakalembera Ŵakhristu ŵa ku Romu, zikadunjika pa Ŵakhristu Ŵaciyuda awo ŵakakhalanga mu msumba uwu, awo ŵakasambizgika Dango la Mozesi. Pakuti Ŵakhristu aŵa ŵakalimanyanga Dango la Ciuta, Paulosi wakawona kuti ŵali na “kaŵiro ka kumanya na ka unenesko” kakukhwaskana na Yehova kweniso fundo zake zaurunji. Ŵakhristu Ŵaciyuda aŵa ŵakalipulikiskanga Dango na kulitemwa cifukwa ŵakaŵa na ‘kaŵiro ka unenesko,’ ndipo nga umo ŵakacitiranga Ŵayuda ŵakugomezgeka kumasinda, nawo ŵakasambizga ŵanji awo ŵakalimanyanga yayi Dango la Yehova.—Ŵazgani Ŵaroma 2:17-20.
MUZGEZGE WA SEMBE YA YESU
3. Kasi tikwandula wuli para tikusanda sembe izo Ŵayuda ŵakapelekanga?
3 Ivyo Paulosi wakayowoya, nase vikutovwira kupulikiska khumbo la Yehova. Fundo izo Yehova wakasambizga ŵanthu ŵake kwizira mu Dango la Mozesi zindachujuke. Tiyeni tiwone cigaŵa cimoza ca Dango, ico cikulongora umo sembe na vyakupeleka vinyake ivyo Ŵayuda ŵakujiyuyura ŵakapelekanga vikaŵalongozgera kwa Khristu na kuŵawovwira kupulikiska ivyo Ciuta wakakhumbanga kuti ŵacitenge. Pakuti vinthu vyakuzirwa ivyo Yehova wakukhumba kuti ŵateŵeti ŵake ŵacitenge vikusintha yayi, ipo malango agho wakapeleka ku Ŵaisrayeli ghakukhwaskana na sembe na vyakupeleka ghangatovwira kusanda umo tikucitira uteŵeti wakupatulika.—Mal. 3:6.
4, 5. (a) Kasi Dango la Mozesi likaŵakumbuskanga vici Ŵaisrayeli? (b) Kasi sembe izo Ŵaisrayeli ŵakapelekanga zikaŵa muzgezge wa vici?
4 Vigaŵa vinandi vya Dango la Mozesi, vikakumbuskanga Ŵayuda kuti mbakwananga. Mwaciyelezgero, waliyose uyo wakhwaska citanda wakaŵanga wakufipirwa ndipo wakakhumbikwiranga kutozgeka. Kuti watozgeke, pakakomekanga thokazi liswesi lambura kalema ilo ŵakaliwochanga. Vyoto vyake ŵakavisunganga na kupangira “maji ghakupatulika” agho ŵakaghamijanga pa munthu uyo wafipirwa pa zuŵa lacitatu na pa zuŵa lacinkhondi na ciŵiri kufuma apo wakaŵira wakufipirwa. (Maŵa. 19:1-13) Para mwanakazi wababa waka, wakaŵanga wakufipirwa ndipo pamasinda wakapelekanga sembe yakuphepiskira. Ici cikakumbuskanga Ŵayuda kuti munthu wakubabika wakwananga.—Lev. 12:1-8.
5 Ŵayuda ŵakapelekanga sembe za nyama pa vifukwa vyakupambanapambana kuti zakwananga zawo zigowokereke. Kwali ŵakamanyanga panji yayi, kweni sembe izo ŵakapelekanga pa cihema na pa tempele, zikaŵa “muzgezge” wa sembe yakufikapo ya Yesu.—Heb. 10:1-10.
MZIMU UWO UKUKHUMBIKWA
6, 7. (a) Kasi Ŵaisrayeli ŵakeneranga kupeleka sembe za mtundu wuli, ndipo cifukwa wuli? (b) Kasi tingajifumba mafumbo wuli?
6 Yehova wakakhumbanga kuti nyama yiliyose iyo ŵakapelekanga sembe yiŵenge ‘yakufikapo,’ yacinthulu cara, yakuphyoka cara, yakupendera cara, nesi yilwari. (Lev. 22:20-22) Para Ŵaisrayeli ŵakupeleka sembe ya vipambi, ŵakeneranga kupeleka “vyakwamba kuphya,” kweniso ‘viwemiviwemi pera.’ (Maŵa. 18:12, 29) Vyambura kuwoneka makora vikazomerezgekanga yayi kupeleka sembe kwa Yehova. Sembe za nyama yambura kalema izo Ŵaisrayeli ŵakapelekanga, zikalongoranga kuti sembe ya Yesu yizamuŵa yambura kalema na kabanga, ndiposo kuti Yehova wapelekenge sembe yiwemi ya pa mtima mwakuti wawombore ŵanthu.—1 Pet. 1:18, 19.
7 Usange munthu wakapelekanga sembe na cilato ca kuwonga Yehova cifukwa ca uwemi wake, ipo wakaŵanga wakukondwa kusankha iyo njiwemi comene. Munthu wakasankhanga yekha ico nchakwenelera kupeleka. Kweni usange wapeleka sembe yakalema, cikalongoranga kuti wakuwona sembe kuŵa zambura kuzirwa kweniso kuŵa mphingo. (Ŵazgani Malaki 1:6-8, 13.) Fundo iyi yikuticiska kuti tighanaghanirepo pa umo tikucitira uteŵeti withu na kujifumba kuti: ‘Cifukwa wuli nkhuteŵetera Yehova? Kasi cilipo ico ningakhumbikwira kusintha kuti uteŵeti wane uŵe wambura kalema pamaso pa Yehova?’
8, 9. Cifukwa wuli tikwenera kusanda mzimu uwo Ŵaisrayeli ŵakaŵanga nawo pakupeleka sembe?
8 Cikaŵanga cakusuzga yayi kusankha ciŵeto ciwemi usange Muisrayeli wakhumba yekha kupeleka sembe yakuwonga Yehova, nga umo vikaŵiranga pakupeleka sembe yakocha panji yakukondweska Yehova. Wakawoneseskanga kuti wapeleke ciwemi comene kwa Yehova. Mazuŵa ghano, Ŵakhristu ŵakupeleka sembe za nyama yayi nga umo Dango la Mozesi likayowoyera, kweni ŵakupeleka kwa Yehova nkhongono zawo, nyengo yawo, na cuma cawo. Mpositole Paulosi wakalongosora kuti ‘kuzomera pakweru’ cigomezgo cithu ca Cikhristu ndiposo “kucita uwemi na kugaŵana vinthu na ŵanji” ni sembe izo zikukondweska Ciuta. (Heb. 13:15, 16) Mzimu uwo tikuŵa nawo pakuteŵetera Yehova ukulongora usange tikumuwonga kufumira pasi pa mtima cifukwa ca viwemi ivyo wakuticitira. Nga umo vikaŵira na Ŵaisrayeli, nase tikwenera kusanda nkharo na mzimu uwo tikuŵa nawo pakuteŵetera Yehova.
9 Nyengo zinyake Dango la Mozesi likakhumbanga kuti Muisrayeli uyo wananga wapeleke sembe yakwananga panji yamajuvyo. Para vyaŵa nthena, kasi mukughanaghana kuti cikaŵanga cinonono kupeleka sembe na mtima wose? Kasi wakapelekanga mwakucicizgika? (Lev. 4:27, 28) Usange munthu wakukhumba kusungilira ubwezi wake na Yehova vikasuzganga yayi kucita nthena.
10. Kasi Mkhristu wangapeleka sembe wuli para wabuda?
10 Mwambura kumanya panji cifukwa ca kuleka kughanaghanirapo makora, mungayowoya vinthu vinyake ivyo vingakhuŵazga mbali winu. Njuŵi yinu yingamuphalirani kuti mundacite makora. Waliyose uyo wakuwona kuti kuteŵetera Yehova nkhwakuzirwa, wakucitapo kanthu kunozga ivyo vyabudika. Ici cikung’anamura kuti uyo wabuda waphepiske kufumira pasi pa mtima, ndipo usange ubudi ngukuru wapemphe wovwiri wauzimu ku ŵalara. (Mat. 5:23, 24; Yak. 5:14, 15) Kuti tiŵeso paubwezi na Ciuta kweniso munyithu uyo tamubudira, vyose vikuthemba pa ise. Para tacitapo kanthu vikuŵa nga tapeleka ‘sembe’ iyo yikuwezgerapo ubwezi withu na Yehova kweniso munyithu, ndipo vikovwira kuti tiŵe na njuŵi yiwemi. Ici cikutovwira kuwona kuti nthowa za Yehova ni ziwemi comene.
11, 12. (a) Kasi sembe za cimango zikalongoranga vici? (b) Kasi mazuŵa ghano nchivici ico cikuyana na sembe za cimango?
11 Sembe zinyake izo zikuzunulika mu Dango la Mozesi ni sembe za cimango. Sembe izi zikalongoranga kuti munthu wali pa mtende na Yehova. Munthu uyo wakapelekanga sembe iyi pamoza na mbumba yake ŵakaryanga nyama ya sembe iyo yapelekeka, mutepanji ŵakalyeranga mu cimoza mwa vipinda vyakulyeramo mu tempele. Musofi uyo wakapelekanga sembe iyi ŵakamupangako nyama, nga umo vikaŵiranga na ŵasofi ŵanji awo ŵakateŵetanga pa tempele. (Lev. 3:1; 7:31-33) Muisrayeli wakapelekanga sembe iyi na cilato cakuti walutilire kuŵa paubwezi na Yehova. Vikaŵanga nga kuti uyo wapeleka sembe, mbumba yake, ŵasofi, kweniso Yehova ŵakulyera lumoza cakurya mwakukondwa kweniso mwamtende.
12 Para munthu wapeleka sembe ya cimango, wakaŵanga nga kuti wacema Yehova kuti warye nayo cakurya, ndipo uwu ukaŵanga mwaŵi wapadera comene. Mwakawiro, para munthu wacema ŵalendo ŵakucindikika, wakuŵanozgera cakurya ciwemi comene. Sembe za cimango zikaŵa cigaŵa ca Dango, ndipo zikalongoranga kuti ŵanthu ŵangaŵa paubwezi na Mlengi wawo kwizira mu sembe yikuru ya Yesu. Mazuŵa ghano napo, tingaŵa paubwezi na Yehova para tikumuteŵetera na mtima wose na kovwirapo na vyuma vithu.
CENJEZGO PA NKHANI YAKUPELEKA SEMBE
13, 14. Cifukwa wuli sembe izo Sauli wakakhumbanga kupeleka zikaŵa zambura kwenelera kwa Yehova?
13 Yehova wakapokeleranga sembe izo ŵateŵeti ŵake ŵakazipelekanga na cilato ciwemi. Mu Baibolo muli nkhani za ŵanthu ŵanji awo sembe zawo zikapokelereka yayi na Ciuta. Cifukwa wuli wakazikana? Tiyeni tiwone vyakucitika viŵiri.
14 Nchimi Samuyeli yikaphalira Themba Sauli kuti nyengo yakwana kuti Yehova weruzge Ŵaamaleki. Ntheura, Sauli wakeneranga kuparanya ŵalwani aŵa pamoza na viŵeto vyawo. Kweni Sauli wakati watonda, wakazomerezga ŵasilikari ŵake kumuleka wamoyo Agagi, themba la Ŵaamaleki. Kweniso Sauli wakakoma yayi viŵeto vyawo viwemi na cilato cakuti wakapeleke sembe kwa Yehova. (1 Sam. 15:2, 3, 21) Kasi Yehova wakacita wuli? Wakamukana Sauli cifukwa ca kuleka kupulikira. (Ŵazgani 1 Samuel 15:22, 23.) Kasi tikusambirapo vici? Ciuta wakupokelera sembe ya munthu uyo wakupulikira malango ghake.
15. Kasi nkharo yiheni ya Ŵaisrayeli ŵanyake awo ŵakapelekanga sembe mu nyengo ya Yesaya yikalongoraci?
15 Nkhani yakuyanako yikusangika mu buku la Yesaya. Mu mazuŵa gha Yesaya, Ŵaisrayeli ŵakapelekanga sembe kwa Yehova kuti waŵagowokere zakwananga zawo. Kweni nkharo yawo yiheni yikapangiska kuti sembe zawo ziŵe zambura kuzomerezgeka. Yehova wakati: “Kasi unandi wa sembe zinu kwa Ine ngwaci? Ndakhuta na sembe zinu zakocha za mberererumi na za mafuta gha vyakuŵeta vyakututuŵiskika; Ine ntha nkhuca nazo ndopa za nkhambako, panji za ŵanamberere, panji za viphongo. . . . Mungizanga navyoso visopa vya waka; vyakusunkhizga nvyanthontho kwa Ine.” Kasi suzgo likaŵa vici? Ciuta wakaŵaphalira kuti: “Nanga mukwandanya marombo ntha tindipulike; mawoko ghinu ghazura ndopa. Sambani, mujitoweske; fumyaniko uheni wa milimo yinu pamaso pane; lekani kucita uheni.”—Yes. 1:11-16.
16. Nchivici cikukhumbikwa kuti sembe ziŵe zakuzomerezgeka kwa Ciuta?
16 Yehova wakakondwa yayi na sembe za ŵakwananga ŵambura kupera. Kweni Yehova wakapokeleranga malurombo na vyakupeleka vya awo ŵakafwilirangapo kulondezga malango ghake. Dango likakumbuskanga ŵanthu kuti mbakwananga ndiposo kuti ŵakukhumbikwira cigowokero. (Gal. 3:19) Kumanya fundo iyi kukawovwiranga munthu kuti wajinyumwe. Mazuŵa ghano napo, tikwenera kukumbuka kuti Yehova wakutigowokera zakwananga zithu kwizira mu sembe ya Khristu pera. Usange tikumanya kuzirwa kwa fundo iyi, mbwenu Yehova ‘wacenge’ panji kuti wakondwenge na uteŵeti uwo tikucita mwakujipeleka.—Ŵazgani Salmo 51:17, 19.
ŴANI NA CIPULIKANO MU SEMBE YA YESU
17-19. (a) Kasi tingalongora wuli kuti tikumuwonga Yehova cifukwa ca sembe yakuwombora ya Yesu? (b) Kasi tizamudumbiskana vici mu nkhani yakulondezgapo?
17 Mwakupambana na Ŵaisrayeli, ise tili na mwaŵi cifukwa tikuwona waka “muzgezge” wa khumbo la Ciuta yayi. (Heb. 10:1) Malango ghakukhwaskana na sembe, ghakaciskanga Ŵayuda kuŵa na nkharo yakwenera mwakuti ŵaŵe paubwezi na Ciuta, kumuwonga na mtima wose, kupeleka sembe ziwemi, na kumanya kuti ŵakukhumbikwira ciwombolero. Mazuŵa ghano, tili na mwaŵi cifukwa Malemba Ghacigiriki ghakutovwira kupulikiska kuti kwizira mu sembe yakuwombora, Yehova wazamuwuskapo kwananga na nyifwa, nakuti pasono tili na njuŵi yituŵa cifukwa ca sembe iyi. Sembe yakuwombora ya Yesu nchawanangwa capadera comene.—Gal. 3:13; Heb. 9:9, 14.
18 Kweni kuti tisange candulo na sembe iyi, tikukhumbikwira kucitapo kanthu padera pa kuyimanya waka. Paulosi wakati: “Dango lazgoka mulindaŵana wakutilongozgera kwa Khristu, mwakuti tipimike ŵarunji cifukwa ca cipulikano.” (Gal. 3:24) Milimo yithu yikwenera kulongora kuti tili na cipulikano. (Yak. 2:26) Lekani Paulosi wakaciska Ŵakhristu awo ŵakamanyanga Dango la Mozesi kuti ŵacitenge ivyo dango likukhumba. Mwantheura, nkharo yawo yikakhumbikwiranga kukolerana na fundo za Ciuta izo ŵakasambizganga ŵanji.—Ŵazgani Ŵaroma 2:21-23.
19 Nangauli mazuŵa ghano, Ŵakhristu ŵali pasi pa Dango la Mozesi yayi, kweni ni pera ŵakwenera kupeleka sembe izo ni zakuzomerezgeka kwa Yehova. Mu nkhani yakulondezgapo tizamudumbiskana umo tingacitira.
[Mafumbo]
[Mazgu Ghakukhozgera pa peji 17]
Vinthu vyakuzirwa ivyo Yehova wakukhumba ku ŵateŵeti ŵake vikusintha yayi
[Cithuzithuzi pa peji 18]
Kasi imwe mphanyi mukapeleka nyama nji kwa Yehova?
[Cithuzithuzi pa peji 19]
Yehova wakuŵa paubwezi na awo ŵakumupa sembe zakwenelera
