Kimfumu ya Banganga-Nzambi Sambu na Mambote ya Bantu Yonso
Kimfumu ya Banganga-Nzambi Sambu na Mambote ya Bantu Yonso
“Beno kele ‘bantu yina ya Nzambi solaka, beno kele banganga-Nzambi ya Mfumu ya nene, beno kele bantu ya santu mpenza.’”—1 PIE. 2:9.
KETI NGE LENDA TENDULA?
Inki ntangu Yehowa kusilaka kimfumu ya banganga-Nzambi?
Inki mutindu kuwakana ya mpa kubasisaka kimfumu ya banganga-Nzambi?
Inki mambote kimfumu ya banganga-Nzambi tanatila bantu?
1. Sambu na nki bo vandaka kubinga “madya ya nkokila ya Mfumu” Lusungiminu mpi lukanu yo kele inki?
NA NKOKILA ya Nisani 14 ya mvu 33 T.B., Yezu Kristu mpi balonguki na yandi 12 kusalaka Paki ya nsuka. Na nima ya kukula muyekudi Yudasi Iskariote, Yezu kusalaka nkinsi mosi ya kuswaswana yina bo bingaka na nima nde “madia ya nkokila ya Mfumu.” (1 Kor. 11:20, NW) Yezu tubaka mbala zole nde: “Beno landa na kusala yo sambu na kuyibuka mono.” Nkinsi yai mezabanaka mpi na zina ya Lusungiminu ya lufwa ya Kristu. (1 Kor. 11:24, 25) Sambu na kuzitisa ntuma yai, Bambangi ya Yehowa ya ntoto ya mvimba kesalaka Lusungiminu yango konso mvula. Na mvu 2012, na kutadila manaka ya Biblia Nisani 14 tavanda na Kiya Aprili 5 na nima ya kudinda ya ntangu.
2. Inki mambu Yezu kutubaka na yina metala vinu ti mampa yina yandi sadilaka?
2 Longoki Luka kutubilaka na bunkufi mambu yina Yezu kusalaka mpi kutubaka na kilumbu yina na baverse yai zole: “Yandi bakaka mampa, yandi pesa Nzambi mersi, yandi zenga yo bitini-bitini, yandi pesa bo nde: ‘Yai kele nitu na mono ya mono ke pesa sambu na beno. Beno sala mpidiyai sambu na kuyindula mono.’ Mutindu mosi, ntangu bo diaka imene, yandi pesaka bo dikopa nde: ‘Dikopa yai ke songa kuwakana ya mpa ya Nzambi me wakana ti beno na menga na mono yai ke losana sambu na beno.’” (Luka 22:19, 20) Inki mutindu bantumwa kubakisaka bangogo yai?
3. Inki mutindu bantumwa kubakisaka ntendula ya vinu ti mampa?
3 Sambu bantumwa vandaka Bayuda, bo zabaka mbote bimenga ya bambisi yina banganga-Nzambi vandaka kutambikila Nzambi na tempelo na Yeruzalemi. Bo vandaka kupesa makabu ya mutindu yai sambu Yehowa kundima bo, mpi mingi na kati ya makabu yina vandaka sambu na kulolula masumu. (Levi 1:4; 22:17-29) Yo yina, bantumwa kubakisaka nde ntangu Yezu kutubaka nde yandi fwete pesa nitu mpi menga na yandi, ‘sambu na mambote na bo’ yandi zolaka kutuba nde yo lombaka nde yandi pesa luzingu na yandi ya kukaka bonso kimenga. Yo vandaka kimenga ya mbalu mingi yina meluta bimenga ya bambisi.
4. Inki Yezu zolaka kutuba ntangu yandi tubaka nde: “Dikopa yai ke songa kuwakana ya mpa ya Nzambi me wakana ti beno na menga na mono”?
4 Bangogo yai ya Yezu “dikopa yai ke songa kuwakana ya mpa ya Nzambi me wakana ti beno na menga na mono” ketendula inki? Bantumwa kuzabaka mbikudulu ya metala kuwakana ya mpa, yina kele na mukanda ya Yeremia 31:31-33. (Tanga.) Bangogo ya Yezu kumonisaka nde yandi yantikisaka kuwakana yina ya mpa, yina kuyingaka kuwakana ya Nsiku yina Yehowa kusalaka ti Izraele ya ntama na nzila ya Moize. Keti bangwakana yai zole vandaka kiteso mosi?
5. Kuwakana ya Nsiku kupesaka bantu ya Izraele nki bivuvu?
5 Ya kyeleka, bangwakana yai zole vandaka ti balukanu ya kiteso mosi mpenza. Ntangu Yehowa pesaka Nsiku ya kuwakana, yandi zabisaka dikanda ya Izraele nde: “Kana beno wila mono ti kulanda bansiku ya kuwakana ya mono wakanaka na beno, beno ta vanda bantu na mono mosi mpenza. Nsi-ntoto ya mvimba kele ya mono, kansi beno, beno ta vanda bantu ya mono mosi solaka. Beno ta vanda bantu yina ta sadilaka mono bonso banganga-Nzambi, beno ta vanda bantu na mono mpenza.” (Kub. 19:5, 6) Bangogo yina vandaka kutendula inki sambu na bantu ya Izraele?
LUSILU SAMBU NA KIMFUMU YA BANGANGA-NZAMBI
6. Inki mutindu lusilu ya kuwakana ya Nsiku vandaka nsoba ya nene?
6 Bantu ya Izraele bakisaka ngogo “kuwakana” sambu Yehowa kusalaka kuwakana ya mutindu yina ti ba-nkaka na bo Nowa mpi Abrahami. (Kuy. 6:18; 9:8-17; 15:18; 17:1-9) Sambu na kuwakana yina yandi salaka ti Abrahami, Yehowa kusilaka nde: “Bantu yonso ya nsi-ntoto ta lombaka mono na kusakumuna bo mutindu mono me sakumunaka bana na nge.” (Kuy. 22:18) Kuwakana ya Nsiku vandaka nsoba ya nene sambu na lusilu yina. Na nsadisa na yo, bantu ya Izraele kumaka ‘mpenza bantu ya Yehowa.’ Sambu na nki? Sambu na kukuma dikanda ya “banganga-Nzambi” sambu na Yehowa.
7. Bangogo ‘kimfumu ya banganga-Nzambi’ vandaka kutendula inki?
7 Bantu ya Izraele yikanaka ti bantotila mpi banganga-Nzambi, kansi na bantu yonso yina zingaka na ntangu ya ntama Yehowa ndimaka nde kaka Melkizedeki kuvanda nganga-Nzambi mpi ntotila. (Kuy. 14:18) Yehowa pesaka dikanda yina dibaku ya kubasisa ‘kimfumu ya banganga-Nzambi.’ Mutindu Masonuku ya kupemama monisaka yo na nima, yo vandaka tendula dibaku ya kubasisa kimfumu ya banganga-Nzambi, bantotila yina zolaka kuvanda mpi banganga-Nzambi.—1 Pie. 2:9.
8. Inki bisalu banganga-Nzambi yina Nzambi ponaka vandaka kusala?
8 Ya kyeleka, ntotila keyalaka. Kansi nganga-Nzambi kesalaka inki? Baebreo 5:1 ketendula nde: “Nzambi ke solaka konso mfumu ya banganga-Nzambi na kati ya bantu na mpila nde yandi kusadila Nzambi sambu na bantu na yandi. Yandi ke pesaka Nzambi makabu ya mutindu na mutindu sambu na masumu ya bantu na yandi.” Sambu na yo, nganga-Nzambi yina Yehowa mepona kemonisaka bantu ya masumu na ntwala ya Nzambi na nsadisa ya makabu, sambu na kulomba Nzambi na kulolula bo. Na ndambu yankaka, nganga-Nzambi kemonisaka mpi Yehowa na ntwala ya bantu, ntangu yandi kelongaka bo nsiku ya Nzambi. (Levi 10:8-11; Mal. 2:7) Na mitindu yina, nganga-Nzambi yina Nzambi ponaka vandaka kuwakanisa bantu ti Nzambi.
9. (a) Na nki mutindu dikanda ya Izraele lendaka kulungisa lusilu ya kupesa “kimfumu ya banganga-Nzambi”? (b) Sambu na nki Yehowa tulaka banganga-Nzambi na dikanda ya Izraele? (c) Sambu na nki dikanda ya Izraele basisaka ve “kimfumu ya banganga-Nzambi” na nsi ya kuwakana ya Nsiku?
9 Kuwakana ya Nsiku vandaka kupesa dikanda ya Izraele dibaku ya kubasisa kimfumu ya banganga-Nzambi yina zolaka kunatila “bantu” yonso yankaka mambote. Kansi, dyambu yai ya kuyituka vandaka ti ntuma yai: “Kana beno wila mono ti kulanda bansiku ya kuwakana ya mono wakanaka na beno.” Keti bantu ya Izraele ‘wilaka mpi landaka bansiku ya Yehowa’? Ee, bo wilaka yandi na kiteso mosi buna. Keti bo salaka yo na mutindu ya kukuka? Ve. (Roma 3:19, 20) Yo yina, Yehowa tulaka kinganga-Nzambi sambu na mwa ntangu na kati ya dikanda ya Izraele, yandi kabisaka mukumba ya kinganga-Nzambi ti ya kintotila sambu na kutambika bimenga sambu na masumu yina bantu ya Izraele vandaka kusala. (Levi 4:1–6:7) Masumu ya banganga-Nzambi vandaka mpi na kati ya masumu yina. (Baeb. 5:1-3; 8:3) Yehowa ndimaka bimenga yina, kansi bimenga yango lendaka ve kukatula mpenza masumu ya bantu ya Izraele. Kinganga-Nzambi na nsi ya kuwakana ya Nsiku lendaka ve kuwakanisa kibeni bantu ya Izraele ti Nzambi. Ntumwa Polo tubilaka yo na bangogo yai: “Menga ya ngombe ti menga ya nkombo yo lenda ve ata fioti kukatula masumu ya bantu.” (Baeb. 10:1-4) Sambu bo fwaka Nsiku, Nzambi singaka bantu ya Izraele. (Gal. 3:10) Bo lendaka ve kuvanda kimfumu ya banganga-Nzambi na nsi-ntoto mutindu bo fwaka Nsiku yina.
10. Inki kuvandaka lukanu ya kuwakana ya Nsiku?
10 Kansi, sambu Yehowa silaka nde yandi tabasisa “kimfumu ya banganga-Nzambi” keti yo kemonisaka nde banganga-Nzambi tasala ve bikesa? Ata fyoti ve. Kana bo salaka bikesa ya masonga sambu na kulemfuka, bo zolaka kubaka dibaku yai—kansi na nsi ya Nsiku ve. Sambu na nki ve? (Tanga Galatia 3:19-25.) Sambu na bayina kusalaka bikesa ya kuzitisa bansiku na kwikama yonso, Nsiku vandaka ti makuki ya kutanina lusambu ya bunkete. Yo sadisaka Bayuda na kuzaba masumu na bo mpi mfunu ya kimenga ya kuluta nene yina nganga-Nzambi na bo ya nene vandaka ve ti makuki ya kupesa. Yo vandaka ndesi yina zolaka kunata bo tii na Kristu, to Mesia, yina ketendula “Mupakulami.” Kansi, ntangu Mesia kwisaka, yandi zolaka kuyantikisaka kuwakana ya mpa yina Yeremia kubikulaka. Bantu yina kundimaka Kristu kukotaka na kati ya kuwakana ya mpa mpi lendaka kukuma mpenza “kimfumu ya banganga-Nzambi.” Beto tala nki mutindu yo salamaka.
KUWAKANA YA MPA KEBASISAKA KIMFUMU YA BANGANGA-NZAMBI
11. Inki mutindu Yezu kumaka na kisina ya kimfumu ya banganga-Nzambi?
11 Na mvu 29 T.B., Yezu ya Nazareti kumaka Mesia. Yandi vandaka ti bamvula kiteso ya 30 ntangu yandi bakaka mbotika sambu na kulungisa lukanu ya Yehowa. Yehowa ndimaka yandi na kubingaka yandi “Mwana na mono ya mono ke zolaka mingi,” mpi kupakulaka yandi mpeve santu. (Mat. 3:13-17; Bis. 10:38) Nzambi ponaka yandi sambu na kuvanda Nganga-Nzambi ya Nene ya bantu yonso yina kekwikilaka mpi Ntotila na bo sambu na makwisa. (Baeb. 1:8, 9; 5:5, 6) Yandi zolaka kuvanda na kisina ya kimfumu ya banganga-Nzambi.
12. Kimenga ya Yezu pesaka nzila na inki dyambu?
12 Bonso Nganga-Nzambi ya Nene, inki kimenga Yezu pesaka sambu na kukatula bantu yina kekwikilaka na yandi na masumu yina bo bakaka na Adami? Mutindu yandi monisaka yo ntangu yandi salaka Lusungiminu ya lufwa na yandi, luzingu na yandi ya kukuka vandaka kimenga. (Tanga Baebreo 9:11, 12.) Ntangu yandi bakaka mbotika na mvu 29, sambu Yezu vandaka Nganga-Nzambi ya Nene yandi ndimaka mimekamu mpi kangaka ntima tii na lufwa. (Baeb. 4:15; 5:7-10) Na nima ya lufutumuku, yandi tombukaka na zulu mpi monisaka mbalu ya kimenga na yandi na Yehowa. (Baeb. 9:24) Na nima, Yezu vandaka ti makuki ya kusamba Yehowa sambu na mambote ya bantu yina kemonisaka lukwikilu na kimenga na yandi mpi kusadisa bo na kusadila Nzambi ti dibanza ya kubaka luzingu ya mvula na mvula. (Baeb. 7:25) Kimenga na yandi pesaka nzila na kuwakana ya mpa.—Baeb. 8:6; 9:15.
13. Inki bivuvu bantu yina kukotaka na kuwakana ya mpa vandaka ti yo?
13 Yo lombaka nde Nzambi kupakula na mpeve santu bantu yina kukotaka na kuwakana ya mpa. (2 Kor. 1:21) Bayuda ya kwikama ti Bantu ya Makanda vandaka mpi na kati ya bantu yina. (Ef. 3:5, 6) Inki bivuvu bantu yina kele na kuwakana ya mpa kele ti yo? Yehowa talolula mpenza masumu na bo. Yehowa silaka nde: “Mono ta wila bo mawa sambu na masumu na bo, mono ta yindula diaka ve mambu ya mbi ya bo salaka.” (Yer. 31:34) Sambu Nzambi talolula masumu na bo, bo tavanda na makuki ya kukuma “kimfumu ya banganga-Nzambi.” Ntangu Piere tubilaka Bakristu bapakulami, yandi sonikaka nde: “Beno kele bantu yina ya Nzambi solaka, beno kele banganga-Nzambi ya Mfumu ya nene, beno kele bantu ya santu mpenza. Nzambi solaka beno sambu beno zabisa bantu nsangu ya mambu ya nene ya yandi salaka. Yandi solaka beno mpi sambu beno katuka na mpimpa, beno temuka na mwini na yandi ya kuyituka.” (1 Pie. 2:9) Na verse yai, Piere vutukilaka bangogo yina Yehowa tubilaka dikanda ya Izraele ntangu yandi pesaka Nsiku mpi sadilaka yo sambu na Bakristu yina kele na kati ya kuwakana ya mpa.—Kub. 19:5, 6.
KIMFUMU YA BANGANGA-NZAMBI KENATILAKA BANTU YONSO MAMBOTE
14. Inki kisika kimfumu ya banganga-Nzambi tasala kisalu na yo?
14 Inki kisika bantu yina kele na kuwakana ya Nsiku tasala kisalu na bo? Na ntoto kisika yina bo kesala na kimvuka bonso banganga-Nzambi mpi kemonisa Yehowa na meso ya bantu na ‘kuzabisa nsangu ya mambu ya nene ya yandi salaka’ mpi kupesa madya ya kimpeve. (Mat. 24:45; 1 Pie. 2:4, 5) Na nima ya lufwa mpi ya lufutumuku na bo, bo tasala ti Kristu na zulu bonso bantotila mpi banganga-Nzambi mpi bo talungisa mbote-mbote mikumba yai zole. (Luka 22:29; 1 Pie. 1:3-5; Kus. 1:6) Sambu na kundimisa dyambu yai, ntumwa Yoane kumonaka na mbonameso bingangwa mingi ya kimpeve penepene ya kiti ya Kimfumu ya Yehowa na zulu. Na “nkunga mosi ya mpa” yina bo yimbilaka “Mwana-dimeme” bo tubaka nde: “Na menga na nge, Nge sumbaka bantu sambu na Nzambi, Bantu ya makanda yonso, ya bandinga yonso ti ya bansi yonso . . . Nge me kumisaka bo banganga-Nzambi sambu na kusadilaka Nzambi na beto, ebuna bo ta yalaka awa na nsi-ntoto.” (Kus. 5:8-10) Na mbonameso yankaka Yoane kutubaka sambu na bantu yina tayala nde: “Bo ta vanda banganga-Nzambi sambu na kusadila Nzambi ti Kristo, bo ta yalaka na kimvuka ti Kristo bamvula mile mosi.” (Kus. 20:6) Kumosi ti Kristo, bo kesala kimfumu mosi ya banganga-Nzambi sambu na mambote ya bantu yonso.
15, 16. Inki mambote kimfumu ya banganga-Nzambi tanatila bantu?
15 Inki mambote bapakulami 144 000 tanatila bantu awa na ntoto? Kusonga kapu 21 kemonisa bo bonso mbanza ya zulu, Yeruzalemi ya Mpa, yina bo kebinga “nkento yina ya Mwana-Dimeme ke kwela.” (Kus. 21:9) Yantika verse 2 tii na 4, Biblia ketuba nde: “Mono monaka bwala ya santu, Yeruzalemi ya mpa; yo ke katuka na zulu kuna ya Nzambi ke vandaka, yo ke kwisa kukulumuka. Yo me yilama bonso nkento yina me lwata kitoko sambu na kwenda kukutana na bakala yina ke kwela yandi. Mono waka ndinga ya ngolo katukaka na kiti ya kimfumu nde: ‘Ntangu yai Nzambi ke zinga na kati ya bantu! Yandi ta zinga ti bo, bo ta vanda bantu na yandi. Yandi mosi Nzambi ta vandaka ti bo, yandi ta vandaka Nzambi na bo. Yandi ta kusula mansanga yonso na meso na bo. Lufwa ta vandaka diaka ve, bantu ta lwataka mpidi diaka ve, bo ta dilaka diaka ve, bo mpi ta waka diaka mpasi ve. Na ntangu yina mambu ya ntama ta vanda me vila.’” Yai kele balusakumunu ya mbote mpenza! Mutindu lufwa tavanda dyaka ve, mambu yina kesala nde bantu kudila, kulwata mpidi, mpi kumona mpasi tavanda dyaka ve. Yo tatendula nde bantu ya kwikama takuma bantu ya kukuka, mpi tawakana kimakulu ti Nzambi.
16 Na nima ya kutubila balusakumunu yina kimfumu ya banganga-Nzambi tanata, Kusonga 22:1, 2 ketuba nde: Yandi “songaka mono nzadi yina ke na masa ya moyo, yo vandaka kupela bonso ditadi ya Kristale; nzadi yina vandaka kubasika na kiti ya kimfumu ya Nzambi ti ya Mwana-dimeme, yo vandaka kukulumuka na kati ya balabala ya [Yeruzalemi ya Mpa]. Na konso simu ya nzadi kuvandaka na nti ya moyo yina ke pesaka bambuma mbala kumi na zole na konso mvula, disongidila nde mbala mosi na konso ngonda. Matiti na yo ke belulaka bamputa ya bantu ya bansi yonso.” Na nsadisa ya bangidika yai ya kifwani, “bansi yonso,” to bantu ya bansi yonso, tabeluka kimakulu na kukonda kukuka yina bo bakaka na Adami. Ya kyeleka, “mambu ya ntama ta vanda me vila.”
KIMFUMU YA BANGANGA-NZAMBI TALUNGISA KISALU NA YO
17. Inki mambu kimfumu ya banganga-Nzambi tasala?
17 Na nsuka ya bamvula 1000 bantu tabaka mambote ya kimfumu ya banganga-Nzambi yina takumisa bantu yina tazinga na ntoto bantu ya kukuka. Bonso Nganga-Nzambi ya Nene mpi Ntotila, Kristu tamonisa bantu ya kukuka na meso ya Yehowa. (Tanga 1 Korinto 15:22-26.) Kimfumu ya banganga-Nzambi talungisa mpenza lukanu na yo.
18. Ntangu kimfumu ya banganga-Nzambi talungisa kisalu na yo, inki mutindu Yehowa tasadila bantu yina kuyalaka na kimvuka ti Kristo?
18 Na nima na yo, inki mutindu Yehowa tasadila bantu yina kuyalaka na kimvuka ti Kristo? Na Kusonga 22:5, beto ketanga nde: “Bo ta yalaka mvula na mvula” bonso bantotila. Bo tayala banani? Biblia ketubila yo ve. Kansi luzingu yina bo tavanda ti yo mpi makuki ya kusadisa bantu ya kukonda kukuka tasadisa bo na kuvanda ti kiyeka ya kimakulu na lukanu ya Yehowa.
19. Bantu yina tavanda na Lusungiminu tayibuka nki mambu?
19 Ntangu beto tavukana sambu na kusungimina lufwa ya Yezu na Kiya Aprili 5, 2012 beto tayibuka malongi yai ya Biblia. Bakristu bapakulami yina kele na ntoto tadya mampa ya kukonda nkisi mpi tanwa vinu ya mbwaki, yina ketendula nde bo kele na kati ya kuwakana ya mpa. Bidimbu yai ya kimenga ya Kristu tayibukisa bo mabaku mpi mikumba ya nene yina bo kele na yo na lukanu ya Nzambi ya mvula na mvula. Bika nde beto yonso monisa ntonda ya mingi sambu na ngidika ya Yehowa Nzambi na yina metala kimfumu ya banganga-Nzambi sambu na mambote ya bantu yonso.
[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]
[Kifwanisu ya kele na lutiti 31]
Kimfumu ya banganga-Nzambi tanatila bantu mambote ya mvula na mvula
